Anda di halaman 1dari 3

Pangresep Indik Kasusastraan

A. Teges Kasusastraan

Yéning selehin daging artos parinama kasusastran wantah mawit saking kruna lingga ’sastra’.
Kruna sastra pinaka wangun pasang pageh sajeroning basa Bali, polih pangater [su-] raris polih
konfiks [ka - an] dados kruna tiron ’kasusastraan’. Kruna sastra sané mateges ’ajahajahan’,
’kawruhan’, polih pangater [su-] sané mateges ‘luih’, ’becik’, miwah konfiks [ka-an] sané nyinahang
artos kawéntenan. Dadosnyané kruna ’kasusastran, mateges kawéntenan utawi kawruhan sané luih
utawi becik tur mabuat. Ri sajeroning panglimbaknnyané, kasusastran Bali salian sané katami marupa
kasusatran kuna, sané nganggé basa: Jawa Kuna, Kawi, Jawi Tengahan, Bali Kawi, taler wénten sané
nganggé basa Melayu miwah Sasak. Kasusastran Bali sané akéhan kasurat ring lontar taler kapiara
ring makudang-kudang perpustakaan Universitas muah instansi pemerintah Bali, makadi : Gedong
Kertya ring Buleleng, UPT. Lontar Unud, Univ. Dwijendra, Univ. Hindu Indonesia, Museum Bali,
taler ring Dinas Kebudayan Provinsi Bali.

Wéntennyané uratian sané becik punika, maawinan kasusastran Bali kantun nglimbak ngantos
mangkin, napi ké kawacén, katedun, kakawi, kapireng, kabligbagang, sané makranan kantun maurip
kasusastran Bali punika ring pakraman. Indik dagingnyané, kasusastran Bali kaingkupin antuk
makudang-kudang pangweruhan, sané jangkep kajangkepin duk abad ka-9 Maséhi, ngantos mangkin,
minakadinyané: wéda, agama ,wariga, itihasa, babad, usada, tantri, miwah sané tiosan, tur kawéntenan
kasusastran punika sampun nglintangin makudang-kudang masa, ngantos kawewehin malih
embasnyané kasusastran-kasusastran anyar minakadi carita cutet, carita panjang, lelampahan, miwah
puisi Bali anyar. Maiketan ring punika, tetujon nyelehin kasusastran Bali kadi ring sor puniki:

1. Ngawikanin nilai-nilai budaya adiluhung sané pacang mawiguna sajeroning nglimbakang


budaya Baliné
2. Anggén tetimbang midabdabin budaya Baliné ngarepin aab jagat • Kanggén nincapang
rasa bangga dados jadma Bali

3. Molihang daging-daging tattwa agama kanggén nincapang sradha bhaktiné ring Ida
Hyang Widhi Wasa.

B. Kasusastraan Bali Manut Wangunnyané

Kasusastraan Bali manut wangunnyané kepah dados kalih soroh, inggih punika:
a. Kasusastraan Tembang miwah Puisi
Kasusastraan sané ngranjing iriki wantah kasusastraan Bali sané katembangang miwah
kawangun antuk uger-uger utawi pakem sané sampun katami saking nguni, sajabaning gending
raré miwah puisi. Sané ngranjing ring kasusastraan tembang inggih punika:
• Sekar Raré (gegendingan)
• Sekar Alit (sané karaket antuk padalingsa)
• Sekar Madia (sané kadasarin antuk métrum)
• Sekar Agung (sané karaket antuk guru laghu)
• Puisi Bali
b. Kasusastraan Gancaran (prosa) Kasusastraan Bali sané ngranjing iriki wantah kasusastraan
sané nénten madué pakem rikala ngwacén utawi rikala nyuratnyané. Sané ngranjing ring
kasusastraan puniki:
• Satua
• Babad
• Basita Paribasa (Pralambang)
• Tutur
• Usada Wariga
• Palawakya
• Carita Cendet (cerpén)
• Carita Panjang (novel)
• Lelampahan (drama)

C. Kasusastraan Manut Aab Jagat (jaman)

Yéning selehin manut aab jagat, kasusastraan ring Bali kakepah dados kalih soroh, inggih punika:

a. Kasusastraan Bali Purwa (tradisional)


– Kasusastraan Tembang
– Kasusastraan Gancaran
– Palawakya
b. Kasusastraan Bali Anyar (modéren)
– Carita Cendet (cerpén)
– Carita Panjang (novel)
– Lelampahan (drama)
– Puisi
– Prosa Liris

Panglimbak jagat ngawinang kasusastraan ring Bali taler sayan nglimbak, punika mawinan
wénten kasusastraan sané katami saking nguni, wénten taler kasusastraan sané embas sangkaning
panglimbak jagat (modernisasi).

D. Kasusastraan Manut Basa

Sajroning kasusastraan ring Bali, basa sané kaanggén ri kala nyurat kasusastraané punika
wénten makudang-kudang basa. Yéning kepah kasusastraan Bali manut basa dados 6 soroh, inggih
punika:

a. Basa Jawa Kuna

b. Basa Kawi

c. Basa Jawa Tengahan

d. Basa Bali

e. Basa Melayu

f. Basa Sasak

E. Kasusastraan Bali Manut Cara Manuturang

Kasusastraan ring Bali manut cara manuturang kakepah dados duang soroh, inggih punika:

a. Sastra Gantian (sastra lisan, oral)

b. Sastra Sasuratan (sastra tulis)

Anda mungkin juga menyukai