Anda di halaman 1dari 14

MAKALAH

PENDI
DIDKANMATEMATI
KAKELASTI
NGGI

KonsepBi
langanBul
atdanOper
asi
nya”

Ol
eh:
Kel
ompok1
19BB06

Fi
tr
iChahy
ani(
19129221)
SuqmaAnni
sa(
19129171)
RahmiNurSy
afi
tr
i(19129281)
Zaki
ahMut
mai
nnah(
19129081)

DOSEN:
Yar
isdaNi
ngsi
h,S.
Pd,
M.Pd

PENDI
DIKANGURUSEKOLAHDASAR
FAKULTASI
LMUPENDI
DIKAN
UNI
VERSI
TASNEGERIPADANG
2021
KATAPENGANTAR

Puj
idansy
ukurkamipanj
atkankepadaTuhanYangMahaEsay
ang
t
elah member
ikan r
ahmat dan kar
uni
a-Ny
a sehi
ngga kami dapat
meny
elesai
kanmakal
aht
ent
ang“KonsepBi
l
anganBul
atdanOper
asi
nya”
dal
am memenuhi
tugasmat
akul
i
ahPendi
dikanMat
emat
ikaKel
asTi
nggi
.

Kamimeny
adar
idal
am makal
ahi
nimasi
hjauhdar
ikat
asempur
na,
bai
k dar
isegii
simaupun bahasany
a.Ol
eh kar
ena i
tu,kamisangat
mener
ima kr
it
ik dan sar
an y
ang ber
sif
atmembangun.Kamisebagai
penul
i
s sangatmenghar
apkan unt
uk per
bai
kan dan peny
empur
naan
makal
ah i
ni. Semoga makal
ah i
nidapat ber
manf
aat bagipenul
i
s
khususny
adanbagi
pembacaumumny
a.Ter
imakasi
h.

Padang,23Agust
us2021

Kel
ompok1

i
DAFTARI
SI

KATAPENGANTAR i

DAFTARI
SI i
i

BABIPENDAHULUAN 1

1.
1. Lat
arBel
akang 1

1.
2. RumusanMasal
ah 1

1.
3. Tuj
uan 1

BABI
IPEMBAHASAN 2

2.
1. KonsepBi
langanBul
at 2

2.
2Jeni
s-Jeni
sBi
langanBul
at 2

2.
3Membandi
ngkanBi
langanBul
at 2

2.
4Oper
asiBi
langanBul
at 3

BABI
IIPENUTUP 9

3.
1. Kesi
mpul
an 9

3.
2. Sar
an 9

DAFTARRUJUKAN 10

i
i
BABI

PENDAHULUAN

1.
1.Lat
arBel
akang

Bi
l
angan pada awal
nya di
per
gunakan unt
uk mengi
ngatj
uml
ah.
Bi
l
angandahul
uny
adi
gunakansebagaisi
mbolunt
ukmenggant
ikansuat
u
bendami
sal
nyaker
iki
l
,rant
ingy
angmasi
ng-
masi
ngsukuat
aubangsa
memi
l
ikicar
ater
sendi
riunt
ukmenggambar
kanbi
l
angandal
am bent
uk
si
mbol
.Unt
ukmenguasaimat
erimat
emat
ikadi
syar
atkanmenget
ahuidan
menguasaikaj
i
andasar
nya.Ol
ehkar
enai
tu,dal
am makal
ahsi
ngkati
ni
di
cant
umkanur
aiansi
ngkatt
ent
angbi
l
anganbul
at.

1.
2.RumusanMasal
ah

1.
2.1. Apakahy
angdi
maksuddengankonsepbi
l
anganbul
at?

1.
2.2. Apasaj
akahj
eni
s-j
eni
sbi
l
anganbul
at?

1.
2.3. Bagai
manakahmembandi
ngkanbi
l
anganbul
at?

1.
2.4. Bagai
manakahoper
asi
padabi
l
anganbul
at?

1.
3.Tuj
uan

1.
3.1. Unt
ukmenget
ahui
konsepbi
l
anganbul
at

1.
3.2. Unt
ukmenget
ahui
jeni
s-j
eni
sbi
l
anganbul
at

1.
3.3. Unt
ukmenj
elaskant
ent
angmembandi
ngkanbi
l
anganbul
at.

1.
3.4. Unt
ukmenj
elaskanoper
asi
padabi
l
anganbul
at.

1
BABI
I

PEMBAHASAN
2.
1.KonsepBi
langanBul
at

Bi
l
anganbul
atadal
ahkumpul
anat
auhi
mpunany
angni
l
ainy
abul
at.
Bi
l
anganbul
atsendi
rit
erdi
ridar
ibi
l
angancacahdanbi
l
anganbul
atnegat
if
.
Hi
mpunanbi
l
anganbul
atdi
l
ambangkandenganhur
ufZ.Hur
ufZber
asal
dar
ikat
aZahl
en(
bahasaJer
man)y
angar
ti
nyabi
l
angan.Bi
l
angancacah
t
erdi
ridar
inoldanbi
l
anganbul
atposi
ti
f.Sehi
ngga,bi
l
anganbul
atsecar
a
kesel
uruhant
erdi
ridar
ibi
l
anganbul
atasl
i
,nol
,danbi
l
anganbul
atnegat
if
.
Maka,bi
l
angandesi
maldanpecahant
idakt
ermasukdal
am hi
mpunan
bi
l
anganbul
at.

2.
2Jeni
s-Jeni
sBi
langanBul
at

Sudahmenget
ahuipenger
ti
anny
a,sekar
angsaat
nyamenget
ahui
j
eni
s-j
eni
sbi
l
anganbul
at.Bi
l
anganbul
att
erbagimenj
adit
igaj
eni
s,y
ait
u
bi
l
anganbul
atnegat
if(
-)
,bi
l
angannol(
0),danbi
l
anganbul
atposi
ti
f(+)
,
y
angakandi
j
elaskanber
ikuti
ni:

1.Bi
l
anganBul
atNegat
if(
-)

Adal
ahbi
l
angany
angt
erl
etakdi
sebel
ahki
riangka(
0)padagar
isbi
l
angan.
Cont
ohbal
aganbul
atnegat
ifadal
ah-
1,-
2,-
3,-
4,danset
erusny
a.

2.Bi
l
anganNol
(0)

Adal
ahbi
l
angany
angber
dir
isendi
ri
,dant
erl
etakt
epatdit
engah-
tengah
gar
isbi
l
angan.

3.Bi
l
anganBul
atPosi
ti
f(+)

Adal
ahbi
l
angany
angt
erl
etakdisebel
ahkananangkanolpadagar
is

2
bi
l
angan.Cont
ohbi
l
anganbul
atposi
ti
f(+)adal
ah1,
2,3,
4,danset
erusny
a.

2.
3Membandi
ngkanBi
langanBul
at

Dal
am membandi
ngkan bi
l
angan bul
at,SobatPi
ntarper
lut
ahu
t
erl
ebi
hdahul
uur
utandal
am bi
l
anganbul
at.Mengur
utkanbi
l
anganbul
at
ber
art
imenul
i
skanbi
l
anganbul
atsecar
aur
utdar
ini
l
ait
erkeci
lkeni
l
ai
t
erbesar
,at
ausebal
i
kny
a.Ber
dasar
kangar
isbi
l
angan,semaki
nkekanan
l
etaksuat
ubi
l
angan,
makani
l
ainy
asemaki
nbesar
.Sedangkansemaki
nke
ki
ril
etakbi
l
angant
ersebut
,makani
l
ainy
asemaki
nkeci
l
.

Set
elahmenget
ahuiur
utanny
aki
tadapatmembandi
ngkanbi
l
angan
bul
att
ersebut
.Membandi
ngkanbi
l
anganbul
atber
art
imenent
ukanni
l
ai
suat
ubi
l
anganbul
atapakahl
ebi
hbesar
,samadengan,
ataul
ebi
hkeci
ldar
i
bi
l
anganbul
atl
ainny
a.Si
mboly
angdi
gunakandal
am membandi
ngkan
bi
l
anganbul
at,
yai
tu:

Mi
sal
kan,
adanbt
ermasukdal
am hi
mpunanbi
l
anganbul
at,
maka

-Ji
kaal
ebi
hbesardar
ib,
makaa>b

-Ji
kaasamadenganb,
makaa=b

-Ji
kaal
ebi
hkeci
ldar
ib,
makaa<b

3
Cont
oh:

5>-
1

-
4<2

3 =3

2.
4Oper
asiBi
langanBul
at

Dal
am oper
asibi
l
anganbul
at,t
erdapatat
urany
angper
ludi
per
hat
ikan,
y
ait
u penj
uml
ahan,pengur
angan,per
kal
i
an,dan pembagi
an.Ber
ikut
penj
elasan dar
i oper
asi
-oper
asi t
ersebut
,ter
masuk cont
oh soal
penj
uml
ahandanpengur
anganbi
l
anganbul
at.

1.Penj
uml
ahan

Penj
uml
ahanbi
l
anganbul
atdi
simbol
kandengant
andat
ambah“
+”.
Penj
uml
ahandar
ibi
l
angany
ang sej
eni
s(posi
ti
fat
aunegat
if
)akan
menghasi
l
kanbi
l
angany
angsej
eni
sjuga.Mi
sal
kanbi
l
angancacah
di
tambah dengan bi
l
angan cacah,hasi
l
nya adal
ah bi
l
angan cacah,
begi
tupul
apadabi
l
anganbul
atnegat
if
.Penj
uml
ahanbi
l
anganbul
at
denganduaj
eni
syangber
bedahasi
l
nyamer
upakanpengur
angandan
j
eni
sny
adi
tent
ukandenganj
eni
sbi
l
angany
angt
erbesar
.

Cont
oh:

1+4=5

-
2+(
-5)=-
7

5+(
-2)=3

4
-
6+2=-
4

Si
fat
-Si
fatPenj
uml
ahanBi
l
anganBul
at:

a.Si
fatt
ert
utup

Padapenj
uml
ahanbi
l
anganbul
at,sel
alumenghasi
l
kanbi
l
angan
bul
atj
uga.Hal
ini
dapatdi
tul
i
skansebagai
ber
ikut
.

Unt
ukset
iapbi
l atadanb,
anganbul ber
lakua+b=cdengancj
uga
bi
l
anganbul
at.

b.
Sif
atkomut
ati
f

Si
fatkomut
ati
fdi
sebutj
uga si
fatper
tukar
an.Penj
uml
ahan dua
bi
l
anganbul
atsel
aludi
per
olehhasi
lyangsamawal
aupunkedua
bi
l
angant
ersebutdi
per
tukar
kant
empat
nya.Hali
nidapatdi
tul
i
skan
sebagai
ber
ikut
.

Unt
ukset
iapbi
l atadanb,
anganbul sel
aluber
laku

a+b=b+a.

c.Mempuny
aiunsuri
dent
it
as

Bi
l
angan 0 (
nol
)mer
upakan unsuri
dent
it
as pada penj
uml
ahan.
Ar
ti
nya,unt
uksebar
angbi
l
anganbul
atapabi
l
adi
tambah0(
nol
),
hasi
l
nyaadal
ahbi
l
angani
tusendi
ri
.

Hal
ini
dapatdi
tul
i
skansebagai
ber
ikut
.

Unt
uksebar
angbi
l ata,
anganbul sel
aluber
laku

a+0=0+a=a.

d.Si
fatasosi
ati
f

5
Si
fatkomut
ati
fdi
sebutj
uga si
fatper
tukar
an.Penj
uml
ahan dua
bi
l
anganbul
atsel
aludi
per
olehhasi
lyangsamawal
aupunkedua
bi
l
angant
ersebutdi
per
tukar
kant
empat
nya.Hali
nidapatdi
tul
i
skan
sebagai
ber
ikut
.

Unt
ukset
iapbi
l atadanb,
anganbul sel
aluber
laku

a+b=b+a.

c.Mempuny
aiunsuri
dent
it
as

Bi
l
angan 0 (
nol
)mer
upakan unsuri
dent
it
as pada penj
uml
ahan.
Ar
ti
nya,unt
uksebar
angbi
l
anganbul
atapabi
l
adi
tambah0(
nol
),
hasi
l
nyaadal
ahbi
l
angani
tusendi
ri
.

Hal
ini
dapatdi
tul
i
skansebagai
ber
ikut
.

Unt
uksebar
angbi
l ata,
anganbul sel
aluber
laku

a+0=0+a=a.

d.Si
fatasosi
ati
f

Si
fatasosi
ati
fdi
sebutj
ugasi
fatpengel
ompokan.Si
fati
nidapat
di
tul
i
skansebagai
ber
ikut
.

Unt
ukset
iapbi
l ata,
anganbul b,danc,
ber
laku

a+b)+c=a+(
( b+c)
.

e.Mempuny
aii
nver
s

I
nver
ssuat
ubi
l
anganar
ti
nyal
awandar
ibi
l
angant
ersebut
.Suat
u
bi
l
angan di
kat
akan mempuny
ai i
nver
s j
uml
ah, apabi
l
a hasi
l
penj
uml
ahan bi
l
angan t
ersebut dengan i
nver
sny
a(l
awanny
a)
mer
upakan unsuri
dent
it
as (
0(nol
))
.Lawan dar
ia adal
ah –a,
sedangkanl
awandar
i–aadal
aha.

6
Si
fat
-si
fatl
aindar
iBi
l
anganbul
at

1.Penj
uml
ahanbi
l
angangenapdi
tambahbi
l
angangenap

2.Penj
uml
ahanbi
l
angangenapdi
tambahbi
l
anganganj
i
l

3.Penj
uml
ahanbi
l
anganganj
i
ldi
tambahbi
l
anganganj
i
l

2.Pengur
angan

Pengur
anganbi
l
anganbul
atdi
simbol
kandengant
andakur
ang“
-”
.
At
uran khusus pada pengur
angan adal
ah apabi
l
a suat
u bi
l
angan
di
kur
angidengan bi
l
angan bul
at negat
if
,maka oper
asi
nya akan
ber
ubahmenj
adi
penj
uml
ahan.

Cont
oh:

4–1=3

2–7=-
5

4 –(
-1)=3+1=4

Pengur
anganbi
l
anganbul
atdi
def
ini
sikansebagai
ber
ikut:

Mi
sal
kanadanbbi
l
anganbul
at,a– b=cy
angber
art
ib+c=a.
Kesi
mpul
anny
aadal
ahbahwaa–b=cj
i
kadanhany
aji
kaa=b+c.

Cont
oh:
(-2)–3=-
5sebab3+(
-5)=2.

Si
fat
-si
fatoper
asi
hit
ungpengur
angan:

a.Ti
dakAsosi
ati
f

b.Ti
dakKomut
ati
f

7
c.Ti
dakMempuny
aiUnsurI
dent
it
as

d.Ter
tut
up

Ji
kaadanbbi
l
anganbul
at,makadapatdi
past
ikanhasi
lpengur
angan
adanbj
ugabi
l
anganbul
at.Bi
l
anganbul
atadi
kur
angibi
l
anganbul
at
samaar
ti
nyadnganbul
atadi
tambakandar
ilawanbi
l
anganbul
at,
atau
dapatdi
tul
i
sa–b=a+(
-b)
.

Adapunsi
fat
-si
fatpengur
anganbi
l
anganbul
atadal
ahsebagi
ber
ikut:
1. Unt
uksembar
angbi
l
anganbul
atber
laku:

a–b=a+(
-b)

a–(
-b)=a+b

cont
oh:

8–5=8+(
-5)=3

7–(
-4)=7+4=11

2. Si
fatkomut
ati
fdanasosi
ati
fti
dakber
laku

a–b≠b–a

(
a–b)–c≠a–(b–c)

Cont
oh:

7–3≠3-
74≠-4

(
9–4)–3≠9–(
4-3)2≠8

3. Pengur
anganbi
l
angannolmempuny
aisi
fat:a–0=adan0–a=
-
a

8
4. Ber
sif
att
ert
utupy
ait
ubi
l
aduabuahbi
l
anganbul
atdi
kur
angkan
hasi
l
nyaadal
ahbi
l
anganbul
atj
uga:adanb∈bi
l
anganbul
atmakaa–
b=c;
c∈bi
l
anganbul
at.

Cont
oh:
7-8=-
1à7,
8,-
1∈bi
l
anganbul
at.

9
BABI
II

PENUTUP

3.
1.Kesi
mpul
an

Bi
l
anganbul
atmer
upakanbi
l
angany
angt
erdi
ridar
ibi
l
angancacah
dannegat
if
nya.Yangt
ermasukdal
am bi
l
angancacahy
ait
u0,
1,
2,
3,
4,
..
.
sehi
ngganegat
ifdar
ibi
l
angancacahy
ait
u-1,
-
2,-
3,-
4,.
..dal
am hali
ni-
0
=0makat
idakdi
masukkanl
agi
secar
ater
pisah.

Hi
mpunansemuabi
l
anganbul
att
erdi
riat
as:

1. Bi
l
anganbul
atposi
ti
fat
aubi
l
anganasl
i
,yai
tu:
{1,
2,3,
4,5,
.
..
}

2. Bi
l
anganbul
atnol
,yai
tu0

3. Bi
l
anganbul
atnegat
if
,yai
tu:
{-1,
-2,
-3,
-4,
-5,
..
.}

Oper
asibi
l
angan bul
at t
erdi
ridar
ipenj
uml
ahan,pengur
angan ,
per
kal
i
andanpembagi
an.Pengaj
aranoper
asibi
l
anganbul
att
ersebut
dapat di
l
akukan dengan benda kongkr
it
, mi
sal
nya dengan
menggunakankar
tuber
war
na.

3.
2.Sar
an

Sebagaical
onpendi
dikdi
bidangMat
emat
ika,hendakny
aki
tadapat
menget
ahuit
ent
angt
eor
ibi
l
angant
erut
amamengenaisi
fatdanoper
asi
bi
l
anganbul
atser
taur
utanbi
l
anganbul
atdal
am gar
isbi
l
angan.Sehi
ngga
denganbegi
tusebagaical
onpendi
dikt
ahusecar
aumum mengenait
eor
i
bi
l
angan.

10
DAFTARRUJUKAN

Ast
uty
,B.(
2009)
.Ay
oBel
ajarMat
emat
ika.Jakar
ta:
Depar
temen
Pendi
dikanNasi
onal
.

Dar
wis,
Muhammad.2016.Anal
i
sisKesal
ahanSi
swaPadaOper
asi
Hit
ung
Campur
anBi
l
anganBul
atdanAl
ter
nat
ifPemecahanny
a.Vol
4(39-
40)
.

Depdi
kbud,
2004.Kur
ikul
um Mat
emat
ikaBer
basi
sKompet
ensi
,Jakar
ta,
Depdi
kbud.

Kar
so,
dkk.
1998.
Pendi
dikanMat
emat
ikaI
.Jakar
ta:
Depdi
kbudUT.

Russef
endi
,E,
T.1991.Pendi
dikanMat
emat
ikaI
II
.Jakar
ta:
Depdi
kbud.

11

Anda mungkin juga menyukai