KURIKULUM OPERASIONAL

SMP ....................................
TAHUN AJARAN 2023/2024

DI SUSUN OLEH:
TIM SMP ..............

SMP ..............
NPSN : ...............
JL. RAYA ............................
2023

i
 LEMBAR PENGESAHAN

Berdasarkan hasil rapat Dewan Pendidik dan Tenaga Kependidikan bersama Komite

Sekolah, Kurikulum Operasional SMP .............................. ditetapkan, disyahkan dan

dilaksanakan di SMP ............... Tahun Ajaran 2023/2024.

Disyahkan : di Bogor
Pada Tanggal : …...............

Menyetujui: Kepala Sekolah,

Ketua Komite Sekolah,

---------------------------------- -----------------------------
NIP.

Mengetahui:
Kepala Dinas Pendidikan Kabupaten Bogor

JUANDA DIMANSYAH, S.E., M.M

NIP.196503241986031011

ii
 LEMBAR VERIFIKASI DAN VALIDASI PENGAWAS PEMBINA

Setelah dibaca dan dikoreksi secara teliti, Kurikulum Operasional SMP .............................

telah sesuai dengan ketentuan dan format yang berlaku dan dapat dipergunakan sebagai

acuan Pelaksanaan Proses Pembelajaran Tahun Ajaran 2023/2024

Bogor, …………….……2023
Pengawas Pembina,

.....................................................
NIP.

iii
 KATA PENGANTAR

Puji syukur kami panjatkan kehadirat Tuhan Yang Maha Esa yang telah
melimpahkan rahmat, taufik dan hidayah-Nya sehingga Kurikulum Operasional
SMP .................. Tahun Ajaran 2023/2024 dapat terselesaikan. Kurikulum Operasional
SMP .................. adalah kurikulum operasional yang disusun dan dilaksanakan di
SMP ..................... . Secara khusus Kurikulum Operasional SMP .................. Tahun
Ajaran 2023/2024 adalah sebagai perwujudan dari kurikulum pendidikan dasar dan
menengah yang dikembangkan sesuai dengan kondisi sekolah dan saran Komite
Sekolah dibawah koordinasi dan supervisi Dinas Pendidikan Kabupaten Bogor.
Kurikulum sekolah ini diberlakukan pada Tahun Ajaran 2023/2024 yang
mencerminkan merdeka belajar dan pengimplementasian profil pelajar Pancasila.
Kurikulum ini memuat karakteristik satuan pendidikan, profil pembelajar, struktur
kurikulum dan rancangan pembelajaran.
Pengembangan Kurikulum Operasional SMP .................. Tahun Ajaran
2023/2024 ini mengacu pada Standar Nasional Pendidikan, konsep merdeka belajar, dan
pengimplementasian profil pelajar Pancasila. Di samping itu juga Kurikulum sekolah
ini merupakan pegangan dan pedoman bagi pengembangan di lingkungan
SMP .......................
Kurikulum ini dapat terselesaikan berkat dukungan dari berbagai pihak. Untuk itu
kami menyampaikan ucapan terima kasih, kepada :
1. Kepala Dinas Pendidikan Kabupaten Bogor
2. Kepala Bidang Pembinaan SMP Dinas Pendidikan Kabupaten Bogor
3. Kasi Kurikulum dan Kelembagaan SMP Dinas Pendidikan Kabupaten Bogor
4. Pengawas SMP Dinas Pendidikan Kabupaten Bogor yang telah memberikan
bimbingan dan arahan dalam penyusunan dokumen;
5. Pendidik dan Tenaga kependidikan SMP ...................., yang telah secara
proaktif memberi masukan dan kelengkapan data;
6. Komite sekolah yang telah memberi dukungan terhadap terselenggaranya
pendidikan di SMP .....................
Kami menyadari bahwa Kurikulum Sekolah yang telah kami susun ini belum
sempurna. Oleh karena itu, segala kritik, saran, dan masukan yang konstruktif dari
berbagai pihak sangat kami harapkan. Kami menyampaikan penghargaan dan ucapan
terima kasih kepada semua pihak yang telah mendukung dan membantu penyelesaian
Kurikulum ini.

Tim penyusun

iv
 DAFTAR ISI

Halaman
HALAMAN JUDUL ............................................................................................. i
LEMBAR PENGESAHAN .................................................................................. ii
LEMBAR VERIFIKASI DAN VALIDASI PENGAWAS .............................. iii
KATA PENGANTAR ......................................................................................... iv
DAFTAR ISI ....................................................................................................... vi
DAFTAR LAMPIRAN ........................................................................................ vii
BAB I KARAKTERISTIK SATUAN PENDIDIKAN……........................
A. Hasil Analisis Konteks (Analisis SWOT) ...................................
B. Karakteristik masyarakat di sekitar sekolah.................................
C. Kekhasan/tradisi yang cukup kuat di sekolah/daerah...................
D. Peta profil guru, Peserta Didik, dan orangtua di sekolah..........................
E. Kemitraan/kerjasama sekolah dengan pihak lain..........................

BAB II LANDASAN HUKUM, VISI, MISI DAN TUJUAN PENDIDIKAN

A. Landasan Kurikulum..................................................................
B. Visi Sekolah .............................................................................
C. Misi Sekolah ............................................................................
D. Tujuan Sekolah .........................................................................
BAB III PENGORGANISASIAN PEMBELAJARAN DAN PERENCANAAN
PEMBELAJARAN...........................................................................
A. Pengorganisasian Pembelajaran ..................................................
1. Prinsip Pengembangan Kurikulum .........................................
2. Muatan Kurikulum..................................................................
a. Intrakurikuler ....................................................................
b. Projek Profil Pelajar Pancasila (uraikan tema yang dipilih)..
c. Ekstrakurikuler....................................................................
3. Pengaturan waktu belajar ........................................................
4. Prinsip pembelajaran ................................................................
5. Prinsip Asesmen ......................................................................
6. Program inklusif .......................................................................
7. Kriteria Kenaikan Kelas dan Kriteria kelulusan .......................
8. Kalender Pendidikan ...............................................................
B. Rencana Pembelajaran ..................................................................
1. Tujuan Pembelajaran ...............................................................
2. Proses Asesmen .......................................................................
3. Pengalaman Belajar .................................................................
C. Pendampingan, Evaluasi dan Pengembangan Profesional
1. Pendampingan .........................................................................
2. Evaluasi ..................................................................................
3. Pengembangan Profesional .....................................................

v
 D. Bimbingan Konseling ..................................................................
E. Remidial dan Pengayaan ..............................................................
F. Gerakan Literasi Sekolah

BAB IV PENUTUP........................................................................................

DAFTAR PUSTAKA ..........................................................................................

LAMPIRAN ................................................................................................

vi
 BAB I
KARAKTERISTIK SATUAN PENDIDIKAN

A. Hasil Analisis Konteks (Analisis SWOT)

.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................

Keterangan SWOT :
1) Strength (Kekuatan)
 Situasi atau kondisi yang merupakan kekuatan yang dimiliki satuan Pendidikan
yang bisa memberikan pengaruh positip pada saat ini ataupun dimasa yang
akan datang
2) Weakness (Kelemahan)
 Situasi atau kondisi yang merupakan kelemahan yang dimiliki satuan
Pendidikan yang bisa memberikan pengaruh negative pada saat ini ataupun
dimasa yang akan datang
3) Opportunity (Peluang)
 Situasi atau kondisi yang merupakan peluang atau kesempatan diluar satuan
Pendidikan yang bisa memberikan peluang untuk berkembang di kemudian
hari
4) Threat (Ancaman)
 Ancaman atau tantangan apa saja yang mungkin akan dihadapi satuan
Pendidikan yang bisa menghambat laju perkembangan satuan Pendidikan

7
B. Karakteristik Masyarakat di sekitar sekolah
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
Catatan (Info yang digali):
 Bagaimana karakteristik masyarakat di sekitar sekolah?
 Bagaimana antusiasme masyarakat terhadap sekolah?
 Bagaimana peran satuan pendidikan sebagai bagian dari masyarakat setempat?

C. Kekhasan/tradisi yang cukup kuat di sekolah/daerah

.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
..................................................................................................................................

Catatan (Info yang digali):

 Apa kekhasan daerah setempat yang penting untuk dilestarikan?
 Apa dampak dari satuan pendidikan yang sudah dapat dirasakan saat ini (baik
oleh warga masyarakat maupun warga satuan pendidikan itu sendiri)?
 Bagaimana peran satuan pendidikan dalam menyiapkan peserta didik mencapai
profil pelajar Pancasila

8
D. Peta profil guru, peserta didik, dan orangtua di sekolah
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
Catatan (Info yang digali):
 Bagaimana Peta profil guru?
 Bagaimana Peta profil peserta didik?
 Bagaimana Peta profil orang tua peserta didik?
 Bagaimana dukungan berdasarkan peta profil tersebut?

E. Kemitraan/kerjasama sekolah dengan pihak lain

.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.....................................................................................................................................

Catatan (Info yang digali):

 Apa saja bentuk-bentuk Kemitraan/kerjasama sekolah dengan pihak lain
 Manfaat yang diperoleh dari Kemitraan/kerjasama sekolah dengan pihak lain

9
 BAB II
LANDASAN HUKUM, VISI, MISI DAN TUJUAN PENDIDIKAN

A. Landasan Kurikulum
Landasan hukum dalam penyusunan Kurikulum Operasional SMP .................
sebagai berikut:
1. Undang-Undang Nomor 20 tahun 2003 tentang Sistem Pendidikan Nasional;
2. Undang -Undang Nomor 14 tahun 2005 tentang Guru dan Dosen;
3. PP No 57 tahun 2021 yang direvisi dengan PP No 4 tahun 2022 tentang Standar
Nasional Pendidikan;
4. Permendikbudristek Nomor 5 tahun 2022 Tentang Standar Kompetensi Lulusan
Pendidikan Anak Usia Dini, Jenjang Pendidikan Dasar dan Jenjang Pendidikan
Menengah;
5. Permendikbudristek Nomor 7 tahun 2022 Tentang Standar Isi Pendidikan Anak Usia
Dini, Jenjang Pendidikan Dasar dan Jenjang;
6. Permendikbudristek Nomor 16 tahun 2022 Tentang Standar Proses Anak Usia Dini,
Jenjang Pendidikan Dasar dan Jenjang Pendidikan Menengah;
7. Permendikbudristek Nomor 21 tahun 2022 Tentang Standar Penilaian Anak Usia
Dini, Jenjang Pendidikan Dasar dan Jenjang Pendidikan Menengah;
8. Keputusan Kepala BSKAP Kemdikbud Riset dan Teknologi Nomor 033/H/KR/2022
Tentang Capaian Pembelajaran pada Pendidikan PAUD, Jenjang Dikdas, dan Jenjang
Dikmen pada Kurikulum Merdeka;
9. Keputusan Menteri Pendidikan, Kebudayaan, Riset, dan Teknologi Nomor
262/M/2022 tentang Pedoman Penerapan Kurikulum dalam Rangka Pemulihan
Pembelajaran;
10. Keputusan Kepala Badan Standar Kurikulum Asesmen Pendidikan Nomor
009/HR/2022 Tentang Dimensi, Elemen dan Sub Elemen Profil Pelajar Pancasila
Pada Kurikulum Merdeka;
11. Permendikbud Nomor 79 tahun 2014 tentang Muatan Lokal kurikulum 2013;
12. Permendikbud Nomor 111 tahun 2014 tentang Bimbingan dan Konseling pada
Pendidikan Dasar dan Pendidikan Menengah;
13. Permendikbud Nomor 23 tahun 2015 tentang Penumbuhan Budi Pekerti;

10
14. Permendikbud Nomor 82 tahun 2015 tentang Pencegahan dan Penanggulangan
Tindak Kekerasan di Lingkungan Satuan Pendidikan;
15. Permendikbud Nomor 23 tahun 2017 tentang Hari Sekolah;
16. Permendikbud Nomor 6 tahun 2018 tentang Penugasan Guru sebagai Kepala
Sekolah;
17. Permendikbud Nomor 15 tahun 2018 tentang Pemenuhan Beban Kerja Guru,
Kepala Sekolah, dan Pengawas Sekolah;
18. Permendikbud Nomor 20 tahun 2018 tentang Penguatan Pendidikan Karakter pada
Satuan Pendidikan Formal;
19. Keputusan Menteri Pendidikan, Kebudayaan, Riset dan Teknologi Republik
Indonesia Nomor 162/M/2021 Tentang Program Sekolah Penggerak;
20. Permendikbud Nomor 62 tahun 2014 tentang Pengelolaan Ekstrakurikuler di
Satuan Pendidikan;
21. Permendikbud Nomor 63 tahun 2014 Tentang Pendidikan Kepramukaan;
22. Peraturan Daerah Provinsi Jawa Barat Nomor 14 tahun 2014 tentang
Perubahan atas Peraturan Daerah Provinsi Jawa Barat Nomor 5 tahun 2003 tentang
Pemeliharaan Bahasa, Sastra dan Aksara Daerah;
23. Peraturan Gubernur Jawa Barat Nomor 69 tahun 2013 tentang Pembelajaran
Muatan Lokal Bahasa dan Sastra Daerah pada jenjang Pendidikan dasar dan
Menengah;
24. Peraturan Daerah Kabupaten Bogor Nomor 2 tahun 2021 tentang
Penyelenggaraan Pendidikan Dasar
25. Surat Kepala Dinas Pendidikan Kabupaten Bogor Nomor 400.3/716-
Pemb.SMP tentang Penyusunan dan Jadwal Pengesahan Dokumen Kurikulum
tahun pelajaran 2023/2024
26. Kepala Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat Nomor : 12741/PK.03.03/Sekre
Pedoman Penyusunan Kalender Pendidikan Tahun Pelajaran 2023/2024
27. Surat Kepala Dinas Pendidikan Kabupaten Bogor Nomor ………………
Disdik tentang Pedoman Penyusunan Kalender Pendidikan tahun pelajaran
2022/2023
28. ........................
29. ..........................

11
B. Visi Sekolah
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................

C. Misi Sekolah
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
Indikator Misi Sekolah:
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................

D. Tujuan Sekolah
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................

12
 BAB III
PENGORGANISASIAN PEMBELAJARAN DAN
RENCANA PEMBELAJARAN
A. Pengorganisasian Pembelajaran
1. Prinsip Pengembangan Kurikulum

.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
Contoh:
Kurikulum adalah seperangkat rencana dan pengaturan mengenai tujuan, isi dan bahan
pelajaran serta cara yang digunakan sebagai pedoman penyelenggaraan kegiatan
pembelajaran untuk mencapai tujuan pendidikan tertentu (UU Sisdiknas 2003).
Kurikum di SMP …… disusun berdasarkan prinsip 1)berpusat pada peserta didik,
2)kontekstual, 3)esensial, 4)akuntabel, dan 5)melibatkan berbagai pemangku
kepentingan.

2. Muatan Kurikulum
a. Intrakurikuler
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................

b. Projek Profil Pelajar Pancasila (uraikan tema yang dipilih)

.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................

c. Ekstrakurikuler
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................

13
3. Pengaturan waktu belajar

.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
4. Prinsip pembelajaran
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................

5. Prinsip Asesmen
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................

6. Program inklusif
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................

7. Kriteria Kenaikan Kelas dan Kriteria kelulusan

.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
8. Kalender Pendidikan

.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................

14
B. Rencana Pembelajaran

1. Tujuan Pembelajaran

.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................

2. Proses Asesmen
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................

3. Pengalaman Belajar

.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
C. Pendampingan, Evaluasi dan Pengembangan Profesional
1. Pendampingan
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................

2. Evaluasi

.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................

15
 3. Pengembangan Profesional
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
D. Bimbingan Konseling

.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................

E. Remidial dan Pengayaan

.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
F. Gerakan Literasi Sekolah

.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................

BAB V PENUTUP

.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................

DAFTAR PUSTAKA

16
 LAMPIRAN - LAMPIRAN

1. SK Ijin Operasional
2. Piagam Akreditasi
3. SK Tim Pengembang Kurikulum
4. SK Pembagian Tugas Mengajar Tahun Ajaran 2023/2024
5. Program kegiatan Ekstrakurikuler
6. Program Gerakan Literasi Sekolah
7. Capaian Pembelajaran
8. Hasil analisis Tujuan Pembelajaran (TP) dan Alur Tujuan Pembelajaran (ATP)
9. Dimensi, Elemen dan Sub Elemen Profil Pelajar Pancasila
10. Modul Ajar dan atau RPP
11. Modul Proyek

17