• Tidak menumbuhkan kebutuhan ( demand ) secara luas untuk cakupan sanitasi dan
perubahan perilaku.
• Tidak mendukung ekspansi sektor swasta yang dapat menyediakan pilihan luas ( supply
capacity ) bagi konsumen yang miskin dan kaya.
4
SANITASI TOTAL BERBASIS MASYARAKAT
Tanpa Subsidi, untuk
sarana individual
STOP BABS
Masyarakat sebagai
pemimpin,
PENGELOLAA
N LIMBAH CTPS Tidak
menggurui/memaksa
Totalitas seluruh
komponen
PENGELOLAA
PAMMRT
N SAMPAH
Strategi STBM
Menciptakan Peningkatan akses
Peningkatan
Lingkungan yang Kebutuhan sanitasi
kondusif
• Regulasi • Pemicuan Perubahan • Pemasaran sanitasi
• NSPK perilaku
• Advokasi
• Fasilitasi
5 Pilar STBM
1. Stop Buang Air Besar Sembarangan (SBS)
2. Cuci tangan Pakai sabun (CTPS)
3. Pengelolaan Air Minum dan Makanan Rumah Tangga (PAMMRT)
4. Pengamanan Sampah Rumah Tangga (PSRT)
5. Pengamanan Limbah Cair Rumah Tangga (PLRT)
Pemicuan
Pemicuan Air pilar ke-1 dan
pilar ke 1, 4 Drainase ke-5 STBM
dan ke 5 Limbah
STBM
BALITA
Kondisi Otak yang Stunting
Stunting mempengaruhi:
Mental
Intelektual
stunting
PENYEBAB •
•
KEMISKINAN
DISPARITAS
MENDASAR
• SOSIAL BUDAYA
• KEBIJAKAN PEMERINTAH
• POLITIK
• KETAHANAN PANGAN
PENYEBAB TIDAK •
•
POLA ASUH DAN POLA MAKAN
PELAYANAN KESEHATAN
LANGSUNG •
•
KESEHATAN LINGKUNGAN
PERILAKU
• Untuk memotong rantai sanitasi buruk dan mencegah stunting, ibu hamil
dan anak harus hidup dalam lingkungan yang bersih, tidak buang air besar
sembarangan, serta cuci tangan pakai sabun.
[1]
Bhutta, ZA, Ahmed, T., Black, RE, et al. Maternal and Child Undernutrition 3: What Works? Interventions for Maternal and Child Undernutrition and Survival. Lanced 2008: 371: 417-40.
[2]
Tropical enteropathy, which is caused by faecal bacteria ingested in large quantities by young children living in conditions of poor sanitation and hygiene, is a subclinical condition of the small intestine characterized by villous atrophy, inc
[3]
Humphrey, Jean H. Child Undernutrition, Tropical Enteropathy, Toilets, and Handwashing. Lancet 2009; 374:1032-35.
• Gizi Buruk
• Diare pada anak dan Ibu • Stunting
hamil
• Sistem Pencernaan Rusak
• Gizi tidak terserap dengan
PHBS baik
Penanganan masalah stunting
Intervensi spesifik :
• PMT bumil Intervensi sensitif :
• Pemberian tablet Fe bumil • Tersedia akses air bersih
• Mengatasi kekurangan iodium bumil • Tersedia akses sanitasi layak
• Mengatasi kecacingan pada bumil • Akses layanan KB
• ASI ekslusif • JKN
• ASI hingga usia 23 bulan • Jampersal
• MP ASI • PAUD
• Menyediakan obat cacing • Pendidikan gizi pada masyarakat
• Immunisasi lengkap • Edukasi kespro pada remaja
• Pencegahan den pengobatan diare • Meningkatkan ketahan pangan dan gizi
• Menyediakan suplementasi zink
Peran Kita Menuju Universal Access
Mendukung
Lingkungan sehat
Perubahan
Perilaku
+ AGENT OF
CHANGE
= Universal
Access
UNTUK LINGKUNGAN
DAN DIRI SENDIRI
UNTUK MASYARAKAT
PENGGUNAAN DATA EHRA UNTUK ADVOKASI
DAN SINERGI PROGRAM
STUDI
STUDI NON EHRA
EHRA
DOKUMEN
SSK
(5 TAHUNAN)
PENYUSUNAN SSK
Fokus Studi EHRA
a. Fasilitas Sanitasi b. Perilaku Higiene & Sanitasi
200 75 67
68
60 AIR LIMBAH DOMESTIK.
59
350,000 335,238
300,000
250,000
204,076
185,619
200,000
167,756
150,000
94,653 97,889
100,000
79,544
64,671
31,800 49,491
50,000 19,867 24,833 18,720
29,800 24,833 19,260 19,867 11,028 28,437
14,900 19,867 19,867 19,867 14,900
14,900 9,933 9,933 9,933 9,933
2,865
-
I I
R M JU
R
NG UT A IS N N NG G
RT
A
AS RA
T N
GO BU AR AY AM
A O AN RA
BO A N
ND
U L
CI I NG EB ED
A B A
BE
K A A
KA
CI
G A N I R
SU AK B D
SU BA KM KU
C M W G AN
SI SU R UN G
TA PU D N
BA
N PA
140%
122%
120%
98%
100%
87%
82%
80%
60% 54%
40% 37%
20%
8%
0% 0%
0%
I I
R
UM
R G UT A IS N N G G
RT
A S AT N
GO JU UN R AY AM
A O AN AN KA R RA
BO
B A N D A L
CI I NG EB D B A E BA A
KA CI N G A N IR E SU AK B ND
SU BA KM KU
C UM W NG A
SI S R U NG
TA PU ND
BA PA
% Dusun SBS
% = capaian/target
KPI 14
PERSENTASE DUSUN CTPS
TAHUN 2018
180%
167% 167% 167%
163% 167% 165% 167%
120%
110%
100%
80%
60%
40%
20%
0%
I I
R M R G UT A IS N N G G
RT
A S
RA
T N
GO BU
JU UN AR AY AM
A O AN AN KA RA
BO A A N D L
CI I NG EB D B A E A A
K CI N G A N I R E SU AK B B D
SU BA KM KU
C UM W G AN
SI S R UN G
TA PU D N
BA
N PA
% Dusun CTPS
% = capaian/target
KPI 14
PERSENTASE DUSUN CTPS
TAHUN 2018
180%
167% 167% 167%
163% 167% 165% 167%
120%
110%
100%
80%
60%
40%
20%
0%
I I
R M R G UT A IS N N G G
RT
A S
RA
T N
GO BU
JU UN AR AY AM
A O AN AN KA RA
BO A A N D L
CI I NG EB D B A E A A
K CI N G A N I R E SU AK B B D
SU BA KM KU
C UM W G AN
SI S R UN G
TA PU D N
BA
N PA
% Dusun CTPS
% = capaian/target
KPI 15
PERSENTASE KONDISI SARANA SANITASI SEKOLAH
TAHUN 2018
120%
84%
79%
80% 75%
71%
69%
60%
54%
41%
40%
20%
0%
Garut Bandung Barat Ciamis Pangandaran Subang Cirebon Bekasi Bogor Tasikmalaya Kuningan Purwakarta Cianjur Sukabumi Sumedang Bandung
60%
40%
20%
0%
ut r is at i g ta g n g n i ur
r go r an r ka
s
un r an bo an ay
a
ga um nj
Ga o iam da Ba e d ka b e d l n b a
B C n g B n a Su ir e a ni ka Ci
a un Ba rw C um
sik
m
Ku Su
ng d Pu S
Pa n Ta
Ba
40.00
30.00
20.00
10.00
-
I
R M UR G UT YA IS AN N G G TA SI AT AN AT
GO U J N R A M G BO AN A N R A R R R
O B N DU GA AL CI
A
IN RE D B KA EK BA DA BA
.B KA CIA N . M . N CI E S U A . B G N A
B
.S
U B. .B
A AB IK AB KU B. UM B. RW AB UN GA AW
KA B K A
AB K AS K B .
K A . S
K A U K D N J
B P
KA K B.
T
KA KA B. BAN . PA
A A B
K K B. KA
KA
PERSENTASE PENDUDUK YANG MEMILIKI AKSES AIR MINUM (LAYAK) YANG BERKUALITAS
Sumber : Profil Kesling Validasi Data s/d TW I 2018
PERSENTASE PENDUDUK DENGAN AKSES TERHADAP SANITASI YANG LAYAK (JAMBAN SEHAT)
DI DI KABUPATEN ALOKASI INTERVENSI PAMSIMAS
PROVINSI JAWA BARAT TAHUN 2018
100.00
90.00 88.33 87.36
86.08
81.01
80.00 75.10 75.89
70.44 70.66 69.52
70.00
63.83 62.34
59.76 60.36
60.00 55.86
52.80
50.00
40.00
30.00
20.00 18.32
10.00
-
I
R M JU
R
NG UT YA IS AN N NG NG TA SI AT AN AT
GO U U R A M G BO A A R A R R R
O B AN D GA AL CI
A IN RE ED UB KA EK BA DA BA
.B KA .C
I
AN . M . N CI S A . B G N A
B
.S
U B .B KA
B IK AB KU B. UM B. RW AB UN GA W
KA B KA AB AS K B .
K A . S
K A U K D N JA
B P
KA K B.
T
KA KA B. BAN . PA
A A B
K K B. KA
KA
500
450 442
424 429
400 376 372
360 351
350
300 283 280
253 261
250
200 192 187
160 165 171
156
150
95 92
100 70 63 54 54
50 30 39 33
21
6 1 0
0
G T T N R IS I R SI
AN AN
G A U
BO AN TA JU M
UN
G
AY
A
GO RA
N
A
AR AR G A R N AM B U K
SU
B ED B G RE IN
AK
A CI KA ND AL BO DA BE
M G CI UN CI A KM N
SU UN K R W SU B
SI
A
D PU TA NG
B AN P A
Jumlah Desa Desa ODF
1 SUBANG 118156 63430 18921 6969 29011 60270 20374 11313 26199
2 SUMEDANG 88897 49056 9537 6478 23212 56571 9412 12782 10132
3 BANDUNG BARAT 98062 43702 17738 14719 19035 51100 20164 14026 12772
4 GARUT 65787 3659 8260 612 59743 4477 8260 612 58943
5 KUNINGAN 19787 10047 3353 352 5645 10397 3551 395 5444
6 PURWAKARTA 19816 6630 2933 3568 5948 6884 3163 7028 2741
7 CIREBON 58415 33021 3652 10040 9914 36517 4553 10199 7146
8 SUKABUMI 195177 2034 48742 3584 139667 25147 96340 35835 37855
9 CIANJUR 87028 211579 113136 46322 292175 251363 165817 92190 161232
10 CIAMIS 22846 6879 9103 1013 4998 9349 7821 2020 3656
11 BANDUNG 30306 22219 2173 1180 4019 23032 2905 1874 2400
12 TASIKMALAYA 161746 98558 2289 4800 56099 119062 6057 17730 18897
13 BOGOR 78837 30647 19421 12406 16609 31019 19954 14490 13395
14 PANGANDARAN 132729 66723 30117 10334 23332 80111 29201 15107 8310
15 BEKASI 168515 47087 7200 6342 108149 75560 14941 11637 66377
Jumlah 1346104 695271 296575 128719 797556 840859 412513 247238 435499
120000
100000
80000
60000 JSP
JSSP
SHARING
OD
40000
20000
0
G T T N A N I R IS A R I
AN AN
G
RA RU GA RT BO
M JU M NG AY GO RA
N AS
A A BU N IA U L K
B ED B GA NI
N
AK R E A IA C ND A O A BE
SU G CI K C M B ND
U M N KU RW SU BA SIK A
S U
PU TA NG
AND PA
B
Jumlah
Nama Jumlah Akses Air Minum
Penduduk
Kabupaten yg Berkualitas (Pengguna)
(Jiwa)
Garut 1.766.064 2.548.723