Anda di halaman 1dari 4

RANGKUMAN BAHAsSA JAWA KELAS V (LIMA) SEMESTER II

1. Watak tembang macapat pangkur diantaranya adalah sebagai berikut:


a) Gagah
b) Bergairah
c) Bersemangat
d) Ketulusan hati yang besar dan kuat perkasa
e) Keyakinan dalam mengajak seseorang mempersiapkan masa depan

2. Aturan atau Paugeran Tembang Pangkur


Tembang Pangkur ini juga mempunyai aturan-aturan tertentu. Dimana aturan tersebut bisa disebut dengan
paugeran atau wewaton. Paugeran merupakan ciri dari tembang yang digunakan sebagai pembeda dari
tembang satu dengan tembang lainnya.
1. Guru Gatra
Guru Gatra merupakan jumlah garis yang ada pada setiap bait tembang. Dimana tembang macapat
pangkur ini mempunyai 8 baris kalimat atau larik yang ada pada setiap baitnya.
2. Guru Wilangan
Guru wilangan merupakan jumlah suku kata yang ada pada setiap baris tembang. Dimana pada tembang
macapat pangkur ini berjumlah (8,11,8,7,12,8,8).
3. Guru Lagu
Guru lagu merupakan vokal atau huruf yang ada pada tembang. Dimana pada tembang macapat pangkur
ini mempunyai huruf vokal berupa (A,I,U,A,U,A,I).

3. Berikut ini merupakan beberapa inti dari fungsi tembang macapat pangkur.
a. Digunakan sebagai wejangan dan juga piwulang yang ditujukan kepada masyarakat umum.
b. Digunakan sebagai sarana nasehat untuk sesama atau mituturi.
c. Digunakan sebagai ungkapan akan rasa tegas dan juga tidak berlebihan.
d. Digunakan sebagai ungkapan untuk selalu berperilaku baik.
e. Digunakan sebagai pengingat untuk menjauhi semua perbuatan yang tercela.
f. Digunakan sebagai sarana untuk selalu mengajak berbuat baik kepada diri sendiri atau orang lain.
g. Digunakan sebagai pengiring untuk acara pentas kesenian.
h. Digunakan sebagai lagu untuk radio dan juga sebagai hiburan masyarakat.

4. Guru gatra yaiku cacahe gatra ing saben pada (bait). Guru wilangan yaiku cacahing wanda ing saben
sagatra. Guru lagu yaiku tibaning swara ing saben pungkasaning gatra.
Cacah guru gatra tembang pangkur ana 7.
Guru lagu tembung pangkur yaiku a, i, u, a, u, a, i.

5. Guru wilangan tembung pangkur yaiku 8, 11, 8, 7, 12, 8, 8.


Setitekno tuladha ing ngisor iki!
1. Ming-kar ming-ku-ring ang-ka-ra (guru wilangan: 8, guru lagu: a)
2. A-ka-ra-na ka-ren-an mar-di-si-wi (11i)
3. Si-na-wang res-mi-ning ki-dung (8u)
4. Si-nu-ba si-nu-kar-ta (7a)
5. Mrik kre-tar-ta pa-kar-ti-ning njel-mu-lu-hung (12u)
6. Kang lum-rah heng ta-nah ja-wa (8a)
7. A-ga-ma a-ge-ming a-ji (8i)

6. Bocah Bajang banjur lunga. Si Bajang tekan omahe Mbok Randha. Mbok Randha iku uripe rekasa. Sanajan
uripe rekasa,Mbok Randha iku luhur budine.Mbok Randha kuwi seneng tetulung marang sapa bae. Mula
tekane Si Bajang ditampa kanthi becik.Bocah Bajang diwenehi sega land aging iwak ula. Sawise mangan,
Bocah Bajang mau pamitan marang Mbok Randha.

Watake Mbok Randha = Apik, seneng nulong.

7. Kactrita,ing Desa Banarawa duwe adat nganakake memetri desa ing Saben taun,yaiku nganakake slametan
supaya wong ing Desa Banarawa padha slamet. Kanggo memetri desa iku ana syarate,yaiku kudu nganggo
daging kewan saka alas.

Adat = kebiasaan
Memetri = upacara

8. Kactrita,ing Desa Banarawa duwe adat nganakake memetri desa ing Saben taun,yaiku nganakake slametan
supaya wong ing Desa Banarawa padha slamet. Kanggo memetri desa iku ana syarate,yaiku kudu nganggo
daging kewan saka alas.
Isi bacaan = Wong ing Desa Banarawa ngadakake upacara tiap tahun supaya slamet.

9. Ing jaman mbiyen ana kerajaan gedhe sing jenenge Prambanan. Rakyate Prambanan iku ayem lan tentrem
sing dipimpin karo Prabu Baka.

Pertanyaan = Sapa sing mimpin kerajaan Prambanan? Sing mimpin kerajaan Prambanan yaiku Prabu Baka.

10. Wektu kuwi ratu lan anake sing ayu rupane adus ana ing telaga,nanging slendang – slendange pada mabur
kena angina lan tiba ing sajroning telaga banjur nglunturi banyu telaga nganti banyune dadi warna warni.
Mula saka kuwi akhire telaga kuwi diarani “Telaga Warna”

Pertanyaan = Apa sebab terjadine tlaga warna?

11. Wektu kuwi ratu lan anake sing ayu rupane adus ana ing telaga,nanging slendang – slendange pada mabur
kena angina lan tiba ing sajroning telaga banjur nglunturi banyu telaga nganti banyune dadi warna warni.
Mula saka kuwi akhire telaga kuwi diarani “Telaga Warna”
Sebab terjadine tlaga warna yaiku Slendange Ratu lan anake tiba sajroning telaga banjur nglunturi banyu
telaga nganti warna warni.

12. Ana ing pesanggrahan pinggire Kurusetra dianakake pasewakan kulawarga Pandhawa kanggo ngrembug
terusane perang gedhe Baratayuda. Ingkang rawuh ing pasewakan kuwi mau Prabu Kresna,Prabu
Matsuapati, para Pandhawa,lan Dewi Wara Srikandi.

Isi Bacaan = Ing pesanggrahan Pinggire Kurusetra dianakake pasewakan Kulawarga Pandhawa kanggo
ngrembug terusana perang gedhe Baratayuda.

13. Wektu kuwi sing dadi senapatine Kurawa yaiku Resi Bisma. Kamangka Resi Bisma kuwi kekuwatan lan
kadikdayane gedhe banget. Akeh wadya bala Pandhawa sing padha kasoran yuda nalika Resi Bisma
tumandang.

Isi bacaan = Kekuwatan lan kadikdayane Resi Bisma gedhe banget.

14. Ana ing pesanggrahan pinggire Kurusetra dianakake pasewakan kulawarga Pandhawa kanggo ngrembug
terusane perang gedhe Baratayuda.

Pasewakan = Pertemuan rapat


15. Pasangan Aksara jawa

16. Contoh Pasangan Aksara jawa (nomer 16 – 20 )

21. Tembang pangkur ngemu pitutur supaya wong kuwi padha mangerteni ala lan becik.

22. Upacara memetri desa wis kawiwitan. Desa Banarawa rame banget. Suguhan rupa – rupa cumawis ing
kana. Uga ana kesenian tradisional minangka panglipure para tamu memetri desa.
Isi Bacaan = Upacara ing Desa Banarawe rame banget.

23. Wong – wong ing Desa Banarawa padha golek kewan menyang alas. Biasane sedhelok bae wis biasa entuk
kidang utawa kewan alas sing bias dipangan daginge. Nanging dina kuwi aneh. Wis meh sedina muput
wong – wong mau durung nemu kewan siji – sijia. Ki Juru Mathokan, luhahe Desa Banarawa ngajak wong
– wong padha leren dhisik.
Isi Bacaan = Wong – wong ing Desa Banarawa padha golek kewan menyang alas
24. Underaning rembug yaiku sapa sing arep didadekake senapati. Prabu Matsuapati isih ngungun amarta
putrane telu wis padha gugur ana ing tegal kurusetra,papane perang Baratayuda. Raden Utara lan Raden
Wratsangka gugur luwih dhisik,banjur kasusul putrane sing nome siji yaiku Resi Seta.
Isi Bacaan = Underaning rembug yaiku sapa sing arep didadekake senapati.

25. Kalimat aksara jawa (nomer 25 dan 30)


26. Guru lagu lan guru wilangan sekar pangkur

27. “ Mbok, kulo nyuwun pamit.kula gadhah weling sekedhik. Mangke badhe wonten bena bandhang. Mila
kula suwun Simbok nyawisaken lesung. Mugi tansah manggih wilujeng.”
Baru klinting banjur lunga ninggalake omahe Mbok Randha.

Apa welinge Baru klinting maring mbok Randha?

28. Sifate mbok Randha = Apik, seneng nulong.


Sifate baru Klinting = Sopan,tegas,apik karo wong tuwo.

29. Gambar wayang nomer 15 dan 29

Resi Bisma Dewi Amba/ Wara Srikandi

Prabu Kresna Raden Wekudara

Anda mungkin juga menyukai