Anda di halaman 1dari 16

TUGAS AKHIR

BAHASA BALI

OLEH :

NAMA : I KETUT SURYA PRANATA BISVAN

NO : 11

KELAS : XI IPS 1

SEMESTER GANJIL
SMA NEGERI 2 MENGWI
TAHUN AJARAN 2020/2021
1. SAMBRAMA WACANA

• PENGERTIAN:
Sambrama wacana inggih punika bebaosan mabasa Bali, pinaka panyanggra
sapangrauh kramane sane kaundang ngrauhin pailen upacara. Malarapan tatacara
ngwedar, sambrama wacana kabinayang dados tetiga :

(1) sambrama wacana tutur (lisan) mateges nyembrama tamiu antuk bebaosan lisan,
nenten ngwacen naskah. Upami : - nyanggra tamiu undangan resepsi - mapaica
piteket ring sang mawiwaha
(2) sambrama wacana sasuratan (membaca teks) mateges ngwedar daging pikayunan
pinaka panyanggra tamiu malarapan ngwacen naskah.
Upami :- baos Bupati duk acara ngenteg linggih ring pura puseh
- baos Kadis Dikbud ring pamungkahan sarasehan mabasa bali
(3) sambrama wacana ardatur ( memakai skema ) mateges ngwedar baos panyanggra
malarapan ngwacen bantang-bantang bebaosan pinaka skema
Upami :- baos kelian truna nuntun parum indik bazzar
- baos jero bendesa ring paruman desa adat

Struktur :

1. Pamahbah/Purwaka:- pangastawa/pangastuti (ketah nganggen panganjali umat )


- matur pangayubagia,panyuksma,swasti prapta ring sang sane
rauh
- nyinahang angga sang mabaos ( perkenalan diri)

2. Daging Sembrama Wecana:


Upami : indik resepsi pawiwahan,wantiwarsa,ngenteg linggih msl

3. Pamuput Sembrama Wecana :


- nyutetang daging baos
- nunas agung pangampura - salam pamuput ( parama santih
).

Contoh Sambrama Wacana:


Sadurung titiang ngawedarang sambrama wacana ngiring mangkin sareng sami ngaturang
pangenjali umat “Om Swastyastu”.
Suksma titiang atur majeng ring Ida Sang Hyang Widhi Wasa antuk paican Ida, iraga sareng
sami prasida makumpul ring iriki.
Inggih Bapak Kepala Sekolah sane banget wangiang titiang, Bapak Ibu guru lan staf pegawai
sane suksmanin tititang, miwah makasami timpal timpal sane tresna sihin titiang.
Inggih, irage sareng sami sampun praside melinggih ring tongose puniki, ngrasanin sekancan
kemolekan palemahan paican Ida Bhatara sane sampun kaicen kapining irage, nanging
napikeh taen irage mrase inget teken punyan-punyanan? Napikeh taen irage matresne
tekening lingkungan? jawaban nyane wantah ten. Sampun akeh paican palemahane sane
sampun rage rasayang, nanging napikeh taen palemahane taen ngerasanin tresnan iraga.

Inggih pare semeton titiang makasami, sadurung irage telat matindakan, ngiring mangkin
sareng sami nyage sekancan paican Ida ring driki. Sampunang malih ngutang luu-luu plastik
sane praside ngrusak palemahan irage. Ngiring mangkin irage ngatur suksma kapining
palemahan antuk karya mabersih-bersih.
Inggih wantah asapunike sambrama sane praside atur titiang, titiang nunas pangampura antuk
sapangiwang titiang matur, mugi-mugi ida dane ngaledangin.

Om Santih, Santih, Santih Om.

2. SEJARAH AKSARA BALI & AKSARA BALI

• SEJARAH AKSARA BALI:


Malajahin basa Bali ketah karasayang méweh antuk para siswané duaning
nganggén kalih huruf, inggih punika huruf Latin miwah aksara Bali. Sasuratan nganggén
aksara Bali punika sané sering mawinan jejeh para siswané. Yadiastun asapunika,
duaning aksara Baliné pinaka warisan budaya Bali sané kabaos adiluhung saha patut
rajegang sareng sami, para siswané patut mautsaha mlajahin aksarané punika.
Manut sejarah, aksara Baliné mawit saking India, sané ngranjing ka Indonésia taler rauh
ka Bali nyarengin pengaruh kabudayan Hindu. Manut daging buku Pedoman Pasang
Aksara Bali sané kamedalang antuk Dinas Kebudayaan Provinsi Bali warsa 2002, Aksara
sané pinih kuna ring India mawasta kocap Aksara Karosti. Salanturnyané, aksara Karosti
nedunang aksara Brahmi.
Panglimbak salanturnyané, ring India Utara metu wénten aksara Déwanegari sané
kanggén nyuratang basa Sansekerta, saha ring India Selatan wénten aksara Pallawa sané
kanggén nyuratang basa Pallawa.
Aksara Déwanegari miwah Pallawa punika sané nglimbak ka Indonésia. Pinaka
cihna panglimbaké ring Indonesia, pinih ajeng kakeniang ring Kutai (Kalimantan Timur)
sajeroning yupa sané masurat aksara Déwanegari. Ring Bali, kakeniang stupa-stupa alit
ring Pura Panataran Sasih (Péjéng), masurat aksara Pradéwanegari utawi Siddhamatrka.
Ring Blanjong Sanur taler kakeniang prasasti marupa Tugu Peringatan Sri Kesari
Warmadewa sané masurat kalih aksara. Kocap ring sisi kiwané masurat Aksara
Déwanegari miwah ring sisi tengennyané masurat Aksara Bali Kuna.
Salanturnyané, ring Bali nglimbak taler aksara Pallawa sané kabos aksara Semi
Pallawa. Kasuén-suén Aksara Semi Pallawa puniki nglimbak manados aksara Kediri
Kwadrat. Saking aksara Kediri Kwadrat puniki raris tedun aksara Jawi miwah aksara
Bali. Indik cihnan sasuratan aksara Pallawa puniki taler kakeniang ring Pura Balé Agung
Sembiran. Yéning imbangang ring aksara Jawi, aksara Bali mawangun bunteran sané
masaih ring wangun aksara Pallawa.

• AKSARA BALI :
Manut kawigunannyané, aksara Baliné kapah dados makudang-kudang soroh.
Sampun akéh wénten daging pamineh sané prasida kakeniang ngeninin indik sorohing
aksara Baliné.
Manut Bapak Simpen A.B., aksara Baliné wénten tigang soroh, minakadi: (1)
aksara wréastra, (2) aksara swalalita, miwah (3) aksara modré. I Gusti Ngurah Bagus,
ngepah aksara Baliné dados kalih soroh, minakadi: (1) aksara biasa, miwah (2) aksara
suci. Iriki, sané kabaosang aksara biasa (wresastra miwah swalalita), sané kabaos aksara
suci wantah aksara modréné.
Selanturnyané, Ida Bagus Madé Suasta, ring sasuratan “Aksara Bali dalam
Agama Hindu” maosang, aksara Baliné wénten petang soroh, luiripun (1) aksara
wréastra, (2) aksara swalalita, (3) aksara wijaksara, miwah (4) aksara modré. Pah-pahan
manut Suasta puniki, kapikukuhin antuk Tim Penyusun Panduan Penulisan Aksara Bali
dan Aksara Latin, Balai Bahasa Denpasar duk warsa 2009. Puniki sané kanggén dasar
pepalihan kadi jagi katlatarang ring sor.

 Aksara Wrésastra
Aksara Baliné sané lumrah kajahin ring alit-alité ri kala ngawitin mlajah nulis Bali,
makatah 18 (pelekutus), sané ketah kabaos abjad aksara Bali. Abjad aksara Bali punika sané
sujatiné mawasta aksara Wrésastra. Aksara Wrésastra inggih punika abjad aksara Baliné sané
kanggén nyuratang basa Bali lumrah. Tegesnyané, yéning pacang nyurat basa Bali sané lumrah,
sané nénten madaging campuhan basa Kawi miwah Sansekerta, pacang prasida kasurat antuk
abjadé sané pelekutus punika. Aksara sané ngranjing ring sorohing Aksara Wrésastra inggih
punika abjad aksara Baliné sané 18. Puniki wantah aksara sané ketah kaplajahin pinaka pangawit
malajah nyurat aksara Bali.
1. Aksara Suara
Yéning ring huruf Latin wénten vokal, ring aksara Bali taler wénten. Huruf vokal ring
basa Bali puniki sané kabaos aksara suara. Aksara Suara utawi vokal aksara Baliné
wénten kalih soroh, inggih punika vokal asli miwah vokal saking wisarga. 1) Aksara
Suara Swalalita Vokal asli sané ngranjing ring aksara Swalalita, sané ketah kanggén
nyuratang basa Bali Kawi/Sansekerta
2. Aksara Ardasuara
Aksara ardasuara mateges aksara setengah suara. Kabaos aksara setengah suara,
duaning aksara ardasuarané puniki madué wiguna kekalih. Yéning kasurat majajar
ipun pinaka wianjana, yéning kasurat pinaka gantungan ipun pateh kadi suara (vokal).
3. Aksara Wianjana
Yéning ring huruf Latin wénten huruf mati utawi konsonan, ring aksara Bali taler
wénten. Konsonan ring aksara Bali kabaos aksara wianjana. Sapatutnyané, aksara
wianjana kasurat nganggén adeg-adeg mawinan ipun masuara nengen.
Aksara Swalalita
Aksara Swalalita inggih punika aksara Baliné sané kanggén nyuratang basa Bali sané
maweweh basa Kawi, Kawi Tengahan, miwah Sansekerta. Sané ngranjing ring aksara Swalalita
makasami aksara wrésastrané, maweweh aksara Baliné sané kabaos aksara wayah kadi ring sor
puniki.
Aksara Modré
Aksara Modré inggih punika aksara kadiatmikan sané kanggén nyurat japamantra, saluir
niasa, doa-doa kawi, miwah usada utawi indik pangweruhan sané kabaos gaib utawi saindik-
indik kadiatmikan. Aksara modré puniki kawangun antuk aksara Wrésastra miwah Swalalita
saha kadagingin panganggé miwah pralambang, maweweh ortén-orténan mawinan makanten
angker pisan. Punika mawinan aksara modréné kantos nénten keni 15 antuk ngawacén, sakadi
aksara sampun padem. Ri kala ngwacén orténan modré puniki, patut ngrereh pamargi/tatacara
sané kabaos Krakah Modré. Sané tiosan wénten taler mawasta Krakah Padma, miwah Krakah
Modré Aji Griguh. Pinaka conto aksara modré, kadi ring sor puniki.

3. KRUNA LAN LENGKARA

• KRUNA:
Kruna inggih punika pupulan aksara sane wenten tegesipun, upami : bapa, meme,
jaja. Wenten kruna sane sampun tegep tur mamuat arti, malarapan nenten nagingin
punapa-punapi, makadi ; pura, juang, alon. Kruna-kruna punika kawastanin Kruna
Lingga.Seos ring punika wenten taler wangun sane nenten tegep, wantah marupa reramon
kruna, sasampune kawewehin pangangga wiadin kaduilinggayang, kaangkepang. Wau
mawangun kruna tur kangkat/sida kawewehin tegesnyane. Sane kadi asapunika mawasta :
wangun lingganing kruna (pola dasar bentuk jenis suatu kata). Puniki wangun kruna
aperangan sakadi ring sor:
Kruna
1. Kruna Lingga ( kata dasar) inggih punika kruna sane durung polih pangangge
kruna (pangater, pangiring, seselan). Kruna lingga kaparakang dados lalima inggih punika:

1) Kruna lingga awanda/a kecap : tuh, buk, mas, luh, don nyuh
2) Kruna lingga kalih wanda : meja, jani, putih, kedas, buku

3) Kruna lingga tigang wanda : bendera, keladi, cempaka, sepeda

4) Kruna lingga petang wanda : liligundi, kalimayah, celebingkah

5) Kruna lingga limang wanda : katimumulan, katiwawalan

2. Kruna Tiron ( Kata Brimbuhan) inggih punika kruna sane sampun polih
wewehan, pangangge kruna. Kruna tiron kaparakang dados petang bagian inggih punika :

1) Mapangater : aukud, majalan, kajagur, matulung

2) Mapangiring : tulisan, jagura, kuangin, tulungin

3) Polih seselan : (in, um, el, er)\

Conto : seselan in : iring + in = iniring, tulis + in = tinulis

Seselan um : sasat + um = sumasat, rasa + um = rumasa

Seselan el : tapak + el = telapak, bongsong + el = blongsong

Seselan er : gudug + er = grudug, bengbeng + er = brengbeng

4) Polih wewehan gabung : pangorengan, palantangin, pangipian, makresekan,


magrudugan.

Kruna Polah inggih punika kruna sane polih pangater anusuara (ny,m,n,ng).
Conto : anusuara nya: sampat + ny = nyampat

Anusuara m : bading + m = mading, anusuara n : tundik + n = nundik Anusuara

ng : garap + ng = ngarap.

3. Kruna dwi lingga (Kata Ulang) inggih punika kruna sane kekaping kalihang.
1) Dwi Sama Lingga inggih punika kruna sane kaucapang apisan sampun madue arti,
yening kakaping kalihang madue arti sane pateh. Upami : bajang-bajang, putihputih,
gede-gede.

2) Dwi Samatra Lingga inggih punika kruna sane kakaping kalihang nanging vocal
sane ungkuran mabinayan. Upami : tolah-tolih, sledat-sledet, singgak-singguk,
kutal-kutil.
3) Dwi Maya Lingga inggih punika kruna sane kaucapang apisan nenten madue arti,
yening kakaping kalihang wau madue arti. Upami : kunang-kunang, omang- omang,
katang-katang, kawa-kawa.

4) Dwi Purwa inggih punika kruna ring ajeng kakaping kalihang. Upami: lelakut,
sesate, dedari, lelawah, dedalu.

5) Dwi Ungkur (dwi wesana) inggih punika kruna ring ungkur kakaping kalihang.
Upami: pakecoscos, paketeltel, pakedipdip.

4. Kruna Satma ( Kata Majemuk/kruna mangkep: Kruna Dwi Bina Lingga


Eka Sruti) inggih punika gabungan kalih kruna tur ngawangun arti tunggil (
satma=saatma=senyawa=majemuk).

1) Kruna satma sepadan (setara)

a. Nyihnayang nungkalik : meme bapa, cerik kelih, tegeh endep, lemah


peteng.

b. Ngerasang arti : joh sawat, peteng dedet, selem denges, pait mekilit,
barak biing.

2) Kruna satma tan sepadan (tak setara) upami: biu kayu, tiing ampel, jaja uli,
nyuh gading.

Kruna Manut Wewangsan

1. Kruna aran ( Kata Benda)

Kruna sane nyinahang barang, sato, miwah manusa, mawasta Kruna aran. Kruna aran
kapalih kadadosang kalih paos inggih punika:

a. Kruna aran Sekala (konkrit/nyata) conto : meja, umah, batu, pipis.

b. Kruna aran Niskala ( abstrak) conto : atma, keneh, dewa, suarga.


2. Kruna Kriya (Kata Kerja)

Kruna kria inggih punika kruna sane nyinahang nglaksanayang karya. Kruna kria punika
kapalih dados kakalih, inggih punika:

a) Kruna Kria Lumaksana (kata kerja aktif)

Kruna Kria Lumaksana kacihna antuk seselan um, upami:


· Ida Sang Prabu Kresna tumedun, ngaksi waduane benyah.

b) Kruna Kria Linaksana (kata kerja pasif)

Kruna Kria Linaksana kacihnayang antuk seselan in, upami:

· Sane inucap, mawasta Cakepan Nitisastra.

· Wus sinurat ring rahina Redite Umanis Wukir.

3. Kruna Kaanan (Kata Keadaan)

Kruna Kahanan inggih punika kruna sane nyihnahang kawentenan wiadin sesolahan
barang, jadma wiadin buron. conto : barak, gede, belog, bagus.

4. Kruna Pangentos (Kata Ganti)

Geginan kruna pangentos inggih punika kapalihang dados kalih:

a) Dados Pangentos Jadma upami:

· Pangantos ring Basa Bali Alus Singgih (ring sang kasinggihang), sakadi: i
Ratu, Cokoridewa, i Dewa.

· Pangentos ring Basa Bali Alus Mider (kaangkat ngamunggahang miwah


nedunanga), makadi : dane.

· Pangentos ring Basa Bali Alus Sor (ngasorang raga) upami : ipun, titiang,
tiang.

b) Kruna Panuduh Barang upami:


· Matujuang barang : ene, ento, iriki, irika.

· Mitegesang barang : dini, ditu, deriki, derika.

5. Kruna Keterangan (Kata Keterangan) conto : sampun, durung, kaliwat, pasti.

6. Kruna Wilangan ( Kata Bilangan)

Kruna wilangan inggih punika kruna sane kaanggen ngawilang wiadin kruna sane
nyinahang pawilangan. conto : asiki, atugel, atugel, seket, atenge, telung benang, pasasur,
setimaan, karobelah.

7. Kruna Pangarep (Kata Depan)


Pidabdab nyurat tan dados atepang sakadi nyuratang pangater upami:

· Kruna di, nyinahang genah : di pura, di carik, di peken.

· Kruna di, ri, nyinahang kenjekan (tatkala)/dauh (waktu) : ri dauh tiga, ri


masa kapat, di katuune.

· Kruna ka, nyinahang sane katuju : ka tegal, ka carik, ka seolah, ka pasar.

8. Kruna Sambung (Kata Sambung)

Ring kruna panyambung kaperang dados kakalih inggih punika:

a) Sampun janten/sinah, upami: teken, tur, wireh, laut, dugas, dening, nganti, nanging,
wastu, yadiastun, yadiapin, apang, mangda, prade, kewanten, kewala, buina,
kandugi, sujatine, pamuputne, kemaon.

b) Durung janten, upami: kacerita, kancit, ri sedek.

9. Kruna Pateket (Kata Sandang)

Kruna pateket/sandang madrebe geginan (berfungsi) inggih punika:

a) Nadosang kruna (palihan lengkara = bagian dari kalimat) conto : I Gede, Ni Wayan ,
Sang Bima, Hyang Kawi.

10. Kruna Panguuh (Kata Seru) conto : aduh, ah, o, dewa ratu, uduh, biii, bah,
beh.
Kruna Nyandi Nyurat ( Nyutra)

1. a + i = i (upami : ma+idehan= midehan, pa+inget=pinget, ma+isi=misi).

2. a +u = u (upami : ma+umah=mumah, ka+umah=kumah, ka+undangan=kundangan).

3. a + a = a (upami : ka+ajak=kajak, ma+adan=madan, ka+ampihang=kampihang).

4. a + e = e (upami : ma+ebat=mebat, ma+embon=membon, ma+elogan=melogan).

5. a + o = o (upami : ma+oran=moran, mapa+omongan=mapomongan).

6. a + i, i + a = e (upami : ka+ilangan=kelangan, sesaji+an=sesajian, tetaji+an=tetajen).

7. a + u, u + a= o ( upami : sa+umah=somah, sa+ulah=solah, nara+utama=narotama).

8. i + i = i (upami : di+ibi=dibi, kapi+indra=kapindra).


9. u + u = u (upami : ragu+utama=ragutama)

 LENGKARA :
Lengkara inggih punika pepupulaning kruna sane manut lintihan sane mamuat teges
inggihan wenten wirasanipun.
Lengkara sané kabaos paripurna sakirangnyané madaging jejering lengkara (subjék)
miwah linging lengkara (prédikat).

A. Lengkara Basa Bali nganutin Linggihnyane / Kedudukannya kapalih dados 4


Soroh :
1. Jejering Lengkara (Subyek)
2. Linging lengkara (Predikat)
3. Panandang Lengkara (Obyek)
4. Pidartaning Lengkara (Keterangan)
- Pidartaning Genah / Tempat (ring sekolah, ring pasar, msl.
- Pidartaning Dauh / Waktu (dibi, tuni, abulan, tengai, msl)
- Pidartaning Wilangan / Bilangan (tenga, papat, dasa, papat , selae, telung
benang,msl)
- Pidartaning Kahanan / Keadaan (seleg, tegeh, jegeg, bagus, kedas, kalem
,msl)

B. Lengkara Basa Bali nganutin Penees “ Intonasinyane” kapalih dados 4 soroh :


1. Lengkara Pamidarta (Kalimat Berita)
Inggih Punika : lengkara Pamidarta inggih punika lengkara sané
nlatarang pariindikan (keadaan) umpami:
• Tititang ngranjing ring SMK Wira Harapan
2. Lengkara Pitakén (Kalimat Tanya)
Inggih Punika: lengkara sané tetujon ipun nunas pasaur saking sang sané katakénin.
Panees ring panguntat lengkara ketah ipun ngunggahang intonasi
tanya. umpami:
• Luh, saja Iluh suba ngelah gegelan?
3. Lengkara Penguduh (Kalimat Perintah)
Inggih Punika: lengkara sané tetujon ipun ngandikain anak tiosan
mangda maparilaksana utawi ngambil pakaryan.
Umpami:
• Luh, mai je paekin negak disamping Beline!
• Béh, énggalin ja majalan beli!
4. Lengkara Nuutang Reraosan (Kalimat Langsung)
Inggih punika: Lengkara sane tatujon ipun nunas pasaur saking anak tiosan sane
sifatnyane langsung.
umpami:
• Bapa metakon”Putu tusing masuk jani?”

C. Lengkara Basa Bali nganutin lingingnyane kapalih dados 2 soroh inggih punika:
1. Lengkara Lumaksana
Inggih punika: Lengkara sane jejering lengkaran lengkarannyané
nglaksanayang pakarya. Linging lengkarannyané ketah marupa kruna tiron
mapangater anusuara (Ny, M, N,Ng),
sakadi:
Umpami :
• Beli Madé nusuk saté.
• Mbok Putu ngaé rujak.
• Adinné nulis surat ibi sanja di ampiké.
• I Lubdaka manah kijangé ento.
2. Lengkara Linaksana
Inggih punika: Lengkara sane jejering lengkarannyané keni pakaryan. Linging
lengkarannyané ketah marupa kruna tiron mapangater (ka-) miwah mapangiring (-
in), miwah (-a).
Umpami:
• Saténé katusuk baan Beli Madé.
• Tiang dukaina ring I Guru.
• Bungané adepa tekén Luh Sari di Peken Badung.

4. AWIG – AWIG DESA PAKRAMAN


• ARTI AWIG – AWIG:
Akéh sekaa sané wénten ring Bali, sakadi sané sampun ketah tur kauningin
parajanané minakadi sekaa banjar, sekaa gong, sekaa semal miwah sané lianan, sampun
janten maderbé awig – awig sané kaanggé panuntun krama sajeroning ngamargiang
kauripan mangda sida nfajegang kasukertan ring pakraman.
Awig – awig inggih punika tata titi utawi sepat siku siku pinaka panuntun krama
sajeroning ngamargiang kauripan matetujon nfajegang kasukertan ring pakraman.
• TETUJON AWIG - AWIG:
Mangda krama desa dados trepti

• CONTOH AWIG - AWIG :


MURDHA CITTA
OM SWASTIASTU OM,
OM AWIGHNAMASTU NAMO SIDDHAM.
Putusing pasabhan Krama Desa Adat SUKERTA gumawe awig-awig Desa
Pakraman,maka sepat siku-siku pamatut,wastu prasidha prayojanan sami kabeh
angidep,amagehaken mwah amolah prawerthi kadi linging awig-awig iki.
SARGA I
ARAN LAN PAWIDANGAN DESA
PAWOS 1
(1). Desa Adat puniki mawasta Desa Adat SUKERTA.
Wawidangan Desa SUKERTA,Kecamatan SUKERTA ,Kabupaten Daerah
Tingkat II SUKERTA
Propinsi Daerah Tingkat I SUKERTA.
(2). Jebar kakuwub wawidangan nyane mawates nyatur luire :
a. sisi wetan ( kangin ) : Desa adat keta
b. sisi kidul ( klod ) : Desa adat keti
c. sisi kulon ( kawuh ) : Desa adat ketu
d.sisi lor ( kaja ) : Desa adat kete
(3). Desa Adat SUKERTA kawangun antuk Karang Ayahan Desa miwah
Karang Pagunakaya sane wantah tunggil banjar,tur ka pah dados 4 ( petang )
tempekan luire : a. Tempek Pangkung Daja
b. Tempek Pangkung Tengah
c. Tempek duran tengah
d. Tempek duran dlod
SARGA II
PATITIS LAN PAMIKUKUH
PAWOS 2
Desa Adat Sukerta ngamanggehang Dasar Pamikukuh minakadine : a.
Pancasila
b. Undang - undang Dasar 1945
c. Peraturan Daerah Tingakat I Sukerta
d. Tri Hita Karana manut sada cara Agama Hindu
PAWOS 3
Luir patitis ( tatujon ) Desa Adat Sukerta luire :
a. Mikukuhin miwah ngrajegang Agama Hindu
b. Nincapang/nginggilang tata prawerthi magama
c. Ngulati tur nincapang kasukertan Desa Adat saha pawongan nyane sakala-
niskala
d. Ngrajegang pamargi sagilik - saguluk,salunglung sabayantaka sajeroning Desa
Pakraman.
SARGA III
SUKERTA TATA PAKRAMAN
PALET I
INDIK KRAMA
PAWOS 4
a. Sane kabawos Krama Desa Adat Sukerta inggih punika :
sang sane magama Hindu,jenek magenah ring wawidangan Desa Adat Sukerta,tur
sampun panamaya tedun makrama.
b. Sabinanin kadi sane kaucap ring ajeng kabawos tamiu.
PAWOS 5
Papalihan Krama Desa :
Krama marep/Krama pangarep inggih punika :
1. Krama sane sangkaning lingsir nyane wed Desa Adat Sukerta tur
kasinanggeh panyeledihi.
2. Krama sane lingsir nyane wed Desa Adat Sukerta,nenten kaanggeh
penyeledihi kewanten sampun marabian.
3. Krama sane magama Hindu sane mawit sakeng Desa Adat lian sane
tedun makrama sangkaning pinunas ngaraga.
Krama Balu.Sang sapasira ugi katinggal lampus olih somah nyane.Kapalih dados 2 (
duang ) soroh :
1. Balu Wed.
2. Balu Neka.
Krama Sapian.Sang sapasira ugi sane palas masomahan tur kapalih dados 2 ( duang )
soroh :
1. Sapian Wed
2. Sapian Neka
Krama Ubuh wiadin Tapukan.Inggih punika sang sapasira ugi sane katinggal lampus
olih raramannyane luh muani krama inucap kantun alit wiadin durung antes ngayah.
Krama Pasuka - dukan inggih punika sang sapasira ugi sane sampun majangkepan
wiadin ngajak rabi mawit sakeng Desa Adat lian malinggih wiadin magenah (
madunungan ) ring Desa Adat Sukerta tur masuwe sampun langkungan ring 15 (
limolas ) rahina.

5. ARTIKEL / PROPOSAL
• Pengertian :
 Artikel : inggih punika sasuratan lepas madaging pikayunan newek utawi
pupulan sane mligbagang topil utawi masalah sane kahanannyane aktual
miwah kontroversial tur matetujon nguwehin informasi, nudut kayun miwah
ngibur panguacen.
 Proposal : teges ipun bebaosan sane ngunggahang sakancaning pinunas utawi
usulan ngenenin indik sekancan pangrencana acara (rencana kegiatan) sane
katlatarang marupa dudonan pakaryan sane jagi kamargiang utawi
kalaksanayang. Proposal puniki kakaryanin matetujon mangda sahananing
pangrancana pakaryane punika prasida kasungkemin (molihang dukungan)
saking sane patut nyungkemin. Tios ring punika proposal taler mawiguna
kaanggen nunas wantuan sane marupa jinah.
Syarat Artikel/Proposal:
 Syarat Artikel : Syarat artikel,inggih punika :
a. Basa sane kaanggen ring artikel punika patehin sarel model artikel.
b. Tulisanne patut orisinal nenten nuutin ring karya anak len.
c. Topikne punika respons ring pariindikan.
d. Tulisanne ten terikat olih dina lan wangun pariindikan.
 Syarat proposal, inggih punika
a. Guna ring kegiatan punika patut mastuktur
b. Maduwe stuktur lan pemineh sane jelas

Contoh Artikel/Proposal:
Tradisi ring Tengah Globalisasi

Pulau Bali satios kaloktah antuk kawéntenan palemahannyané sané gumanti ngulangunin
kayun sang sané rauh nyingakin , taler kasub antuk seni budaya sané adi luhur pamekas tradisi-
tradisi sané kantun éksis kamargiang ring tengah masarakat Bali punika.
Maosang indik tradisi nénten pacang prasida lémpas saking kawéntenan para panglingsir
sane gumantiné ngalestariang tur pageh ngamargiang ngantos mangkin kari kalaksanayang olih
prati sentanannyané. Tradisi kamargiang boya ja sawates wantah anggén sarana upacara kémanten,
bilih-bilih wénten sané maosang ngutang-ngutang prabiya tur nénten wénten pikenohnyané.
Tradisi punika kamargiang wantah pinaka impleméntasi utawi cihna subakti katur ring Ida Bhatara-
Bhatari sané malingga ring pangider buana sami. Tradisi sane kamargiang antuk makudang-
kudang sarana upakara miwah tata cara sané mabinayan ring soang-soang wewidangan, punika
pinaka simbol sané madaging filosofi, sarining sastra tattwa agama sané matetujon wantah ngardi
kauripan iragané yadian buana alit lan buana agung sida nemu karahayuan ,trepti, landuh, kerta
raharja.
Rikanjekan aab jagaté kadi mangkin kasengguh awor tan pawates utawi turah mangkiné
kabaos zaman globalisasi, kawéntenan tradisi-tradisi ring jagat Bali sayan rered pamekas
parimanah ring sang sané pacang nerusang kabénjangan inggih punika para yowanané sami.
Yéning nénten saking mangkin melahang nyaga tur kapiara sinah kabénjangan tradisi- tradisi
puniki pacang ical ring tengah aab jagaté sane awor sané gumantine sayan ngalimbak minakadi
ring komunikasi, transportasi, penganggé miwah pasawitran alit-alité kalih para yowanané sané
sering nuutin wong dura negara.
Indiké puniki patut pinehin sareng sami, boya masarakat sané ngamargiang tradisiné punika
kémanten, sakémaon sami sameton Bali, minakadi para panglingsir ring soang- soang lembaga
ring Bali. Taler pamerintah pinaka pangamong jagat patut urati ring kawéntenané puniki tur prasida
ngawantu antuk mautsaha ngarerehang hak patén, ngawéntenang sosialisasi ring masarakat, utawi
ngawantu antuk ngicén prabiya risajeroning jagi mautsaha ngalestariang tradisi-tradisi punika.
Sané pinih mabuat sinah ngawentuk karakter pikayun para yowana Bali mangda sida dados yowana
sané matata susila, madué étika sane becik nginutin Tri Kaya Parisudha, prasida mapineh global
sakéwanten nénten ngantos ninggal tradisi seni budaya Bali pinaka tetamian sané sampun
kamargiang saking riin olih para panglingsiré sami.

Anda mungkin juga menyukai