BAB 5 : CAHAYA

Garis normal ialah garis

yang berserenjang dengan
permukaan cermin
Jenis Penerangan

Garis normal Garis berserenjang dengan permukaan cermin

di mana pantulan terjadi

Sinar tuju Sinar cahaya yang dipancar pada permukaan

cermin

Sinar pantulan Sinar cahaya yang memantul daripada

permukaan cermin

Sudut tuju Sudut di antara sinar tuju dan garis normal

Sudut pantulan Sudut di antara sinar pantulan dan garis normal

 Hukum pantulan
menyatakan
bahawa

Sinar tuju, sinar

Sudut tuju, i
pantulan dan garis
bersamaan dengan
normal berada pada
sudut pantulan , r
satah yang sama
 5. Jarak objek sama dengan jarak imej dari cermin,
u =v
 CERMIN LENGKUNG

CERMIN CERMIN
CEMBUNG CEKUNG
 PENERANGAN
Pusat kelengkungan , C Pusat tengah sfera cermin

Paksi utama Garis penyambung dari pusat kelengkungan ke titik P

Jejari kelengkungan , CP Jarak antara pusat kelengkungan dan permukaan cermin

Titik fokus, F i) Cermin cekung

-titik pada paksi utama di mana semua sinar selari yang
terpantul bertemu dan menumpu

ii) Cermin cembung

-titik pada paksi utama di mana semua sinar selari yang
terpantul mencapah dari belakang cermin

Panjang fokus, f Jarak di antara titik fokus dan permukaan cermin

Jarak objek, u Jarak di antara objek dan permukaan cermin

Jarak imej, v Jarak di antara imej dan permukaan cermin

 CERMIN
LENGKUNG

CEMBUNG CEKUNG

Sinaran yang bergerak selari Sinaran yang bergerak selari

dengan paksi utama dengan paksi utama menumpu
mencapah dari satu titik di kepada satu titik yag dipanggil titik
belakang cermin yang dipanggil fokus pada paksi utama
titik fokus pada paksi utama
CERMIN CEKUNG

 R: Jejari lengkung
 F :Titik fokus
 F : Panjang fokus= 1/2 R
CERMIN CEKUNG
CERMIN CEKUNG
CERMIN CEKUNG
CIRI-CIRI IMEJ PADA
CERMIN CEKUNG
i) Jarak objek: Pada C (u=2f)
ii) Jarak objek: Antara C dan F( f<u<2f)
ii) Jarak objek: Antara C dan F( f<u<2f)

Songsang
Nyata
Diperbesarkan
CERMIN CEMBUNG

1) Sinar cahaya selari dengan paksi utama

akan memantul dari F
2) Sinar cahaya yang melintasi pusat
lengkungan C akan dipantulkan semula
sepanjang sinar tuju (garis lurus)
3) Sinar cahaya yang mengena P akan
terpantul dan memenuhi hukum pantulan
4) Sinar cahaya yang melintasi F yang
terpantul adalah selari dengan paksi utama
MELUKIS GAMBAR
RAJAH SINAR
OLEH CERMIN
CEMBUNG
MELUKIS GAMBAR RAJAH SINAR OLEH CERMIN
CEMBUNG

CIRI-CIRI IMEJ YANG

TERBENTUK

 Mengecil
 Maya
 Tegak
APLIKASI PANTULAN CAHAYA
1) Cermin cembung: medan penglihatan lagi
luas berbanding cermin satah

Cermin
cembung
APLIKASI PANTULAN CAHAYA
1) Cermin satah
 Jalur cermin di dalam ammeter
dan voltmeter diguna untuk
mengelakkan ralat paralaks

 Mata kita berserenjang dengan

jarum penunjuk apabila imej
jarum penunjuk di dalam
cermin tidak dapat dilihat
 PERISKOP
 Diguna dalam kapal
selam untuk memerhari
di atas permukaan air

 Mengandungi dua cermin

satah condong pada darjah
45◦

 Imej terakhir ialah maya

dan tegak
 CIRI-CIRI IMEJ

 Tegak
 Sama saiz
 Maya
APLIKASI PANTULAN CAHAYA
2)Cermin cembung: medan penglihatan lagi
luas berbanding cermin satah

 Kegunaan :
1. Cermin memandu
2. Cermin sekuriti kedai
3. Cermin selekoh
  Untuk membolehkan
pemandu melihat
kereta yang
datang

 Ditempatkan dikedai
untuk keselamatan

CERMIN SELEKOH

CERMIN MEMANDU
PANDANG SISI

 Membantu melebarkan
medan pandangan
pemandu supaya dapat melihat
CERMIN SEKURITI KEDAI kenderaan di belakang
 APLIKASI PANTULAN CAHAYA
3)Cermin cekung

 Mentol dipasang di titik fokus  Diguna oleh doktor gigi kerana

untuk menghasilkan sinar objeknya dalam lingkungan dekat ( jarak
cahaya selari objek kurang daripada titik fokus)

 Mengekalkan keamatan cahaya  Menghasilkan imej yang membesar

seragam untuk jarak jauh dan tegak

 Diguna lampu hadapan kereta  Memudahkan doktor gigi mencari atau

membaiki kaviti
Pembiasan ialah pembengkokan sinar
cahaya di sempadan apabila ia
bergerak dari satu medium ke medium
lain yang mempunyai ketumpatan
berbeza
 PENJELASAN

Garisan normal Garisan berserenjang dengan sempadan

Sinar tuju Sinar pada medium pertama

Sudut tuju, i Sudut antara sinar tuju dan garis normal

Sinar biasan, Sinar pada medium kedua

Sudut biasan, r Sudut antara sinar pembiasan dan garis

normal
 Cahaya tidak bengkok

 Halaju cahaya
menurun
 Cahaya bengkok
mendekati garis normal
 Halaju cahaya menurun
 Sinar cahaya merambat dari udara ke dalam
kaca.
 Sinar cahaya merambat dari medium kurang
tumpat ke medium lebih tumpat.
 Sudut tuju, i lebih besar dari sudut pantulan, r.
 Dalam kaca, sinar terbias mendekati normal
kerana halaju berkurang.
 Sinar cahaya merambat dari kaca ke dalam
udara.
 Sinar cahaya merambat dari medium lebih
tumpat ke medium kurang tumpat.
 Sudut bias, r lebih besar dari sudut tuju, i.
 Sinar terbias menjauhi normal kerana
halaju bertambah.
  Sinar merambat dari
medium kurang tumpat ke
medium lebih tumpat
 Terbias mendekati normal
 Sudut tuju, i lebih besar dari
sudut pembiasan, r

 Sinar merambat dari medium

lebih tumpat ke medium
kurang tumpat
 Terbias menjauhi normal
 Sudut tuju, i lebih kecil dari
sudut pembiasan, r
 HUKUM PEMBIASAN

Sinar tuju,sinar biasan, dan normal pada titik

tuju berada pada satah yang sama

Nisbah sin i/ sin r ialah satu pemalar

i= sudut tuju
r= sudut biasan
FENOMENA MELIBATKAN
PEMBIASAN CAHAYA
FENOMENA MELIBATKAN
PEMBIASAN CAHAYA
 Sinar cahaya dari objek dibiaskan di sempadan
air-udara dan membengkok menjauhi garis
normal.
 Apabila sinar cahaya masuk kedalam mata, ia
seolah-olah datang dari imej, I yang lebih tinggi
daripada kedudukan objek
 Oleh itu, objek seolah-olah berada di kawasan
yang lebih cetek.
Dalam nyata dan dalam ketara
 Sinar cahaya yang merambat dari ikan terbias menjauhi
normal
:lebih tumpat- kurang tumpat
 Sinar cahaya sampai ke mata seolah-olah datang dari
ikan maya yang berada di atas ikan sebenar

Dalam nyata, H ialah jarak Dalam ketara, h ialah

objek dari permukaan air jarak imej dari permukaan
air
Dalam nyata dan dalam ketara

 Kira kedalaman nyata ikan tersebut?

5.3 PANTULAN
DALAM PENUH
5.3 PANTULAN DALAM PENUH

Pantulan dalam penuh cahaya ialah

fenomena yang hanya berlaku apabila
cahaya merambat dari medium lebih
tumpat ke medium yang kurang tumpat
dan sudut tuju melebihi sudut genting
 SUDUT
GENTING

Sudut genting, c ialah sudut tuju di

dalam medium yang lebih tumpat
apabila sudut biasan, r dalam medium
kurang tumpat ialah 90◦

1
n
sin c
 Apabila cahaya merambat dari kaca
(medium yang lebih tumpat) ke udara
(medium yang kurang tumpat) ia akan
terbias menjauhi normal

 Sebahagian kecil sinar tuju dipantulkan ke

dalam kaca

 Sudut tuju , i adalah lebih kecil daripada

sudut biasan ,r
Apabila sudut tuju, i meningkat, sudut biasan, r
meningkat sehingga r =90◦
 Apabila sudut biasan r, menjadi 90 ◦, sinar yang
dibiaskan merambat di sepanjang sempadan di antara
kaca dan udara.
 Ini adalah had sinar cahaya yang boleh dibiaskan dalam
udara kerana tidak boleh melebihi 90 ◦
 Pada peringkat ini, sudut tuju, i di dalam medium yang
lebih tumpat (kaca)dikenali sebagai sudut genting, c
 Apabila sudut tuju,i lebih besar dari sudut
genting, c , cahaya tidak lagi dibiaskan tetapi
semuanya dipantulkan ke dalam.

 Fenomena ini dipanggil pantulan dalam penuh

Syarat Pantulan dalam penuh
1) Cahaya yang merambat dari medium lebih tumpat ke
kurang tumpat akan dibiaskan menjauhi normal.

2) Apabila sudut biasan sama dengan 90◦, sudut tuju

disebut sudut genting

3) Apabila sudut tuju > sudut genting, pantulan dalam

penuh berlaku.
 1
n
sin c Jadi, indeks biasan
kaca = 41.8 ◦
1
sin c 
n
1
sin c 
1.50
1  1 
c  sin  
 1.50 
c  41.8
Kira indeks biasan berlian?????
 1
n
sin c Jadi, indeks biasan
berlian = 24.6 ◦
1
sin c 
n
1
sin c 
2.42
1  1 
c  sin  
 2.42 
c  24.41
LATIHAN
 Buku modul Soalan1 (d)
 APLIKASI
PANTULAN
DALAM PENUH
PERISKOP
 Periskop dibuat menggunakan
dua prisma bersudut tepat yang
diperbuat daripada sudut kaca

 Sudut genting prisma ialah 42◦

 Apabila sudut tuju, 45◦, iaitu

lebih besar dari sudut genting,
pantulan dalam penuh terjadi
 PERISKOP
 CIRI-CIRI IMEJ:
-Maya
-Tegak
- sama saiz,

KEGUNAAN :
- Untuk lihat objek di
KELEBIHAN PERISKOP PRISMA
belakang halangan. BERBANDING PERISKOP CERMIN :
- Dalam kapal selam, periskop
digunakan untuk - Imej lebih terang
memerhatikan kapal-kapal di - Tiada imej berganda
permukaan laut.
 BINOKULAR

 Sinar cahaya mengalami dua

pantulan dalam penuh dalam
setiap prisma

 Kedua-dua prisma
menyongsangkan imej (songsang
dan songsang sisi)

 Kanta di dalam binokular

menyongsangkan imej, jadi prisma IMEJ AKHIR
menjadikan imej tegak BINOKULAR:

 Tegak
 Tidak songsang sisi
 diperbesarkan
 GENTIAN OPTIK
 Diguna secara meluas dalam
telekomunikasi dan alat perubatan

 Gentian optik terdiri daripada teras

dalam (indeks biasan kaca yang lebih
tinggi) dan lapisan luar yang mempunyai
indeks biasan yang lebih rendah.

 Ketumpatan teras dalam adalah lebih

tinggi daripada lapisan luar

 Apabila sinar cahaya bergerak daripada

dinding dalam( > tumpat) ke dinding luar
(< tumpat), melebihi sudut genting,
pantulan dalam penuh berlaku
 GENTIAN OPTIK

KELEBIHAN GENTIAN
OPTIK:

 Murah
 Mudah dikendalikan
 Lebih banyak maklumat
dapat dipindahkan
 BERLIAN

 Sudut genting kaca ialah 24◦

 Cahaya yang memasuki berlian pada

sudut lebih besar daripada sudut
genting, c dan terpantul sepenuhnya

 Cahaya yang terpantul menjadikan

berlian berkilau
 FENOMENA
SEMULAJADI
PANTULAN DALAM
PENUH
1) LOGAMAYA
 Pada hari panas, lapisan udara di
permukaan tanah lebih panas dan
kurang tumpat.
 Udara di lapisan lebih tinggi adalah lebih
sejuk dan lebih tumpat daripada udara
berhampiran dengan tanah
 Sinar cahaya dari matahari melalui lapisan
udara medium lebih tumpat ke medium
kurang tumpat akan dibiaskan menjauhi
garis normal
 Dekat permukaan tanah, pantulan dalam
penuh berlaku apabila sudut tuju lebih
besar daripada sudut genting
 Pemerhati melihat imej langit pada
permukaan jalan seperti lopak air
2)PELANGI
 2)PELANGI
Pelangi terjadi disebabkan oleh
pembiasan, penyebaran, dan
pantulan dalam penuh cahaya
dalam titisan air

Cahaya putih memasuki titisan

hujan terbias dan tersebar ke
pada komponen warna

Cahaya yang tersebar akan

berlanggar bahagian belakang
titisan mengalami pantulan dalam
penuh
CERMIN
5.4 MEMAHAMI KANTA
5.4 MEMAHAMI KANTA

 Kanta penumpu  Kanta pencapah

 Kanta positif  Kanta negatif

 Terminologi Simbol Definisi

1) Pusat Optik O Titik di mana semua sinar yang bergerak melalui

titik ini akan melalui kanta dalam garis lurus

2)Paksi utama - Garis lurus yang melalui pust optik,O ke satah

kanta

3) Titik fokus F Titik di mana semua sinar selari menumpu

4) Panjang fokus f Jarak di antara titik fokus, F dan pusat optik,O

5) Jarak objek u Jarak objek dari pusat optik, O

6) Jarak imej v Jarak imej dari pusat optik, O

Contoh Kanta

1) Dwicembung
2) Plano-cembung
3) Meniskus cembung
4) Dwicekung
5) Plano cekung
6) Meniskus cekung
DEFINISI:

Salingan terhadap panjang fokus, f

dalam unit meter

1
P
Panjang fokus , f (m)
 5.4 MEMAHAMI KANTA

Sinar cahaya yang selari Sinar cahaya yang selari

dengan paksi utama dengan paksi utama
dibiaskan ke dalam dan dibiaskan keluar dan
menumpu di titik fokus mencapah dari titik fokus
PERATURAN UNTUK RAJAH SINAR
PERATURAN UNTUK RAJAH SINAR
 CIRI-CIRI IMEJ

Songsang atau Dibesarkan atau

Nyata atau maya
tegak mengecil

Imej Nyata: Imej maya:

1) Imej yang boleh
dibentuk pada skrin 1) Imej yang tidak boleh
terbentuk pada skrin
2) Imej terbentukdi
bahagian bertentangan 2)Imej terbentuk
objek @ hadapan bahagian sama dengan
kanta objek @ di belakang
kanta
RAJAH SINAR a) u<f

CIRI-CIRI IMEJ:
1) Tegak
2) Maya
3) Diperbesarkan
RAJAH SINAR b) u=f

CIRI-CIRI IMEJ:
1) Di infiniti
2) Tegak
3) Maya
4) Diperbesarkan
RAJAH SINAR  c) f<u<2f

CIRI-CIRI IMEJ:
1) Songsang
2) Nyata
3) Diperbesarkan
 RAJAH SINAR
 d)u=2f

CIRI-CIRI IMEJ:
1) Songsang
2) Nyata
3) Sama saiz
dengan objek
RAJAH SINAR
e) u>2f

CIRI-CIRI IMEJ:
1) Songsang
2) Nyata
3) Mengecil
RAJAH SINAR
f) U = infiniti

CIRI-CIRI IMEJ:
1) Songsang
2) Nyata
3) Mengecil
PERSAMAAN KANTA
 Pembolehubah:
1) Dimanipulasi : Jarak objek, u
2) Bergerakbalas : Jarak imej, v
3) Dimalarkan : Panjang fokus, f
Simbol Tanda Tanda
Kanta Cembung Kanta cekung

f Positif (+) Negatif (-)

u Positif (+) Positif (+)

v Positif (+) untuk imej nyata Negatif (-)

Negatif (-) untuk imej maya

P Positif (+) Negatif (-)

1) h0 ialah ketinggian objek
2) hi ialah ketinggian imej
3) u ialah jarak objek
4) v ialah jarak imej
P = 1/f

f = - 1.33 cm =- 0.0133 m

P = 1/-0.0133 = - 75.19 D
 6 cm

2cm
 6 cm

2cm

1/u + 1/v = 1/f P = 1/f

1/
1/6 - 1/2 = 1/f f = -3 cm =-P 0.03 m

-1/3 = 1/f P = 1/-0.03 = -33.33 D

-3 = f
P = 1/f

f = -3 cm = 0.03 m

P = 1/ 0.03 = 33.33 D
 PEMBESARAN, m

DEFINISI: Nisbah saiz imej kepada saiz objek

FORMULA:

m = Saiz imej = hi
Saiz objek h0
m = Jarak imej = v
Jarak Objek u
PEMBESARAN, m

m Saiz imej

m=1 Imej dan objek ialah

sama saiz
m>1 Imej membesar

m<1 Imej mengecil

1) Digunakan untuk membesarkan imej

2) Satu kanta cembung digunakan

3) Jarak objek perlu kurang daripada panjang fokus

kanta

4) Ciri-ciri imej yang terbentuk adalah maya, tegak,

dan membesar

5) Kuasa kanta meningkat jika panjang fokus kanta

lebih pendek ( P=1/f)
2)MIKROSKOP MAJMUK
 2)MIKROSKOP MAJMUK

a) Diguna untuk melihat objek yang kecil

b) Dua kanta cembung berkuasa tinggi diguna iaitu kanta
objek dan kanta mata
c) Panjang fokus kanta objek lebih pendek daripada kanta mata
d) Kuasa kanta objek lebih tinggi daripada kuasa kanta mata
e) Jarak objek perlu berada antara f0 dan 2 f0
f) Ciri imej pertama oleh kanta objek ialah nyata, songsang
dan membesar
g) Jarak imej pertama dengan kanta mata perlu kurang dari fm
h) Kanta mata diguna sebagai pembesar untuk membesarkan
imej pertama
i) Ciri imej terakhir ialah maya, tegak, dan membesar
j) Jarak antara kanta lebih besar dari hasil tambah f0 + fm
 CIRI-CIRI IMEJ PERTAMA, I1
CIRI-CIRI IMEJ TERAKHIR I2
Songsang
Songsang Nyata
Maya Diperbesarkan
Diperbesarkan
3) TELESKOP
 3)TELESKOP
a) Diguna untuk melihat objek yang sangat jauh
b) Dua kanta cembung berkuasa tinggi diguna iaitu kanta objek dan
kanta mata
c) Panjang fokus kanta objek lebih panjang daripada kanta mata
d) Kuasa kanta objek lebih rendah daripada kuasa kanta mata
e) Jarak objek adalah dari infiniti
f) Ciri imej pertama oleh kanta objek ialah nyata, songsang dan
mengecil
g) imej pertama perlu berada di titik fokus kanta mata, fm
h) Kanta mata diguna sebagai pembesar untuk membesarkan imej
pertama
i) Ciri imej terakhir ialah maya, tegak, dan membesar
j) Pada pengubahsuaian normal:

i) Jarak antara dua kanta adalah hasil tambah f0 + fm

ii) Pembesaran
iii) Imej terakhir terbentuk di infiniti
PERBANDINGAN ANTARA MIKROSKOP
MAJMUK DAN TELESKOP ASTRONOMI

PERSAMAAN

 Terdiri daripada dua kanta cembung

 Imej pertama
-Nyata dan songsang
-bertindak sebagai objek bagi kanta mata

 Kanta mata bertindak sebagai kanta pembesar

 Imej akhir adalah maya,songsang, diperbesarkan
 PERBEZAAN
ASPEK MIKROSKOP MAJMUK TELESKOP ASTRONOMI
PANJANG FOKUS f0 < fe f0 > fe

IMEJ PERTAMA Imej pertama adalah besar Imej pertama adalah kecil

KEDUDUKAN IMEJ Dekat dengan mata Pada kedudukan infiniti

AKHIR pemerhati
JARAK ANTARA Lebih besar Sama
DUA KANTA D> ( f0 + fe) D =( f0 + fe)

PEMBESARAN m= mo x me m= fo/fe
 “Let your light shine so brightly
that others can see their way out
of the dark.”
LATIHAN MODUL