BAB 2:

PEMBENT
UKAN
KATA
 Pengenalan
• Proses membentuk Proses ini terbahagi kepada:
perkataan berdasarkan
• Pengimbuhan
cara & sistem tertentu
• Penggandaan
• Hasil dari proses itu
• Pemajmukan
terbitlah perkataan
• Pengakroniman
baru dengan bentuk &
maksud yg baharu
• Proses ini disebut
morfologi
 2.1 Bentuk Kata 2.1.1 Bentuk kata tunggal
• Kata yg tidak mengalami proses
pengimbuhan, penggandaan atau
• Rupa bentuk sesuatu kata pemajmukan
• Terdpt 4 bentuk kata: • Boleh menjadi kata dasar dlm
- Bentuk tunggal pembentukan kata
• Terdiri drpd golongan kata nama,
- Bentuk terbitan kata kerja, kata adjektif dan kata
- Bentuk gandaan tugas
- Bentuk majmuk Contoh kata tunggal :
buku sayang kota aku rumah
cantik lari terbang sungguh sayu
panjang
2.1.1.1 pola suku kata tunggal

• Bentuk kata tunggal Kata tunggal terdiri daripada:

dilihat drpd susunan
• Satu suku kata
atau pola suku kata • Dua suku kata
yg membinanya • Tiga suku kata
• Diringkaskan sbgai • Empat suku kata dan
V(vokal) dan K lebih
(konsonan)
Contoh kata tunggal :
kata tunggal 1 suku kata:
Contoh Pola Contoh
Pola kata kata

ya , mi KVK bank, teks

KV
K skru
VK eh, am
KKK straw, skrip
KV sup, pun
V
K blok, stor
KKK
KK
Contoh kata tunggal :
kata tunggal 2 suku kata: Pola Contoh kata
Pola Contoh kata
KV+V tua, dia
V+V ia
KV+VK liar, soal
V+V air, ais KV+KV tari, sila
K isu, ubi kotor, tarik
KV+KV
V+K
V+KV alih, K minta, timpa
V
K ekar
angka, sempit
KVK+K
VK+K aksi
untuk, empuk
V
V KVK+K
Contoh kata tunggal :
kata tunggal 3 suku kata:
Contoh kata tunggal :
kata tunggal 4 suku kata:
2.1.2 kata akronim
• Kata yg terdiri drpd Contoh akronim :
gabungan unsur • INTAN- Institut
beberapa perkataan Tadbiran Awam Negara
• Kata yg terbentuk • Jentolak- jentera tolak
ditulis sbgai satu • Debunga- debu bunga
perkataan dan dpt • IPTAR - Institut
disebut dlm satu Penyiaran Tun Abdul
perkataan Razak
• Akronim termasuk
dlm jenis kata
tunggal
2.1.2 kata akronim
Contohnya:
Gabungan huruf
drpd beberapa • JKR – Jabatan Kerja
perkataan yg tidak Raya
dpt disebut sebagai • PWTC – Putra World
satu perkataan Trade Centre
diistilahkan sbgai • TNB – Tenaga Nasional
inisialisme Berhad
• RAMD – Rejimen
Askar Melayu Diraja
 Fungsi imbuhan adalah seperti berikut :
2.2 proses bunga (KN) + ber- bunga (KK)
Mengubah
pengimbuhan golongan
• Proses kata
baharu (KA) + peN-. . . –an
pembaharuan(KN)
menggabungkan bangun (berdiri, bangkit) + -an
bangunan (binaan, misalnya rumah)
sesuatu imbuhan Mengubah
makna kata bangun + peN-. .. -an pembangunan (proses
dgn kata dasar membangunkan/memajukan sesuatu tempat/negara)

• Kata yg terhasil Mengubah sedar (kata tunggal) + meN-. .. –kan

dinamakan kata bentuk kata menyedarkan (kata terbitan)

terbitan
tidur (KK) + ter- tertidur (KK)
Mengubah
golongan rumah (KN) + peN-. . . -an perumahan
kata (KN)
 AWALAN AWALAN AWALAN
KATA KATA KATA
2.2.1 jenis-jenis imbuhan NAMA KERJA ADJEKTIF
Awalan kata Awalan kata Awalan kata
nama apabila kerja apabila adjektif
digabung dgn digabung dgn apabila
kata dasar kata dasar digabung dgn
Imbuhan awalan akan akan kata dasar
membentuk membentuk akan
• Imbuhan pada kata nama kata kerja membentuk
kata adjektif
awal kata dasar
• Terbahagi kpd 3 pe-, per-,
peN-, ke-,
men-, beR-,
teR-, di-,
teR-, se-, bi-,
pro-, anti-
tata-, juru-, mempeR-,
maha-, swa diper-

Cth: petani, Cth; membaca, Cth: tertinggi,

peguam, terkenang, terbesar,
pemandu, bertudung antisosial
jurutera
 AKHIRAN AKHIRAN AKHIRAN
KATA KATA KATA
2.2.1 jenis-jenis imbuhan NAMA KERJA ADJEKTIF
Akhiran kata Akhiran kata Akhiran kata
nama apabila kerja apabila adjektif
digabung dgn digabung dgn apabila
kata dasar kata dasar digabung dgn
Imbuhan awalan akan akan kata dasar
membentuk membentuk akan
• Imbuhan pada kata nama kata kerja membentuk
kata adjektif
awal kata dasar
• Terbahagi kpd 3 -an, -wan,-
man, -tis, -in, -
men-, beR-,
teR-, di-,
teR-, se-, bi-,
pro-, anti-
at, -is, -isme, - mempeR-,
ah, -iti diper-

Cth: biduanita, Cth: tuliskan, Cth: duniawi,

cerpenis, ambilkan, ilmiah,
ustazah, lautan taati, ubati ekonomis,
azali
 APITAN APITAN APITAN
2.2.1 jenis-jenis imbuhan KATA KATA KATA
NAMA KERJA ADJEKTIF
Apitan kata Apitan kata Apitan kata
nama apabila kerja apabila adjektif
Imbuhan apitan digabung dgn digabung dgn apabila
kata dasar kata dasar digabung dgn
• 2 atau lebih akan akan kata dasar
membentuk membentuk akan
imbuhan kata nama kata kerja membentuk
kata adjektif
digunakan secara
serentak Pe-…-an, per...- meN-…-kan,
an, peN-..an, di-…-i, ke-…-an
Ke-…-an

• Diletakkan pada ke-…-an

awal dan akhir Cth: lautan,

sasterawan,
Cth;
kepanasan,
Cth: keibuan,
kecinaan,
kata dasar cerpenis diubati,
kepanasan
kebudak-
budakan
 Contoh kata bersisipan
2.2.1 jenis-jenis imbuhan
:
Sisipan Kata Kata Kata
Imbuhan sisipan : nama kerja adjektif

• Imbuhan yg kemunin
-em- g - gemilang
disisipkan selepas semantan gementar
huruf atau bunyi -er- keruping - serabut
seruling geligis
pertama sesuatu
perkataan -el- pelatuk jelajah selerak
geligi geleman

-in- - - sinambun
g
 2.3 Penggandaan
Jenis penggandaan :

• Satu cara membentuk • Penggandaan semu

perkataan dgn • Penggandaan penuh
menggandakan/menggul •
angkan kata dasar
Penggandaan separa
• Sama ada pengulangan • Penggandaan
penuh/separa/pengganda berentak
an berentak
Penggandaan semu
Contoh penggandaan
semu :
• Kata yg
• labi-labi
sememangnya • rama-rama
berbentuk ganda • kanak-kanak
• Kata yg tanpa • anai-anai
gandaan tidak
mempunyai makna
yg jelas/ berubah
makna dari makna
asal
Penggandaan penuh
Contoh penggandaan
semu :
• rumah-rumah
• Penggandaan • buku-buku
sepenuh • lari-lari
perkataan • bukan-bukan
Penggandaan separa

a) Penggandaan sebahagian drpd kata

dasar. b) Penggandaan sebahagian drpd kata
- Berlaku pada suku kata awal & berimbuhan.
berlaku perlemahan vokal pada suku
Contoh
kata itu : Contoh :
• bertalu-talu
• beribu-ribu
• lelaki • teringat-ingat
• tetikus • anak-beranak
• bebola
Penggandaan
berentak

i) Penggandaan berentak vokal

:
• Mengandungi
• kuih-muih
rentak tertentu • sayur-mayur
kerana berlaku
pengulangan
bunyi
 Penggandaan
berentak
ii) Penggandaan berentak iii) Penggandaan berentak
konsonan : bebas :

• huru-hara • kusut-masai
• kumat-kamit • pindah-randah
• lintang-pukanh
 Contoh gandaan kata
Penggandaan penuh nama :

Gandaan Gandaan Gandaan Gandaan

semu penuh separa berentak
• Gandaan
Kupu- negeri- anak-
berlaku pada kupu negeri lelangit pinak
kata nama, kata langit- ubat- kekuda saudara-
langit ubat mara
kerja & kata
umang- barang- bau- kayu-
adjektif umang barang bauan kayan
Penggandaan penuh
Contoh gandaan kata
Contoh gandaan kata kerja adjektif :
:
Gandaan Gandaan Gandaan Gandaan Gandaan Gandaan
penuh separa berentak penuh separa berentak

baring- tiru- mundar- segar- sebaik- haru-

baring meniru mandir segar baik biru

tengok- amat- cerai- dekat- kecil- huru-

tengok amati berai dekat kecilan hara

minum- fikir- gotong- bulat- sebesar- kontang-

minum fikirkan royong bulat besar kanting
 2.4 Pemajmukan
ii) Kata majmuk berfungsi
01
sebagai satu unit
- Kata majmuk tak boleh
i) Proses dipisahkan dlm ayat/frasa
menggabungkan 2 Jika kata majmuk dikedepankan, maka
perkataan/lebih supaya seluruh kata majmuk dikedepankan :
terbentuk satu kata • Majlis itu diadakan di dewan
orang ramai.
baru yg berfungsi Jika kata majmuk dikedepankan:
sbgai satu unit/satu • Di dewan orang ramai majlis itu
diadakan.
satuan
 2.4 Pemajmukan
01
Contoh :

iii) Ciri penting kata • Kata majmuk sapu tangan

majmuk ialah rangkaian bukanlah bererti perbuatan
perkataan itu mempunyai menyapu tangan.
• Minyak angin bukanlah
makna baharu yg berbeza
berti minyak berangin.
drpd makna asal
2.4 Pemajmukan
01
Contoh :

• Teh tarik tidak boleh

iv) Kata majmuk tidak disisipkan dgn kata
boleh disisipkan dgn yang/untuk ditengah-
kata lain diantaranya. tengahnya, menjadi teh
yang ditarik
 Contoh :
2.4 Pemajmukan
01
Binaan Contoh

KN+KN - tali leher

- warganegara
iv) Kata majmuk
KN+KK - bilik tidur
mempunyai binaan -kapal selam
tertentu KA+KN -biru laut
-kuning langsat
KK+KK -beritahu
-soal selidik
KK+KN -makan angin
-angkat kaki
KK+KA -lompat tinggi
-ambil berat
 Contoh :
2.4 Pemajmukan
01
Binaan Contoh

KN+KN - tali leher

- warganegara
iv) Kata majmuk
KN+KK - bilik tidur
mempunyai binaan -kapal selam
tertentu KA+KN -biru laut
-kuning langsat
KK+KK -beritahu
-soal selidik
KK+KN -makan angin
-angkat kaki
KK+KA -lompat tinggi
-ambil berat
2.4 Pemajmukan
Contoh : 01
Kata majmuk tiga Kata majmuk
perkataan empat perkataan
v) Kata majmuk
- grafik
terbina dari 2 daya tarik nafas rangkaian mudah
alih
perkataan telefon mudah penyakit kuku dan
- Ada juga yg terbina alih mulut
daya seret geseran
dari 3 perkataan atau Aset boleh tunai kulit
lebih
2.4 Pemajmukan
Kata majmuk dalam bahasa Melayu ada tiga jenis :

a)Kata majmuk rangkai kata bebas: kata majmuk yang terdiri daripada rangkai
kata biasa tetapi mempunyai makna tertentu
- Contoh: kapal perang, kerusi roda, pasar pagi, kipas dinding.
b)Kata majmuk istilah khusus: kata majmuk yang mempunyai makna khusus
dan digunakan dalam bidang ilmu.
- Contoh: daya tarik nafas, daya
saing, keradangan akut, papan kekunci, jalur lebar, kegagalan renal,
rentas negeri, tunjuk sebab.
c)Kata majmuk berunsur kiasan.
- Contoh: ikat perut, hidung belang, buaya darat, buah mulut, buah tangan,
ambil hati.
 2.4 Pemajmukan
01
Pengejaan kata b) Kata-kata yg dieja
serangkai tetapi bukan
majmuk: kata majmuk
Kata majmuk yg mantap
a) ejaannya dlm satu
perkataan apabila
antarabangsa
peribadi
beritahu
sukacita
bumiputera

peseruhjaya
beritahu
2.4 Pemajmukan
Contoh : 01
Kata majmuk Kata majmuk Kata majmuk
berawalan berakhiran berapitan
• Kata majmuk boleh
terima imbuhan dan memberitahu sukarelawan keetiausahawan
penggandaan an

bekerjasama olahragawan pemberitahuan

berbulan madu daya serapan pengenalpastia

n
2.4 Pemajmukan
Contoh : 01
Kata majmuk dieja Kata majmuk dieja 2
serangkai perkataan/lebih
• Kata majmuk boleh
terima imbuhan dan setiausaha- pegawai-pegawai
setiausaha kerajaan
penggandaan
tandatangan- ruang-ruang legar
tandatangan

warganegara- Kerusi-kerusi roda

warganegars
 2.5 Pengakroniman
• kata yg dibentuk dgn cara
menggabungkan bahagian
tertentu beberapa perkataan
menjadi unsurnya
Contoh :
• Gabungan huruf-huruf awal
kata unsur
• Gabungan suku kata tertentu
kata-kata unsur
• Gabungan huruf awal dgn suku
kata
• Kata-kata unsur secara bebas
•
01
Akronim termasuk bentuk kata
tunggal ( kebanyakan dlm
golongan kata nama)
• Sesetengah kata akronim yg
tergolong dlm kata nama am
boleh mengalami proses
morfologi.
Contoh :
• pawagam-pawagam
• tadika-tadika
• jengkaut-jengkaut
• layar-layar perak
 2.5 Pengakroniman
• Kata karonim kebanyakan
dibentuk bagi penamaan
institusi bagi memudahkan org
ramai mengingati
Contoh :
• ASWARA
• IPTAR
01
Terdapat 5 pembentukan akronim :
• Penggabungan huruf awal
beberapa perkataan
• Gabungan suku kata dengan
suku kata, kata unsur
• Gabungan suku kata dgn huruf
awal perkataan
• Gabungan suku kata dgn
perkataan penuh
• Gabungan bahagian-bahagian
kata unsur secara bebas
 2.5 Pengakroniman Pembentukan 01
akronim :
Pembentukan akronim :
• Penggabungan huruf • Gabungan suku kata dgn
awal beberapa perkataan perkataan penuh
- ADUN- Ahli Dewan - purata- pukul rata
Undangan Negeri • Gabungan bahagian-bahagian
• Gabungan suku kata
kata unsur secara bebas
dengan suku kata, kata - Bernama- Berita Nasional
unsur Malaysia
- hakis- habis kikis
• Gabungan suku kata dgn
huruf awal perkataan
- UniTAR- Universiti Tun
Abdul Razak
 2.5 Pengakroniman 01
Cara penulisan akronim : b) Semua ditulis dgn huruf kecil
a) Semua ditulis huruf besar -dibentuk daripada beberapa
- Dibentuk drpd gabungan huruf perkataan dan perkataan itu ialah
awal kata-kata yg kata nama
Contoh : am
membentuknya dan merupakan
kata nama
Contoh : khas • angkubah – angka kubah
• cerpen – cerita pendek
• IPTAR – Institusi Penyiaran Tun
Abdul Razak
• SPAN – Suruhanjaya
Perkhidmatan Air Negara
 2.5 Pengakroniman 01
Cara penulisan akronim :
c) Huruf awalnya huruf besar manakala huraf selainnya huruf kecil.
Apabila akronim dibentuk daripada gabungan suku kata dengan huruf
awal atau gabungan suku kata dengan suku kata dan kata itu merupakan
nama khas, maka huruf awal akronim itu huruf besar manakala yang
mengikutinya huruf kecil.
Contoh
:

Mara - Majlis Amanah Rakyat

Perkim - Pertubuhan Kebajikan Islam Malaysia
Soalan Terima Kasih 
?
 Thank You
See you on next presentation 
 Table of Content

Welcome • Your Text Here………

• Your Text Here………
• Your Text Here………
• Your Text Here………
• Your Text Here………
• Your Text Here………