Kato
PANGKA
Assalamualaikum, warahmatullahi wabarakatuh ……
Sambah sujuik di Pangulu, sabarek bungka nan piawai, naraco luruih main daun, indak basibak
jo basisiah, bukan bainggo jo babateh,
Sambah kapado Niniak Mamak nan gadang basa batuah, nan bapucuak sabana bulek, nan baurek
sabana tunggang, dianjuang tinggi, diamba gadang, sandi andiko dalam kampuang, tampuak jo
tangkai di nagari.
Nan bak umpamo kayu gadang manangah koto: Baurek limbago matan, badahan cupak jo
gantang, barantiang barih balabeh, babungo rimbun dek adat, babuah kato nan bana. Buliah
baselo diureknyo, dapek basanda dibatangnyo, gantuangan cupak nan duo.
Sampai kapado Imam Katik, bila-maulana jo Tuanku, nan tau dihala dengan haram, sarato sah
dengan bata, suluah bendang Adat-limbago.
Hulubalang jo Ampang Limo, jo manti pagawai Adat, parik dalam pagaran kokoh.
Cadiak jo tau-pandai, nan arih jo bijaksano; tau di angin nan baseru, tau diombak nan basabuang,
sarato dahan kamaimpok, ataupun rantiang kamancucuak.
Tau diujuang kato sampai, balun bakilek lah bakalam, bulan lah sangkap tigo puluah.
Takilek ikan dalam aiya, ikan takilek jalo tibo, lah tantu jantan batinonyo.
Sarato nan mudo pambimbiang dunia, nan capek kaki ringan tangan, capek kaki indak
manaruang, capek tangan indak mamacah.
Aso tarantang dua sudah, hati suci bamuko janiah tau dimalu dengan sopan, sarato raso jo
pareso.
Taruih pulo ka Bundo Kanduang, limpapeh rumah nan gadang, sumarak di dalam kampuang,
hiasan dalam nagari. Kok iduik tampek banasa, kok mati bakeh baniat, kaunduang-unduang ka
Madinah, kapayuang panji kasarugo; amban puruak aluang bunian, urang nan duduak jo sukatan.
PANGKA
St. Maruhun???….
ALEK
Ambo….
PANGKA
Sambah batibokan pado sutan.-
ALEK
Manitahlah ! …..
PANGKA
Pihak dek kami sipangkalan, ditampek hujan barasah paneh bapuhun, nan manyusun-mahatok
pakarjaan dirumah nagko; sakironyo ado kato sapatah kabasabuik, rundiang sabuah nak
katangah, iyo katarabik dari diri ambo… sungguahpun katarabik dari diri ambo, bukanlah ceceh
karano aka, bukan geneang karano kain, sorong lompatan digalanggang, tapi ambo kok pai jo
rundiangan, nan lain tingga jo mupakaik. Apolah buah parsambahan nan kabatatiangkan
kabakeh Sutan, yaitu adok kakami sipangkalan. Dek sarik bakisa di-nan sampik, suko
batenggang di-nan tidak, mako satantang panantian kami siko, mungkin kabasuo sumbang-salah,
sasek jo gawa. Kok tibo indak tapabasokan, datang indak tamuliakan. Ndak basuo tampan jo
taratik, lelo jo karenah; nan patuik talatak diulu tailiakan, ipa bisan taparampiakan, mohon
dimintak banyak-banyak, karilahan Sutan gadang-gadang…. Sakian sambah pado Sutan.
ALEK
Ma-nyo St. Sinaro?
PANGKA
Lai Sutan….
ALEK
Sambah tibo pado Sutan.-
PANGKA
Manitahlah ….
ALEK
Walaupun ka-Sutan surang tampek ambo mahantarkan sambah; tapi nan manjadi ujuik-
mungkasuik ambo bana, iyolah kapado angku-angku niniak mamak, nan gadang-basa-batuah,
Urek tunggang pucuak nan bulek dinagari, dahan rampak daun nan rimbun dipusako, putiak
labek buah nan ranun, makanan urang saalamnyo. Langkok sarato Imam Katik, palito nan tidak
kunjuang padam, suluah-nyalo maso didunia, bendangnyo sampai ka-Akhirat; nan duduaknyo
bacamin kitab, tagaknyo rintang jo pituah. Taruih kapado Cadiak Pandai, urang nan arih-
candokio; pandai maagak-mahagiahkan, kok runciang indak mancucuak, tajamnyo indak
malukoi, pasak kungkuang kunci nan taguah, sumarak koto jo nagari. Mako nak salangkok
ganoknyolah salam jo sambah ambo, kapado silang nan bapangka, karajo nan bajunjuang; nan
maharah nan maico, nan mananai-malatakkan, pakarajaan diateh rumah gadang nangko: Ujuang
pasambahan kapado St. Sinaro.
PANGKA
Yooooolah ….
ALEK
A-lah nan maanjadi buah parsambahan ambo: mandanga imbauan Sutan cako ; gumanta sugalo
batang tubuah, bakipeh paluah kadado, bakaja darah kamuko, apolah sabab dek baitu …. Lariak
kapado badan ambo sutan, ibaraik biduak kaciak nan jolong sudah: Kalangkapan balun lai
cukuik, balaiya ditapi-tapi, katangah takuik dek galombang, kapulau garik dek buayo, lakek
pituah Sutan Juo.-
Baburu kapadang data
Dapeklah ruso balang kaki
Dihalau katangah padang …
Baguru kapalang-aja
Baru baraja guru mati
Disilau surek sureklah ilang
Baguncang bumi jo langik, barombak lawik-sailan, bakumpua karang katapi, kok karam ambo
tantang itu sutan .
Akan tetapi sasudah ditimbang ma-ana kato, disilau ma-ana ragi; nyatolah nan kato wajib
dijawab, nan gayuang wajib disambuik…. Ba-a satantang dari pado itu: Adok kabadan diri ambo
kiniko, tapeklah bak mamangan urang juo: Saibarat urang pai manyumpik; Dicari kutiko baiak,
dipiliah maso nan elok; mako diambiak galah salapan, lalu bajalan masuak hutan. lah tibo
dirimbo nan satumpak, dipandang ilia jo mudiak, diliyek kiri jo kanan, tampaklah si buruang
nuri, inggok dikayu nan sabatang, sadang maangirai-ngirai sayok, sadang malapeh-laapeh
payah…. Lalu diambik sumpitan gadang, sarato damak nan baipuah, disumpik buruang didahan.-
Satibo damak diateh, bagaluik jo bungo kambang, babeenda jo buah ranun, babega-bega jo
awan. Mako samantaro buruang nak katangan, diwalakkan kalam sakutiko, mananti Sutan
samantaro, lai kadalam bana-tu stan ???….
PANGKA
Lah sampai dek St. Maruhun ?
ALEK
Sakiro alah ….
PANGKA
Sapanjang buah kabanaran Sutan tadi, lah susunan Adat jo limbago…. Kalau adat ado batangkai,
pusako ado batampuak, kok undang ado talinyo.- Mangabek undang jo sakato, mangabek kato jo
mupakaik, itulah bana nan kadituruik.- Ba-a nan kini: Lah tabik niat dek Sutan, tumbuah
pangana dalam hati, nak mambao kato jo ba-iyo, mancari bana nan sabuah; dek adat itu
basuruah, kandak undang nan ba-amalkan. Mujua batimpo jo nan elok, tuah lah lakek dinan
mulia, usahlah ragu tantang itu, kami mananti baritonyo.- Sakian pambari dari ambo…
ALEK
Alhamdu lillah, mamakaikan ambo ……
ALEK
Sutan Sinaro???….
PANGKA
Ambo ….
ALEK
Batibokan juo sambah ka Sutan …
PANGKA
Lalukanlah ….
ALEK
Dek tinggi batang lamo karareh, dek panjang jalan, lamo kasampai, agak talaalai ambo
mambaliakan kato, karilahan juo pado Sutan.-
PANGKA
Yoooo lah
ALEK
Tu-mah lah Sutan liyek Sutan pandangi; taradok sambah jo titah, nan talewa kapado kami sialek,
nan pai sabondong, pulang satampuah, alah lah dikatangah katapikan; ba-iyo-2 kami jo mamak,
batido-tido jo samo-gadang.- Mako buleklah jantuang dikalupak, buleklah kato jo mupakaik.-
Ruponyo, nan kamanjadi polongan-asok, sambungan –lidah, iyo tatapek dibadan diri ambo-
Aratinyo bana, kok tibo dikato kamanjawab gayuang kamanyambuik; atau sambah kabaulakkan,
titah kaba-alekokan, kato sapatah nak basabuik, rundiang sabuah nak katangah; Kadari ambo
tarabiknyo… sungguah kadari ambo tarabiknyo sutan, nan ibaraik urang mangaji. – Nyampang
kok ndak tabacokan diayatnyo; nak kanai tajuik jo tilawah, nan panjangnyo tasingkekkan, tibo
disingkek tapanjangkan, tasadiak tabao lalu, lafat batuka jo ma-ana, iyo batolong dek Sutan
manyapo-maulangkan, jan badoso kito sabalik, Sutan …..
PANGKA
Insya Allah …. Bacolah dek… Sutan sabalah sinan, nak kami simakkan dari siko.
ALEK
Assalamualaikum ….
Palupuah batang malapari,
Pucuak manimpo aka jumbai
Dibao nak-rang kabatipuah
Sungguahpun ambo tagak baradiri
Bukanlah urang cadiak pandai
Ujuiknyo duduak nan basimpuah
Kasah ambun kasah biludu
Batanti bajaik tapi
Baturap jo banang sirah
Alah tahampai disandaran….
Mintak ampun ambo kapangulu
Nanan salirik duduak ditapi
Saedaran adok katangah
Jo sambah sajo dimuliakan
Pisau sirawik ulu sonsang
Saruangnyo tareh kayu jati
Ulunyo pangka kayu kamaik
Diambiak paracik buah
Takuik-ganta ambo mambilang
Pangulu banyak nan sati
Tuanku banyak nan kiramaik
Rang-gadang banyak nan batuah
Mulonyo jalo diserakkan
Kanai kulari nan bapalun
Mulonyo kato disambahkan
Manyusun jari mintak ampun
Mako mamintak ampunlah ambo, dari pado pambilangan Pangulu, malin mati jo dubalang,
diateh kaampek-jinih maratabat, nan mampunyoi kabasaran, didalam kampuang jo nagari.
Amma ba’du adopun kamudian dari pado itu, mako mamuji-mayanjuang-mamuhunkan
sambahlah ambo, kabakeh silang nan bapangka, pakarajaan nan bapokok; siyalah urang nan
mahatok nan mahatun kakok-karajo dirumah nangko, iyolah urang cakapan-biopari.
Kajirek tabang ramo-ramo
Inggok mancakam lidih saga
Tadabuak lalu katanah
Ketek indak disanjuang namo
Gadang indak disanjuang gala
Sambah jatuah katangah-tangah
PANGKA
Sabananyo ….
ALEK
Alah lah kami tukiakkan pandangan dakok, dilayangkan pandangan jauah, dilerengkan
pandangan karusuak; lah tibo bana dimakan patuik sutan, lah nyato manuruik alua:
Kok putiah indak babacak
Kok hitam indak bakuran
Janganlah cacek nan kanampak
Puji sanjungan batibokan…..
Kalau dituruik jo pidoman, tando dibaliak-dikarisai, batamu adat jo bidaran; nan bak mamang
dinan pandai:
Barakik biduak talenggang
Karucuik jo saliguri
Dalam rumik Sutan batenggang
Tando bamain aka-budi….
Apun ba-tu hanyo lai, salampih nan daripado itu; adat dunia kan baleh-mambaleh, sariat palu-
mamalu; adok kakami pulo kini: Pihak dikami koh nan datang, nanduduak ditanai lantai, nan
salingka barih ditapi, sabanja barih ditangah. Dek bacampua tuo jo mudo, nan tuo kok-nyo
takilaf Stan, nan muko kok-nyo tasasek.- Mungkin kabasuo salah cotok malatiangkan, salaah
awai mahampehkan, salah muluik mautangkan; takirai langkah kamasuak, takirah lenggang
kalua, tasingik budi dinan rami…. Mako nyampang basuo nan baitu Sutan :
Mambaiya kami panuah-panuah
Mamintak kurang banyak-banyak
Dilaiya kami mohon maaf
Dibatin ampun dimintak ….
Bunyi nak samo kami danga, rupo nak samo kami caliak, balabuah dek sutan jo bicaro, rundiang
dikarek dibukunyo, sakian dulu dari ambo ….
PANGKA
Lah sampai Sutan ? …..
ALEK
Hinggo itu ….
PANGKA
Diambo singkek sajo kajaweknyo.
ALEK
Rancak singkek
PANGKA
Dek maaf gadang paidah, dek rila gadang munfaat, barila-rila kito disiko …. Kito luluihkan
katanah lakang, dihanyuikkan kalawik lapeh, nan batin dipulangkan pado Allah.
ALEK
Alhamdulillah …. Jadilah Sutan Sinaro?-
PANGKA
Manitah Sutan !.-
ALEK
Nak-nyo tuhua-tuhua sa-alahan, disisiak-sisiak sapalapah, ba-a kok kito tuhukan tantang maaf-
bamaaf, Sutan ?.-
PANGKA
Kito tuhuakan!!!.-