Kisah anak Nagari di maso daulunyo di maso luak bapangulu, di maso Rantau
barajo, di maso nagari kadi bukak
Mambangun Surau jo Musajik. Sadang di bawah parenta Niniak Mamak.
Para Pelakon
- Pandeka Magek
- Pandeka Jalak
- Buyuang Pingai
- Buyuang Galambia
- Sutan Malik Kerang
- Mande Juna
- Pangulu Sati
- Upiak Sali Mawani
- Sutan Mala Kawi
SEPATA KATA
Assalamualaikum Wr. Wb
Angku-angku niniak mamak pangulu dalam Nagari alim ulama sulua bendang nan
cadiak pagaian koko kaum ibu kiasan kaum, Kamari Salu ba ambo tibokan haluan
kabakek nan basamo.
Dihari musim kini ko, ari bayiak katiko elok sadang ibarat bungo kambang,
ajuang balayia di musim nyo. Dek banyak ragam nan datang wali pusako di
lanyau nyo. Perak basampua nan bapakai ame bapadu balau tiang kaum, malang
lalu nasib jali mawi, balilau ratok mandiangko, mayumpa arwa dalam kubua,
basabab dek karano itu, cancang catianyo nan balipek wari pusako hilang lale.
Basabab dek karano itu. Kami cubo, mangana-mangana kami cubo batanyo-tanyo
kami cubo mancari-cari kami cubo mangake-ngake kalo nan talamun, kami cubo
mancari bijo kadi tawan, kami cubo mancudo dawat jo karate, untuang lai
taumbua, salai daun, gadang harapan nan tacinto nyampang nyo isuak sampai
gadang, nyampang babua babungo rampak luakawan urang samagan. Tapi baalah
mangatokan, awak bodoh kurang pandapek, dek hati didalam, ujuik mukasuik
kama bawa.
Kalalawa di pulau rimbang
Awak raso wati tadabia.
Kok galua dapek ditimbang
Kok badoso ampu nan labia
Sunggua pun banyak siria dibalai
Hanyo sadetu aleh langguai
Walaupun banyak nancadiak pandai
Kok ado nan kurang tolong lah bilai
Tanda Tangan
Tanda Tangan
Tanda Tangan
Prolok
Buyuang magek
Tah amboolah nan banamo sibuyuang magek, mamak ambo nan bagala
pangulu sati, ado basanak surang padusi, nan banamo siti rawani itulah tunangan
dek badan diri. Tah ambo nan banamo sibuyuang magek, nan bakawan surang nan
banamo sibuyuang jirang. Urangnyo ketek kakinyo kancang, kapalo ketek
pawiknyo gadang, tunggu dek awak sabanta lai inyo datang.
Sadang asik buyuang magek, datanglah buyuang pirang dari balakang, nyo
tapiak pungguang buyuang magek, disinan pandeka bacaliakkan. Tajadilah di
sinan tangkok manangkok. Tatangkok lah buyuang pirang, mamakiak pirang
sakatiko, ambo-ambo pirang, baru lape tangkok buyuang magak.
Buyuang magek : Oi buyuang pirang, lalamo ambo dek mananti, mangapo Kok
talambek waang tibo.
Buyuang pirang : Danga dek waang buyuang magek mangkonyo ambo Datang
talambek, ambo tadi singga dirumah ayek beram, etan di
rumah kampuang pirang. mangkonyo ambo basuo tadi jo
urang datang dari bayang nan banamo si malin kerang. Inyo
tingga di rumah ayek beram, urangnyo elok budi nyo sopan,
dek bansaik iduik di kampuang mangkonyo pai bajalan, kini
manumpang di rumah ayek beram.
Buyuang Magek : Oh jikok baitu kan lah jaleh pulo dek ambo. Kini baitulah
buyuang pirang elok kito barangkek ka kampuang dalam iyo
karumah mamak ambo, pae mancaliak tunangan ambo,
kabanyo sakiknyo batambah para, kok malam inyo maimbau-
imbau sutan malakawi,!!! Mandanga sutan malakawi takajuik
disinan buyuang pirang takana carito ayek beram.
Buyuang pirang : buyuang magek, mandanga kato buyuang tadi, itulah kato nan
sabananyo. Ta ingek dek ambo carito atek beram tantang
sutan malakawi, urang bagak urang pandeka, karajo mancilok
jo mamaliang, marampok jo manyamun, nan tingga di
gunuang jantan di bukik kayu malang.
Sadang asik bacurito , tibolah ayek beram baduo jo malin kerang nak pai mancari
paki, kauntuak di jua di pakan marawi, pambali-bali kauntuak makan satiok hari.
Samo-samo takajuikuurang nan barampek ko, apo ko garangan nan tajadi, di
bakato ayek beram.
Buyuang beram : sapanjang kato ayek waang tadi itulah kato nan sabananyo.
Manolah buyuang kasadonyo, satau tangan sutan malakawi,
nan diam dibukik kayu mmang, ado bapunyo anak bua,
sabanyak ampek urang nan surang banamo pandeka panjang
kaki, nan surang banamo malin jibek nan surang banamo jo
lawang nan surang banamo pandeka gadang. Daulu dubalang
tuangku judo puro, adiak dari tuangku bujang kini inyo
mancari bukik kayu urang. Itulah urangnyo, nan
mangarajokan upiak si rawani amak dek angku pangulu sati.
Basabab mangko dek baitu, kok ndak tau buyuang caritonyo
tanyo dek buyuang ka ayah nyo.
Buyuang magek : sapanjang kato mande tadi, itulah kato nan sabananyo, bialah
ambo barangkek dulu iyo kalulua mamak ambo mananyokan
carito nan sabananyo sabalun ariko tenggi pane nan balun
angek bana kito barangkek anyo lai.
Randai baok tagak
Gurindam II
Malin Kerang
Prolok II
Malin Kerang : mande kanduang di badan ambo. Balian pun ambo dek mande,
bajadi-jadi lah banyak taranak hilang, lah banyak pulo harato nan
pai, dek ula karajo anak bua sutan malakawi, kampuang langang
pambaluik tulang dek ulah karajo inyo juo, nan taniat di dalam
barangkek.
Mande beram : manolah sutan malin kerang, baru taubek rasonyo hati mande,
kalua ruma kampung langang, nagari sunyi dek ulah anak bua
sutan malakawi, kini mande waang tinggakan surang diri, kamano
pandeka nan mati, lah banyak pandeka nan bului, indak taetong
Sadang katiko maso itu, sadang asik mande jo sutan malin kerang, datanglah
Buyuang magek : manolah mande sarato jo sutan malin kerang, apokoh garangan
Malin kerang : manolah buyuang magek tanyo ambo, sapanjang kato buyuang
etan kbukik kayu manang anta babaliak anta indak, anta kok
Buyuang magek : manolah sutan malin kerang, sapanjang kato sutan tadi, lah
tarang jale tu dek ambo. Tapi samantang pun baitu, kok iyo
sutan nak mancari sutan malakawi, lai apo pandapek nan ado,
ubek, ulah karajo sutan malakawi baitu kato ayah siti ramawi.
Buyuang magek : manolah sutan malin kerang, cari mao ambo dek sutan, kini
maso ambo dek mande, ambo kini nak pulang dulu, mamintak
Malin kerang : mande kanduang jo badan ambo, usah mande manangih juo,
gadi, suak kami limau sapanuah rumah minum kan ayia dalam
alah jawua malam, besuak pagi ambo barangkek elok lah tidua
Pangulu sati
Prolok III
Pangulu sati : manolah mande gadi beram, apo bana garangan nan tajadi, upiak
bajalan sanjo rayo pai karumah ambo nangko. Kok ado rundingan
jo paparan kaba baitu dalam hati, curai papakan lah bakek ambo
Mande beram : manolah angku pangulu sati, kalaupun ambo dek angku, ampun
baibu ampun, iyolah salah badan diri ambo, ambo bajalan sanjo
jalang kaba bayiak baitu elok, ujuik kabakek anak pangulu. Iyo ka
upiak siti rawani, anak surang dek pangulu, angku pangulu tanyo
kapabek siti rawani, kini sadang manahan sakik. Ikolah ubek nan
tigo macam , ubek dari sutan malin kerang anak angkek di badan
di lakekan baitu pasan sutan malin kerang. Alah kok jale tu dek
angku. Itulah mangko ambo kamari, alah kok sanang dalam hati.
Pangulu sati : manolah upiak gadi beram, mandanga kato upiak tadi sanang
rasonyo dalam hati sajuak di dalam kiro-kiro cari mao ambo dek
beram, talongsong ambo tantang itu. Manolah upiak gadi beram,
kok dapek pintak ari kami, iyo kalam beram disiko, basabab
mangko dek baitu, tantangan ubek nan beram bao, sarakan dek
beram bakek gadi pakaikan dek beram kabakek diri gadi bulia nak
sanang hati ambo. Manolah upiak gadi beram, lalu lurui ambo
batanyo, tangan sutan malin kerang, anak angkek dari gadi kini,
dari mano aso jo usua nyo, sai bana ayah jo mandenyo. Baok dek
mano buyuang mautuan, kali tau kapado diri ambo, pulang malam
pado beram.
Gadi beram : manolah pangulu sati tanyo ambo. Aku jagkau badan diri ambo,
tantangan tanyo pagulu tadi itulah kato nan sabananyo. Danga dek
kiro-kiro ampek bulan nan lalu, kali nan sadang saiyo rayo ujan
nan sadang labek bana, datanglah ludug pai batadua iyo kaumah
babeliang. Adiak indak kakak pun indak, kok mamak bagala rayo
kaliak, mandanga carito malin tadi, ibo raso nyo hati ambo, kalau
baitu nasib buyuang, kok lae namua buyuang tingga disiko, kok
lae namua buyuang diam jo mande, mande diam surang diri, kok
mande lah tuo pulo cando iko, pulang maalun dakek malin,
kayumanang iyo didalam rimbo rayo. Indak bisa di taga lai, tautan
lah batamu lamo nyo sakik, sakik nan indak dapek ubek, putui
harapan badan kini, baitu bana kato buyuang magek, inyo tingga
Pangulu sati : manolah upiak gadi beram, sapanjang kato upiak tadi itulah kato
nan sabananyo lah paham ambo tantang itu, dek ulah karajo
inyo kadi lawan, tak ado pandeka nan tak bului, urang karamat
iduik-iduik, samo baniat kito pado tuhan, salamat juo anak nyo
Manolah upiak gadi beram kok ari kini alah luruik malam,
mungkin lah tibo di jangko nyo, tantangan ubek nan beram baok,
Buyuang galambia
Prolok IV
Buyuang kalambia : tah ambo nan banamo buyuang galambia awak pareman
bagak jo pakia. Bautak binguang ota balapia, sindao gadang
makan jo samba kiambia, kapalo gadang utak paudia. Ambo
ado bakawan duo urang, nan surang lai banamo buyuang
pingai, kok karajo kami manyamun jo marampok, maambek
satiok urag lalu. Sadang mangecek surang diri tibolah,
tibolah pandeka jalak dari balakangyo malampek
subuyuang pingai sambia mamangkok pandeka jalak. Sinan
tatangkok pandeka jalak
Pandeka jalak : hai galambia mangapo mande waang tangkok untuang tak
pata kuduak den tadi, caliak-caliakan mala dulu, jan
sumbarang tangkok manangkok je.
Galambia : kecek den kok lawan tadi, itu mangko den tangkok, dari
pado inyo daulu, elok la awak, kok tak betu ndak tau nyo de
jo galambia, panyamun sadis. Rimbo samantang etan
dirumah ulu kapau
Pandeka jalak : kok coiko jadi parampok jo aya-aya bisa kawan tangkok,
haai galambia, alah ko tibo buyuang pingai, kok hari lah
baransua siang juo kok nyampang lalu urang beko, lai kata
aben diawak baduo.
Galambia : kau yaitulah, wakden sajak tadi siko di manunggu, nan baru
waang nan datang, tapi basabalah sabanta lai nyo datang.
Jalak : kok lah baitu dek waang nan ka elok, samo-samo mananti
kito, baduo galambia lai ado waang mambao timbakau
wuduak maisok, kok lai ado bagilah waduk, kito bae maisok
dan sambia mananti buyuang pingai. Sadang, pandeka jalak
jo bujang galambia marota-rota datanglah sibuyuang pingai,
sakatiko itu.
Bujang kalambia : manolah waang buyuang pingai, dari tadi kami mananti,
baduo jo pandeka jalak, mangapo buyuang kok lambek tibo,
apo ko garangan nan tadi, curai papakanlah bakek kami, nak
samo sanang dalam hati sajuak di dalam kiro-kiro.
Buyuang pingai : manolah kawan nan baduo, sapanjang kato buyuangnyo.
Tadi itulah kato-kato nan sabananyo. Manolah kawan jan
nyo ambo mangko ambo talambek tibo, danga kan bana
elok-elok nak ambo jalekan bana bakek awak, pado hari
malam tadi, tapek di tanga malam sakitar hari pukua duo,
disinan ambo caliak katiko lamo, pajalan langka jora kaki,
sayia jo nujun nan bakaka, tibo di musim jo ku tiko, disinan
mangatokan, pado hari malakik patangg mato ari bagalujua
turun, dek basabab karano itu mangko tallambek ambo tibo.
Buyuang galambia : manolah waang buyuang pingai, mandanga kato buyuang
tadi sananglah raso dalam hati kok nyampang inyo beko
datang bialah ambo nan manyudakan nyo, alah kok sanang
hati buyuang.
Pandeka jalak : ai......galambia ota gadang utak pandia lagak cando urang
kaiyo, lai jaleh dek buyuang kini nyawo tantangan nyo, jaan
buyuang bagadang ota juo, kanalah diri kabinaso
Buyuang pingai : manolah kawan jaan nyo ambo, eloklah kito, bajago-jago jaan
awak samppai lenga kana pandapek nan ado di bakua awak
*sadang asik marota pareman nan batigo, tibolah sutan malin kerang surang diri,
takajuiklah pandeka nan batigo, lansuang nyo kadang di
galambia
B. galambia : hai buyuang nan baru datang, baranti waang di siko, ado
nan kato ka ambosampaikan danga de buyuang aturan di
rimbo rayo nangko, iko daerah wilayah kanai batigo punyo
wilayah haru manuruik parenta kami, kok lai sayang
buyuang di badan, sarahkan saluru barang nan babaok kok
indak.....ha....ko lah nan banamo bujang galambia lah jale
dek buyuang.
Malin kerang : manolah buyuang janyo ambo, erak kabadan diri, ambo
bauraik dagang manompang, kok barang ameh ambo tak
ado kok piti ambo tak punyo, hanyo sado nan lakek di
badan ko sajo ambo nan ado.
B. galambia : ah........panduto waang ko, kini lae jale dek waang,
turuikkan parenta kami, apo nan ado, apo nan lakek itu
sarakan.
Malin kerang : manolah pandeka nan batigo, danga dek pandeka ambo
katokan, ambo nan datang dari kampuang pinang, etan di
nagari suduik niat hati ambo, nak mancari pandeka
malakawi, nan diam di bukik kayu manang, nan tasabuik
urang pandeka malin sauik pandeka katandiang nan ado
baanak bua 4 urang, basabab dek karano itu tau tangan
sutan malakawi, karajonyo manyamun jo marampok,
mambuek onar dalam kampuang, mambuek kacau dalam
nagari, bari izin ambo dek buyuang mohon lalu ambo sakali
kini, kok ambo urang tak punyo, ko lah 4 ari ambo tak
makan nasi, pulang maalun bakek buyuang.
B. galambia : hai........buyuang kami jaan waang ota pulo kok bantuak
waang iko modenyo. Kok badan sagadang kapare nyo,
sutan malakawi pulo ka waang ago-ago, lai jale di waang
kini waang jaan bapidato juo, kini saba den ko abi, sarakan
po nan ado, kok indak nyawa tantangannyo, capek.......
Malin kerang : hai........ buyuang nan batigo, kok indak dapek ampun jo
bana, lah abi taik jo kalapa, lah sayuik pandangan layia, di
siko utang kababayia, disiko pintak batarimo, nan capek
lansai utang ko, sakali bayia kasadonyo, datanglah buyuang
katigo-tigo nyo, bulia jale pundua di taiyo.
B. galambia : ampun.....ampun.......ampun ambo pandeka, ampun baribu
kali ampun, bari iduik ambo pandeka ampun.......
Malin kerang : manolah pandeka nan baduo usah ambo di hadang juo, kok
itu baru pandapek nan ado, elok pandeka baliak kampuang,
elok bataun jo baladang, banyak paeda manpaat nyo.
Jalak : hai buyuang jaan waang mangecek juo, den sudaan kini
gadang buyuang.
Malin kerang : hei pandeka nan baduo, elok kaduonyo sakali datang, nak
salasai capek karajo ko, kapalang surang den hadapi, kok
waang surang den katiagu ajo koma. Mandanga kato malin
kerang, malompek sinan buyuang pingai, bajadi bacakak
surang lawan baduo. Alur nyo malang dekpanyamun nan
baduo, tatangko si buyuang pingai, maimbau amak.
B. pingai : ampun kan ambo dek pandeka, mangaku kalah ambo kini
ko, indak talok dek ambo manahannyo, raso kaputui tali
jantuang raso bacarai nyao di badan. Ampunkan ambo dek
pandeka, (nyo lapen).
Malin kerang : manolah pandeka nan batigo, kok utang alah ambo bayia,
elok baguru waang baliak kok indak elok babaliak pandeka
ka kampuang surang-surang bukak ladang, cubo bataun,
tatolong rang tuo awak jago nagari jaan binaso. Lai tantu
dek waang, iduik ko kejam, jo manyamun waang mancari
makan, jo marampok waang mancari piti, maniayo urang tu
namo nyo, kana yuang iduik kamati, lai jale dek pandeka
surang-surang.
B. pingai : manolah sutan janyo ambo, sapanjang kato tadi itulah kato
nan sabananyo, kok bulia ambo batanyo, siapo banako
namo sutan , basabab waang ko dek baitu, dari tadi kito
balago, dari tadi kito barundiang, indak jaleh dek kami do
mano sutan, siapo nao sutan banako namo sutan, nak jale
pulo kami imbau kan.
Malin kerang : jikok itu nan waang tanyokan, namo ambo sutan malin
kerang, kamanakan dari rajo kaciak asa dari bayang salido,
anaklah mati ayah tak ado, iduik surang manumpang-
numpang, kini ambo tingga surang diri, induak angkek
namonyo amak beram, nan diam di kampuang pinang dalam
daerah koto kambang, mangko ambo mancari sutan
malakawi, kok bilang panjang caitonyo, lain kali kito basuo,
parusi ambo dulu.
B. pingai : manolah sutan malin kerang, erak kabakek kami nan batigo,
kami iyo nak pai amo jo sutan pai manuruik sutan kamano
pai, kok talilantang samo makan ambo, kok tatungkuik
samo makan talua, kok sakik kito samo sakik, kok sanang
kito samo sanang. Kok basilang samo di hadapi allahta’ala
kayo sunggua pulang maalun bakek sutan.
Malin kerang : manolah pandeka nan batigo, kalau baitu dek pandeka nan
ka elok, ambo manuruik tantangan itu. Tapi sabaliak nan
dari pado, kok buek kadi pakai, janji di tapati pandeka harus
manuruik kato ambo, kito harus turuik baturuik, sabab
mangko dek baitu, musua nan barek ka dihadan, pajalanan
jawua nan kadi tampuua. Alah kok paham pandeka tantang
itu.
B. pingai : manolah sutan janyo ambo, sapanjang kato sutan tadi itulah
kato nan sabananyo, la paham kami tantang itu. Kami pacik
arek kami ganggam tagua, baniat kito nan nak mancari
sutan malakawi, samo saniat kito kapado allah, nak aman
kampuang jo nagari, pulang maalun bakek sutan.
Malin kerang : manolah pandeka nan batigo, kalau baitu kato pandekalah
sanang pulo hati ambo, saniat kato nan barampek mancari
sutan malakawi, sabalun hari ko malam elok lah tidua kito
daulu, barisuak pagi kito barangkek.