Anda di halaman 1dari 8

KISI-KISI BASA JAWA

1. Watak Tokoh dalam teks cerita Ramayana Anoman Duta

Anoman Duta

Segera setelah Dewi Shinta diculik Rahwana, Prabu Rama ngutus Anoman untuk melakukan pengintaian ke negeri Alengka.
Sebelum Anoman berangkat, tiba-tiba datang Anggada yang mengajukan diri sebagai duta dan mengusulkan pembatalan
Anoman. Karena rebutan tugas mulia, Anoman dan Anggada pun tarung adu kekuatan. Sebagai jalan tengah Prabu Rama
mengadakan uji kelayakan bagi kedua wanara.

Maka kelebihan masing-masing wayang pun diuji. Saat ditanya berapa lama waktu tempuh ke Alengka, Anoman nyanggupi
10 hari tapi Anggada yakin bisa 7 hari. Ketika Anoman mudhun 5 hari, Anggada menurunkannya jadi 3 hari. Akhirnya
Anoman memenangkan persaingan dengan menyatakan kesanggupan tiba di Alengka dalam waktu sedina, gak perlu
menghitung hari. Maka berangkatlah Anoman ditemani Semar, Gareng, Petruk dan Bagong sebagai batur.

Demi mempercepat langkah, para punakawan dimasukkan ke kancing gelung Anoman. Mula-mula Anoman pergi mabur
pethit ke kahyangan menghadap Batara Surya. Ke hadapannya Anoman matur agar matahari dihentikan. Dengan begitu hari
akan terus bertahan siang, anoman dapat mencapai Alengka dalam sehari seperti janjinya. Dengan perdebatan dan
perkelahian Batara Surya tetap keberatan kalau harus ngendheg matahari. Baru saat Semar yang meminta, Batara Surya
memenuhi keinginan Anoman. Matahari pun dipause.

Seperti yang diperkirakan, penerbangan Anoman ke Alengka mengalami gangguan. Sebuah kekuatan telah menyedot
Anoman ke lautan, dan ternyata Wil Kataksini, penjaga lautan Alengka menyedot Anoman masuk ke mulutnya. Anoman pun
kesedot masuk ke perut raksasa ini. Dengan kekuatannya ia coba menendang, mencakar dan berontak di dalam perut Wil
Kataksini. Ketika dikitik-kitik , Wil Kataksini memuntahkan Anoman, kemudian ia limbung, roboh, dan ... tewas.

Anoman kebanting jatuh di pegunungan. Karena badannya lemah perjalanan berikutnya ditempuh lewat jalan darat. Anoman
begitu lemah akhirnya semaput pingsan. Untung saja ada Punakawan yang jadi penolong. Mereka membawa Anoman ke Goa
Windu tempat seorang pertapa wanita bernama Dewi Sayempraba, seorang bidadari janda Prabu Dasamuka. Di tempat ini
Anoman dirawat Dewi yang cantik dan berbudi. Anoman tak hanya sembuh dari sakitnya ananging juga terpedaya
kecantikannya. Saat Anoman berpamitan, Dewi Sayempraba menyatakan hajatnya agar diperistri Anoman namun ditolak.

Setelah meninggalkan goa tiba-tiba Anoman melihat seberkas cahaya menyilaukan hingga pandangannya terganggu. Anoman
mengalami kebutaan sementara. Anoman merasa sedih karena gagal melaksanakan tugas Prabu Rama, tapi Punakawan
membantu Anoman mencari pertolongan. Tangis Anoman didengar seekor garuda. Burung bernama Sempati itu mencoba
mengobati Anoman, meneteskan liurnya dan mohon pada dewa. Saat Anoman sembuh, Sempati mengisahkan Jatayu,
saudaranya, telah tewas dihajar Dasamuka. Saat itu Jatayu mencoba menyelamatkan Dewi Sinta.

Kini Anoman telah pulih, mampu melesat ke angkasa lagi dan langsung menuju Istana Alengka. Anak Dasamuka, Indrajid
yang berjaga di luar Istana mengetahui kedatangannya. Ia pun menggeledah istana mencari makhluk yang baru melesat
datang. Sementara Anoman, sudah berada di taman Asoka bersembunyi di atas pohon Nagasari.

Di taman itu Prabu Dasamuka katon kecewa mendapati dewi Sinta belum mau dibawa masuk Istana. Karena terlanjur
berhasrat, Prabu Dasamuka berniat ngruda peksa Dewi Sinta. Untung saja niat ini dapat diurungkan Dewi Trijatha anak
Wibisana. Prabu Dasamuka pun meninggalkan taman Asoka. Kini tinggal Trijatha nglipur Dewi Sinta di bawah pohon
Nagasari. Anoman pun mlumpat turun, mengenalkan diri sebagai utusan Prabu Rama. Namun sebelum perbincangan itu
tuntas, mereka sudah dikepung Indrajid bersama pasukannya. Anoman digujer tanpa perlawanan. Ia dibawa ke pertemuan
agung tempat Prabu Dasamuka bersama Patih Prahasta, Kumbakarna, Sarpakenaka, Wibisana, dan para putera Prabu
Dasamuka sedang ngobrol.

Atas perintah Prabu Dasamuka Anoman dicencang tangan dan kakinya dan diikat pada tiang untuk dibakar urip-uripan. Maka
kayu bakar pun ditumpuk menggunung di sekeliling Anoman. Tanpa sepengetahuan yang lain, Togog, seorang abdi Alengka
jelmaan Sang Hyang Antaga memberikan air sacegukan untuk minum Anoman. Dengan sekali teguk saja Anoman
merasakan tubuhnya segar lagi. Mereka pun membuat kesepakatan, Togog akan menandai rumahnya agar dapat dilindungi
dari mara bahaya.

Prabu Dasamuka pun memimpin pembakaran Anoman dengan nyumet kayu. Tingginya api yang membubung
menenggelamkan Anoman, dan saat api kian besar, Anoman mletik terbang membawa api dengan tubuhnya. Dilemparkannya
api-api itu ke pojok-pojok istana, hingga Alengka berubah jadi segara geni. Sementara seluruh bagian berubah jadi arang,
tersisa sebuah gubug cilik tempat tinggal Tejamantri Togog. Di rumah inilah Prabu Dasamuka dan keluarga besarnya
ngungsi. Puas dengan karyanya, Anoman pun meninggalkan Alengka kembali ke Pancawati. Saat Anoman balik ke
Pancawati Matahari mulai lingsir ke barat. Anoman pun melapor, Dewi Sinta hanya mau kembali bila dijemput Prabu Rama.

Anoman Duta iku nyritakake nalika Anoman diutus Ramawijaya nylametake Dewi Sinta sing diculik
marang Rahwana. Dewi Sinta diculik marang Rahwana lan digowo nang negoro Ngalengko. Watak lan tokoh
ono ing cerito Anoman Duta yaiku:

 Anoman : Watake Anoman yaiku kesatria sing ora duwe wedi marang sopo wae musuh sing
diadepi.
 Ramawijaya : Watake Ramawijaya yaiku kesatrio, bijaksano, lan seneng mbantu marang wong sing
kesusahan.
 Rahwana : Watake Rahwana yaiku olo lan seneng marang tumindak sing ora becik. Rahwana iku
salah sawijine tokoh sing elek ananging duwe kesaktian sing ngedab ngedabi.
Pembahasan

Cerita Anonam Duta berwula ketika Dewi Sinta diculik oleh Rahwana. Dewi Sinta diculik oleh Rahwana
karena Rahwana ingin menikahi Dewi Sinta. Selama di negara Alengka, Dewi sinta disembunyikan di taman
Asoka. Anoman diutus oleh Ramawijaya yang merupakan kekasih dari Dewi Sinta untuk mencari tahu
keberadan Dewi Sinta. Anoman kemudian pergi ke negara Alengka dan berhasil menemukan lokasi tempat
Dewi Sinta berada. Namun sebelum Anoman berhasil menyelamatkan Dewi Sinta, Anoman keburu ketahuan
oleh prajurit Alengka. Ribuan prajurit Alengka kemudian mencoba menangkap Anoman. Meskipun Anoman
adalah seorang ksatria yang berwujud kera, kesaktian dan keberaniannya sangat luar biasa. Dia tidak takut
sedikitpun melawan ribuan prajurit Alengka. Tidak hanya berhasil lolos dari kepungan prajurit Alengka,
Anoman berhasil membakar negara Alengka yang membuat banyak korban di pihak Rahwana. Sayangnya
Anoman belum berhasil menyelamatkan Dewi Sinta. Namun informasi tentang keberadaan Dewi Sinta sangat
berguna dan dia sampaikan kepada Ramawijaya.

2. Tempat:istana, waktu:sore hari, suasan: mencekam


3. Amanat yang ada dalam teks
- kita harus setia sama keluarga/suami.istri.
- harus senang menolong
-patuh sama perintah.

Tokoh:
utama: Anoman
tokoh lain: Rama,sinta,anggada,dewi trijathi,sempati,indrajid,
anoman: patuh marang perintah,seneng tetulung,berani ;
rama: setya marang garwa.
sinta: setya marang gawa,sabar,tabah ;
anggada: iri hati
dewitrijathi dan sempati: suka menolong; indrajid: patuh marang perintah

4. Tembang Macapat Dhandhanggula


Contoh Tembang Dandhanggula Tema Lingkungan :

Dadi manungsa sing ngati-ati.


Ngati-ati lan ugi waspada.
Waspada marang uwuhe.
Amarga uwuh iku.
Menawi ora dirumati.
Iso nggawe cilaka.
Elingo wektumu.
Kanggo ngerumati donya.
Marang uwuh waspada lan ngati-ati.
Urip slamet ing donya.

Paugerane tembang dhandhanggula yaiku:


 Guru gatra: 10 gatra.
 Guru lagu: i, a, e, u, i, a, u, a, i, a.
 Guru wilangan: 10, 10, 8, 7, 9, 7, 6, 8, 12, 7.

5. Teks deskriptif tentang upacara adat Mitoni

UPACARA ADAT MITONI


Dateng tradisi jawi, mitoni inggih punika rangkean upacara siklus gesang ingkang ngantos kala puniki taksih
dipunlampahaken dening saperangan masyarakat jawi. Tembung mitoni asalipun saking tembung 'am' (awalan
am nedahi tembung nyambut damel) + '7' (pitu) ingkang gadhah artos satunggaling kegiatan ingkang
dipunlampahaken wonten ing etangan kaping 7. Upacara mitoni puniki inggih punika satunggaling adat
kebiasaan utawi satunggaling upacara ingkang dipunlampahaken wonten ing wulan kaping7 masa kehamilan
pertami satunggaling tiyang estri kalih tujuan supados jabang bayi lebet kandungan lan sang ibu ingkang
mengandung senantiasa pinaringan keselamatan Mitoni mboten angsal dipunslenggarakaken sak wayah-wayah,
biasanipun milih dinten ingkang dipunanggep sae kangge ngawontenaken upacara mitoni. Dinten sae kangge
upacara mitoni inggih punika dinten Slasa (senen dalu, slasa enjing/siyang) utawi Setu (jemuwah dalu, Setu
enjing/siyang). Dene papan kangge ngawontenaken upacara biasanipun dipunpilih wonten ngajeng satunggaling
papan ingkang biasa dipunsebat kalih pasren, inggih punika senthong tengah. Pasren kenceng pisan kalih kaum
petani dados papan kangge memuja dewi sri, dewi pantun. Amargi kathah-kathah masyarakat saniki mboten
gadhah senthong, mila upacara mitoni biasanipun dipunslenggarakaken wonten ruang keluargi utawi ruang
ingkang gadhah wiyar ingkang cekap kangge ngawontenaken upacara. Teknis ipun, penyelenggaraan upacara
puniki dipunlaksanakaken dening dukun utawi anggota keluargi ingkang dipunanggep dados ingkang paling
sepuh. Duginipun dukun puniki langkung gadhah sipat seremonial, lebet artos mersiapaken lan nglampahaken
upacara-upacara kehamilan.
Serangkaian upacara ingkang dipunslenggarakaken wonten ing upacara mitoni inggih punika:
a) Siraman utawi adus inggih punika simbol upacara dados pernyataan tanda pembersihan diri, inggih fisik
utawi jiwa. Pembersihan kalih simbolis puniki gadhah tujuan membebaskan calon ibu saking dosa-dosa
milanipun menawi mangke si calon ibu wedalaken lare mboten gadhah beban moral milanipun proses
wedalanipun dados lancer. Upacara siraman dipunlampahaken wonten wingking lan dipunpimpin
dening dukun utawi anggota keluargi ingkang dipunanggep dados ingkang paling sepuh.
b) Upacara mlebetaken telor ayam kampung dhateng lebet sinjang (sande) si calon ibu dening sing-lanang
medal wetheng saking inggil wetheng lajeng tigan dipuncopot milanipun pecah. upacara puniki
dipunlaksanakaken wonten papan siraman dados simbol harapan supados bayi wedal kalih gampil tanpa
alangan.
c) Upacara brojolan utawi mlebetaken sepasang klapa gading enem ingkang sampun digambari kamajaya
lan dewi ratih utawi arjuna lan sembadra dhateng lebet sande saking inggil wetheng calon ibu dhateng
ngandhap. Artos simbolis saking upacara puniki inggih punika supados mangke bayi wedal kalih gampil
tanpa kesisahan. Upacara brojolan dipunlampahaken wonten ngajeng senthong tengah utawi pasren
dening mbah putri calon bayi (ibu saking ibu si bayi) lan dipuntampi dening mbah putri besan. Kaping
kalih klapa puniku lajengipun disareaken wonten inggil papan tilem layakipun menidurkan bayi. Makna
simbolis gambar kamajaya lan kamaratih utawi arjuna lan sembadra melambangkan menawi si bayi
wedal ajeng elok rupawan lan nggadhahi sifat-sifat luhur kados tokoh ingkang digambarkan kasebat.
Kamajaya lan dewi ratih utawi arjuna lan sembadra inggih punika sosok tokoh ideal tiyang jawi.
d) Upacara gantos busana dipunlampahaken kalih jenis sinjang/jarik sakatah 7 (pitu) buah kalih motif
sinjang ingkang benten. Motif sinjang lan kemben ingkang ajeng dipunangge dipunpilih ingkang paling
sae kalih harapan supados mangke si bayi ugi nggadhahi kebaikan-kebaikan ingkang tersirat lebet
lambang sinjang. Motif sinjang kasebat inggih punika:
Sidomukti (melambangkan kebahagiaan)
Sidoluhur (melambangkan kemuliaan)
Truntum (melambangkan supados nilai-nilai kesaenan tansah dipuncepeng teguh)
Parangkusuma (melambangkan perjuangan kangge tetep gesang)
Semen Rama (melambangkan supados tresna kaping kalih tiyang sepuh ingkang sekedhap malih dados
bapak-ibu tetep bertahan selma-lamanipun/mboten terceraikan)
Udan Riris (melambangkan harapan supados duginipun lebet masyarakat lare ingkang ajeng wedal
tansah ngremenaken)
cakar ayam (melambangkan supados lare ingkang ajeng wedal mangke angsal mandiri lebet ngebaki
kebetahan gesangipun. Sinjang terakhir ingkang tercocok inggih punika sinjang saking bahan lurik
bermotif lasem kalih kemben motif dringin. Upacara puniki dipunlampahaken wonten senthong tengah.
e) Upacara medhot lilitan janur/lawe ingkang dilingkarkan wonten wetheng calon ibu. janur/lawe angsal
dipun-gantos kalih ron klapa utawi janur. Lilitan puniki kedah dipunpedhot dening calon rama
kalih[kaliyan] maksud supados wedalan bayi lancar.
f) Upacara mecahaken periuk lan gayung ingkang kadamel saking tempurung klapa (siwur). Tegesipun
inggih punika nyukani sawab (donga lan puji keselamatan) supados mangke menawi si ibu taksih
mengandung malih, wedalanipun ugi tetep gampil.
g) Upacara inung jampi sorongan, melambangkan supados lare ingkang dikandung puniku ajeng gampil
dipunwedalaken kados didorong.
h) Upacara nyolong endhog, melambangkan supados wedalan lare enggal lan lancar secepat pandung
ingkang plajeng mbekta curianipun. Upacara puniki dipunlaksanakaken dening calon rama kalih
mendhet tigan lan mbektanipun lajeng kalih enggal ngubengi kampung. Kalih dilaksanakanipun sedaya
upacara kasebat wonten inggil, upacara mitoni dipunanggep rampung dipuntandani kalih donga ingkang
dipunpimpin dening dukun kalih[kaliyan] ngubengi selamatan. selamatan utawi sajen saperangan
dipunbekta wangsul dening ingkang menghadiri utawi meramaikan upacara kasebat.

6. Teks upacara Tedhak Siten


Tedhak sitèn utawa tedhak siti iku salah siji upacara adat Jawa kanggo bocah umur 7 wulan utawa 6 lapan.
Upacara iki ing dhaérah liya ing Nuswantara uga ana, contoné sing diarani upacara injak tanah ing dhaérah
Jakarta déning suku Betawi utawa uga ana sing ngarani "mudhun lemah" lan "udhun-udhunan".
Tedhak sitèn iku asalé saka tembung tedhak, idhak utawa mudhun lan sitèn (saka tembung siti) utawa lemah
(bumi). Upacara iki kanggo perlambang bocah sing siap-siap njalani urip liwat tuntunan wong tuwa lan
diselenggarakaké yèn umur bocah wis 7 selapan utawa 245 dina (7 x 35 = 245).
Sebabe dianakake Tedhak Siten
Upacara Tedhak sitèn dianakaké amarga ana kapitayan masyarakat Jawa yèn lemah kuwi nduwéni makna ghoib
lan dijaga Bathara Kala. Kanggo ngindari kadadéyan sing ora becik, mula dianakaké upacara ngenalaké putra-
putriné marang Bathara Kala minangka sing njaga lemah. Anggone nglakoni upacara iki, luwih becik miturut
weton.
Ubarampé kanggo upacara tedhak sitèn akèh, kayata:
· Pengaron sing diisi kembang setaman.
· Kurungan, kanggo nggambaraké yén donyané anak isih sithik utawa ciut.
· Werna-werna barang sing diséléhaké sajroning kurungan kang nggambaraké suwèné urip, manungsa duw
kawajiban nggolèk "nafkah", kayata:
1. Pari sabengket
2. Kapuk sabengket
3. Piranti nulis
4. Bokor kang diisi beras kuning
5. Werna-werna jinis dhuwit
6. "Perhiasan"
o Klasa sing isih anyar, kanggo lémèk ning jeroning kurungan.
o Bakaran pitik, kang nggambaraké pedoman uripé anak.
o Tangga tebu "arjuna", yaiku tebu sing wernané ungu kang nggambaraké undhak-undhakané urip sing
arep dilakoni anak.
o Jadah pitung werna, yaiku abang, putih, ireng, kuning, biru, ungu lan jambon. Tegesé kanggo
ngemutaké anak yén urip kudu waspada saka godaan werna-werna.
o Bancakan, kayata sega gudhangan sing dibagékake marang para tamu sing teka.

7. Teks sandiwara Andhe- andhe Lumut:


“Ande-ande Lumut”

PROLOG :
KADADOSAN ING NEGARI INGKANG GEMAH RIMPAH LOH JINAWI, TATA TENTREM KERTA RAHARJA. WONTEN SALAH
SAWIJINING PANGERAN INGKANG GESANGIPUN SARWA KACEKAPAN. PANGERAN MENIKA PUTRA MAHKOTA INGKANG
BADHE NGLAJENGAKE TAHTA KERAJAAN. ANANGING PANGERAN KALAWAU MBOTEN MAREM KALIH GESANGIPUN
INGKANG KACEKAPAN. PANGERAN KEPINGIN LELONO. NGLAMAHI WONO. PANGERAN KEPINGIN MADOSI JATI DIRINE
UGI PENGALAMAN GESANG. SAKING MRIKU KAWIWITAN LELAMPAHAN GESANGIPUN PANGERAN INGKANG
MANGGIHAKE SISIHAN GESANGIPUN INGGIH MENIKA LARE WADON INGKANG SAE MANAHIPUN LAN AYU
PASURYANE.

BABAK 1 :
( ING ALAS )
KALIH TIYANG KANEMAN MLAMPAH NGLEWATI WANA INGKANG RIMBUN. NINGALI KIWO TENGENE MBOTEN
WONTEN KEWAN UTAWA PEKSI INGKANG SAGET DIPUNBURU. KANEMAN BAGUS KALIHAN PANDHEREKE WAU
SAKYEKTOSIPUN INGGIH MENIKA PANGERAN INGKANG LELONO KANGGE PADOS JATI DIRINIPUN.
(KALIH TIYANG MLAHPAH KANTHI WASADAPA NGINGETI ANA NGISOR LAN NDHUWURE NGGOLEKI KEWAN KANG ISO
DIBURU).

PANGERAN : “Jo… Bejo… kowe neng endi? Jo…. Bejo.”


BEJO : “Pangeran…. Pangeran….Panjenengan wonten pundi pangeran?”
(MLAMPAH MUNDUR, LAJENG TABRAKAN NGANTI GELIMPUNGAN)
PANGERAN : “Aduh… kowe kuwi ati-ati ta.”
BEJO : “Hehehe…ngapunten pangeran… kula mboten ngertos pangeran wonten wingking kula.”
PANGERAN : “Rene Jo rene!!!…. Aku arep cerita.”
BEJO : “Wonten napa pangeran?”
(KALIH TIYANG LENGGAH BARENG LAN PADHA CRITA)
PANGERAN : “Kok ra ana kewan dina iki ya Jo?”
BEJO : “Injih pangeran sepi sanget!”
(PANGERAN LAN PANDHEREKE NGADEK, KAGET WEROH WONG ING NGAREPE)
PANGERAN : “Sapa kuwi Jo?”
BEJO : “Kula mboten ngertos pangeran. Sinten nggih niku?”
PANGERAN : “Ngapunten mbok, kula badhe tanglet?”
(INGKANG DITAKONI MENENG, ORA NJAWAB, REPOT KARO KAYUNE)
PANGERAN : “Kulanuwun… mbok.”
(PANGERAN NYEDAK MARANG MBOK RONDHO, MBOK RONDHO KAGET WEROH PANGERAN)
MBOK RONDHO DHADHAPAN : “Walahdalah…. mangga. Sapa kowe?”
PANGERAN : “Kula pengembara mbok… ngapunten niki dusun napa?”
MBOK RONDHO DHADHAPAN : “Iki dusun dhadhapan le… kowe arep ngapa neng kene?”
PANGERAN : “Kula badhe mangembara mbok… ananging kula nyasar mboten ngertos dalane.”
MBOK RONDHO DHADHAPAN : “Wah… ya wis… kowe melu mbok wae piye le? Tak dadekne anak angkatku yen kowe gelem.”
PANGERAN : “Wah… injih mbok kula purun.”
MBOK RONDHO DHADHAPAN : “Kawit sekiki kowe dadi anakku. Kowe tak jenengke ande-ande lumut ya le?”
PANGERAN : “Inggih mbok.”

BABAK 2 :
(ING OMAHE KLENTING-KLENTING)
WONTEN ENJING INGKANG TERANG MBOK RONDHO KLENTING NYAWIJI KALIHAN PUTRI-PUTRINIPUN. PUTRI-PUTRI
MBOK RONDHO KLENTING SANGET AYU PASURYANE. PIYAMBAKE INGGIH MENIKA KLENTING ABANG, KLENTING IJO,
KLENTING BIRU LAN SALAH SATUNGGALING PUTRI TIRINIPUN INGKANG NAMA KLENTING KUNING. MBOK RONDHO
KLENTING SANGET REMEN LAN TRESNA KALIYAN PUTRI-PUTRINIPUN, ANANGING BENTEN KALIYAN KLENTING
KUNING INGKANG DADOS PUTRI TIRI, PIYAMBAKE SANGET DIBENTENAKE KATRESNANIPUN. KLENTING KUNING
DIDHAWUHI NYAPU, NGRESIKI GRIYA LAN UGI NYAMBUT DAMEL ING SAWAH. SANGET MRIHATINAKE.

(KLENTING KUNING TEKO NGGAWA SAPU, NYAPU LAN NGEPEL JOGAN. LINGEH MOJOK ANA RUANGAN. ORA SUWE
MBOK RONDHO TEKO NGAWASI KLENTING KUNING. NYUSUL SEDULURE KLENTING ABANG, KLENTING IJO LAN
KLENTING BIRU)

MBOK RONDHO KLENTING : “Anak-anakku sing ayu-ayu…rene ndug!”


KLENTING-KLENTING : “Injih mbok, wonten napa?”
MBOK RONDHO KLENTING : “Ngene ndug, ana warta sing penting banget.”
KLENTING ABANG : “Warta apa ta mbok?” (dewasa)
KLENTING IJO : “Inggih mbok enten napa ta?” (manja, nyedak karo nyekel tangane mbok rondho klenting)
KLENTING BIRU : “Enten napa mbok, sajake kok tenanan. Wonten menapa?”
MBOK RONDHO KLENTING : “Kowe ngerti ta… mbok rondho dhadhapan sing duwe anak bagus banget, jenenge ande-ande lumut?”
KLENTING-KLENTING : “Owh…ande-ande lumut…bagus!!! Wah gelem no.”

MBOK RONDHO KLENTING : “Iya… mbok rondho dhadhapan gawe saembara “Sinden Idol” kanggo anake ande-ande lumut sing lagi
goleki garwa pendamping.”
KLENTING-KLENTING : “Wah… purun sanget mbok.”
MBOK RONDHO KLENTING : “Iya… mengko mbok arep dandani kowe-kowe supaya dadi putri sing ayu-ayu, sapa ngerti salah sijine
kepilih dadi garwane ande-ande lumut.
KLENTING-KLENTING : “Iya mbok.. purun.”
KLENTING ABANG : “Wah mesti aku sing dipilih mengko, kan aku ayu…”
KLENTING IJO : “Ora iso! Mesti aku sing dipilih ande-ande lumut dadi garwane.”
KLENTING BIRU : “Ora iso mbakyu, mesti aku ta…aku kan luwih cilik, kudune mbakyu-mbakyu ngalah karo aku!”
KLENTING ABANG : “Heh!! Aku kan luwih tua saka kowe…kudune kowe ngajeni aku dadi mbakyumu!”
MBOK RONDHO KLENTING : “Wes-wes ta!! Rasah padu…anak-anake mbok kan ayu-ayu, rasah do udur!! Gek neng njero,,siap-siap
dandan!!”
KLENTING-KLENTING : “Injih mbok…” (KLENTING ABANG, IJO, LAN BIRI NINGGAL MBOK RONDHO LAN MLEBU OMAH)
KLENTING KUNING KAWIT WAU MIRENGAKE PIREMBUGANE SIMBOK LAN SEDHEREKIPUN. KLENTING KUNING
MARANI MBOK RONDHO LAN NGOMONG MARANG MBOK RONDHO.
KLENTING KUNING : “Mbok… kula badhe matur.”
MBOK RONDHO KLENTING : “Matur apa….? Apa kowe wes rampung nyapune?”
KLENTING KUNING : “Sampun mbok, ngeten mbok… kula inggih kepingin ndherek saembara “Sinden Idol” supados dados garwane
ande-ande lumut kados mbakyu-mbakyu klenting.”
MBOK RONDHO KLENTING : “Owh ya wis…rene tak dandani kowe.”
(MBOK RONDHO MENEHI ANGUS LAN AMBU-AMBU KANG ORA ENAK MARANG KLENTING KUNING)
MBOK RONDHO KLENTING : “Ya wis sakiki kowe ngumbahi klambi-klambine mbakyumu karo gone mbok neng kali kono.”
(MBOK RONDHO NYURUNG KLENGTING KUNING KANTHI KASAR BANGET)
KLENTING KUNING : “Injih mbok…”(KLENTING KUNING NINGGALNO MBOK RONDHO LAN MLAKU MARAK PAWON)
MBOK RONDHO KLENTING : “Hahaha… muga-muga sing ditrima dadi garwane ande-ane lumut yaiku salah sijine anak-anakku, dudu
klenting kuning.”

a) Tema : Golek Garwa


b) Cerita apa : Ande-ande Lumut
c) Ceritane kaya piye : Panji Asmara Bangun mangembarra kanggo golek pengalaman uri lan garwa sisihaning
gesang. Nalika mangembara dheweke ketemu karo Mbok Rondho Dhadhapan, lajeng dipek anak lan
dijenengi Ande-ande Lumut. Mbok Rondho Dhadhapan golekna garwa kanggo Ande-nde Lumut kanthi cara
nganakna saembara nyanyi kang diarani “Sinden Idol”. Sing melu saembara yaiku Klenting abang, Klenting
ijo, Klenting biru lan Klenting kuning. Sanajan Klenting abang, klenting ijo lan klenting biru ayu-ayu,
nanging wis disisani yuyu kangkang. Lha bedo karo klenting kuning, dheweke rupane digawe elek mbok
rondho klenting, ambune ora enak nanging ora sisane yuyu kangkang lan uga sae penggalihe. Akhire
Klenting kuning sing dipilih Ande-ande lumut dadi garwane.
d) Tokoh :
 Pangeran (ande-ande lumut) : wicaksana, sae penggalihipun lan satriya.
 Bejo : manut marang junjungane lan lucu.
 Mbok Rondho Dhadhapan : kasih marang putra.
 Mbok Rondho Klenting : pilih kasih, angkuh lan seneng nyiksa.
 Klenting abang : edan donya, kemenyek, angkuh lan seneng nyiksa.
 Klenting ijo : manja, edan donya, kemenyek, angkuh lan seneng nyiksa.
 Klenting biru : edan donya, kemenyek, angkuh lan seneng nyiksa.
 Klenting kuning : sabar, lan sae penggalihipun.
 Widodari : welas asih.
 Yuyu kangkang : gelem nulung yen ana imbalane (pamrih).
e) Alur : Maju
 Konflik:
 Mbok rondho klenting >< klenting kuning
 Mbok rondho klenting nyiksa klenting kuning.
 Konflik batine klenting kuning
 Rumangsa digawe susah utawa diseksa.
 Klenting kuning >< yuyu kangkang
 Yuyu kangkang ngenyek rupane klenting kuning.
 Mbok rondho dhadhapan >< klenting kuning
 Mbok rondho dhadhapan ora setuju yen ande-ande lumut mlih klenting kuning.
 Klenting-klenting >< klenting kuning
 Klenting-klenting ngremehake klenting kuning.
f) Setting/latar
Panggonan
 ü Ing alas
 ü Ing omahe mbok rondho klenting
 ü Ing kali
 ü Ing omahe mbok rondho dhadhapan
g) Wekdal : Esuk, awan, sore
h) Swasana:
 ü Bingung
 ü Susah
 ü Gething
 ü Seneng
i) Pesan Moral dari Cerita Dongeng Anak: Ande-Ande Lumut adalah Kesabaran akan membuahkan kebaikan
dikemudian hari.

8. Teks geguritan
Geguritan merupakan puisi jawa modern yang tidak terikat dengan aturan - aturan tertentu yang berkembang di
daerah jawa tengah. Jenis - jenis geguritan jawa ada dua macam:
a) Gargarag anyar yaiku duweni sifat bebas merdeka artine ora kaiket dening guru gatra, guru lagu, guru
wilangan, lan guru swara. Geguritan jenis iki ugo gawa bahasa jawa sing modern utawa basa jawa jaman
saiki.
b) Gargarag lawas yaiku gawa basa jawa lawas lan duweni sifat ora bebas maksute ora bebas ono aturan - aturan
kanggo nyusun geguritan jenis iki. Paugerane yaiku :
 Diwiti tembung "sun gegurit"
 Cacahe gatra (larik) ing saben padane padha, paling sithik 4 gatra utawa 4 larik. Iki mlebu ing purwakanti
guru swara.
 Cacahe wanda ing saben gatrane padha
 Guru lagu manut purwakanti guru swara A, I, U, E, O

9. Aksara Jawa

10. Tembang Durma


Contoh Tembang Durma (12a – 7i – 6a – 7a – 8i – 5a – 7i)
Ayo kanca gugur gunung bebarengan
Aja ana kang mangkir
Amrih kasembadan
Tujuan pembangunan
Pager apik dalan resik
Latar gumelar
Wisma asri kaeksi

11. Bagian Pidato


Sesorah utawi pidato
- ancasipun sesorah (tujuane sesorah)
- urut urutanipun teks sesorah
- tegesipun sesorah

Urut urutanipun
1. salam pambuka
2. pembuka: atur pakurmatan, puji syukur, atur panuwun
3. isi
4. dudutan (kesimpulan)
5. pangajeng ajeng
6. panutup

Urutan pidato yaitu,salam pembuka yaiku salam pakurmatan marang para tamu,purwaka yaiku syukur marang
Allah swt,surasa basa yaiku sekabehe isi pidhato,dudutan utowo simpulan yaiku ringkesan isi sing
wigati/penting,wasana basa/panutup yaiku atur panuwun lan nyuwun pangapura menawa ana kekurangan
12. Teks cerita Ramayana (Resi Jatayu)

Paraga lan watake crita ing Resi Jatayu.

o Jatayu watake Wicaksana


o Rahwana watake bringas, serakah
o Shinta watake kalem, apik, Setya
o Rama watake sabar, apik, kendel
o Laksmana watake apik, seneng mbiyantu

13. Nama Tokoh Pewayangan


14. Tembang Kinanthi pada 1, menentukan arti kata
15. Tembang Kinanthi pada 3, menentukan watak yang harus dijauhi
16. Aksara Rekan adalah aksara jawa yang berguna untuk memenuhi kebutuhan dalam penulisan kata-kata yang
berasal dari Bahasa mancanegara. Aksara rekan pada hanacaraka terdiri dari 5 macam, yaitu: Kha, Dza, Fa/Va,
Za, dan Gha.
17. Cerita rakyat Indonesia dan asalnya:
1. Asal mula Danau Maninjau, Sumatera Barat.
2. Alue Naga, Riau.
3. Asal-usul Salatiga, Jawa Tengah.
4. Asal Mula Selat Bali, Bali.
5. Batu Menangis, Kalimantan Barat.
6. Bawang Merah dan Bawang Putih, Riau.
7. Cindelaras, Jawa Timur.
8. Danao Toba, Sumatera Utara.
9. Gunung Merapi, Jawa Tengah dan DIY.
10. Jaka Tarub, Jawa Tengah.
11. Keong Mas, Jawa Timur.
12. La Moelu, Sulawesi Tenggara.
13. Legenda Pulau Kapal, Bangka Belitung.
14. Lutung Kasarung, Jawa Tengah.
15. Malin Kundang, Sumatera Barat.
16. Negeri Lumpur, Jambi.
17. Nyi Roro Kidul, Jawa.
18. Puti Tujuh, Maluku.
19. Putri Junjung Buih, Kalimantan.
20. Raja Parakeet, Aceh.
Cerita rakyat sering kali diceritakan kepada generasi saat ini. Tujuannya adalah mengambil hikmah serta
nilai-nilai positif agar dapat diterapkan dalam kehidupan sehari-hari. Cerita rakyat adalah cerita yang khas
dari daerah tertentu yang mengandung banyak hikmah dan nilai-nilai yang dapat kita ambil dan diterapkan
dalam kehidupan sehari-hari. Cerita ini berasal dari masyarakat di masa lampau yang kerap diceritakan
kepada generasi berikutnya. Berikut beberapa contoh lainnya.
 Rawa Pening, Jawa Tengah.
 Roro Jonggrang, Jawa Tengah dan DIY.
 Sangkuriang, Jawa Barat.
 Si Pitung, Jakarta.
 Telaga Bidadari, Jawa.
 Timus Emas, Jawa Tengah.

Anda mungkin juga menyukai