Anda di halaman 1dari 27

śś

MODUL P5
PROJEK PENGUATAN PROFIL PELAJAR
PANCASILA

Satuan Pendidikan :

SMK Pembangunan Jaya – YAKAPI

Penyusun : Team P5
śś

PROFIL MODUL
Tema : GAYA HIDUP BERKELANJUTAN

Topik : Alam Mendidik Kita Kreatif


Judul : Pemanfaatan Daun untuk Ecoprint
śś

TAHAPAN PENGENALAN

Mencari data awal dan mengenal tanaman di lingkungan sekitar

1. Tanaman di lingkungan sekitar


2. Eksplorasi isu
3. Memahami kegunaan tanaman Tahap Kontektualisasi:
mengkontekstualisasi masalah di sekitar lingkungan
4. Refleksi awal
5. Cerita tentang manfaat tanaman
6. Membuat perencanaan
7. Mengembangkan keterampilan dasar

8. Menganalisis proses pembuatan Eco Printing


śś

TAHAP AKSI#

Berkolaborasi untuk menciptakan aksi nyata terkait


permasalahan yang terjadi
9. Menganalisis tanaman yang cocok untuk ecoprinting
10. Finalisasi tanaman yang akan digunakan
11. Membuat ecoprinting
12. Membuat kerajinan dari kain ecoprinting
13. Finishing kerajinan

14. Simulasi pameran ecoprinting


15. Pameran ecoprinting Tahap Refleksi dan Tindak Lanjut: melakukan refleksi dan
memikirkan tindak lanjut atas projek yang sudah dilakukan 16. Refleksi dan tindak
lanjut Dimensi, Elemen dan Subelemen Profil Pelajar Pancasil Dimensi Profil
Pelajar
śś

Pancasila
śś

23:3B 078>7=D; 63@ 2;@63= +3@<FE#


?7>3=F=3@ C78>7=D; 63@ ?7?;=;C=3@ E;@63= >3@<FE 3E3D BCA<7= H3@9 DF63: 6;>3=F=3@

16. Refleksi dan tindak lanjut Dimensi, Elemen dan Subelemen Profil
Pelajar Pancasila Dimensi Profil Pelajar Pancasila

1. Berketuhanan Yang Maha Esa


2. Bernalar Kritis
3. Kreatif

4. Mandiri
5. Bergotong Royong
6. Berkebhinekaan Global
śś

Pengertian Ecoprint
?EKNIK ECOPQINS DIGTNAKAN TNSTK MENGHIAR PEQMTKAAN RTAST KAIN DENGAN BEQBAGAI MACAM
XBENSTK DAN UAQNA (PEUAQNAAN VANG DIHARILKAN DAQI BAHAN ALAM# <EUAQNAAN SEKRSIL ECOPQINS
INI! RALAH RASTNVA DISEQAPKAN DALAM PENCIPSAAN PQODTK DI HOME INDTRSQV 7AINE .QS
3ABQIC
“2 CO P Q IN S : ASTQ AL D ye ” X V AN G B E Q A D A D I D AE Q A H
XP EM B E N ST K AN M O SIF D A N P EU A Q N A A N P A D A K A I N
4 A M P I G ! > L EM A N # > T A ST H A L BA Q T D AL A M
D E NG A N M E M AN F A AS K A N BA H A N V A N G A D A
DILINGKTNGAN REKISAQ# <QORER ECOPQINS MEQTPAKAN RTAST PQORER VANG TNIK VAIST MELALTI
XPENGTKTRAN (RSEAM TNSTK MEMTNCTLKAN BENSTK DATN DAN UAQNA DAQI BAHAN
ALAM (STMBTHAN # 2COPQINS INI SAMPIL DENGAN MEMBAUA CIQI KHARNVA RENDIQI! VANG
SEQSTANG DAQI
R E G I M OS I F D A N SE IK P E U A QN NV A A # 9 O SI F
A LA M M EN T N J TK KAN BE N S T K DAN S E E KR ST Q V
V A NG S E QC I P SA D A QI B A H P QI N S NG B E Q R AL D Q I
A N G RA N G A S M I QI P D E N GAN A R LI NVA DE N G A N H A R I L UAQNA VANG
RERTAI DENGAN KANDTNGAN BAHAN ALAM IST RENDIQI# ?EKNIK PEUAQNAAN VANG SEQGOLONG
śś

TNIK (PEQLT BANSTAN PANAR VANG MTDAH DALAM PENGEQJAANNVA REQSA QAMAH LINGKTNGAN
DENGAN RIFAS UAQNANVA VANG NASTQAL DAN LEMBTS! REMAKIN MENAMBAH DAVA SAQIKX

XPEUAQNAAN ECOPQINS#
śś

Sejarah Ecoprint

Ecoprinting adalah sebuah teknik cetak dengan pewarnaan kain alami


yang cukup sederhana namun dapat menghasilkan motif yang unik dan
otentik. Prinsip pembuatannya adalah, melalui kontak langsung antara
daun, bunga, batang atau bagian tubuh lain yang mengandung pigmen
warna dengan media kain tertentu. Teknik ini merupakan hasil
perkembangan dari teknik ecodyeing, yaitu pewarnaan kain dari alam.

IencdoiparniantF. lKinettipkaadiatut,aFhliunnt
2m0e0n6emepneglkeamnbtangakmaannnyyaanmgemnjeamdiptuenkyn
aiki pigmen warna dan menempelkannya pada kain yang berserat
alami.
śś

Pemilihan Kain untuk Ecoprint


Dalam proses pembuatan ecoprint, tidak semua jenis 1. kain belacu,
kain bisa dipakai. Hanya kain dari serat alam lah yang
2. kain mori,
bisa digunakan. Kenapa hanya kain dari serat alam?
Karena hal itu bertujuan untuk memudahkan 3. kain dobby,
penyerapan warna dari daun ke serat-serat benang. 4. kain paris,
Beberapa serat alami yang bisa digunakan antara lain 5. katun sari,
adalah serat kapas (serat yang berasal dari biji 6. kain sutra dan
tanaman ordo Malvales), serat linen (serat yang
berasal dari tumbuhan rami), dan serat sutra (serat 7. kain katun.
yang bersumber dari larva ulat sutra murbei (Bombyx
mori)).
śś

Pemilihan Tanaman untuk Ecoprint


• R 9HMNE G?H?HMNE;H ;J;E;B L?<N;B M;H;G;H <CL; >CD;>CE;H J?P;KH; ;F;GC >;F;G
?=IJKCHMCHA ;M;N MC>;E, ECM; >;J;M G?HANDCHQ; <?K>;L;KE;H P;KH;, E;H>NHA;H ;CK >;H
;KIG; M;H;G;H! 2;H>NHA;H ;CK L;HA;M G?GJ?HA;KNBC E?<?KB;LCF;H JKIL?L ?=IJKCHMCHA
L?H>CKC!

• R 8;H;G;H <?K;KIG; M;D;G >;J;M G?HD;>C L;F;B L;MN CH>CE;LC <;BP; M;H;G; M?KL?<NM
>;J;MR
>CANH;E;H L?<;A;C J?P;KH; ;F;GC!

• R 1CE; M;H;G;H >CAILIE;H E?L?<N;B E;CH >;H G?HCHAA;FE;H HI>; G;E; >;NH M?
KL?<NMR JIM?HLC;F NHMNE >CD;>CE;H J?P;KH; ;F;GC!

• R ,J;<CF; >;NH >CK?H>;G J;>; ;CK J;H;L L?F;G; #" G?HCM >;H G?KN<;B P;KH;
J;>; ;CK M?KL?<NM G;E; M;H;G;H CHC DNA; <?KJIM?HLC G?HD;>C J?P;KH; ;F;GC!

• R .CKC =CKC M?KL?<NM M?K>;J;M J;>; >;NH D;MC, ?N=;FQJMNL, LMKI<?KC, D;G<N, J;K?, JIBIH
śś

5;HAE;, M;H;G;H <INA?H@CF?, >;NH J;J;Q;, >;NH E?FIK, >;NH J;ECL >;H L?<;A;CHHQ;!
śś

TEKNIK PEMILIHAN DAUN untuk Ecoprint


1. Bagian tumbuhan berupa daun, ranting, dan bunga, paling sering digunakan untuk menghasilkan
motif ecoprint. Namun demikian, tidak semua tanaman bisa dipakai untuk membuat ecoprint. Tekstur
daun yang bagus biasanya lembut. Kalau ada bulu biasanya tidak bisa, tetapi balik lagi eksperimen.

2. Selain memastikan daun itu menghasilkan warna yang tajam, dalam memilih daun untuk batik
Ecoprint juga ada kriteria khusus yang perlu dijadikan pertimbangan diantaranya daun yang dipakai
memiliki ketebalan tertentu tidak terlalu tipis ataupun terlalu tebal, serta daun tanaman tersebut
memiliki bentuk permukaan daun yang tidak licin

3. Jenis daun yang biasa dipakai untuk ecoprint diantaranya adalah daun jati yang akan menghasilkan warna
merah, daun mengkudu menghasilkan warna kuning, daun kenikir menghasilkan warna hijau kekuningan.
Sedangkan bunga Mawar merah menghasilkan warna ungu, untuk bunga kenikir menghasilkan warna
kuning mendekati oranye
śś

4. Dalam penyimpanannya pun jangan sembarangan. Salah satu hal yang jangan
sampai anda lakukan adalah menyimpan dedaunan di dalam plastik. Karena hal
itu akan menyebabkan kondisi daun jamuran. Ketika daun memiliki jamur di
permukaan maka hal ini adalah sesuatu yang fatal, karena artinya daun sudah
expired atau sudah tidak bisa dipakai untuk ecoprint dan tentunya mengurangi
kualitas daun tersebut. Maka rekomendasi dalam menyimpan daun untuk batik
ecoprint akan lebih baik jika anda simpan dalam freezer. Dengan dibersihkan
terlebih dahulu lalu masukkan dalam freezer. Langkah ini akan meningkatkan

keawetan daun hingga waktu yang cukup lama.


śś

Contoh beberapa daun untuk ecoprint:


#! /;NH D;K;E #(! /;NH 2?M;J;HA
$! /;NH J?J;Q; D?J;HA #)! /;NH 7CHAEIHA
%! /;NH E;QN ;@KCE; #*! /;NH E?M?J?HA
&! /;NH JIHAJIK;HA ;M;N >;NH F;H;HA #+! /;NH 3;H;HA
'! /;NH D;MC $"! /;NH 3?HAE?HA
(! /;NH D;G<N <CDC $#! /;NH 4;MI;
)! /;NH E?KL?H $$! /;NH 4C;H;
*! /;NH <?FCG<CHA $%! /;NH 4CH>C
+! /;NH MCHM; ;M;N >;NH G;HALC $&! /;NH :I>CNG

#"!/;NH NHAN $'! /;NH 7CKCB


##!/;NH ;K<?C ;M;N >;NH GNK<?C $(! -NHA; 4 ;P; K, -INA?HOCFF?, 2;G<ID;, >;H 6N?FFC;
#$!0N=;FQJMNL >?AFNJM; #
%!/;NH DIB;K
#&!/;NH 2;FJ;M;KN
#'! /;NH E?HCECK
śś

C(',($ !"+%& #()*%',-


śś

Contoh Gambar Dedaunan


untuk Ecoprint

1ATN 7.8<.?.=@

1ATN .3=57.

1ATN 72=>2:
/TNGA =@2885.
śś

1ATN 6.=.7X

1ATN 9.?;.

1ATN 72?2<2:4 (05:.


śś

(12(+$' (12(+$' 63>3? &%./0(-2


MordantingJ#

EC73E?7@E =3;@ 67@93@ 93C3? >A93? H3@9 6;>3CFE=3@ =7 63>3? 3;C ?7@<36; D74F3: >3CFE3@
F@EF=J
?7@;@9=3E=3@ ;@E7@D;E3D G3C@3 3E3F ?7@9F43: G3C@3 3>3?;! ,AC63@E;@9 ?7?;>;=; EF<F3@ F@EF= ?7?4F=3
JBAC; BAC; B363 D7C3E =3;@, D7:;@993 I3E I3E G3C@3 63C; EF?4F:3@ 3=3@ 67@93@ ?F63: E7CD7C3B" ?7@7?B7> 6;
=3;@!
ScouringJ#

proses pembersihan atau menghilangkan sisa-sisa kotoran dari kain, %3C3@H3 363>3:# C7@63? =3;@ 63>3?
>3CFE3@ 20., >3>F =F57= D747@E3C, =7?F6;3@ 4;>3D D3?B3; 47CD;:, =7?F6;3@ <7?FC :;@993 =7C;@9

Fiksasi :

proses menguatan/ penguncian warna! +3CFE3@ H3@9 6;9F@3=3@ 363>3: 4;D3 E3G3D, =3BFC, 3E3F
EF@<F@9!
*7E;93 43:3@ E7CD74FE ?7?;>;=; =7>74;:3@ E7CD7@6;C;! );=3 E3G3D 3=3@ ?7?47C; 787= G3C@3 >74;: ?F63 3E3F
57C3:, D763@9=3@ =3BFC 57@67CF@9 393= EF3!J17?7@E3C3 EF@<F@9 ?7?47C;=3@ 787= >74;: EF3 63C; =3BFC!
śś

TEKNIK ECOPRINT
.DA & SEKNIK DALAM PEMBTASAN 2COPQINS! VAIST -

%# ?EKNIK POTNDING (PTKTL


?EKNIK POTNDING INI ADALAH RALAH RAST MESODE REDEQHANA DAQI
ECOPQINS#
0AQANVA ADALAH DENGAN MELESAKKAN DATN DI ASAR MEDIA KAIN!
KEMTDIAN
DATN SEQREBTS DIPTKTL RECAQA PEQLAHAN"LAHAN DAN MEQASA REHINGGA
WAS UAQNA DAQI DATN MENEMPEL PADA MEDIA KAIN VANG KISA
INGINKAN#

&# ?EKNIK >SEAMING (KTKTR


?EKNIK RSEAMING INI DILAKTKAN DENGAN CAQA CONSACS"PQINSING
DIMANA MEDIA
KAIN DI"PQERR DENGAN BAHAN ECOPQINS KEMTDIAN DIKTKTR
śś

DENGAN STJTAN MENGELTAQKAN WAS UAQNA PADA DATN VANG AKAN KISA
CESAK PADA KAIN
śś

ALAT dan BAHAN TEKNIK POUNDING


▪ Bahan:
& 27?D &L& C;I;G 8;G87>7D A7IJD
' 07JD":7JD7D 8;G87=7? 8;DIJA H;HJ7?
H;B;G7 ( .BJC$ 67K7H ( H;D:EA C7A7D
) 653! 27FJG :7D 6JD@JD= H;9JAJFDM7
* /JA7 C7A7D$9JA7 87AHE ,*CB! 7I7J )% CB 9JA7 ?D:JHIG?

▪ + .?G >7D=7I (,*"-%N/ &#*%% CB


Alat:
&# 47BJ
'# 4B7HI?A
śś

PROSES PEMBUATAN TEKNIK POUNDING

#%3% 0)0&6%5
$%.6.%1 5)3/)&-, (%,6/6 53)%50)15 2( (%61 ()1+%1 0)3)1(%0 2%(% /%365%1 '6.%

4)'6.6218% 4)/%0% " 0%/%0 (-1- &)3*61+4- 6156. 0)1+,-/%1+.%1 /%2-4%1 0-18%.

2%(% (%61 4),-1++% 7%31% (%1 5).4563 2%(% (%61 06(%, 5)3')5%. 2%(% .%-1!
%# /ENSANGKAN KAIN DI ASAR LANSAI
&# 7ISA SASA DATN"DATNAN DI ASAR KAIN

'# 7ISA STSTP DENGAN PLARSIK BENING (AGAQ BEKAR PTKTLAN DAQI PALT SIDAK MENGOSOQI
KAIN (# 7ISA MTLAI PTKTL KAIN VANG SEQDAPAS DATN"DATNAN AGAQ UAQNA DATN BIRA
SEQCESAK DI
ASAR KAIN (HASI& DALAM MEMTKTL! KAQENA JIKA SIDAK HASI& KAIN AKAN BEQLTBANG
śś

)# >ESELAH RELERAI MEMTKTL KISA BEQRIHKAN KAIN DAQI DATN"DATN VANG MARIH

MENEMPEL DAN SEQRIRA MELEKAS DI KAIN

*# 7ISA JEMTQ KAIN SEQREBTS HINGGA KEQING KTQANG LEBIH %") HAQI

+# =ENDAM DENGAN AIQ SAUAR RELAMA KTQANG LEBIH %$ RAMPAI '$ MENIS
(TNSTKX

MENGHILANGKAN BAT SAUAR BIRA DICTCI DENGAN RHAMPOO RECTKTPNVA


,# 6EMTQ KEMBALI KAIN HINGGA MENGEQING
śś

ALAT DAN BAHAN TEKNIK STEAM


BAHAN:
& 27?D &L& C;I;G 8;G87>7D A7IJD
' 07JD":7JD7D 8;G87=7? 8;DIJA H;HJ7?
H;B;G7 ( .BJC$ I7K7H *% =G7C
) 653! 27FJG :7D IJD@JD= H;9JAJFDM7
* /JA7 C7A7D$9JA7 87AHE ,*CB! 7I7J )% CB 9JA7 ?D:JHIG?
ALAT:
& 27MJ$F?F7 JDIJA C;D==JBJD= A7?D
' I7B? G7<?7 JDIJA C;D=?A7I =JBJD=7D A7?
D ( F7D9? JDIJA C;D=JAJH
) 4B7HI?A
* 2ECFEG O
+ 1C8;G O
śś

CARA PEMBUATAN TEKNIK STEAM


1. Celupkan kain polos ke dalam ember yang sudah terisi campuran air dan cuka. kemudian
peras kain untuk mengurangi kadar airnya.
2. Bentangkan kain di atas meja yang datar lalu letakkan beberapa helai daun atau bunga di

atas kain dengan pola atau bebas sesuai keinginan. Lalu tutup dengan plastik.
3. Tempatkan sepotong pipa dibagian bawah kain kemudian gulung secara perlahan. Untuk
menahan posisinya agar tidak terlepas lilitkan potongan tali di sepanjang bagian luar
gulungan kain.

4. Supaya warna dapat terkunci secara sempurna dan menghasilkan warna yang menarik,
gulungan kain tersebut harus dikukus di dalam air tawas selama kurang lebih 2 jam.
Proses ini disebut tahap Fiksasi.
5. Terakhir lepaskan ikatan benang yang terdapat pada kain.
śśśś

śś

Link-link Ecoprint

https://youtu.be/u8p52PRFrsg (ecoprint sederhana Teknik pounding)

https://youtu.be/S4ADA768tKM (Tutorial Fiksasi)

https://youtu.be/eFYjdQHYvMI (mordanting dan scouring kain)

https://youtu.be/DXgQDoJGyzY (pembuatan batik ecoprint Teknik


Kukus)

Anda mungkin juga menyukai