Anda di halaman 1dari 22

KASUSASTRAAN

BALI
Kasusastraan Bali yéning selehin antuk kawéntenan ipun, yukti sampun
wénten saking nguni. Wénten sané sujati mabasa Bali, wénten naler sané
nganggé basa tiosan sané karanjingang ring sastra Bali saantukan
pamuputnyané sastra miwah basa punika kalestariang ring Bali.
Teges Kasusastraan
• Yéning selehin daging artos parinama kasusastran wantah mawit saking kruna
lingga sastra. Kruna sastra (úàstra ; sanskrit) pinaka wangun pasang pageh ring
sajroning basa Bali, polih pangater [su -] raris polih konfiks [ka - an] dados kruna
tiron kasusastraan. Kruna sastra sané mateges ‘ajah-ajahan’, ’kawruhan’, polih
pangater [su -] sané mateges ‘luih’, ’becik’, miwah konfiks [ka - an] sané
nyinahang artos kawéntenan. Dadosnyané kruna kasusastran mateges
kawéntenan utawi kawruhan sané luih utawi becik tur mabuat. Ring sajroning
panglimbakanny- ané, kasusastran Bali salian sané katami marupa kasusatran kuna,
sané nganggé basa : Jawa Kuna, Kawi, Jawi Tengahan, Bali Kawi, taler wénten
sané nganggé basa Melayu miwah sasak.
KASUSASTRAAN BALI
Kakepah dados kalih
• Klasifikasi / pepalihan kasusastraan Bali purwa
• Klasifikasi / pepalihan kasusastraan Bali anyar
Klasifikasi / pepalihan kasusastraan Bali purwa

• Sastra Bali Purwa inggih ipun sastra sane sampun wenten duk ilu tur
pidagingane ngun- guhang pitutur sane luwih. Kasusastran Bali Purwa
wenten sane mawangun gancaran wenten sane mawangun puisi.
Gancaran inggih punika kekawian utawi karangan sane bebas sane nenten
kaiket antuk uger-uger. Kasusastran Bali Purwa sane mawangun gancaran
minakadi :
Satua-satua Bali sane kapupulang ring “Kembang Rampe Kasusastran Bali Purwa”
sane kapupulang olih I Gusti Ngurah Bagus sareng I Ketut Ginarsa, sakadi :

• Mahabharata olih Bhagawan Byasa.


• Satua Ni Diah Tantri olih I Made Pasek.
• Tunjung Mekar olih I Ketut Sukrata.
Puisi ring sajeroning Kasusastraan Bali Purwa kabaos
tembang. Papalihan tembang manut papalihan I Gusti
Ketut Ranuh minakadi :

Sekar Rare (Gegendingan)


• Gending Rare upami : juru pencar, jenggot uban, made cenik, mati delod pasih, mi- wah
sane lianan.
• Gending Jejangeran upami : putri ayu, siap sangkur, majejangeran, miwah sane lian- an.
• Gending Sangiang upami : puspa panganjali, kukus arum, suaran kembang, miwah sane
lianan.
Sekar Alit
• (Tembang Macapat, tembang alit, utawi tembang sinom pangkur). Sekar
Alit kawangun tur kaiket antuk uger – uger pada lingsa. Padalingsa inggih
punika kecap wanda miwah wangun suara ring panguntat sajeroning
acarik lan akeh carik sajeroning apada. Uger – uger punika minakadi:
• Guru Wilangan : Uger – uger wanda sajeroning acarik
• Guru Dingdong : Uger – uger wangun suara ring panguntat
sajeroning acar- ik
• Guru Gatra : Uger – uger katah carik sajeroning apada
Indayang Rereh Padalingsing Pupuh ring
sor!
Pupuh Ginanti
saking tuhu manah guru
mituturin cening jani
kaweruh luir senjata
ne dadi prabotang sai
kaanggen ngaruruh mertha
Saa enun ceninge urip
Pupuh Mijil
Dadong dauh ngelah siap putih
ba mataluh reko
Minab ada limolas taluhne
Nanging lacur ada nak nepukin
Anak cerik-cerik
Keliwat rusit ipun
Pupuh Pucung
Bibi anu
lamun payu luas mandus
Antenge tekekang
Yatnain ngabe mesui
Tiuk puntul
Bawang anggo pesikepan
Padalingsa
• 1. Sinom : 8a, 8i, 8a, 8i, 7i, 8u, 8a, 8i, 4u, 8i = 10 baris
• 2. Semarandana : 8i, 8a, 8i, 8a, 8a, 8u, 7a = 7 baris
• 3. Ginada : 8a, 8i, 8a, 8u, 8a, 4i, 8a = 7 baris
• 4. Ginanti : 8u, 8i, 8a, 8i, 8a, 8i = 6 baris
• 5. Pangkur : 8a, 10i, 8u, 8a, 12u, 8a, 8i = 7 baris
• 6. Pucung : 4u, 8u, 6u, 8i, 4u, 8a = 6 baris
• 7. Dandang : 8i, 10i, 8u, 8a, 12u, 8a, 8i = 7 baris
• 8. Durma : 12a, 8i, 6a, 8a, 8i, 5a, 8i = 7 baris
• 9. Maskumambang : 4a, 8i, 6a, 8i, 8a = 5 baris
• 10. Mijil : 10i, 6o, 10e, 10i, 6i, 8u = 6 baris
Sekar Madya
• (Kidung utawi Tembang Tengahan), punika taler marupa kakawian utawi karangan
sane kawangun antuk sekar madia makadi kidung Tantri, kidung Sri Tanjung, miwah
sane lianan. Kidung punika yening tetesin malih wenten sane marupa
• Kidung sane ngangge tembang macapat. Basa sane kaanggen marupa basa tengah- an
sakewanten kawangun antuk tembang macapat makadi :
• Kidung Ranggalawe, Kidung Sri Tanjung, Kidung Pamancangah Dalem, Kidung
• Amad Muhamad, Kidung Kaki Tua, msl.
• Kidung sane nganggen kidung sujati makadi : Malat, Wargasari, Alis-alis Ijo, Tantri,
msl.
Sekar Agung
(Kekawin, Tembang Gede utawi Wirama) inggih punika kakawian utawi
karangan sane kawangun antuk wirama makadi:
• Kekawin Ramayana olih Empu Yogi Swara.
• Kekawin Bharata Yudha olih Empu Sedah miwah Empu Panuluh.
Klasifikasi / pepalihan kasusastraan Bali
anyar
• Kasusatraan Bali Anyar nganutin pamargin panglimbakang kasusastraan
Indonesia baru. nanging kawentenan tan sawibuh kasusastraan Indonesia.
Yadiastun asapunika, macihna kasusastraan Baline kantun maurip, urip
gridip –gridip, ngacan sue dumadak malih nglimbak, ngansan seger.
Sakadi sampun kateralatarang ring ajeng Kasusastraan Bali Anyar kakawitin
antuk tahun1931 , maciri antuk novel “ Nemu Karma “ olih I Wayan
Gobyah.
Kasusastraan Bali Anyar kawangun antuk :

1. Puisi Bali Anyar


2. Novel ( roman )
3. Cerpen Bali Anyar
4. Drama Bali Anyar
Puisi Bali Anyar
• Kruna Puisi kawitnyane saking basa Yunani. Inggihan saking kruna “poieses”, sane
mateges reragragan (penciptaan). Puisi inggihan kartya sastra tembang Bali anyar
sane wangun nyane kaiket antuk wirasa, wirama, lan kosa basa. Puisi Bali anyar taler
dados kadeklamasiang. Parinama puisi sajeroning kasusastraan Bali, kakeniang daweg
warsa 1959 antuk medalnyane puisi Bali anyar sane mamurda Basa Bali olih Suntari
Pr. Puisi inucap kamuat sajeroning majalah Medan Bahasa, Bahasa Bali. Upami:
• Margarana olih Wayan Rugeg Nataran
• Galang Bulan olih Artha Negara
• Pangeling-eling olih Made Sanggra.
Gancaran Bali anyar (prosa)
Mateges kekawian bebas sane nenten kiket antuk uger-uger. Sekadi novel utawi roman, lan
satua bawak utawi cerpen.

Conto novel sakadi :


• Melancaran ka sasak olih I gede Srawana,
• Sunari olih I Ketut Rida,
• Lan Jani olih Nyoman Manda,
• Tresna Lebur Ajur Seonden Kembang olih Djelantik Santha, msl.
Conto satua bawak sekadi :
• Katemu ring Rumah Sakit olih Nyoman Tri Satya Paramarta,
• Matemu ring Tampak Siring lan togog olih Made Sanggra,
• Kampih kakisik ilih Djelantik Santha, msl.
Mateges kekawian bebas sane nenten kiket antuk uger-uger. Sekadi novel utawi roman,
lan satua bawak utawi cerpen.

1. Conto novel sakadi :


Melancaran ka sasak olih I gede Srawana,
Sunari olih I Ketut Rida,
Lan Jani olih Nyoman Manda,
Tresna Lebur Ajur Seonden Kembang olih Djelantik Santha, msl.
2. Conto satua bawak sekadi :
Katemu ring Rumah Sakit olih Nyoman Tri Satya Paramarta,
Matemu ring Tampak Siring lan togog olih Made Sanggra,
Kampih kakisik ilih Djelantik Santha, msl.
Drama
• Kruna Drama mawit saking kruna dram Basa Yunani same tegesnyane
tingkah utawi parisolah. Drama inggihan karya sastra sane ngutamayang
bebaosan (dialog), parisolah tur kalaksanayang ring kalangane. Sajeroning
kasusastraan Bali, drama kepah dados kalih soroh luire drama bali purwa
lan drama bali anyar.
• Drama Bali purwa ketah nyolahang indik raja, dewa, raksasa, miwah
beburonan. Babon ceritane seringan kaambil saking Itihasa, Babad, Panji,
miwah sane lianan. Kasolahang nenten ngangen naskah. Kalangane
mawasta rangki. Musik pangiringne gambelan, ring asapunapine ngangge
tembang miwah kidung. Sarana igel-igelan wenten nganggen tapel. Tata
busasanan nyane kantun kamanggehang busana tradisi. Conto Arja,
Topeng, Gambuh, Wayang wong, sendratari, lan Drama Gong.
• Drama Bali Anyar mabinanyan ring drama Bali Purwa. Pabinayane makadi:
lelalmpahane nyolahang indik kauripan sadina-dina. Sajeroning sasolahan lumbrah
nganggen naskah, wenetn sutradara, nganggen dekorasi panggung, tata
busanannyane kadi aab mangkin, ngangge iringan musik miwah sane tiosan. Upami:
• Nang kepod olih Ketut Aryana
• Kobaran Apine, Ki Bayan Suling lan Aduh Dewa Ratu olih Gede Dharna.
• Suluh olih I. B. Anom Ranuara
• Maboros olih Putu Gede Suata, msl.
Pabinayan Karya Sastra Bali Purwa
miwah Bali Anyar
No Karya Sastra Bali Purwa Karya Sastra Bali Anyar

1. Makehan nenten madaging pesengan Sampun ngunggahang pesengan pengawi


pengawi (anonim)
2. Akehan sastrane makehan mawangun Sampun wenten wangun puisi Bali Anyar
tembang
3. Ketah nyritayang indik raja-raja, dewa- Ketah nyritayang indik kauripan sarahina-
dewa, raksasa, beburonan. rahina sane wenten ring pakraman
4. Lianan ngangge Basa Bali, wenten Lianan ngangge Basa Bali, taler ngangge
nganggen Basa Kawi lan Sansekerta Basa Indonesia, lan Basa Asing

Anda mungkin juga menyukai