Anda di halaman 1dari 65

Asal Iban Nemu Nyabong Manok

Nyadi nyabong manok tu endang siti ari uti asal bansa iban. Uti bansa tu bentaruh ka nyawa manok ti disabong. Ari ka bebuti nyabong ngelaban pangan diri nya tadi, penemu sabong kitai Iban pan ngerembai sereta mansang ari serak siti ngagai serak siti. Balai nyabong tu lalu nyadi ka endor kitai Iban nguji ka penalam penemu siko-siko anak Iban ba pasal bulu enggau tuah manok. Bulu enggau tuah manok tu tau dibacha ari satiap endor ba tuboh manok nya empu ari pala nyentok ka ujong kaki, ari patok nyentok ka ujong langgai. Laban bulu manok bisi bendar besangkut paut enggau chura utai ti idup dalam dunya nyata tu, anak Iban lalu barengkah merati sereta belajar ka jalai enggau tusun pendiau utai ti idup nya tadi. Ari nya tadi, maioh bendar penemu tau ditimba nyadi ka chuan jalai pengidup anak Iban. Ari penemu nya tadi, sida nemu bebasa ka semua utai ke idup ngelingi pendiau sida lalu enda sapeneka ati masau tauka ngayah utai idup nya tadi. Bedudok ari nya tadi, kitai iban lalu niri ka balai nyabong, endor kitai begempuru bejurai ka maioh macham pekara ngena penemu ti udah ditimba. Pengawa nyabong tu tadi lalu nyadi siti ari main asal bansa Iban endor kitai nentu ka pemetul penemu ti udah ditimba siko-siko anak sabong. Enti main asal tu diketu ka, maioh penemu asal tauka penemu lama kitai Iban tau lenyau ngapa, lalu bansa kitai tau nadai dikelala orang agi laban main asal kitai udah pupus. Nyadi keterubah iya orang bebuti belaban nyabong manok nya Raja Machan ngelaban Ambong Mungan. Nyadi Ambong Mungan tu alah sabong laban Raja Macham. Malu alah nyabong, nya alai Ambong Mungan belelang ngiga manok sabong ngagai sida Keling di Panggau Libau. Bulu manok ke deka digiga iya nya tuntong lang ngindang terbai, biring belangking pipit kechuai. Datai iya di Panggau Libau, dia Keling madah ka diri nadai ngidup ka manok ngemanah nya bulu. Iya lalu ngasoh Ambong Mungan ngiga ngagai rumah sida Sengalang Burong, laban sida din suah didinga bisi nupi manok manah bulu. Ninga ajar Keling, Ambong Mungan lalu mupok ngagai rumah sida Sengalang Burong. Datai iya ba Aki Lang, iya lalu nusoi penemuai diri ngagai sida iya. Aki Lang lalu madah ka diri nadai nupi manok ngemanah nya bulu. Iya lalu ngajar Ambong Mungan ngiga manok ngagai Petara ka langit. Udah tembu berandau enggau Sengalang Burong, Ambong Mungan pan lalu mupok. Nyau ka lama iya udah bejalai, iya pan datai ba Lembang Palang Subang, Nyeliah ka karang miga segala, datai di tuchong bukit sigi besenggal tinggi, nyagu ka lengi moa benda, endor rumah Raja Petara. Datai iya di rumah, iya lalu nusoi penemuai diri ke ngiga manok bulu tuntong lang ngindang terbai, biring belangking pipit kechuai. Raja Petara madah ka diri bisi nupi manok bulu nya. Tang leboh nya manok nya udah bejalai jauh ngair ka langit. Udah iya ninga penemuai Ambong Mungan, Raja Petara lalu ngambi umpan kena iya ngumbai manok nya pulai kia. Enda bangat lama udah iya ngumbai, manok nya pan datai beteratak inggar bendar. Bulu manok nya ngenjing perenching peda Ambong Mungan. Udah manok nya ditangkap, Petara madah ka manok

nya enda tau alah disabong. Ninga jako Petara munyi nya, Ambong Mungan gaga bendar ati, laban manok ke diambi iya nya enda tau alah disabong. Udah nya Ambong Mungan mulai ka diri. Datai iya di rumah, iya ninga Kendawa pen udah ga nyau ngiga manok sabong ka menoa sebayan, nepat Ensing Jara. Nyadi bulu manok giga Kendawa nya biring gerunggang. Ambong Mungan lalu nyabong baru ngelaban Raja Machan. Raja Machan pan alah nyabong ngelaban iya, laban manok ke disabong iya nya endang disumpah Petara enda tau alah. Nyadi Ensing Jara ke ditepat ka Kendawa ngiga manok di Sebayan nya Antu Anda Penyabong ke ngemata ka samengat manok ke mati disabong kitai di menua tu. The Origin and Traditional values of Iban Cock-fighting (English version): Cock-fighting is another type of culture or recreation which is commonly shared by the Ibans. Their interest for this culture originated from the game introduced by Raja Machan who held a cock-fighting bout with Ambong Mungan. The later lost the contest to Raja Machan and decided to go to visit the supernatural being in the sky to look for a fighting cock. In the domain of the God in the Sky, he met with a Supreme God called Raja Petara who gave him a fighting cock with the coloration of Tuntong Lang Ngindang Terbai, Biring Belangking Pipit Kechuai. Raja Petara told him that the fighting cock would never be defeated in the contest. With this prized possession given by the Supreme God, Ambong Mungan staged another cock-fighting session against Raja Machan. With such divine help, he won the contest. There is another story of an Iban man named Kendawa, who went to the underworld in search for a good fighting cock with the coloration of Biring Gerunggang. In the underworld, he met with Ensing Jara who is a deity who looks after the soul of the dead fighting cock. He is also known as God of Cockfighting. These tales goes to show that cock fighting is a serious affair to the past Iban man who went through great length in search for a good fighting cock. Furthermore, they also imitated the game where their fable hero Keling, his friends and Gods of war, Sengalang Burong and his party held a cock-fighting contest against their arch enemies, Apai Sabit Bekait and demon Nising or Beduru in the sky. The Iban believed that all the fighting cock that the supernatural being (Petara and Bunsu Antu) used in the cock-fighting contest, turned into human warriors. That is why cock fighting is closely tied to intangible qualities of human nature, their spiritual fulfillment and their religious refinement. It signifies a mans chivalry while fighting enemies during war expeditions. As human beings became the fighting cocks of the supernatural being, they bore many different types of coloration (bulu manok), which is believed to reflect the personality profile of each warrior. The Iban believes that every warrior is born with his or her own god given fate (tuah diberi Petara) and destiny (nasib). These fate and destiny can only be seen and read from the scales of the fighting-cocks leg and in its coloration. The scale is unique to individual rooster reflecting the unique fate given by god to individual warrior. That is why an Iban warrior is called manok sabong (fighting

cock), spiritually sharing and possessing similar properties and characteristic. Thus, through these supernatural being, the Iban learn how to recognize the different type of coloration of the fighting cock and choose their preferred colorations that fit their personality when they became true warrior. With this traditional knowledge, the Iban learn how to recognize the quality and profile of each warrior and the natural element that influence them. An Iban man is only a true warrior after he has slain an enemy in a battle. A true warrior will declare to God his praise name (ensumbar) and his choice of fighting cock coloration with the blood of his first slain enemy on their hand, which they tapped on their knees, elbows, on top of their head (bubun) and at the tip of their tongue. The declaration is also followed by swearing to God to abide by the rules of engagement handed down for generations. Once the fighting cock coloration has been declared with an enemy blood, the same coloration fighting cock must be used to honour the said warrior when he is invited to grace any major festival of the Iban people. If he needs to change his praise name later in life, he needs to repeat the same process using a fresh blood of his slain enemy. The Iban warriors adorn beautiful headgear during major festivals or war expedition. These headgears are decorated with beautiful Angus pheasant feathers to resemble the beauty and grace of a fighting cock. The art of cock fighting teaches them to recognize the vulnerability of individual warriors. This helps the warleader to select individual warriors to perform specific task in a war expedition, which, at times, would include death duel with enemy warriors. That is why cock-fighting is not only a favorite pastime, but it is also a school of thought that teaches chivalrous behavior (courteous and considerate behavior) associated with the spirit of Iban warriors. It also teaches the Iban about the natural behavior, character and instinct of different fighting cock as its coloration represented the type of fish, birds, animals and insect living in its natural environment; location of the sun for their active and inactive time, feeding time, playing time, rest time; river tide situation; etc. Cock fighting thus represented the Ibans religious and personal ideal. It is certainly their unique way of life. The period when the Ibans normally hold cock-fighting bouts is between the felling season and the time when the burning is approaching. In the past, this was known as the annual cock-fighting Season. In the past, on the eve of a cock-fighting contest, leaders of the cock-fighting teams would ask two bards to sing renong (folk songs), one after another. The renong that they sang were the ones that were formerly prescribed for war expeditions. They mentioned Keling, Bunga Nuing and party who went on war expeditions against their archenemy, Apai Sabit Bekait. War expeditions are similar to cock-fighting contests. Therefore, whenever the Iban leaders wanted to go on war expeditions, they would ask the bards to sing the renong specifically prescribed for cock-fighting contests, following what Ensing Jara did when he held a cock-fighting bout against Ngerai and Niram from the land of the dead (sebayan). Whenever they sing the renong, mainly for cock-fighting bouts or war

expeditions, they must prepare offerings because the supernatural being that used to go on war expeditions or held cock-fighting contests are all mentioned in their songs. However, to the Ibans who adhere to the old customs, cock fighting does not bring them any harm. It is a traditional sports and if organized professionally, it will be good for the tourism industry which benefits the Dayak people. In the past, the cock-fighting session is the time they exchange views and contemplate various meaningful undertakings with each other. Through their conversation at the cock-fighting arena, a majority of them receive ideas on how to improve their methods of farming, gardening, trading and carrying out activities to raise their community standard of living. The cunning ones do not indulge themselves too much in gambling and betting during cock-fighting bouts because they remember the advice of their elders on being thrifty. They are aware of the dangers of doing things irresponsibly which will not only reduce their families to destitution but create problems for their children after their deaths. Nowadays, cocks fighting are being organized occasionally following a major festival, annual gawai Dayak festival and final death rites (ngetas ulit) to mark the end of mourning period. In the headhunting past, death rites was completed with the acquisition of fresh heads. Such practices of blood letting have been replaced with cock-fighting session. This beautiful tradition should be preserved and kept alive in a contemporary Iban society through a better-organized session, proper set of rules and better arena. RUKUN SABONG 1. Mimpi rurus Manah 2. Burong rurus Manah 3. Bulu manok maioh bunoh Ngeraup Siti Bulu 4. Manok manah bintih Kering sereta Silat 5. Tisik ngemudi ka bulu manok ti manah Tuah 6. Ngangkat ka manok ngena hari enggau atur 7. Saa manok enggau chukup manah intu 8. Taji ka bulih tajam Lapan iti Rukun Sabong ti diterang ka datas nya, rukun sabong menang, enda bertuakal agi, tentu menang. Nya baru tau berani masang manok naka pemisi, tau dipasang nerima pasang besai.

Enti kita nyabong enda ngena rukun sabong datas nya, kita semina nyabong enggau butatuli, sapeneka ati aja, nyabong betuakal, nyabong nasit, nyabong ngapa, nyabong nadai penemu, nyabong nadai pelajar. Tampak bendar kitai enda nemu nyabong dipeda orang ti bisi ngembuan pelajar nyabong. Enti udah belajar sereta nemu rukun sabong, nya baru tau nyatup orang nyabong sabarang maia lalu manok ke dibai kita ka gelanggang endang disadang menang. Baka kitai ka ngerja pengawa bukai, kitai mesti bisi petua, isharat enggau rukun awak ka pengawa kitai lurus pejalai. Nadai semua utai nyamai sereta mudah diulih kitai enti enda enggau petua, isharat enggau rukun. Kitai enda tau ngutuk diri empu enti alah kategal salah petua, isharat tauka rukun, laban penyalah nya endang penyalah kitai empu ti enda chukup pelajar tauka penyabar dalam pengawa nyabong. Besabong ka manok tu baka pengawa kitai mensia ka bentaruh ka nyawa bebuti enggau pangan diri. Sapa alah, nya mati. Nya kabuah kitai enda tau enda betati ka tiap-tiap rukun sabong, enggai ka alah uti enggau pangan diri. Kelia, enti alah uti enggau pangan diri, ngagai ringka ga pemulai sida. Nya alai rukun sabong enda tau enda dipelajar awak ka enda lebu bebuti enggau pangan diri. NGELALA BULU MANOK Bansa kitai iban endang udah lama bisi panemu ngelala bulu manok. Ngelala bulu manok tu siti panemu sabong ti nyelai bendar enti dibanding enggau panemu bansa bukai ke sama bekunsi ka uti sabong bakatu. Bulu manok endang dikelala bansa iban nyemaka semua bansa utai ti idup (jelu, burong, ikan, indu utai enggau bansa utai tumboh) baik ka di dalam ai tauka di darat. Lalu pengangkat bulu manok mega ditemu kitai bansa nitih ka ulah, bunyi, gaya, pendiau enggau pemakai utai idup ti sabaka bulu enggau manok nya. Bakanya mega tuah manok ti dipeda kitai ba tuboh enggau ba tisik kaki manok sabong kitai. Tisik enggau tuah manok endang nitih ka pemai enggau gamal utai idup ti sabaka nama enggau bulu sida. Semua ulah enggau pendiau utai idup ti nyemaka enggau bulu manok endang dipelajar ka kitai Iban ngambi ka nemu maia hari sida kering, maia sida makai, maia sida diau, bansa utai di empa sida enggau maia ulah bukai. Semua utai tu endang bisi sangkut-paut enggau maia kitai nyabong manok sereta enggau sapa bulu manok ti disabong kitai nya ninggang pangan diri. Ari tuah enggau bulu manok, orang ke nemu nyabong endang nemu ni bagi manok ke bebintih nya tau dulu datai kaki ba lawan diri. Bedudok ari pelajar sabong tu anak pungka lelaki Iban kelia endang udah diajar ngelala bulu manok kenyau ari sida iya agi biak. Sida mega diajar ngintu manok sabong ti aroh ati diri empu. Enti sida nyau udah nyadi ka manok sabong orang, sida nemu ngambu bulu manok sabong nyadi ka tanda pemerani sida tauka pengering bulu diri. Pengawa ngambu bulu manok sabong tu dikerja chara besumpah ngena darah munsoh ka udah didengah sida. Bulu manok sabong tu beguna bendar dikena miau enggau niki ka bala Raja Berani enggau Bujang Berani enti sida diambi ngerja pengawa gawai besai kitai bansa. Enti salah bulu manok dikena, pengawa sida tau sabau ngapa laban salah ripih pengawa lalu enda chukup intu. Utai baka tu tau ngemedis ka orang ka bempu pengawa. Nya kabuah

ngadu enggau ngintu pengawa ba pengarap bansa kitai Iban pedis bendar enti nadai penemu ti chukup kena ngerja pengawa. Nya alai anak Iban enda tau enda nemu ngelala bulu manok, ukai semina dikena bebuti nyabong aja, tang mega ka penemu kena ngerja pengawa pengarap kitai bansa. 1. ADONG (Hampala macrolepitoda): Adong tu sabengkah ari bansa ikan ke diau dalam ai di menoa ulu. Ikan tu manah raras tuboh, tisik iya burak, lalu bisi bakengkang mirah redam ba tengah tuboh. Kepai ba iko, tisi tubuh enggau baruh tubuh iya mega bisi mirah. Bisi mega ikan adong bakengkang tiga betangkan ba belakang. Iya ti bansa tu nya disebut ADONG RUNGGU. Bisi mega orang ngumbai ikan Adong tu JUAK. Enti orang enda betati ka gaya Adong enggau Juak, orang enda nemu penyelai iya ari pangan diri laban tisik enggau kengkang seduai iya sama redam mirah. Jalai kitai tau ngelala ikan dua bansa tu iya nya, ikan Adong nya kuchup mimit mulut iya lalu ikan Juak nya nyelenga agi mulut iya laban tukang mulut iya besai agi. Baka jalai kitai ti ngelala mulut ikan terubok enggau ikan bekawal

Ikan Adong Nyadi ikan Adong enggau ikan Juak enda makai lumut tauka lukut kayu, lukut batu, buah enggau indu utai. Ikan dua bengkah tu makai ikan, undang, raban bansa engkatak baka sida pama, reriga enggau arok bulan. Ikan Adong ennggai makai ginti ti beumpan ka umpan dikena nganti ikan bukai. Iya semina makai ginti ke beumpan ka undang mesai tunjuk jari. Endor nuan nganti ikan tu di kaki rantau tauka dipala lubok. Ikan dua bansa tu mangah lalu enda tau enda makai. Ikan dua bansa tu mega ikan pintar. Enti leboh iya agi kenyang, raban ikan dua bengkah tu nemu ngaga diri nelap bendar lalu besulu enggau ikan ti ukai bansa iya empu tang enggau ikan bansa bukai ti mit baka ikan enseluai, lansi enggau kepiat. Enti leboh iya berasai lapar, iya lalu nyambar sida nya ka diempa iya. Ari nya kitai iban buIih sempama jako Baka Aum Juak udah manah begulai enggau pangan diri, enti lapar sida lalu makai orang nya. Ikan Adong tauka Juak tu rangka. Iya

deka bendar makai bansa engkatak ke terjun ka dalam Sungai. Kategal rangka sereta mangah, ikan dua bengkah tu suah parai beli. Ikan dua bengkah tu deka bendar nangkap mata ginti ti nadai umpan baka ginti mata achar. Dia tadi aku nerang ka mimit pasal ulah enggau pendiau ikan Adong. Diatu aku deka ngenang ikan Adong diambi ka bulu manok.

Adong 2. ADONG BELALAI: Nyadi bulu manok ti dikumbai Adong Belalai tu burak ari pala ngagai sayap nyentok ka ngagai iko iya. Tang ba bau iya bisi bulu mirah salambar tauka dua lambar ba kedua-dua piak. Bulu ti mirah nya enda dipeda, semadi nuan nyilak ka bulu bau manok nya, nya baru bulu mirah nya dipeda. Laban nya, iya dikumbai Adong Belalai. Kaki iya selalu kuning tauka burak. Maia nyabong manok tu berengkah ari pukul 8.00 pagi ngagai pukul 11.00 pagi. Udah ngalih ari, ari pukul 1.00 ngagai pukul 4.00 lemai. (Peda cherita ti terang agi ba ayat 656) 3. ADONG BURONG: Nyadi bulu manok tu diambi ari bulu bansa burong Nendak ke bedada ngerang kepayang. Bulu manok tu burak lalu maioh bechampor enggau bulu mirah kepayang enggau bulu chelum sabelah bulu sua, bau, kepai sayap, punggong enggau ba bulu iko. Manok tu manah disabong ari pukul 10.00 pagi 11.00 pagi enggau ari pukul 1.00 lemai 2.00 lemai.

4. ADONG IGI RIAN: Bulu tu ngambi bulu Ikan Igi Rian. Bulu iya burak lalu ba bau enggau belakang iya nyau ka baka bulu ikan Adong tang meh iya enda mirah redam, tang mirah puda ka kuning-kuning. Maia iya disabong ba jam pukul 9.00 pagi enggau ari jam 3.00 4.00 lemai. 5. ADONG IKAN: Bulu manok tu burak lalu bisi mirah ba bau, belakang ngagai punggong ari kedua-dua piak. Reti nya tadi, bulu ti mirah nya ngengkang mutus, baka kengkang tuboh ikan nya empu. Maia iya disabong ari pukul 8.00 9.00 pagi enggau jam pukul 3.00 4.00 lemai. (Peda cherita maia iya makai nengali enchuri hari ba ayat 656) 6. ADONG BELANSI: Bulu manok tu tebal agi burak begulai enggau bulu chelum ari pala nyentok ka iko. Ba bau enggau belakang iya bisi bulu menais mirah. Maia manok tu manah disabong ba jam pukul 10.00 11.00 pagi enggau 1.00 2.00 lemai. 7. ADONG PISAN: Bulu manok tu burak magang ari pala nyentok ka iko iya, nya deka maka bulu Adong Belalai. Tang bulu mirah Adong Pisan tu bisi ayan salambar dua ba kedua-dua piak bau iya. Maia manah nyabong iya ari jam 8.00 11.00 pagi enggau jam 1.00 4.00 lemai. (Peda cherita silik agi ba ayat 656). 8. ADONG TUNGGAL: Bulu manok tu baka bulu manok Adong Ikan, sama burak lalu mirah ba bau iya mutus ka belakang nyentok ngagai bau ari sepiak. Bulu iya terus bendar ngambi bulu ikan Adong empu. Maia nyabong ari jam 8.00 9.00 pagi enggau jam 3.00 4.00 lemai. 9. ADONG TUNGKUL PISANG: Bulu manok tu sama burak baka Adong Ikan tauka Adong Tunggal, tang chura bulu mirah iya redam amat-amat baka pengeredam tungkul pisang. Nya alai iya dikumbai Adong Tungkul Pisang. Maia nyabong manok tu ari jam 7.00 9.00 pagi enggau 3.00 5.00 lemai. 10. ADONG KIJANG TAUKA ADONG KERANGGAS (bansa kayu mirah): Bulu manok tu burak ba pun bulu sabelah tubuh. Ba bau, belakang enggau punggong baka gaya Adong Ikan, tang chura bulu mirah-kuning (orange) ka tebal agi, enda mirah tauka mirah redam. Ba bulu sua, bulu rambai enggau punggong iya bisi bebuah kuning ba ujong bulu. Iko iya bisi berserarai ba pumpun iko. Iko langgai iya berserarai mirah nyau deka baka pemirah daun sabang. Maia nyabong ari jam 8.00 -9.00 pagi enggau 3.00 4.00 lemai. 12. BEKAKA: Nyadi Bekaka tu samacham ari bansa burong Ensing. Patok iya panjai ari patok burong bukai lalu pemesai iya kurang lebih mesai dekuan kitai. Burong Bekaka tu ukai samacham aja, bisi besai lalu bisi mit agi. Burong tu enda makai indu utai enggau buah kayu. Sida makai anak ikan ka nyerapong atas ai enggau makai seni (anak undang). Iya makai nyambar ari atas. Anak ikan ti ulih iya dipanggum terbai ngagai dan kayu. Dia iya baru makai utai ti ulih iya. Burong Bekaka selalu dipeda terbai ngulu tauka ngili ai Sungai lalu Inggap ba randau atas Sungai. Bulu burong tu bisi mirah, bisi biru, bisi mega kuning.

Burong Bekaka - Ensing Banda 22. BANDA ENSING: Nyadi Ensing tu sabengkah ari bansa burong Bekaka ti enda tentu besai. Patok iya tajam baka patok burong Bekaka. Bulu manok ngambi bulu burong tu ngambi pemirah ba dada enggau ba sayap bulu burong Ensing. Pemakai burong Ensing sama sabaka enggau pemakai burong Bekaka. Maia nyabong manok Banda Ensing tu jam pukul 7.00 9.00 pagi enggau jam 3.00 5.00 lemai.

Banda 23. BANDA ENTIS INDU: Entis tu pan samacham ari raban bansa burong Ensing, tang iya bansa ti mit agi ka samoa sida sakaban. Pemirah iya puda agi ari burong Ensing lalu bulu iya ke indu tu puda agi ari iya ka lelaki. Pemakai sida sama enggau burong Bekaka enggau Ensing. Manok bulu banda Entis Indu tu numbas iya pemulih disabong dikena ngemantup ka ati bebuti enggau pangan diri. Maia nyabong manok tu jam pukul 7.00 9.00 pagi enggai jam pukul 2.00 4.00 lemai.

24. BANDA ENTIS LELAKI: Sama sabaka enggau Banda Entis Indu, semina chura bulu iya tuai agi. Maia nyabong pan sama enggau iya ke indu. 25. BANDA ENTIS KETUPONG INDU: Entis Ketupong tu samacham burong belatok ti mit. Burong Ketupong tu dikena kitai iban beburong lalu burong tu bisa jako. Munyi iya setik-setik, suah Tunggal lalu suah mega bejarit. Iya tau mali nyawa diri serit-serit nyadi jaloh. Bulu burong tu nya deka sabaka enggau bulu Entis ba ayat 23 datas dia. Maia nyabong jam pukul 8.00 9.00 pagi enggau 12.00 2.00 lemai. 26. BANDA ENTIS KETUPONG LELAKI: Sama sabaka enggau ba ayat 25, semina bulu chura mirah iya tuai agi ari iya ke indu. Maya nyabong sabaka enggau iya ka indu diatas dia. 27. BANDA IMBOK: Burong imbok tu sabengkah ari bansa burong puna ti tengan iya pemesai. Pemkai sida tu buah kara lalu suah mega dipeda ngair ulat enggau begagai ka indu utai ba tanah. Bulu manok ngambi bulu burong tu deka mirah-mirah kuning ari pala nyentok ka iko. Iko iya ti mirah kuning dikumbai orang ngendaun sabang. Bisi mega iko iya berserarai tuai, reti nya bisi ngambi perintik iko burong ruai. Iya ti bansa tu deka bulih disabong. Maia nyabong jam 9.00 11.00 pagi enggau ba jam 12.00 tengah hari, ba jam pukul 1.00, ba jam pukul 3.00 4.00 lemai. (Peda cherita silik agi ba ayat 657).

Burong Imbok 28. BANDA IMBOK BUAU: Bulu mirah iya redam agi. Burong tu enda tentu deka beraban, naka sapasang indu enggau lelaki aja. Bisi mega kitai meda sida tarebai dalam raban empat iko aja, reti nya dua pasang. Bulu manok ngambi bulu burong tu deka mirah redam ari pala nyentok ka iko. Cherita iya sama enggau iya ti ba ayat 27 diatas enggau ayat 657. Maia manah disabong jam pukul 8.00 enggau 9.00 pagi. Udah ngalih ari ba jam 3.00 enggau 4.00 lemai. Jam enchuri hari makai nengali jam 3.30 lemai. 29. BANDA IMBOK KELIU: Imbok Keliu tu mega dikumbai kitai Imbok Karangan. Iya mega disebut orang Burong Merbuk. Imbok tu ti pemadu iya mit ka samoa bansa imbok. Bulu burong tu pan diambi orang ka bulu manok, tang jarang bendar manok bisi bulu tu. Pendiau enggau pemakai iya sama sabaka enggau enggi bansa imbok bukai. Bulu

iya nyau deka sabaka enggau bulu burong tekukor semina iya mit agi. Jerita silik agi tau dipeda ba ayat 657. Maia disabong jam 8.00 9.00 pagi enggau 3.00 4.00 lemai. 30. BANDA JELU NYALA: Jelu nyala tu sabengkah ari bansa jelu kera. Iya mega disebut kitai BEJIT tauka JELU MIRAH. Bulu manok tu mirah, lalu chelum ba belakang nyentok ka ngagai punggong enggau iko. Chara nyara ka bulu manok ti pedis laban bulu manok tu, kitai tau bebanding ka macham-macham pemakai diempa jelu tu. Maia disabong jam 8.00 -10.00 pagi enggau jam 2.00 4.00 lemai. 31. BANDA MENAUL BANDA: Menaul Banda tu sabengkah bansa burong ti besai. Patok iya ngelakait lalu kukut iya tajam dikena iya nangkap utai ka diempa iya. Bulu tuboh iya mirah lalu bulu pala ngagai rekong iya burak. Sayap iya mirah kepayang. Pemakai iya ular, tikus, jelu ti mit, burong ti diau atas tanah baka sengayan enggau sempidan nyengkaum manok tupi mensia. Burong tu mega suah dipeda nyambar ikan ka nyerapong atas ai. Jerita pasal bulu menaul bukai tau dipeda ba 159-170 enggau ayat 662. Maia nyabong jam 9.00 -11.00 pagi enggau 1.00 2.00 lemai.

Burong Menaul Banda 32. BANDA PIPIT: Burong Pipit tu bansa burong ti mit, tang beraban maioh. Burong pipit mega bansa burong ti manchal. Sida selalu ngerusak padi ba umai anak mensia ti tau ngasoh anak mensia alah pemakai laban sida. Bansa pipit tu maioh macham. Pemirah bulu manok ke ngambi bulu pipit enda berapa jauh ari pemirah bulu banda bukai. Tang mai kitai tau ngelala nya banda pipit, iya bisi ungkoi sayap. Semua banda bukai nadai ungkoi sayap. Nama peda banda nya bisi ungkoi sayap, iya nya meh banda pipit. Bulu manoh tu nyamai disabong laban iya maioh utai diempa. Maia nyabong iya jam 7.00 8.00 pagi enggau 2.00 4.00 lemai.

Burong Pipit 33. BANDA PIPIT ANTU KE INDU: Pipit Antu tu sabengkah raban burong ti besai ke diau ditanah dalam kampong. Pemesai burong tu nyau deka ngemesai manok indu dara. Bulu iya chelum bechampor enggau mirah redam. Chara sida ngiga pemakai, sida ngerepok batang burok enggau ngair tanah ngiga belut baka pendiau manok tupi. Sida enda beraban maioh, selalu begulai indu enggay lelaki aja. Manok bebulu baka tu nakal disabong. Maia nyabong jam 9.00 11.00 pagi enggau 1.00 5.00 lemai. Bulu iya ke indu tu puda agi ari iya ke lelaki. 34. BANDA PIPIT ANTU LELAKI: Sama cherita ba ayat 33. Bulu iya ke lelaki tu tuai agi ari iya ke indu. Pendiau, pemakai enggau maia nyabong sama sabaka. 35. BANDA PIPIT BANDA: Pipit banda tu maioh agi raban ari pipit bukai. Nya kabuah sida iya ganas agi ari pipit bukai. Bulu manok pipit banda tu mirah agi ari banda pipit bukai. Maia nyabong jam 7.00 8.00 pagi enggau jam 2.00 4.00 lemai. 36. BANDA PIPIT CHELUM: Semua bulu burong pipit bansa tu chelum magang. Patuk iya tebal, burak champor biru muda. Pipit chelum tu enda maioh beraban baka pipit banda. Pipit chelum tu berani lalu nadai jauh pendiau ari anak mensia. Sida deka bendar ngaga sarang sida ba tisi tebelayar, ba telenga atap, atas puchok pinang enggau puchok kayu bukai. Pipit chelum tu manchal, enti duburu ba madang padi, sida iya enggai rari jauh, tang tebal agi sida terjun ka tanah. Pipit chelum tu diambi ka bulu manok lalu iya bulih disabong. Bulu manok ti ngambi bulu tu banda, tang chelum ti tebal agi. Maia nyabong jam 9.00 11.00 pagi enggau 1.00 3.00 lemai. 37. BANDA PIPIT ITONG: Leka jako Itong tu datai ari jako bansa Bugau, lalu reti jako tu ba bansa Bugau iya nya Chelum. Pendiau, ulah enggau maia nyabong sabaka enggau ayat 36 diatas. 38. BANDA PIPIT KECHUAI: Tu sabengkah ari bansa burong pipit. Enti kitai merati ka gaya bulu enggau gamal burong tu, kitai enda sangka ka sida tu burong pipit. Tang enti kitai merati ka patok sida nya baru kitai nemu sida nya pipit. Patok burong tu kuning lalu bisi champor enggau mirah jambu (pinkish).

Pamesai iya kurang lebih enggau pemesai burong empulu Lilin. Pipit Kechuai tu bisi langgai dua iti. Pipit tu manchal sereta beraban maioh. Nadai tan umai laban pipit tu enti sida datai bekaban maioh. Bulu sida ka biru-biru burak champor enggau kelabu. Bulu manok bansa tu jarang bendar ditemu. Maia nyabong jam pukul 8.00 9.00 pagi enggau 3.00 3.30 lemai. 39. BANDA PIPIT KAPUA: Bulu pipit Kapua tu kuning agi ari bulu pipit banda. Sida iya begulai terbai, makai enggau tindok. Bisi mega orang ngumbai Pipit Kapua tu Pipit Banda ke Indu. Bulu manok Banda Pipit Kapua tu kuning muda tauka tuai, enti enda laban iya bisi ungkoi sayap, iya tau dikumbai Bangkas tauka banda imbok mata. Maia nyabong jam 9.00 11.00 pagi enggau 1.00 3.00 lemai. 40. BANGKAS (Puntius lateristriga): Bulu Bangkas tu tebal agi diambi ari chura kulit tauka tisik ikan, lalu bisi mega ngambi bulu burong. Gaya bulu bangkas tu tebal agi kelabu tang iya puchat agi (light blue-dusky). Reti nya apas kelabu lalu maioh champor bulu bukai. Enti semina bulu bagkas aja enda tentu bulih disabong. Maia nyabong jam 7.00 8.00 pagi enggau jam 4.00 5.00 lemai.

Bangkas 41. BANGKAS KERAK PERIOK: Kerak periok tu ukai kerak asi ti ba periok. Kerak Periok tu bansa ikan ti mit ke diau di ulu Sungai ti berkerangan. Tisik iya burak-burak lalu bisi bakengkang tiga apas chelum ba tuboh. Sida deka bendar nangkap ginti baumpan ka belut, ulat enggau telu kesa. Ikan tu enda berapa besai. Bulu manok ka dialah ka iya nitih ka bansa pemakai iya. Maia nyabong jam 7.00 8.00 pagi enggau 4.00 5.00 lemai. 42. BANGKAS BURONG: Bulu manok tu diambi ari bulu burong ti tengan iya pemesai ke diau diatas pulau batu ditengah tasik. Burong tu makai ikan enggau undang. Bulu iya

burak begulai enggau kelabu apas. Manok ngambi bulu tu nakal disabong. Maia nyabong jam 7.00 8.00 pagi enggau 2.00 3.00 lemai. 43. BANGKAS BELANAK (Valamugil seheli mugilidae): Belanak tu bansa ikan ti diau dalam ai masin di menoa ili tauka tasik. Ikan tu kering lalu deka bendar marejok atas ai. Enti agi mit, ikan tu dikumbai Mura tauka Gemura. Ikan tu beraban, lalu deka bendar nyerapong ba mua ai. Sida deka bendar bemain ba nanga Sungai enggau ba ai mabu ditebing pasir. Tisik sida burak ari dada lalu ngemangkas (dusky) ka diri ngagai belakang. Bulu manok tu nakal disabong. Maia nyabong ba jam 3.00 enggau jam 4.00 lemai. 44. BANGKAS EMPELASI: Empelasi (Betta akarensis) tu bansa ikan ti mit lalu sida selalu ditemu diau ba ai kerapa. Sida mega selalu bendar dipeda diau dalam parit kebun tisi paya. Chura bulu iya chelum mimit lalu ayas pulai ka kelabu ba iko. Maia nyabong ba jam 7.00 enggau ba 8.00 pagi. Enti lemai, manah disabong ba jam 2.00, 3.00 enggau ba 4.00 lemai. 45. BANGKAS ENTABALANG BATU: Entabalang Batu (Eirmotus octozona) tu sabengkah ari bansa ikan ti diau ba ai chiru ba tengkelong batu di menoa ulu, ba seradak ulu Sungai ti bebatu. Ikan tu jinak sereta enda berapa besai. Ikan tu bisi bakengkang mirah apas ba belakang. (Peda cherita silik agi ba ayat 658). Bulu manok ti ngambi bulu tu nyamai disabong. Maia nyabong jam 08.00 09.00 pagi enggau ba jam 3.00, 4.00 enggau 5.00 lemai. 46. BANGKAS ENTABALANG KABAN: Sama bansa ikan ba ayat 45 datas tadi, semina sida tu bekaban maioh. Sida deka bendar diau ba rantau ulu Sungai ti bekarangan. Tang sida tu jampat agi siga ka kitai. Maia disabong ba jam 08.00 enggau ba 09.30 pagi, lalu enti lemai ba jam 3.00, 4.00 enggau 5.00 lemai. (Peda cherita silik agi ba ayat 658). 47. BANGKAS ENTABALANG LUBOK: Ikan tu sama gamal enggau Entabalang Batu seduai Entabalang kaban semina iya besai agi ari kedua bansa ikan datas nya tadi, bulih mesai tiga tauka empat tunjok, lalu pendiau sida dalam lubok di ulu Sungai. Pemaka sida sama magang. Bulu manok ngambi chura tu redam agi. Maia disabong ba jam 08.00 enggau ba 09.30 pagi, lalu enti lemai ba jam 3.00, 4.00 enggau 5.00 lemai. 48. BANGKAS GERIGIT: Gerigit tu sabengkah bansa ikan baung ti bepati, ti diau ba ulu Sungai ti bekarangan tauka bakerapa. Ikan tu bekulit chura kuning, chelum eggau mirah-mirah champur. Ikan tu enda betisik, enda berapa besai lalu enda tentu bekaban maioh. Sida mega deka bendar makai ginti. Bulu manok ngambi chura ikan tu bechaubelau lalu enda tentu bulih disabong. Maia nyabong ba jam 07.00 enggau 08.00 pagi lalu enti lemai hari ba jam 4.00 enggau 5.00 lemai.

Ikan Gerigit 49. BANGKAS KENYULONG: Kenyulong tu raban ikan mit ti selalu bemain ayan belakang enggau pending nyerapong ba atas ai, nadai milih penalam. Bansa ikan tu tau diau ba ai chiru, ai keroh, ai tabar enggau ai masin. Manok ngambi chura tu manah disabong, deka bulih sereta nakal. Maia nyabong ari jam 9.00 11.00 pagi enggau berengkah ari jam 1.00 5.00 lemai. 50. BANGKAS LAIS: Lais (Kryptopterus apogon) tu mega sabengkah bansa ikan ti diau ba ai tabar. Ikan tu nadai tisik, dada iya burak mimit, lalu belakang iya besemia chelum. Iko iya enda berserapang dua tang belunchum baka iko tapah tauka lipai. Bulu manok ngambi chura ikan tu jarang ditemu tang bisi. Ikan lais tu maioh di Danau dalam menoa Indonesia, Kalimantan Barat. Bulu manok tu nakal disabong. Maia nyabong ari 8.00 9.00 pagi enggau jam 2.00 3.00 lemai. 51. BANGKAS MULAU: Mulau tu sabengkah ari bansa ikan menoa ulu ti nadai tisik nyau deka baka gamal ikan Gerigit. Tau bendar saru kelala ikan dua bansa tu enti enda diperati ka enggau bendar. Pendiau iya pan sabaka. Nya alai pulai ngagai bulu manok, maia nyabong sama sabaka ba jam 07.00 enggau 08.00 pagi lalu enti lemai hari ba jam 4.00 enggau 5.00 lemai. 52. BANGKAS PUYU TAUKA BETOK: Puyu tauka betok tu sabengkah ari bansa ikan ti enda berapa besai, betisik ka kuning-kuning champor chelum apas. Ikan tu pandak lalu bepati di belakang. Tisik iya ka tajam mimit lalu ikan tu deka bendar makai ginti. Bulu manok ngambi chura bulu betok tu manah begenyeling. Ba bau iya begelam ka chelumchelum. Tubuh bukai iya dikelala kitai bangkas. Maia nyabong jam 07.00 08.00 pagi enggau 4.00 5.00 lemai. 53. BANGKAS TASIK: Nyadi ikan terisau tauka bekut tasik tu ikan betisik lalu pemesai iya bisi mesai buah Lengan. Chura ikan tu diambi ka bulu manok ti dikumbai Bangkas Tasik. Ikan tu iya ka bendar, diau ba senentang ai ti mabu lalu pendiau iya nitih ka pemesai ai surut tauka pasang. Enti ai pasang, tinggi agi ka pendiau iya, lalu enti ai surut, surut ga pendiau iya. Manok tu nakal disabong. Maia nyabong jam 8.00 9.00 pagi enggau jam 1.00 4.00 lemai. Tang deka agi iya disabong lemai. 54. BANGKAS TILAN: Tilan (Macrognathus maculatus) tu bansa ikan ti kering, bepati mit niti belakang, tang enda berapa tajam. Muak ari iko iya nyau deka baka iko ikan keli. Tuboh iya panjai ari ti endang tuboh ikan, nyau deka ngadi-ngadi tuboh ular. Iya betisik

alus tang lichin. Nyadi Tilan tu maioh bansa diambi ka bulu manok. Iya mega nakal disabong. Iko iya beserarai, bepetik-petik ngambi iko ruai. Iko ngendaun sabang nyau deka baka gamal Banda Imbok. Maia nyabong jam 8.00 9.00 pagi enggau 2.00 3.00 lemai. 55. BANGKUT: Manok bangkut tu endang manok lelaki tang gamal iya baka gamal manok indu. Manok bangkut tu maioh macham bulu ngambi chura ikan, jelu, indu utai enggau burong. Nya alai maia nyabong manok bangkut endang nitih ka bulu ti lekat ba iya. Dua bansa bulu manok bangkut ti nakal disabong iya nya ba ayat 56 enggau 57 dibaroh tu.

Manok Bangkut 56. BANGKUT SERANTUKU: Serantuku (rhinocerous beetle) tu sabengkah ari bansa indu utai ti bulih mesai tunjok indu kaki kitai. Chura iya chelum begenyeling, tuboh iya pandak lalu bisi tandok. Indu serantuku tu deka bendar Beridup ba sumbok nyiur tauka sumbok utai bukai ti nyau ka baka nyiur. Bulu manok ngambi bulu indu utai tu mega chelum begenyeling. Bulu bansa tu deka bendar laboh ba manok bangkut. Maia nyabong jam 7.00 8.00 pagi enggau 2.00 3.00 lemai. 57. BANGKUT TEBELANGKING: Tebelangking tu bansa burong ti ngiga pemakai ngair ba tanah baka manok lalu tindok atas puchok kayu ti enda berapa tinggi. Sida tu enda bekaban lalu pemesai burong tu kira mesai manok dara. Sida selalu dipeda bemain ba babas repa. Nyadi bulu burong tu chura kepayang lalu deka bendar lekat ba manok bangkut aja. Burong tu siga lalu manok bangkut bulu kepayang tu nakal disabong. Maia nyabong ba jam 7.00 8.00 pagi enggau jam 2.00 3.00 lemai. 58. BEJALAK: Chura bulu manok bejalak tu ka burak-burak bechampor enggau chelum. Bisi mega sakeda lekat bulu mirah apas. Bulu manok bejalak tu maioh macham, bisi ngambi bulu ikan, jelu enggau burong. Bulu bejalak tu enda tentu dikelala semina nemu nya chura bejalak. Bulu manok tu enda tentu bulih disabong. Tau enda iboh meli tauka minta ari orang. Enti orang meri, tau ga dibai pulai ka guna bukai. Maia nyabong jam 8.00 9.00 pagi enggau 3.00 4.00 lemai.

Manok Bejalak 59. BEJALAK BAYA: Baya tu jelu ai bekaki empat, bisi iko ti panjai. Kulit iya tebal. Dada iya burak, tubuh kuning-burak bekerakau chelum. Bulu manok ngambi chura kulit baya tu, dada iya berkeramak burak chelum baselat enggau kuning. Tubuh iya burakkuning, lalu buyoh di baruh sayap ka kuning-kuning. Belakang manuk tu chelum angus, bau iya bebelam. Maia nyabong jam 7.00 8.00 pagi enggau 3.00 6.00 lemai. Bejalak baya tu nakal disabong. 60. BEJALAK BEKUAK: Bejalak bekuak tu mekang bulu. Burak ari bulu bejalak ti diterang dalam ayat 58, lalu nadai maioh empa. Reti nya enda bulih disabong. Maia nyabong jam pukul 7.00 8.00 pagi enggau 3.00 4.00 lemai. 61. BEJALAK ENTURUN: Enturun tu bansa jelu kampong. Tuboh iya kurang lebih mesai pah kitai. Bulu iya burak ari pun lalu mupok chelum ngagai ujong bulu. Jelu tu tau mali diri nyadi antu kok-lir. Bulu manok ngambi chura tu, dada iya burak champor chelum, bau chelum, kepai sayap burak, belakang chelum angus nyentok ngagai punggong. Manok bulu tu nakal disabong. Maia nyabong jam 6.00 8.00 pagi enggau 3.00 5.00 lemai. 62. BEJALAK ENTURUN KABAN: Sama jelu enturun, semina bida ba pemesai enggau bulu mimit aja. Gaya pendiau enggau pemakai sama enggau ayat 61 datas semina jelu tu bekaban sampai empat-lima iko. Maia nyabong sama jam 6.00 8.00 pagi enggau 3.00 5.00 lemai. 63. BEJALAK ENTURUN MUANG: Sama jelu enturun, semina bida ba pemesai enggau bulu, tang enda jauh. Maia nyabong sama jam 6.00 8.00 pagi enggau 3.00 5.00 lemai.

64. BEJALAK ENTURUN PAPAN: Enturun papan tu besai ka semua jelu enturun, disema ka orang mesai ukoi. Bulu iya burak agi. Maia nyabong sama jam 6.00 8.00 pagi enggau 3.00 5.00 lemai. 65. BEJALAK KAPIAT: Kapiat tu bansa ikan ti diau di menoa ulu. Iya ka besai kira mesai dekuan kitai. Tuboh iya enda segala, tisik burak sereta mirah ba kepai enggau ba iko iya. Gamal ikan tu manah lalu deka makai ginti. Pemakai iya buah, indu utai enggau belut. Bulu manok ngambu chura tu burak ari Bejalak Tengadak, bisi menais mirah ba bau enggau bisi bulu mirah ba pumpun iko. Enti nadai menais mirah ba bau enggau iko, nya ukai bejalak kapiat. Bulu manok tu nyamai disabong laban maioh raup empa. Maia nyabong jam 7.00 10.00 pagi enggau 3.00 4.00 lemai. Tau dikena ngenchuri hari maia hari baru beputar ngalih, jam 12.30 1.00 lemai. 66. BEJALAK KELABU: Kelabu tu sabengkah bansa ikan ti diau di menoa ulu. Ikan tu raban bansa ikan ti besai di menoa ulu. Bulu manok bejalak ngambi bulu manok tu endang ditemu bejalak, dada burak, bau begelam chelum bechampur enggau mirahredam. Lalu bakanya mega dipeda ba sabelah tubuh iya. Maia nyabong jam 8.00 9.00 pagi enggau 3.00 4.00 lemai. 67. BEJALAK LELABI: Lelabi tu bansa jelu bekaki empat ti diau dalam lubang batu dalam ai sereta tau mega diau dalam pantai tauka di darat. Bulu manok ngambi chura iya tu bedada burak, chelum belakang enggau punggong, tang enda berapa bekilat. Maia nyabong jam 7.00 9.00 pagi enggau 3.00 6.00 lemai. 68. BEJALAK MENGALAN: Mengalan tu bansa ikan ti diau di menoa ulu. Ikan tu manah gamal, nyau deka baka ikan semah, tang iya burak agi. Tisik iya alus agi ari tisik semah. Penyamai diempa nyau deka sarasai. Bulu bejalak ngambi ikan tu burak ari samoa bejalak. Bulu sua iya beserapang, lalu bisi mega ngundang bulu chelum baka bejalak bukai. Maia nyabong jam 8.00 9.00 pagi enggau 2.00 3.00 lemai. 69. BEJALAK RINGAU: Bansa ikan Ringau (Datnioides microlepis) tu bisi dua bengkah. Sabengkah nya diau di menoa ulu (ai tabar) enggau sabengkah agi diau ba menoa ili (ai masin). Ikan tu bisi pati tajam sereta bisa enti nebak kitai. Iya ke diau di menoa ili burak agi lalu iya ke diau di menoa ulu chelum agi. Tisik iya alus, tubuh iya pandak segala tang meh mipis. Bulu bejalak ngambi chura tu bekampi burak enggau mirah redam sabelah tuboh. Maia nyabong jam 8.00 9.00 pagi enggau 3.00 4.00 lemai. 70. BEJALAK RINGAU ULU: Sama cherita enggau ayat 69 datas tadi. Pemakai sama lalu deka makai ginti beumpan ka empedi (bansa undang). Maia nyabong jam 8.00 9.00 pagi enggau 3.00 4.00 lemai. 71. BEJALAK SESUPIT TAUKA SUPIT: Sesupit tu bansa ikan ti tau diau dalam ai di menoa ulu enggau menoa ili. Pamesai iya kira mesai tapa jari lalu pendiau sida nyerapong kulit ari ai ayan pidin. Ikan tu betisik, lalu tuboh iya mipis. Tisik iya burak ka biru-kuning lalu bisi perintik chelum jarang-jarang ba tuboh. Ikan tu makai indu utai lalu

landik bendar nyumpit ngena ai. Iya mega deka makai ginti, lebih agi enti beumpan ka Buntak. Bulu bejalak ngambi bulu tu bedada burak, beserepang sua, chelum ba bau enggau belakang lalu bisi bebuah ba ujong bulu. Maia nyabong jam 9.00 10.00 pagi enggau 1.00 2.00 lemai. Tau mega disabong ngenchuri ari (nyambut sepor) jam 11.00, 12.00 enggau 1.00 lemai. 72. BEJALAK SUPIT KABAN: Sama ikan ti disebut dalam ayat 71 datas tadi. Sida tu mit agi lalu bekaban datai ka dua-tiga puloh iko tauka maioh agi. Pendiau enggau pemakai sida sama. Maia nyabong jam 9.00 10.00 pagi enggau 1.00 2.00 lemai. Tau mega disabong ngenchuri ari (nyambut sepor) jam 11.00, 12.00 enggau 1.00 lemai. 73. BEJALAK SUPIT TUNGGAL: Sama ikan ti disebut dalam ayat 71 & 72 datas tadi. Iya diau kediri, enggai bekaban agi lalu ngiga pemakai kediri laban ti udah besai. Pemakai agi sama. Iya mega mangah enggau kaban iya ti mit agi. Bulu iya kasar agi ari 71 & 72 datas tadi. Maia nyabong jam 9.00 10.00 pagi enggau 1.00 2.00 lemai. Tau mega disabong ngenchuri ari (nyambut sepor) jam 11.00, 12.00 enggau 1.00 lemai. 74. BEKARANG: Nyadi bekarang tu sama bisi ba bansa jelu enggau burong. Bulu seduai sama begenyeling biru-chelum. Bulu manok ngambi chura tu sama begenyeling biru chelum lalu burak ba pun bulu iya. Maia nyabong jam 8.00 9.00 pagi enggau 3.00 4.00 lemai. 75. BEKARANG BURONG: Burong bekarang tu manah raras tuboh, mesai burong mendu ilai. Bulu iya begenyeling biru-chelum lalu pun bulu iya burak. Mata iya mirah lalu pemakai iya indu utai. Iya enda bekaban lalu bulu manok ngambu bulu tu pan sama begenyeling biru-chelum sereta burak ba pun bulu. Mar disara ka enggau bulu burong kempat tiang. Maia nyabong jam 8.00 9.00 pagi enggau 3.00 4.00 lemai. 76. BEKARANG JELU: Jelu bekarang tu panjai iko baka raras tuboh jelu engkerabak, lalu jarang dipeda. Pendiau jelu tu bejelangkit tauka entachar ngelayang ari kayu siti ngagai kayu siti ngiga buah didalam kampong. Bulu sida tu chelum arok kali lalu burak ba pun bulu. Bulu manok ngambi bulu tu pan begenyeling chelum arok kali enggau burak ba pun bulu. Maia manah disabong jam 7.00 9.00 pagi enggau 3.00 5.00 lemai. 77. BEKUAK: Bekuak tu nyau deka baka bulu bejalak, tang iya burak agi. Bekuak tu bisi ngambi bulu burong enggau puchok utai tumboh. Enti iya semina dikelala bulu bekuak, iya ti bansa tu enda bulih disabong, nadai empa. Semadi bulu bukai bisi ingap ba iya nya baru bisi pama agi. Maia nyabong jam 10.00 11.00 pagi enggau jam 1.00 2.00 lemai. 78. BEKUAK PUNA: Burong puna tu raban burong ti tengan iya pemesai. Bulu puna diambi ka bulu manok, ba dada, rekong enggau belakang iya. Maia nyabong jam 10.00 -11.00 pagi enggau 1.00 2.00 lemai. 79. BEKUAK BATU: Samacham ari bansa burong tasik ti bekaban maioh selalu ditemu diau ba pulau ti bebatu. Pamesai iya nyau deka mesai burong puna. Bulu iya bisi kelabu

lalu mirah ba pun bulu, burak ba pumpun iko, burak ba baroh degok. Enti leboh maia landas, maia gelumbang nyadi di tasik, burong tu selalu dipeda datai ngagai menoa ulu tauka didarat, selalu dipeda Inggap ba padang tauka umai tanjong. Bulu manok tu nakal disabong. Amat bulu iya bekuak, tang pun bulu manok tu mirah, nyugut ba pumpun iko sereta burak. Maia nyabong jam 10.00 11.00 pagi enggau 1.00 2.00 lemai. 80. BEKUAK UPA: Upa tu puchok utai tumboh ti bisi sumbok baka pisang, rutan, lalis, nyiur, pantu, pinang, sawit enggau utai bukai ti bisi sumbok. Gamal upa tu burak-puchat. Nyadi bulu manok bansa tu pan burak puchat nitih ka pemurak upa. Bakuak bansa tu pemadu burak ka semua manok ti bebulu bekuak. Manok tu enda tentu nakal disabong, laban nadai tentu empa. Maia nyabong jam 10.00 11.00 pagi enggau 1.00 2.00 lemai. 81. BELALAT: Bulu manok tu ngambi bulu lalat. Bulu sua iya beserepang, bau iya burak lalu bisi begenyeling biru. Kepai sayap meratai, lalu bulu ba belakang, punggong, bulu rambai enggau bulu sua bisi bebuah chelum ba ujong bulu. Iko iya burak begulai enggau chelum. Bulu manok belalat tu suah agi Inggap tauka bedudok ba bulu manok bukai sereta bulih bendar disabong ari iya ka tuchi mantar belalat. Maia nyabong jam 9.00 10.00 enggau 2.00 3.00 lemai. 81. BELALAT BEDUDOK BA ENSERIBAN: Enseriban tu bansa ikan mit ti beraban (peda ayat 210 pasal bulu enseriban). Gaya bulu enseriban tu ka biru-kuning begulai enggau burak, chelum lalu bisi mega mirah mimit. Gaya bulu belalat bedudok ba enseriban tu dipeda ba ujong bulu iya bisi bebuah chelum. Manok bulu tu bulih disabong sereta makai laban iya dua bulu. Maia nyabong jam 9.00 10.00 pagi enggau jam 2.00 3.00 lemai. Tau mega disabong kena ngenchuri hari lebuh maia hari baru beputar ngalih (12.30 lemai) maia ikan mit nyambut sepur. 82. BELALAT BEDUDOK BA LANSI RAU: Ikan lansi rau tu mega bansa ikan mit ke diau ba ai keroh ari pala pasang. Iya kurang agi pemurak ari ikan lansi ke diau ba ai ke chiru agi. Bulu manok ngambi bulu lansi tu burak beselat chelum lalu bisi mega lekat bulu mirah. Bulu manok belalat tu mega deka bendar lekat ba bulu lansi rau tu. Alai kitai ngelala iya belalat bedudok ba lansi rau laban bulu sua, bulu belakang enggau ba punggong iya bebuah chelum magang. Sayap iya bisi meratai. Manok tu nakal disabong laban iya bebulu dua lalu maioh empa. Maia nyabong jam 9.00 10.00 pagi enggau 2.00 3.00 lemai. Manok tu mega tau disabong maia bulu lansi rau tauka belalat ti mantar nya disabong. Tau mega iya dikena ngenchuri hari lebuh hari baru ngalih (12.30 lemai). 83. BELALAT BEDUDOK BA IJAU KUNCHIT: Kunchit tu bansa burong ti mit. Bulu manok ijau kunchit tu bedudok ba bulu chelum, ka biru-biru ba sua, rekung, punggong enggau bulu rambai iya. Bulu belalat deka bendar lekat ba ijau kunchit lalu kitai tau ngelala iya ari bulu iya ka bisi bebuah chelum ba ujong bulu belakang, bulu sua enggau bulu rambai iya. Sayap iya bisi meratai. Bulu manok tu nakal disabong laban iya dua bulu. Maia nyabong jam pukul 9.00 10.00 pagi enggau 2.00 3.00 lemai. Tau mega disabong maia nyabong ijau kunchit mantar.

84. BELALAT BEDUDOK BA PAPIT PUNGGU: Papit punggu tu bansa burong menaul ti mit. Patok iya ngelakait lalu kukut iya tajam. Sayap bisi meratai, punggong iya angus mimit, lalu burak pumpun iko. Bulu tu mega endor bulu manok belalat tu lekat. Bulu sua, belakang enggau rambai iya bebuah chelum magang. Dada iya besingkap baka ka bisi buri ti disanggit dia. Bulu tu nakal lalu bulih disabong. Bulu manok belalat mantar enda tan laban manok belalat bulu dua baka tu. Mia nyabong jam 9.00 10.00 pagi enggau jam 2.00 3.00 lemai. Tau mega disabong maia nyabong bulu papit punggu mantar. 85. BIRING: Bulu manok tu mirah begenyeling. Ba entara bau enggau sayap iya biru begenyeling. Bau iya mirah, kepai sayap iya kepayang lalu pumpun iko iya burak. Iko langgai iya chelum lalu bekawat mirah. Nyadi semua bulu manok mirah deka lekat ba biring. Nya alai enti nyabong bulu manok biring ti bisi lekat bulu bukai, mesti nitih ka maia nyabong bulu ti lekat ba iya. Maia nyabong manok biring tu jam 1.30 2.30 lemai. Enti bulu iko iya enda bekawat lalu kepai sayap iya enda kepayang, nya bulu biring ngapa lalu enda bulih disabong. Iya ke bekawat iko enggau kepayang sayap nya ga nakal disabong.

Manok Biring 86. BIRING BUAH SENGGANG: Manok Biring enggau manok banda tu mirah, Semina bida iya, biring tu begenyeling lalu bulu banda tu enda bekilat. Biring buak senggang tu nadai burak ba pumpun iko, dada iya chelum lalu iko iya enda bekawat mirah tauka sambil burak. Bulu iya begenyeling magang lalu sayap iya pan kepayang. Bulu manok tu enda nakal disabong laban nadai maioh empa. Maia nyabong jam 7.00 9.00 pagi enggau jam 3.00 5.00 lemai. 87. BIRING ENGKERANAU AI: Engkeranau ai tauka indu jagang ai tu bansa indu utai ti tau bejalai atas ai. Bulu manok tu mirah-biru-chelum begenyeling ba bulu sua, belakang enggau bulu rambai baka chura indu engkeranau ai. Bulu bukai iya endang tulin biring magang. Maia manah nyabong manok tu jam 1.00 pagi, 12.00 tengah hari enggau 1.00 ngalih ari. Maia tu samoa manok ikan ngetu makai magang, manok burong pan diau mega. Maia tu biring engkeranau ai makai nengali nyemerai ba tengah arus ai bayam

pupu along. Nya alai semua manok ti burak, ulih dipupu ai keroh iya magang baka sida bangkas, bejalak enggau kelabu. Pia mega bulu manok mirah baka banda ulih ka pupu ai paya iya magang. Udah bayam pupu ai di tengah arus, iya pulai ka tebing lalu niki ka pantai ke alai iya nutu dakah ai surut. Nya kabuah bulu manok chelum, ijau, mirah, tuntong enggau jelayan tu ulih ditutu iya, di-tai ringin iya semua. Nya kabuah iya makai kediri, enchuri ari. 88. BIRING ENGKERINDAU BURONG: Engkerindau burong tu bansa burong ti diau di tanah, ngair mantok baka pendiau manok tupi. Bulu iya mirah redam bechampor enggau bulu chelum. Burong tu tengan pemesai lalu enda bekaban maioh. Bulu manok ngambi bulu tu sigi nakal disabong. Maia nyabong iya ba jam 4.00 6.00 lemai. Bulu tu enda manah disabong pagi. 89. BIRING ENGKARONG: Engkarong tu bansa jelu tichak kira mesai tunjok indu jari. Pendiau sida di tanah, bisi mega kala dipeda diau atas daun ba puchok kayu enggau ba ai. Bulu engkarong tu chelum, mirah ba bau enggau punggong. Bulu sua iya bechampor chelum-mirah. Dada iya bisi ga chelum, lalu bisi mega bekaramak dada. Bulu sayap enggau iko iya nitih ka bulu biring mantar. Maia nyabong jam 9.00 11.00 pagi enggau jam 1.00 3.00 lemai. (Peda ayat 190). 90. BIRING ENGKARONG AI: Engkarong ai tu sabengkah bansa engkarong ti enda berapa besai, tang panjai agi iko enggau tuboh. Sida tu selalu dipeda bemain ba tebing saredak ulu Sungai sereta mega selalu dipeda nyemerai ba ai Sungai. Sida makai anak ikan. Bulu manok engkarong ai nya chelum bekilat burak ba tuboh. Bulu tu lekat ba bulu biring sereta nakal disabong. Maia nyabong jam 7.00 pagi enggau jam 5.00 lemai. 91. BIRING ENGKARONG ATAP: Tuboh engkarong tu mit agi ari engkarong ti selalu dipeda ba tisi jalai. Bulu engkarong bansa tu bisi besurik burak ba rekong ngagai tuboh iya. Deka bendar bemain ba salepak atap langkau tauka rumah. Iya bejalai begadai-gadai nyubok indu utai ka dempa iya. Bulu manok tu nyamai disabong laban nyamai nyelinting maia bulu manok ke bisi mai bulu indu utai pansut. Maia nyabong jam 9.00 11.00 pagi enggau jam 2.00 3.00 lemai. 92. BIRING ENGKARONG BESENGAYAN: Bulu iya bebiring, sayap kepayang sereta begenyeling ba bau iya. Iko iya bekawat mirah tulang bulu. Manok bansa tu nakal disabong ari semua bulu engkarong bukai. Maia nyabong jam 9.00 11.00 pagi enggau jam 1.00 3.00 lemai. 93. BIRING ENGKARONG LUBANG: Pendiau engkarong tu ba lubang tanah tauka ba lubang kayu (peda ayat 194). Bulu manok engkarong lubang tu lekat ba biring lalu nakal disabong. Maia nyabong jam 9.00 11.00 pagi enggau Jam 1.00 3.00 lemai. 94. BIRING ENGKARONG MATA: Sama sabaka cherita enggau engkarong bukai, dua bulu laban bisi lekat ba biring. Bulu tilekat tu puda agi ari semua bulu engkarong ti lekat ba biring (Peda ayat 195). Maia disabong jam 9.00 11.00 pagi enggau Jam 1.00 3.00 lemai. (Peda ayat 663).

95. BIRING ENGKARONG RIDAN: Peda cherita engkarong ridan ba ayat 197. Iya tu besai ka semoa macham engkarong. Maia disabong jam 9.00 11.00 pagi enggau Jam 1.00 3.00 lemai. 96. BIRING ENGKARONG TAPANG: Peda cherita pasal engkarong tapang ba ayat 198. Maia disabong jam 9.00 11.00 pagi enggau Jam 1.00 3.00 lemai. 97. BIRING ENGKECHONG: Engkechong tu sabengkah ari raban bansa burong ti ngiga pemakai atas tanah. Bulu engkechong tu mirah bechampur enggau chelum lalu lekat ba bulu biring ti mirah begenyeling. Peda cherita pasal engkechong ba ayat 199. Mai nyabong jam 7.00 9.00 pagi enggau jam 3.00 5.00 lemai. (Peda cherita ayat 661). 98. BIRING ENGKECHONG BURONG KUBOK: Burong engkechong tu bekaban, terabai enda jauh, bejalai nyerangkap babas sabelah tanah ngiga indu utai, ulat enggau belut ka pemakai. Bulu manok ngambi bulu tu berkeramak ba dada, kepai sayap iya apas kepayang sereta meratai, iko iya betugang labang. Peda ayat 201 & ayat 661. Maia nyabong jam 7.00 9.00 pagi enggau jam 3.00 5.00 lemai. 99. BIRING ENGKECHONG KAMPONG: Engkechong kampong tu besai ari semua bansa burong engkechong . Dada iya chelum, pemirah iya redam agi. Bulu tu lekat ba bulu manok biring. Maia nyabong jam 7.00 pagi ngagai jam 5.00 lemai. Peda ayat 202 & 661 100. BIRING ENGKECHONG MUNTI: Bansa engkechong tu mit agi ari engkechong burong kubok. Pendiau sida nyerangkap tanah, ngerepok batang ngiga ulat, indu utai enggau belut ka pemakai. Maia nyabong jam 7.00 9.00 pagi enggau 1.00 4.00 lemai. Peda ayat 204 & 661. 101. BIRING ENGKECHONG RIRIK: Pendiau enggau pengawa burong engkechong bansa tu sama enggau bansa bukai. Sida tu mit sereta rajin agi ngiga pemakai. Maia nyabong jam 7.00 9.00 pagi enggau 1.00 4.00 lemai. Peda ayat 205 & 661. 102. BIRING ENTEREKUP: Enterekup tu bansa burong ti tengan iya pemesai. Bulu sida kepayang-mirah. Pemakai sida iya indu utai, Buntak, ulat enggau belut. Bulu manok ngambi bulu tu mirah-chelum, lalu kepayang ba sayap. Maia nyabong jam 8.00 9.00 pagi enggau 2.00 4.00 lemai. Peda ayat 214 & 665. 103. BIRING ENTEREKUP BESINGUT (MANYI): Peda ayat 217. Maia nyabong jam 8.00 9.00 pagi enggau jam 2.00 4.00 lemai. 104. BIRING ENTEREKUP BUBUT: Peda ayat 218. Maia nyabong jam 8.00 9.00 pagi. Tang bulu tu manah disabong udah ngalih ari berengkah ari pukul 1.00 5.00 lemai. Peda ayat 665. 105. BIRING ENTEREKUP DUNDUN: Peda ayat 107 & 219 (Enterekup Melai 221).

106. BIRING ENTEREKUP MATA: Peda ayat 220. Maia nyabong jam 8.00 10.00 pagi enggau 1.00 4.00 lemai. 107. BIRING ENTEREKUP MELAI: Enterekup Melai tu mega dikumbai Enterekup Dundun. Maia nyabong jam 7.00 8.00 pagi enggau 1.00 4.00 lemai. Peda ayat 665. 108. BIRING GERINANG: Gerinang tu sabengkah ari bansa idu utai. Chura iya mirah bechampor chelum. Enda bulih disabong semina ngait ka iya bisi ngambi bulu biring. Sayap iya kepayang tang iko iya enda bekawat. Nyau deka baka biring buah senggang. Chelum pumpun iko. Maia nyabong jam 9.00 10.00 pagi enggau 2.00 3.00 lemai. 109. BIRING GERUNGGANG: Gerunggang tu bansa kayu. Manok tu bulu manok sebayan lalu nakal disabong. Pun bulu iya burak, pumpun iko iya mega burak nyugut baka kapas. Pemirah bulu iya mirah-mirah darah. Enti diberi mandi, tauka enti leboh bulu iya basah, mirah iya nadai tentu nampak agi enti dipeda ari jauh, tang bulu burak iya tampak agi dipeda baka labang. Sabaka bendar enggau kulit kayu gerunggang ti mirahmirah tang bekilat burak. Kulit kayu gerunggang tu bisi Getah mirah ti lekat bendar, lalu pemirah tu diambi ka bulu manok. Maia nyabong ba jam 10.00 pagi 2.00 lemai. 110. BIRING SEMPIDAN (Lophura ignita Crested Fireback Pheasant): Peda ayat 386. Maia nyabong jam 7.00 8.00 pagi enggau 2.00 3.00 lemai.

Burong Sempidan 111. BIRING SEMPIDAN ARANG INDU: Peda ayat 387. Maia nyabong jam 7.00 8.00 pagi enggau 2.00 3.00 lemai.

Burong Sempidan Indu 112. BIRING SEMPIDAN ARANG LELAKI: Peda ayat 387. Bulu tu redam tauka tuai agi ari bulu iya ke indu. Maia nyabong jam 7.00 8.00 pagi enggau 2.00 3.00 lemai. 113. BIRING SEMPIDAN INDU: Peda ayat 388. Maia nyabong jam 7.00 8.00 pagi enggau 2.00 3.00 lemai. 114. BIRING SEMPIDAN LELAKI: Peda ayat 388. Maia nyabong jam 7.00 8.00 pagi enggau 2.00 3.00 lemai. 115. BIRING SEMUKAU: Peda ayat 391. Maia nyabong jam 10.00 11.00 pagi enggau jam 1.00 2.00 lemai. 116. BIRING SEMUKAU KASAU: Peda ayat 392. Maia nyabong jam 10.00 11.00 pagi enggau jam 1.00 2.00 lemai. 117. BIRING SEMUNJING: Peda ayat 393. Maia nyabong jam 10.00 11.00 pagi enggau jam 1.00 2.00 lemai. 118. BIRING SENGAYAN (Lophura bulweri Bulwers pheasants) : Peda ayat 394. Maia nyabong jam 7.00 9.00 pagi enggau jam 1.00 2.30 lemai.

Burong Sengayan Lelaki 119. BIRING SENUMBIT: Peda ayat 395. Maia nyabong jam 7.00 9.00 pagi enggau jam 1.00 2.00 lemai. 120. BIRING TASAU: Peda ayat 401. Bulu manok tu tau mega disebut Tasau Biring. Maia nyabong jam 8.00 9.00 pagi enggau jam 2.00 3.00 lemai. 121. BIRING TEDONG: Tedong tu sabengkah bansa ular bisa ti besai nama. Agi kelia menya, ular tu enda tau dichakap enggau jako kasar tauka jako jai reti laban, keno ko orang tuai menya, ular tu tau ninga utai ti dikejako ka bala anak mensia. Bisi mega orang ke tuai ngumbai ular tedong tu Keling. Nya kabuah sida iya siru jako sereta takut ka diri dianu ular tu. Gaya ular tu pandak, kulit iya chelum ngeluding. Bisi petik burak Tunggal ba tengah pala iya. Bulu manok ngambi bulu tu chelum begenyeling, pun bulu iya mirah. Burak ba pumpun iko. Besemia chelum mirah ba sayap enggau punggong iya. Kepai sayap iya kepayang tuai, iko iya bekawat. Bulu manok tu nakal disabong sereta nadai utai nganu. Tau disabong ari pagi nyentok ka lemai. Bulu tu jarang ditemu tang bisi udah dipeda. 122. BURIK ASI JEMBOI: Bulu manok ngambi bulu tu, ngambi penguning leka asi ti udah rangkai dijemboi. Burik tu apas-apas kuning ba bau enggau selampor tuboh iya. Bulu tu enda tentu bulih disabong, nadai empa. Maia nyabong ba jam 11.00 pagi, tengah hari nampun, enggau ba jam 1.00 lemai. 123. BURIK BAWA: Bawa tu samacham bansa semut ti tengan pemesai. Mit mimit ari semada balu. Bulu manok ngambi semut tu beburik kelabu. Ba dada enggau iko iya kelabu. Ba bau, belakang enggau punggong pan kelabu magang tang meh iya beburik. Bulu tu enda tentu bulih disabong. Maia nyabong jam 7.00 8.00 pagi enggau jam 3.00 5.00 lemai. 124. BURIK BEBARI: Indu bebari tu bansa indu utai ti mit. Sida deka bendar nutu utai ti udah bari, baka kulat, asi enggau utai bukai ti tau bari. Bulu manok ngambi bulu tu

mirah-kuning lalu tebal agi burak. Kepai sayap iya burak, punggong enggau bulu rambai iya mirah-kuning. Maia nyabong jam 8.00 9.00 pagi enggau jam 3.00 4.00 lemai. 125. BURIK BELUAI: Beluai tu samacham ari bansa ular ti enda tentu besai. Ular tu deka bendar diau ba ai, dalam parit, tang kalebih agi ba paya ti beletong. Bisi mega orang ngambi bulu manok tu lekat ba bejalak, tang ka bendar nya iya lekat ba bulu burik. Bisi mega bulu tu lekat ba ijau lalu dikumbai Ijau Beluai. Bulu manok tu, dada iya burak, bau enggau belakang iya kuning tuai, punggong iya chelum angus. Pumpun iko iya besemia chelum, lalu iko iya pan chelum bekilat. Maia nyabong jam 8.00 9.00 pagi enggau jam 3.00 4.00 lemai. 126. BURIK BUAH SEMAMBU: Bulu manok tu ngambi perintik buah Semambu. Gaya bulu tu burak begulai enggau chelum, iko iya burak enggau chelum. Dada iya besubak burak begulai enggau chelum. Nadai lekat bulu mirak enggau kuning. Enda tentu bulih disabong. Nyau deka baka gamal Burik Belau, Burik Menaul Pipit tauka Menaul Engkatak. Tau peda sara bulu tu ba ayat 129, 161 enggau 165. Maia nyabong jam 11.00 pagi 1.00 lemai. 127. BURIK BELATOK INDU: Bulu belatok diambi ka bulu manok tu iya nya bansa Belatok Tawang. Burong tu numbas iya pemesai lalu sida makai ulat enggau sampok ulih iya ngerais ari kulit kayu ti udah mati tauka sepur. Sida iya diau dalam dan kayu ti udah ditebok sida enggau patok. Bulu burong tu mirah tuai, beburik resap. Bulu iya ke indu puda agi. Maia nyabong jam 9.30 11.00 pagi enggau jam 2.00 3.30 lemai. 128. BURIK BELATOK LELAKI: Sama sabaka enggau 127 datas dia. 129. BURIK BELAU TAUKA BURIK BIKOP: Belau tauka bikop tu bansa ikan ti diau ba pungkar dalam kerapa. Bisi mega sida diau ba Sungai kerapa enggau Sungai ti bekarangan. Iya ti diau ba ai chiru nya burak agi tang pendiau sida iya sabaka. Bulu manok ngambi bulu tu nyau deka sabaka enggau Burik Buah Semambu tang surik burik iya kasar agi sereta dada iya burak. Ba endor bukai, bulu iya sama magang. Bulu tu enda tentu bulih disabong. Maia nyabong jam 9.00 11.00 pagi enggau 3.00 4.00 lemai. 130. BURIK BERUTA: Beruta tu bansa burong tasik. Pendiau sida ba pasir ditebing tasik enggau ba pantai di tebing Sungai menoa ili. Kaki sida iya panjai agi ari kaki burong ti diau di puchok kayu. Sida iya makai belut, ulat tanah, gerama enggau utai bukai ti diau dalam pasir tauka pantai. Bulu manok ngambi bulu beruta tu tebal agi burak, chelum kelabu ba bulu sua enggau ba punggong iya. Bulu tu bulih disabong. Maia nyabong jam 9.00 11.00 pagi enggau jam 1.30 3.00 lemai. 131. BURIK BERUTA KABAN: Pendiau enggau gamal sama sabaka enggau ba 130. Tang sida tu bekaban lalu mit mimit ba pemesai tubuh. Bulu iya resap agi. Maia nyabong jam 9.00 11.00 pagi & 1.30 3.00 lemai. 132. BURIK BERUTA TUNGGAL: Pendiau enggau gamal sama sabaka enggau ba 130 & 131. Tang pamesai iya besai agi ari kedua bengkah diatas nya tadi, lalu selalu terbai

ngiga pemakai kediri. Bulu manok tu kasar agi burik iya. Maia nyabong jam 9.00 11.00 pagi enggau 1.00 3.00 lemai. 133. BURIK EMBUAS: Embuas tu bansa burong ti mit gamal. Panepan ita tinggi lalu burong tu siko ari bansa burong ti dikena kitai iban beburong. Bulu iya mirah-mirah kuning. Bulu manok ngambi bulu tu beburik resap mirah kuning. Iko enggau pumpun iko iya beserarai mirah tuai bechampor enggau apas kelabu. Iko iya mega deka lekat bulu banda. Bulu tu bulih sereta nakal disabong. Maia nyabong jam 7.00 8.00 pagi enggau 3.00 4.00 lemai. 134. BURIK EMPELUNGAU: Empelungau tu bansa indu utai ti beridup atas darah jelu enggau anak mensia. Sayap iya burak bekerat chelum. Tubuh iya besai mimit ari lalat. Manok ngambi bulu tu beburik chelum ti tebal agi sabelah tubuh iya. Deka lekat bulu mirah lalu manah disabong. Maia nyabong jam 9.00 10.00 pagi & 2.00 3.00 lemai. 135. BURIK EMPELUNGAU KABAN: Empelungau tu sabaka enggau iya ti ba 143. Pendiau enggau ulah sama sabaka, semina iya tu mit agi. Bisi sakeda orang ngumbai bulu tu Empelungau Engkerapu. Gaya bulu iya resap agi. Maia nyabong jam 9.00 10.00 pagi & 2.00 3.00 lemai. 136. BURIK ENTEGERIS Tauka TEGERIS: Entegeris ti sabengkah raban bansa burong belatok. Pengawa enggau pendiau sama sabaka tang iya mit agi. Bulu manok ngambi bulu tu nyau deka sama enggau bulu Burik Empelungau, tang iya nadai lekat bulu mirah. Ari tu kitai nyamai nyara antara bulu manok dua bengkah tu. Nama bisi bulu mirah, reti nya iya ukai Burik Entegeris. Maia nyabong ba jam 9.30, 10.00 & 11.00 pagi. Maia nyabong lemai ba jam 2.00, 3.00 enggau 3.30 lemai. Bulu manok tu maioh empa. 137. BURIK ENTEGERIS MIT: Tu samacham agi bansa burong belatok ti pemadu mit. Bulu manok ngambi bulu burong tu sabaka enggau ba ayat 136 tang meh iya resap agi. Maia nyabong iya udah ngalih hari aja laban enda tentu manah disabong pagi. Jam nyabong iya ari pukul 2.30 3.30, naka sajam aja. 138. BURIK ENSULIT: Ensulit tu sabengkah ari bansa burong ti diau di menoa ili di tasik. Bisi mega kitai meda sida bemain ba pantai sabelah tebing sungai ba menoa ulu. Pendiau sida begiga ka pemakai ba tebing sungai. Enti iya baru inggap, kitai selalu merati ka iko burit burong tu kenjit-kenjit. Sida makai belut, gerama tekuyong enggau machammacham utai ti ngerayap ba pantai tauka pasir. Manok bulu tu nyamai disabong laban maioh raup empa lebih-lebih agi maia ai tengan surut laban maioh utai dempa sida mansut ka diri ari lubang tanah. Bulu iya nyau deka baka bulu Burik Menaul Pipit, semina iya dikelala laban bisi bulu mirah lekat ba sabelah belakang, punggong enggau bulu sua iya. Maia nyabong jam 7.00 8.00 pagi enggau ba jam 2.00, 3.00 enggau 4.00 lemai nitih ka pamesai ai. Iya ti bekaki burak nya manah agi.

139. BURIK ENSULIT KABAN: Pengawa, pendiau enggau gaya iya sabaka enggau iya ba 138. Bulu iya ke tu resap agi sereta burak mimit. Maia nyabong jam 7.00 8.00 pagi enggau ba jam 2.00, 3.00 enggau 4.00 lemai nitih ka pamesai ai. Iya ti bekaki burak nya manah agi. 140. BURIK ENSULIT KARANGAN: Sama sabaka enggau iya ti ba ayat 138. Mai iya lain mimit laban iya diau di menoa ulu. Bulu iya chelum mimit, lalu iko iya nadai burak, tang chelum magang. Iya tu buli agi disabong ari bansa burik enselit bukai. Maia nyabong jam 7.00 8.00 pagi enggau ba jam 2.00, 3.00 enggau 4.00 lemai. 141. BURIK ENSULIT TUNGGAL: Sama sabaka enggau iya ti ba ayat 138, semina tuboh iya besai agi. Iya selalu ngiga pemakai ngati kediri. Bulu manok tu kasar agi burik iya. Maia nyabong jam 7.00 8.00 pagi enggau ba jam 2.00, 3.00 enggau 4.00 lemai. 142. BURIK ENTANGGOR INDU: Entanggor tu sabengkah ari bansa ular ti besai sereta panjai. Chura kulit ular ti diambi ka bulu manok tu ka beburik kuning-kuning bechampor enggau chelum-kelabu ba belakang enggau punggong. Bepanchor kuning tuai begulai enggau mirah baroh rekong tauka degok. Bulu iya ka indu tu puda agi sereta bulih agi disabong ari iya ke lelaki. Maia nyabong jam 8.00 9.00 pagi enggau berengkah ari 4.00 lemai. 143. BURIK ENTANGGOR LELAKI: Sabaka cherita enggau 142. Chura bulu iya tuai agi ari iya ke indu datas tadi. Maia nyabong jam 8.00 9.00 pagi enggau 1.00 4.00 lemai. 144. BURIK GARA INDU: Gara tu bansa burong ti tengan pamesai. Burong tu raban burong ti batebok ka batang kayu ti udah mati tauka punggu. Patok sida iya tajam sereta kering. Burong tu enda bekaban maioh. Bulu manok ngambi chura tu beburik chelum bechampor enggau mirah. Bulu tu jarang ditemu sereta nakal disabong. Maia nyabong ba jam 9.00 enggau 10.00 pagi. Enti ngalih hari, manah disabong ba jam pukul 2.00 enggau pukul 3.00 lemai. 145. BURIK GARA LELAKI: Sabaka enggau cherita 144 datas dia. Bulu iya ke lelaki tu tuai agi ari bulu iya ke indu. Maia nyabong sabaka magang laban burong tu bepasang. 146. BURIK GARA MATA: Sama cherita enggau ba ayat 144 tang bulu iya muda agi lalu bulih disabong. Maia nyabong sabaka enggau 144 & 145 tang manah agi disabong pagi. 147. BURIK KEMUNDANG: Kemundang tu sabengkah ari bansa indu utai ti beridup ba darah jelu tauka mensia. Sida tu raban bansa empelunggau, tang kemundang tu besai agi, lalu tuboh iya kuning bakengkang chelum ba tuboh iya. Bulu manok ngambi bulu tu kuning tuai, tulang bulu dada iya beturis mirah tuai bechampor kuning. Bulu iya pan bisi ayan kelabu mimit. Maia nyabong jam 9.00 10.00 pagi enggau jam 2.00 3.00 lemai.

148. BURIK KEPIT INDU: Kepit tu sabengkah ari bansa burong belatok ti numbas iya pamesai. Pengawa enggau pendiau iya sabaka enggau burong belatok bukai. Sida deka bekaban. Bulu manok ngambi bulu tu mirah tuai sereta begenyeling. Bulu tu deka bulih disabong. Maia nyabong iya ba jam 9.30, 10.00 & 11.00 pagi enggau ba jam 2.00, 3.00 enggau 3.30 lemai. 149. BURIK KEPIT LELAKI: Sama sabaka cherita ba ayat 148 tang bulu iya tuai agi. Maia ngabong pan sabaka. Nyara bulu dianu bulu manok tu, nitih ka pemakai iya. 150. BURIK KESA: Kesa tu sabengkah ari bansa indu utai ti saraban enggau bansa semut. Pendiau sida besarang di puchok kayu lalu suah mega nurun bejalai ba tanah. Sarang sida digaga ari daun kayu idup enggau daun kayu tuai. Kesa tu enda nyengat, tang ngigit sereta lalu manching ka kemi masam iya. Nya ngasoh abi gigit iya bapedi mimit. Bulu manok ngambi bulu tu bisi beburik mirah begulai enggau kelabu. Bulu tu manah disabong. Bulu iya ke lelaki nya tuai agi lalu iya ke indu nya puda agi. Bulu iya ke indu tu bulih agi disabong. Maia nyabong ba jam 9.00, 10.00 enggau 11.00 pagi enggau ba jam 1.00, 2.00 enggau 3.00 lemai. Bulu tu enda manah disabong maia hari ujan tauka leboh hari lembab.

Burik Kesa 151. BURIK KESA MATA: Sabaka cherita enggau 150. Bulu Burik kesa mata tu muda agi ari samoa bulu burik kesa. Pendiau, pengawa, chara nyabong enggau maia nyabong sama sabaka. 152. BURIK KESA NYAMOK: Sabaka cherita enggau 150. Kesa nyarok tu bansa kesa ti mit agi. Chura iya mirah redam lalu bisi mega chelum. Ba bulu manok mega bisi chura chelum nyampor mirah-redam iya ti burik nya. Maia nyabong sabaka enggau datas nya. 153. BURIK KESA RANGGA: Kesa rangga tu sama kaban lalu begulai diau enggau kesa bukai. Tuboh iya besai agi sereta bisi sayap. Kesa rangga tu mega dikumbai kitai Indu Ridap. Bulu iya diambi ka bulu manok nya tebal agi chura kelabu ba belakang enggau puggong iya. Maia nyabong sabaka enggau maia bulu burik kesa bukai.

154. BURIK KUANG KAPONG: Kuang kapong tu bansa burong ti mit. Burong tu dikumbai burong nempa buah keno ko orang tuai, laban enti iya didinga bemunyi ba menoa nya, buah tentu deka nyadi taun nya. Burong tu mega timpang kaki sapiak keno ko jerita tuai laban disambar ikan adong. Bulu manok ngambi bulu tu nakal disabong. Bulu iya beburik burak, chelum enggau kelabu. Pumpon iko iya nyungut burak. Iya nakal disabong laban burong tu tinggi panepan, selalu dipeda nepan di legit puchok kayu. Maia nyabong ba jam 7.00, 8.00 enggau 9.00 pagi enggau ba jam 3.00, 4.00 & 5.00 lemai. 155. BURIK KUTOK: Kutok tu sabengkah bansa burong belatok ti mit. Bulu iya mirah chelum sereta bisi perintik burak. Pendiau enggau pengawa iya sama sabaka enggau burong belatok tauka kepit. Maia disabong ba jam 8.00 enggau 9.00 pagi. Udah ngalih hari ba jam 3.00 enggau 4.00 lemai. 156. BURIK LELEKAP: Lelekap tu bansa ikan ti mit diau dalam sungai bekarangan di menoa ulu. Sida deka bendar bemain ngiga pemakai ba ai deras di kaki lubok, tauka ba pala rantau endor ai ke enda berapa dalam. Sida iya bemain ba batu kerangan nilat lunik batu. Bulu manok ngambi bulu tu bisi beburik burak ba dada, burak mirah apas lalu tebal agi kelabu. Maia nyabong ba jam 7.00, 8.00 enggau 9.00 pagi. Ngalih ari ba jam 3.00, 4.00 & 5.00 lemai. 157. BURIK LELAYAR: Lelayar tu bansa ikan ti tau niki sereta diau di darat ba menoa ili. Iya tu sabengkah ari bansa ikan temakul enggau temeka. Tubuh iya perintik burak, lalu pidin belakang iya ka tinggi mimit ari belakang nyentok ka ngagai iko iya. Nya ti selalu didiri ka sida baka gamal tiang layar. Nya kabuah iya dikumbai Ikan lelayar. Bulu manok ngambi bulu tu tebal agi burak, beburik sabelah tubuh, lalu bisi lekat bulu mirah. Pemurak iya burak agi ari burik ensulit. Maia nyabong ba jam 8.00 & 9.00 pagi enggau ba jam 3.00 & 4.00 lemai. 158. BURIK MELANJAN: Melanjan tu sabengkah ari bansa kayu sibau, lalu buah melanjan pan baka buah sibau. Bulu manok ngambi bulu manok tu beburik mirah jera. Enda tentu bulih disabong laban maioh utai makai. Maia nyabong ba jam 9.00 & 10.00 pagi enggau jam ba 2.00 & 3.00 lemai. 159. BURIK MENAUL (Aviceda jerdoni Jerdons Baza elang bulit): Menaul tu sabengkah ari bansa burong ti besai sereta mangah. Patok iya bekait dikena iya munoh, mangum sereta makai utai idup baka ular, tikus, burong, ikan, undang, engkatak, manok enggau bansa jelu bukai ke mit. Burong menaul tu mega maioh bansa sereta enda sabaka pamesai. Pemakai sida pan nitih ka pamesai bansa sida siko-siko. (Peda cherita jauh agi ba ayat 662). Maia nyabong ba jam 9.00, 10.00 & 11.00 pagi enggau ba jam 1.00, 2.00 & 3.00 lemai. Manok bulu tu nakal disabong.

Burong Menaul Burik Semoa iko manok burik menaul tu enda tau enda ngengkang mutus magang. Nama iya enda mutus, reti nya iya ukai burik menaul. 160. BURIK MENAUL BATU: Menaul batu tu bansa menaul ti beridup ba ikan enggau undang. Sida selalu dipeda inggap datas batu di tebing sungai tauka tasik ngipa ikan ti bisi mansa. Enti naka sadepa penalam ai dia, iya agi nyambar ikan nya nyentok ka terentok ba karangan tauka pasir. Maia nyabong sabaka enggau 159 datas dia. 161. BURIK MENAUL ENGKATAK: Menaul engkatak tu bansa menaul ti mit. Iya mega selalu disebut orang menaul pipit. Menaul tu, nitih ka nama iya, makai engkatak. Bulu iya semak amat enggau bulu burik ensulit, semina iya nadai ngundan bulu mirah lalu bulu iko iya ngengkang mutus. Maia nyabong sabaka enggau 159 datas tadi. 162. BURIK MENAUL JUNGKAT: Bulu manok tu burak, lalu burik iya resap. Ba buyoh enggau aroh sayap iya beburik chelum agi. Bulu manok tu sama sabaka enggau bulu manok ti ngambi bulu Burik Menaul Tasik ba ayat 170. Bulu tu bulih sereta nakal disabong. Enti dipeda ari jauh, tau dikumbai kitai labang, tang enti nyau semak, nya baru kitai ngelala nya burik ari iko iya ti ngengkang mutus. Maia nyabong sabaka enggau ba 159 datas tadi. 163. BURIK MENAUL MALAM: Bulu manok tu beburik chelum kelabu. Kengkang bulu burik iya kasar lalu tau mega disebut kitai Burik Menaul Mukong. Pendiau enggau pengidup iya sama enggau menaul bukai semina iya suah ngiga pemakai malam hari. Maia nyabong sama enggau 159 datas tadi. 164. BURIK MENAUL MUKONG (Ictinaetus malayensis -black eagle-lang mukong): Peda cherita 163. Menaul tu terebai malam ngiga pemakai. Iya tau ngaga munyi diri baka

antu gambi tauka antu nguap, lalu tau mega nyadi Ketampi. Bulu tu kurang agi bulih disabong ari Burik Menaul bukai laban iya makai malam lalu tindok maia siang hari. Laban kitai nadai kala nyabong malam, nya alai enda nemu jamah bulu tu enti disabong malam. Maia nyabong, nitih ka maia ba 159. 165. BURIK MENAUL PIPIT: Peda cherita 161. Menaul tu mit selalu dipeda terbai ngulu sungai. Maia nyabong sama enggau 159 datas tadi. 166. BURIK MENAUL POK: Bansa menaul tu lain agi ari gaya menaul ti dipeda kitai siang hari. Sida tu mega maioh bansa. Iya bisi jugu dua iti enggau gamal iya baka ka bisi pending dipeda kitai. Patok iya sama ngelakait, semina patok iya mit sereta pandak agi ari menaul bukai. Iko iya pan pandak mega. Enda berapa lansik siang hari, menaul tu nangkap tikus enggau ular leboh malam hari. Bulu iya ka kuning-kuning bechampor enggau chelum. Bulu manok ngambi bulu menaul tu bisi beburik kuning bechampor enggau chelum. Maia nyabong sama enggau 159 datas tadi. 167. MENAUL BURIK RIMBA: Menaul Rimba tu pemadu besai ka samoa bansa menaul dalam menoa tu. Bulu iya chelum begulai enggau burak-kelabu sereta beburik kasar. Maia nyabong sama enggau 159 datas tadi. 168. BURIK MENAUL SUNGAI (lchthyophaga humilis): Menaul sungai ti diambi ka bulu manok tu iya ka dikumbai Menaul Tapang. Nama dua tu tau sama dikena. Tuboh iya enda berapa besai, lalu chura iya kuning bechampor enggau chelum. Bansa menaul tu ganas bendar, selalu deka nangkap manok ti ditupi mensia. Batang pemakai iya nya Ikan enggau undang. Mata iya lansik bendar sereta ulih nyambar ikan dalam ai kira sadepa penalam. Bulu manok ngambi bulu tu beburik resap kuning bechampor enggau burakkelabu. Nakal disabong enti ngena hari mansut ka iya laban endang bisi maia iya makai nengali enchuri hari ba ayat 662. Maia nyabong sama enggau 159 datas tadi. 169. MENAUL BURIK TAPANG: Sama sabaka enggau Burik Menaul Sungai ba ayat 168. 170. BURIK MENAUL TASIK: Sama sabaka enggau ayat 162. 171. BURIK MENGERING: Mengering tu sabengkah ari bansa indu utai ti beridup ba darah jelu tauka mensia. Nyau deka baka gaya Kemundang. Chura tubuh enggau sayap iya kuning agi. Bulu manok ngambi bulu tu beburik kuning sereta resap agi ari Kemundang. Bulu manok mirah diempa iya magang ditandok darah iya. Maia nyabong jam 9.00 & 10.00 pagi enti panas bisa, enggau ba jam 2.00 & 3.00 lemai. 172. BURIK SEMUT PANGGANG: Panggang tu sabengkah bansa semut mirah, tang sida tu maioh bansa. Diambi ka bulu manok, chura bulu iya beburik mirah, bisi iko chelum bakengkang. Iya ti bisi iko bakengkang chelum tu bisa agi disabong ari iko iya ti semina bisi langgai burak. Maia nyabong ba jam 9.00 & 10.00 pagi enti panas bisa, enggau ba jam 2.00, 3.00 & 4.00 lemai. Enda manah disabong maia hari embab, nadai panas, tauka bisi ujan.

173. BURIK SEMUT PANGGANG ENGKALA: Semut panggang engkala tu besai ka semua semut panggang. Chura iya chelum agi sereta beburik kasar agi. Pemirah iya bisi redam agi bechampor enggau bulu chelum. Maia nyabong ba jam 9.00 & 10.00 pagi enti panas bisa, enggau ba jam 2.00, 3.00 & 4.00 lemai. Enda manah disabong maia hari lembab, nadai panas, tauka bisi ujan (sama enggau 172). 174. BURIK PANGGANG BEDUDOK BA LABANG: Iya ka bendar, bulu manok tu labang tang bisi bulu burik mirah lekat ba punggong, belakang enggau bulu sua iya. Reti nya manok tu bisi dua bulu lalu maia nyabong nitih ka selat burik panggang ba ayat 172 datas dia. 175. BURIK PANGGANG ENSURAI: Semut panggang ensurai tu pan besai baka semut panggang engkala. Chura iya lebih mirah agi lalu beburik kasar agi. Bulu tu numbas iya bulih disabong. Maia nyabong nitih ka ayat 172. 176. BURIK PANGGANG LUOS: Semut panggang luos tu mit ka semua raban semut panggang. Sida iya deka bekaban maioh sereta besarang dalam tanah. Panching sida iya bisa sereta bapedi bendar enti kena abi telih tauka abi kuris kitai. Bulu manok ngambi bulu tu ka kuning-kuning sereta resap bendar burik iya. Bulu tu bulih sereta nakal disabong. Enti bulu iya mata tauka muda agi, nya ti manah bendar. Enda manah disabong maia hari lembab, bisi moa hari tauka udah bekau ujan. Enti hari panas sereta manah, manok tu tau disabong jam 9.00 5.00 lemai reti nya tau disabong sahari. 177. BURIK PANGGANG TEBU: Semut Panggang Tebu tu enda tentu deka bekaban. Tubuh iya nipis agi ari Semut Panggang Engkala enggau Ensurai. Pemirah iya nyelam agi ari pemirah semut panggang dua bengkah nya. Iya mirah redam begulai enggau chura puchat. Bulu beburik iya kasar agi, lalu enda tentu bulih disabong. Maia nyabong sabaka enggau 172. 178. BURIK PANGGANG UPA: Panggang upa tu nyau deka baka gamal panggang engkala tang upa tu puchat agi chura ba tubuh iya. Pendiau semut panggang upa tu ba puchok nyiur, mulong, aping, pantu enggau semua utai ti bepuchok baka kayu nya. Bulu tu enda tentu bulih disabong. Maia nyabong sabaka enggau 172. 179. BURIK RAUNG: Raung tu sabengkah ari raban engkatak ti diau dalam ungkap di tebing sungai menoa ulu. Bulu manok ngambi bulu tu beburik chelum, beperintik burak ba ujong bulu punggong enggau bulu sua iya. Dada manok tu bisi burak. Manok tu nakal disabong tang jarang ditemu. Maia nyabong ba jam 8.00 & 9.00 pagi enggau ba jam 3.00 5.00 lemai. 180. BURIK RENYUAN: Renyuan tu sabengkah ari bansa indu utai ti tau nyengat sama raban bansa sida singut. Tang indu utai tu jinak pendiau ba kitai mensia. Pendiau sida besarang ba lubang tauka bungkong kayu. Sida mega selalu digaga ka anak mensia tikong endor besarang dikena anak mensia ngulih ka madu, lilin enggau anak iya ti manah ka lauk. Bulu manok tu beburik kasar bechura kuning ka tebal agi begulai enggau mirah sereta bisi chelum mimit. Ba bau iya begelam. Manok tu pan manah disabong sereta

numbas iya penakal. Maia nyabong ba jam 8.00 enggau 9.00 pagi. Enti nyabong lemai, ba jam 2.00 enggau 3.00 lemai. 181. BURIK SEMUT: Bulu manok tu udah dipeda ba ayat 123 (Burik Bawa beburik kelabu), ayat 150 (Burik Kesa beburik mirah-kelabu) enggau ayat 172 (Burik Semut Panggang beburik mirah, iko chelum bakengkang). Samoa sida datas nya raban semut magang. Sara ba sanentang tu, iya nya sara pasal bulu manok burik ti ngambi bansa semut gatal. Maia bulu burik semut tu disabong ba jam 9.00 & 10.00 pagi enggau ba jam 2.00 4.00 lemai. 182. BURIK SEMUT ENGKIONG: Sabengkah ari bansa semut gatel lalu bulu iya beburik chelum, burak pun bulu, burak kepai sayap, bekaramak dada. Maia nyabong ba jam 8.00 & 9.00 pagi enggau 3.00 4.00 lemai. 183. BURIK SEMUT GATAL: Chura semut tu chelum lalu bisi petik burak ba pala. Semut tu deka bekaban maioh. Bulu manok ngambi bulu tu tebal agi beburik chelum baselat mirah enggau burak. Bulu tu manah disabong. Maia nyabong ba jam 9.00 & 10.00 pagi enggau 3.00 4.00 lemai. 184. BURIK SEMUT LAMBOR: Chura semut gatal tu ka mirah-mirah. Bulu manok ngambi bulu tu tebal agi beburik mirah bechampor chelum mimit lalu bisi mega bulu burak. Maia nyabong ba jam 9.00 & 10.00 pagi enggau 3.00 4.00 lemai. 185. BURIK SEMUT MIRAH: Semut mirah tu mega raban semut gatal. Tuboh iya mit lalu sida deka bendar diau ba utai basah. Tuboh iya kering ari samoa semut bukai. Bulu manok ngambi bulu manok tu beburik mirah jera bechampor enggau kelabu lalu bisi mega bulu burak mimit. Manok ngambi bulu tu nakal disabong. Maia nyabong ba jam 8.00, 9.00 & 10.00 pagi enggau ba jam 2.00, 3.00 & 4.00 lemai. 186. BURIK SEMUT TANGGAL PALA: Bagi semut ke tau tingkil pala tu bansa iya ti besai pala iya nya soldadu raban semut. Enti semut tu ngigit, iya enda ngelengka ka gigit diri biar pala iya empu putus. Pendiau sida tu nyaga sarang sida dalam terumbu tanah tauka dalam batang ti burok. Tuboh sida mirah-mirah lalu pala sida chelum. Diambi ka bulu manok beburik iya kasar, mirah champor chelum ba sua enggau punggong. Bulu tu nakal disabong. Maia nyabong jam 9.00 10.00 pagi enggau 3.00 4.00 lemai. 187. BURIK SEMUT UKOI: Semut tu sabengkah ari semut ti gatal gigit. Chura iya chelum. Diambi ka bulu manok, chura iya chelum bechampor enggau mirah lalu bisi mega lekat bulu burak. Maia nyabong ba jam 9.00, 10.00 & 11.00 pagi enggau ba jam 1.00, 2.00 & 3.00 lemai. 188. BURIK TEMALUI: Temalui tu jelu Pelandok. Diambi ka bulu manok, chura iya kuning-tuai lalu bebaris chelum kelabu. Bulu tu nakal disabong. Maia manah disabong ba jam 8.00, 9.00 & 10.00 pagi enggau ba jam 2.00, 3.00 & 4.00 lemai.

189. BURIK TIUP API: Tiup Api tu sabengkah ari bansa burong ti mit tang bunyi iya inggar bendar, enda nipak ka pengemit tuboh iya. Bulu manok ngambi bulu tu beburik kelabu bechampor enggau bulu chelum lalu bisi mega bulu burak, baka ti beperintik ba bulu sua iya. Bulu tu nakal disabong. Maia nyabong ba jam 8.00 & 9.00 pagi enggau ba jam 3.00 & 4.00 lemai. 190. ENGKARONG: Peda ayat 89. Bulu engkarong mantar tu chelum, mirah ba bau enggau punggong. Bulu sua iya bisi bechampor chelum-mirah. Dada iya bisi chelum lalu bis mega iya bekaramak ba dada. Bulu tu nyamai disabong laban nitih ka bulu bansa engkarong enggau utai bukai ti lekat ba iya. Maia bulu tu manah disabong ba jam 9.00, 10.00 & 11.00 pagi enggau jam 1.00, 2.00 & 3.00 lemai. Sama hari enggau Biring Engkarong ba ayat 663.

Manok Engkarong 191. ENGKARONG AI: Sabengkah ari raban bansa Engkarong ti enda besai, tang panjai agi tubuh enggau iko. Selalu dipeda bemain ba tebing sungai. Suah mega dipeda nyemerai ngulih ka anak ikan. Chura tubuh iya chelum bekilat burak. Manok ngambi bulu tu nakal disabong. Maia nyabong ba jam 6.00 & 7.00 pagi enggau ba jam 5.00 & 6.00 lemai. Peda mega ayat 90 & 663 192. ENGKARONG ATAP: Sabengkah ari raban engkarong ti mit ti selalu dipeda bemain ba atap langkau tauka rumah. Chura sida chelum ka tebal agi lalu bisi besurik burak ba rekong ngagai tubuh. Iya bejalai begadai-gadai nyubok indu utai ka dempa iya. Bulu manok tu nyamai disabong. Maia nyabong jam 9.00 11.00 pagi enggau jam 2.00 3.00 lemai. Peda ayat 90 & 663. 192A ENGKARONG BESEMPIDAN: Bulu Engkarong enggau Sempidan tu deka begulai diambi ka bulu manok. Bulu dua tu mega nakal disabong. Chura bulu iya chelum begulai enggau mirah redam sereta bisi begenyeling biru, lalu kepayang ba kepai sayap. Maia nyabong sabaka enggau maia nyabong bulu Engkarong enggau bulu Sempidan, ba jam 6.00 & 7.00 pagi enggau ba jam 5.00 & 6.00 lemai.

Engkarong Chelum 193. ENGKARONG BESENGAYAN: Bulu Engkarong chelum enggau mirah ba bau enggau punggong. Bulu sua iya bisi bechampor chelum-mirah. Dada iya bisi chelum lalu bisi mega iya bekaramak ba dada. Iya ka besengayan tu, enti bisi selat bulu begenyeling biru tuai ba sabelah bulu sua, dada, bau, punggong enggau bulu rambai iya lalu chura kepai sayap iya kepayang. Tulang iko iya mega bisi bekawat mirah. Manok mai dua macham bulu tu nakal disabong ari samoa bulu Engkarong bukai. Maia nyabong ba jam 9.00 11.00 pagi enggau ba jam 2.00 3.00 ngalih hari. Peda cherita ba ayat 663.

Engkarong Sengayan 194. ENGKARONG LUBANG: Pendiau bansa Engkarong tu dalam lubang tanah tauka lubang kayu. Pemakai sida iya sama magang. Chura bulu iya deka chelum agi ari Engkarong bukai. Maia nyabong ba jam 9.00 11.00 pagi enggau ba jam 1.00 3.00 lemai. Peda ayat 663.

195. ENGKARONG MATA: Pemakai bansa Engkarong tu sama enggau Engkarong bukai. Chura bulu iya sabaka enggau chura Engkarong mantar, semina iya lebih puda agi bulu. Maia nyabong ba jam 9.00 10.00 pagi enggau ba jam 2.00 3.00 lemai. Manah disabong muak ka pagi hari. Peda ayat 190 & 663. 196. ENGKARONG PASIR: Tu bansa Engkarong ke alus agi. Chura bulu iya deka kuning-kuning sereta alus agi. Maia nyabong ba jam 9.00 10.00 pagi enggau ba jam 2.00 3.00 lemai. Peda ayat 663.

Engkarong Pasir 197. ENGKARONG RIDAN: Chura bulu Engkarong tu chelum lalu begenyeling mirah. Iya tu besai ka samoa bansa Engkarong. Suah bendar kita tekenyit ninga kerus Engkarong tu, kumbai kitai kerus ular. Bulu manok ngambi bulu tu mirah agi. Maia nyabong ba jam 9.00 10.00 pagi enggau ba jam 2.00 3.00 lemai. Peda ayat 663. 198. ENGKARONG TAPANG: Bansa Engkarong tu diau atas puchok kayu tinggi. Bulu manok ngambi bulu tu redam mirah agi. Maia nyabong ba jam 9.00 10.00 pagi enggau ba jam 2.00 3.00 lemai. Peda ayat 96. 199. ENGKECHONG: Engkechong (Timaliidae Babbler) tu bansa burong ti mit. Sida tu maioh bansa lalu maioh macham chura bulu. Bulu manok ngambi bulu Burong Engkechong tu bulu mirah, gadung enggau kuning bechampor enggau chelum, nitih ka bansa burong tu. Pemakai sida mega maioh macham utai ti mit baka indu utai, ulat enggau buah-buah ti mit. Endor sida begiga ka pemakai ba kayu ti baroh enggau ba sabelah tanah. Bulu manok engkechong tu maioh raup taja iya burong ti alus gamal. Maia nyabong ba jam 7.00, 8.00 & 9.00 pagi enggau ba jam 3.00, 4.00 & 5.00 lemai. Sakeda bansa sida tu mega tau makai nengali hari (Engkechong Kampong & Engkechong Munti). Peda ayat 99 & 661.

Bansa Burong Engkechong 200. ENGKECHONG BESENGAYAN: Sabaka enggau Biring Engkechong (97 & 99). Maia nyabong sama sabaka hari enggau Biring Sengayan tauka Biring Engkechong. Iya bulih agi disabong ari Engkechong ti mantar. Peda cherita ba ayat 661. 201. ENGKECHONG BURONG KUBOK: Burong Kubok tu sabengkah ari bansa burong Engkechong. Burong tu ka bekaban, terebai enda jauh, bejalai nyarap babas sabelah tanah. Sida makai belut, ulat enggau indu utai. Bulu manok ngambi bulu tu bisi bekaramak dada, kepai sayap iya bisi apas kepayang sereta meratai, iko iya betugang labang. Maia nyabong ba jam 8.00 & 9.00 pagi enggau ba jam 1.00 & 2.00 ngalih hari. Peda ayat 661.

Burong Engkechong Kubok

202. ENGKECHONG KAMPONG: Burong tu besai ari bansa samoa raban bansa burong Engkechong. Diambi ka bulu manok, dada iya chelum, pemirah iya redam agi. Burong tu rajin ngiga pemakai. Maia nyabong ba jam 7.00 & 8.00 pagi enggau ari jam 1.00 ngagai jam 4.00 lemai. Makai nengali hari ba tengah hari nampun.

Burong Engkechong Kampong 203. ENGKECHONG MATA: Bulu manok Engkechong tu puda agi ari bulu Engkechong Mantar. Maia nyabong ba jam 7.00 & 8.00 pagi enggau ari jam 1.00 4.00 lemai. Bulu tu bisa agi disabong pagi. 204. ENGKECHONG MUNTI: Burong Engkechong tu alus agi ari Engkechong Kubok. Chura iya deka gadung-kuning agi baka chura daun munti. Sida tu beraban bejalai sabelah babas nyerangkap tanah enggau ngerepok batang begagai ka indu utai, ulat enggau belut. Maia nyabong ba jam 7.00 & 8.00 pagi enggau ari jam 1.00 ngagai jam 4.00 lemai. Makai nengali hari ba tengah hari nampun. 205. ENGKECHONG RIRIK: Tu bansa burong Engkechong ti pemadu iya mit sereta rajin agi ngiga pemakai. Pemakai enggau pendiau sama sabaka enggau burong Engkechong bukai. Chura bulu sida ka kuning-kuning agi. Maia nyabong jam 7.00 9.00 pagi enggau 1.00 4.00 lemai. Peda ayat 205 & 661.

Burong Engkechong Ririk 206. ENGKERASAK: Tu sabengkah ari bansa brong ti mit. Pemakai iya nginsap madu bungai, tungkul pisang, indu utai baka empelawa, indu buyah, raban semut enggau ulat. Sida enda bekaban maioh laban selalu ngati ka diri ngiga bungai ka bisi madu. Bulu manok ngambi bulu burong tu ka biru-biru bechampor enggau chelum. Dada iya bisi chelum lalu bisi mega bekeramak. Dada chelum nya ngambi chura dada kenyali. Maia nyabong ba jam 9.00 pagi enggau ba jam 3.00 lemai. 207. ENGKERASAK BAJAN: Bansa burong Engkerasak tu sama pendiau enggau Engkerasak Mantar (206), semina bansa tu mit agi. Diambi ka bulu manok, chura iya deka kuning agi. Kurang agi penakal ari ka datas nya tadi. Maia nyabong ba jam 9.00 pagi enggau ba jam 3.00 lemai. 208. ENGKERASAK LEPU: Lepu tu bansa ikan ti bepati bisa. Gamal iya enti dipeda dalam ai baka repik kayu ti udah burok. Iya selalu dipeda ayan ba ai mabu di tebing sungai tauka pasir. Tebak pati ikan tu bisa bendar. Diambi ka bulu manok, dada iya bekaramak burak, buyoh iya nyugut burak. Punggong enggau belakang iya pan burak agi ari Engkerasak mantar (206). Sayap iya meratai lalu burak ba pumpun iko. Enti bisi, iya ti beragum nya manah agi ari iya ti bejugu. Manok tu bulih disabong. Maia nyabong ba jam 9.00 & 9.30 pagi enggau 3.00 3.30 lemai. 209. ENSING BATU: Burong tu enda bekaban maioh, semina bepasang melaki bini aja enti dipeda maioh ari siko. Pendiau sida tu di menoa ulu. Bulu rekong, belakang enggau sayap iya. Iko iya burak ari atas lalu dipeda mirah-chelum ari baroh. Dada iya chelum begenyeling. Penerebai iya baka penerebai burong nendak (terabai kitau-kitau turun-tiki ba atas angin). Diambi ka bulu manok, chura iya burak-burak baka lansi, tengah sayap iya bekerat biru begenyeling. Manok bulu tu nakal disabong. Mami nyabong ba jam 8.00, 9.00 & 9.30 pagi enggau ba jam 2.00, 3.00 & 4.00 lemai.

210. ENSERIBAN: Tu sabengkah ari bansa ikan ti mit sereta jampat bendar makai laban nangi ka ikan besai nyambar sida ari baruh tauka burong ensing nyambar sida ari atas. Nya kabuah pendiau sida iya dipeda kitai tak ketik-ketik dalam ai, nadai ngenongngenong lama ba siti endor. Enti sida udah nyambar utai dempa ke laboh ngagai ai, sida lalu lari ari endor nya ngagai ai dalam agi tau ka lari kiba-kanan enda tentu jauh ari sida ke nyambar. Bansa ikan tu diau ba ai mabu, ba paya, parit, pungkar, Sungai kerapa enggau ba Sungai bekerangan di menoa ulu. Bulu manok ngambi chura ikan tu ka birukuning begulai enggau burak, chelum lalu bisi mega mirah mimit. Bulu manok ngambi bulu tu maioh macham lalu bulu manok enseriban tu deka bedar begulai enggau bulu manok bukai. Maia nyabong ba jam 9.00 & 10.00 pagi enggau ba jam 1.00 3.00 lemai. Peda ayat 664. 211. ENSERIBAN MARAM: Pendiau Ikan Enseriban tu dalam paya tauka pungkar. Chura sida chelum-mirah sereta alus agi gamal. Bulu manok ngambi bulu tu mega baka enseriban mantar tang chelum-mirah agi gamal. Maia nyabong ba jam 9.00 & 10.00 pagi enggau ba jam 1.00 3.00 lemai. Manah agi disabong lemai. 212. ENSERIBAN PADI: Ikan tu mega bansa Enseriban ti alus bendar. Chura sida tu burak agi ari bulu enseriban bukai. Kurang agi pemisa enti disabong. Maia nyabong ba jam 10.00 & 11.00 pagi enggau 1.00 3.00 ngalih hari. 213. ENSERIBAN SUNGAI: Ikan tu bansa Enseriban ti besai. Chura sida iya burak lalu bisi mirah ba kepai enggau iko. Bulu manok ngambi bulu tu enda tau nadai mirah ba pumpun iko enggau ba kepai sayap. Bulu tu manag disabong. Maia nyabong ba jam 8.00, 9.00 & 11.30 pagi eggau ba 12.30 & 1.30 ngalih hari. Peda ayat 664. 214. ENTEREKUP: Sabengkah ari raban bansa burong tu tengan iya pemesai. Bulu iya mirah kepayang sereta chelum ari pala ngagai dada. Iko iya pan chelum. Burong tu beridup ba indu utai baka buntak, belut enggau ulat. Bulu manok ngambi bulu tu mirah kepayang ba sayap begulai enggau chelum ba tubuh enggau dada. Maia nyabong ba jam 8.00 & 9.00 pagi enggau ba jam 2.00, 3.00 & 4.00 lemai. Sama jam enggau Biring Enterekup ba ayat 102. Peda cherita panjai agi ba ayat 651 & 665.

Burong Enterekup 215. ENTEREKUP BESEMPIDAN: Bulu manok tu mega mirah kepayang ba sayap begulai enggau chelum ari pala ngagai dada, tang penyelum iya chelum agi sereta bekilat gamal baka bulu burong sempidan. Iko iya bisi beserarai. Manok tu dua bulu (enterekup & sempidan) lalu bulih di sabong. Sempidan tu mega bulu manok ti nakal disabong. Maia nyabong ba jam 7.00 & 8.00 pagi enggau ba jam 2.00 & 3.00 lemai. Bulu manok tu enda bebiring. 216. ENTEREKUP BESENGAYAN: Bulu sida kepayang-mirah. Pemakai sida iya indu utai, Buntak, ulat enggau belut. Bulu manok ngambi bulu tu mirah-chelum, lalu kepayang ba sayap. Maia nyabong jam 8.00 9.00 pagi enggau 2.00 4.00 lemai. Sama sabaka enggau ba ayat 102. 217. ENTEREKUP BESINGUT: Bulu iya mirah kepayang ba sayap sereta chelum ari pala ngagai dada enggau ba tuboh. Ba bau iya begelam mirah-chelum baka gamal singkap indu manyi. Iko iya pan chelum. Burong tu beridup ba indu utai baka buntak, belut enggau ulat. Maia nyabong ba jam 8.00 & 9.00 pagi enggau ba jam 2.00, 3.00 & 4.00 lemai. 218. ENTEREKUP BUBUT: Bubut tu raban burong ti tengan iya pamesai. Bulu iya mirah bechampor enggau chelum. Diambi ka bulu manok, chura iya chelum agi ari Enterekup mantar, bisi begenyeling mirah. Bulu tu nakal disabong. Manah disabong maia ngalih hari barengkah ari jam 1.00 5.00 lemai. Peda cherita panjai agi ba ayat 651 enggau 665. 219. ENTEREKUP DUNDUN: Bulu iya mirah kepayang ba sayap sereta chelum ari pala, tuboh ngagai dada. Iko iya pan chelum. Chura iya ka kuning agi dipeda ari

Enterekup mantar (214) sereta alus agi bulu. Maia nyabong ba jam 8.00 & 9.00 pagi enggau ba jam 2.00, 3.00 & 4.00 lemai. 220. ENTEREKUP MATA: Bulu iya mirah kepayang ba sayap sereta chelum ari pala, tuboh ngagai dada. Iko iya pan chelum. Sabaka enggau Enterekup mantar ba 214. Chura iya muda sereta kuning. Maia nyabong ba jam 7.00 & 8.00 pagi enggau ari jam 1.00 ngalih hari ngagai jam 4.00 lemai. 221. ENTEREKUP MELAI: Enterekup Melai tu mega dikumbai Enterekup Dundun (219). Sabaka bulu enggau sama maia hari disabong. 222. IJAU: Bulu manok Ijau tu bedudok ari maioh bengkah bulu burong, buah, ikan enggau jelu, laban maioh macham utai idup ngambi chura bulu ijau. Bulu Ijau tu mega tau bendar ngasoh runding kitai charut dikena ngelala bulu manok ti betul. Penyaru runding baka tu tau mai kitai salah kelala sereta alah sabong. Bulu manok tu bedudok ari chura Ijau ti tebal agi ayan ba sabelah tubuh manok nya lalu diselat enggau chura bukai baka chelum, mirah, banda, labang, kuning, kelabu enggau chura utai bukai ti diambi ka bulu manok. Maia manah nyabong bulu manok Ijau tu ba jam 7.00, 8.00 & 9.00 pagi enggau ba jam 2.30 5.00 lemai. Peda mega bulu manok bukai ti lekat ba bulu Ijau tu, laban bulu manok bukai ti lekat dia sama tau dititih ka enti milih maia nyabong manok nitih ka penerang ti udah diberi maia nyabong sabengkah bansa bulu manok.

Burong Ijau Kunchit 223. IJAU BEKECHAP: Sabengkah ari raban bansa burong ti penumbas iya pamesai kurang lebih mesai burong Semakau. Bulu iya begelabak burak ba dada, lalu tuboh iya chelum bechampor enggau burak. Maia nyabong ba jam 7.00, 8.00 & 9.00 pagi enggau ba jam 3.00, 4.00 & 5.00 lemai. 224. IJAU BUAH TUBA: Buah Tuba tu bansa buah tubai kayu ti enda tau dempa. Buah tubai tu tau dikena nubai ikan di menoa ulu. Kulit iya ditutok sabedau dikena nubai. Bulu manok ngambi chura buah tu ka tebal agi ngundan bulu chelum diselat mimit enggau bulu mirah enggau bulu burak. Bulu tu ka nakal disabong. Maia nyabong ba jam 8.00, 9.00 & 10.00 pagi enggau ba jam 1.00, 2.00, 3.00 & 4.00 ngalih hari ngagai lemai.

Burong Kunchit 225. IJAU BURONG AI: Burong Ai tu sabengkah ari raban bansa Burong Empulu. Burong tu enda bekaban maioh, semina bepasang aja. Sida tu deka bendar bemain ba tebing sungai, makai anak ikan. Bulu manok ngambi bulu tu nyau deka baka gamal bulu Engkerasak Lepu (208), tang iya burak agi gamal. Dada iya sama bekaramak, tang buyoh iya enda nyugut. Bulu tu manah disabong. Maia nyabong ba jam 8.00 & 9.00 pagi enggau ba jam 1.00, 2.00 ngalih hari & 3.00 lemai. Peda 664. 226. IJAU BURONG ANTU: Burong Antu tu disebut kitai Nendak. Burong tu bansa burong ti tengan iya pamesai sereta landik bendar bemunyi nunda burong bukai. Bulu ari pala ngagai belakang iya Ijau, punggong iya burak lalu dada iya ngerang kepayang. Bulu manok ngambi bulu tu deka agi lekat ba Adong Burong (ayat 3), iya nya Burong Nendak ke bedada ngerang kepayang. Ba sanentang tu bulu iya Ijau, tang dada iya kepayang. Ijau Burong Antu tu nakal disabong enti bulu iya mantar. Maia nyabong ba jam 8.00 & 9.00 pagi enggau ba jam 1.00, 2.00, 3.00 & 4.00 lemai. 227. IJAU BURONG BEMBAN: Burong Bemban tu bansa burong ti mit. Sida iya makai ulat enggau undu utai. Bulu manok tu nyau deka baka bulu manok Lansi Rau (362), semina ba bau enggau dada iya burak. Maia manah disabong ba jam 7.00, 8.00 & 9.00 pagi enggau ba jam 1.00, 2.00, 3.00 & 4.00 lemai. 228. IJAU BURONG BIDAT: Sama disebut orang enggau Ijau Burong Kanji (230). Bansa burong ti mit. Bulu sayap enggau iko iya bekalapong burak. Leboh iya inggap, iko iya selalu ngerembai baka tusun daun kipas. Bulu sayap iya meratai. Deka bendar dipeda terebai semak agu nutu ulat. Bulu manok tu deka dudok ba bulu manok bukai. Bulu tu nakal disabong. Maia nyabong ba jam 7.00, 8.00 & 9.00 pagi enggau ba jam 1.00, 2.00, 3.00 & 4.00 lemai.

Burong Kanji-Bidat 229. IJAU BURONG DANAN: Burong tu raban bansa burong ti tengan iya pamesai. Chura iya ka biru-mirah, dada chelup lalu sayap iya meratai. Sida begiga ka pemakai ba tanah. Bulu manok ngambi bulu tu ijau-mirah, chelum dada lalu sayap meratai. Bulu tu nakal disabong. Maia nyabong iya ba jam 7.00 & 8.00 pagi enggau ba jam 2.00 & 3.00 lemai. 230. IJAU BURONG KANJI: Sama bulu enggau 228 datas Ijau Burong Bidat. Burong tu raban bansa burong ti tengan iya pamesai. Chura iya ka biru-mirah, dada chelum lalu sayap iya meratai. Sida begiga ka pemakai ba tanah. Bulu manok ngambi bulu tu ijau-mirah, chelum dada lalu sayap meratai. Bulu tu nakal disabong. Maia nyabong iya ba jam 7.00 & 8.00 pagi enggau ba jam 2.00 & 3.00 lemai.

Burong Kanji 231. IJAU BURONG KANJI BEDUDOK BA ENSERIBAN: Bulu manok ngambi chura ikan Ensariban tu ka biru-kuning begulai enggau burak, chelum lalu bisi mega mirah mimit. Enti Ijau Burong Kanji tauka Bidat tu inggap ba bulu Ensariban, sayap iya

meratai burak lalu iko iya bekalapong burak. Tang maioh agi chura bulu Ensariban dipeda. Laban manok tu dua bulu, iya deka nakal disabong ari iya ke mantar Ensariban tauka Ijau Burong Kanji aja. Maia nyabong ba jam 7.00, 8.00 & 9.00 pagi enggau ba jam 1.00, 2.00, 3.00 & 4.00 ngalih hari ngagai lemai. 232. IJAU BURONG KANJI BEDUDOK BA KUNCHIT: Bulu Burong Kunchit tu bedudok ba bulu chelum, ka biru-biru ba bulu sua, bulu belakang, bulu punggong enggau bulu rambai. Enti bulu Burong Kanji tu inggap ba Ijau Kunchit, sayap iya meratai burak lalu iko iya bekalapong burak. Manok tu dua bulu lalu nakal disabong. Maia nyabong ba jam 7.00, 8.00 & 9.00 pagi enggau ba jam 1.00, 2.00, 3.00 & 4.00 ngalih hari ngagai lemai. 233. IJAU BURONG KANJI BEDUDOK BA LANSI RAU: Bulu Lansi Rau tu burak beselat enggau chelum lalu bisi mega lekat bulu mirah. Tang gamal Lansi Rau tu deka biru agi gamal laban iya diau ba ai keroh agi. Enti bulu Burong Kanji tu inggap ba Lansi Rau, sayap iya meratai burak lalu iko iya bekalapong burak. Manok tu dua bulu lalu nakal disabong. Maia nyabong ba jam 7.00, 8.00 & 9.00 pagi enggau ba jam 1.00, 2.00, 3.00 & 4.00 ngalih hari ngagai lemai. 234. IJAU BURONG KANJI BEDUDOK BA PAPIT: Bulu Papit tu menais mirah ba bau enggau bisi mega mirah ba punggong. Antara bau enggau sayau, begenyeling biru. Sayap iya mirah mimit lalu tebal agi burak. Deka bendar bejelayan. Enti iya Papit Pasir, bulu iya alus agi sereta ka kuning agi. Enti iya Papit Resam, bulu iya mirah agi ari Papit bukai. Enti iya Papit Tunggal, bulu iya ka kasar agi. Enti bulu Burong Kanji tu inggap ba Papit, sayap iya meratai sereta bemiang burak lalu iko iya bekalapong burak. Manok dua bulu lalu bulih disabong. Maia nyabong ba jam 7.00, 8.00 & 9.00 pagi enggau ba jam 1.00, 2.00, 3.00 & 4.00 ngalih hari ngagai lemai. 235. IJAU BURONG MATI BUJANG: Tu raban bansa burong ti mit. Chura sida ka kuning-kuning, burak ngelinggi mata, burak kepai sayap. Pemakai sida ulat, undu utai mit, buah kara, buah kayu alah, buah randau engkinjor labang enggau bansa bungai. Bulu manok ngambi bulu tu bisi ijau, dada iya burak, kepai sayap iya burak, belakang chelum. Bulu tu manah disabong. Maia nyabong ba jam 7.00, 8.00 & 9.00 pagi enggau ba jam 2.00, 3.00 & 4.00 ngalih hari ngagai lemai.

Ijau Burong Mati Bujang 236. IJAU ENSELUAI: Enseluai tu sabengkah ari raban ikan ti mit di ulu sungai. Bansa tu besai mimit ari Enseriban. Tisik iya burak agi lalu bisi beturis chelum ba tengan tubuh. Bulu manok ngambi bulu ikan tu burak kuning-kuning. Bisi begenyeling biru ba tengan sayap, kepai sayap burak. Iko bekalepong burak. Bulu manok tu manah disabong. Maia nyabong ba jam 7.00, 8.00 & 9.00 pagi enggau ba jam 1.00, 2.00 & 3.00 lemai. 237. IJAU ENSELUAI PANJUT: Enseluai Panjut tu besai ka samoa raban bansa ikan enseluai, enseriban tauka lansi. Pendiau sida ba sungai di menoa ulu ti bekerangan. Bisi ga orang ngumbai ikan tu Enseriban Sungai. Kepai enggau iko iya mirah baka enggi enseriban. Bulu manok ngambi bulu tu pan mirah ba pumpun iko. Bulu sua iya beserepang. Maia nyabong ba jam 7.00, 8.00 & 9.00 pagi enggau ba jam 1.00, 2.00 & 3.00 lemai. Bulu manok tu sama empa enggau Enseriban Sungai enchuri hari makai ba jam 9.00 pagi enggau ba jam 3.00 lemai. 238. IJAU ENTABA: Entaba tu bansa utai tumboh ba dan kayu ti besai sereta tuai. Entaba tu mansut ka bungai ti manah bau. Batang iya mit sereta kuning. Bulu manok ngambi utai tu kuning ti tebal agi lalu bechampor enggau burak-chelum. Penguning iya kuning agi ari ijau bukai. Maia nyabong ba jam 8.00, 9.00 & 10.00 pagi enggau ba jam 2.00, 3.00 & 4.00 lemai. 239. IJAU KEMPAT TIANG: Kempat Tiang tu sabengkah ari raban burong ti tengan iya pamesai. Bulu iya dipeda ari jauh baka ka chelum, tang enti dipeda semak, bulu iya gadong-tuai sereta begenyeling. Bulu langgai iya dua lambar betulang lalu ngerembai segala ba ujong baka penyipat lalat. Nyawa burong tu nyaris bendar. Bulu manok ngambi bulu tu bisi bulu gadong-tuai begenyeling ba dada enggau tuboh manok. Bulu tu nakal disabong. Maia nyabong ba jam 9.00 pagi enggau ba jam 3.00, 4.00 & 5.00 lemai. 240. IJAU KELIU BATU: Bulu manok tu sama tau disebut Kelabu Keliu Batu. Keliu Batu tu bansa ikan menoa ulu. Pendiau sida makai lukut ti tumbuh ba batu dalam ai. Gamal manok ngambi bulu tu nyau deka baka gamal Ijau Kunchit, tang samoa pun bulu iya Kelabu-Mirah. Pumpun iko iya burak. Manok tu nakal disabong. Manok tu tau dikumbai Raja bulu manok, tau disabong sabarang maia ari pagi nyentok ka lemai, nadai bulu bukai nganu iya. Bulu manok tu jarang ditemu. 241. IJAU KUNCHIT: Tu sabengkah raban burong ti mit sereta maioh bansa enggau chura. Bulu Kunchit tu bedudok ba bulu chelum, biru tuai ba bulu sua, belakang, punggong enggau rambai. Pemakai sida indu utai, ulat, bungai kayu enggau maioh bansa buah. Maia nyabong ba jam 9.00 & 9.30 enggau ba jam 1.00 & 2.00 ngalih hari.

Burong Kunchit 242. IJAU KUNCHIT BUYUT: Buyut tu pemadu besai ka bansa burong kunchit. Iya mega disebut kitai Kunchit Bakau tauka Kunchit Purang. Bulu iya chelum. Diambi ka bulu manok, bulu iya pan chelum mega tang bisi bemiang bulu ijau ba bulu sua enggau ba punggong. Maia nyabong ba jam 9.00 11.00 pagi enggau ari jam 1.00 4.00 lemai. Ba jam 5.00 & 5.30 lemai, Kunchit Buyut tu berebut makai buah lambor jela enggau Enterekup Melai. Nya kabuah seduai tu sama-sama tau nganu pangan ba maia tu. Nya kabuah, ba jam tu, Ijau Kunchit Buyut tau makai nengali ngenchuri hari. Peda cherita ba ayat 666. 243. IJAU KUNCHIT KABAN: Kunhit Kaban tu pemadu mit ka samoa raban burong kunchit. Sida deka bekaban maioh. Diambi ka bulu manok, bulu sida tu puda ari samoa Ijau Kunchi bukai. Bulu tu nyamai disabong. Maia nyabong ba jam 7.00 & 8.00 pagi enggau ba jam 2.00, 3.00 & 4.00 lemai. 244. IJAU KUNCHIT KEMALI: Kunchit Kemali tu pan bansa burong kunchit ti mit. Bulu iya chinang-chinang mirah ari rekong ngagai pala. Patuk iya juring serta panjai. Bulu manok ngambi bulu tu, bedudok ari ijau sereta ka mirah-mirah champor kuning ba rekong. Ba bau iy bisi mega bulu mirah. Maia nyabong ba jam 9.00 pagi. Iya mega manah disabong ba jam 12.00 tengah hari nampun, laban maia tu iya tinggi penepan ba puchok ragai bemunyi kediri. Maia lemai hari, iya manah di sabong ba jam 3.00, 4.00 & 5.00 lemai.

Burong Kunchit Kemali 245. IJAU KUNCHIT MUDA: Bulu kunchit tu baka bulu Ijau Kunchit mantar, bedudok ba bulu chelum, ka biru-biru ba sua, belakang, punggong enggau rambai. Tang chura iya deka puda agi Ijau Kunchit. Maia nyabong ba jam 9.00, 10.00 & 11.00 pagi enggau ba jam 1.00, 2.00 & 3.00 ngalih hari. 246. IJAU KUNCHIT PAPIT: Bulu manok tu bepun ari Ijau kunchit, tang ba bau iya begelum chelum bulu ngambi bulu Papit. Bulu tu bulih disabong laban dua bulu lalu maioh raup. Bulu dada iya chelum ngambi dada kenyali, lalu bisi mega bulu dada iya bepanchor. Iya ti chelum dada nya ti bulih agi disabong. Maia nyabong ba jam 9.00, 10.00 & 11.00 pagi enggau ba jam 1.00, 2.00 & 3.00 lemai. 247. IJAU KUNCHIT SENUMBIT: Senumbit tu bansa indu utai ti tau nyengat. Sida deka bendar besarang dalam lubang tanah. Bulu manok ngambi bulu tu chelum lalu bisi bemiang burak-kuning. Bulu manok tu mega bepun ari Ijau Kunchit. Ba bau iya begelum mirah, sua enggau punggong iya bemiang mirah tauka endang lekat bulu mirah-kuning tuai. Maia nyabong ba jam 9.00, 10.00 & 11.00 pagi enggau ba jam 1.00, 2.00 & 3.00 lemai.

Burong Kunchit Senumbit 248. IJAU KUNCHIT TEMIANG: Kunchit Temiang tu pemadu iya manah bulu ka samoa burong Kunchit. Bulu manok ngambi bulu tu ka tebal agi chelum lalu bemiang kuning-tuai ba bulu sua, punggong enggau rambai. Ba bau iya begelum kuning tuai. Manok tu bulih disabong lalu tau disabong ngenchuri hari ba jam 11.00 pagi, 12.00 tengah hari & 1.00 ngalih hari. Kabuah pia, laban ba maia tu iya tinggi penepan ari burong bukai ke endor iya ngila diri bemunyi. Maia nyabong ba jam 8.00 & 9.00 pagi enggau ba jam 2.00 & 3.00 ngalih hari. 249. IJAU LELAYANG: Lelayang tu sabengkah ari bansa burong ti mit, panjai sayap, beraban maioh serta terbai laju. Bulu manok ngambi bulu Ijau Lelayang tu burak-kuning, nyau deka baka Jelayan. Bau iya bekarat biru begenyeling, lalu pun bulu iya ke terus nya mirah serta bulih agi disabong ari pun bulu chura bukai. Dada iya bepanchor mirah redam terus ngagai buyoh iya. Pumpun iko iya nyugut burak baka taya (kapas). Belakang iya

chelum angus mimit. Ijau Lelayang tu burak tauka puda agi ka samoa Ijau Lelayang bukai. Bulu tu nakal disabong. Maia nyabong ba jam 8.00 & 9.00 pagi enggau ba jam 2.00 & 3.00 ngalih ari. 250. IJAU LELAYANG BATU: Lelayang tu bansa ke diau dalam lubang batu. Sarang burong tu berega bendar laban manah bendar diempa. Bulu manok ngambi bulu Ijau Lelayang Batu tu chelum kanggan sereta begenyeling. Pun bulu iya mirah, dada iya bekechap mirah tuai ngagai buyoh iya. Pumpun iko iya nyugut burak. Bulu tu bulih disabong. Maia nyabong ba jam 8.00 & 9.00 pagi enggau ba jam 2.00 & 3.00 ngalih ari. 251. IJAU LELAYANG BEDUDOK BA ENSERIBAN: Bulu manok tu tebal agi ngambi chura ikan Enseriban ka biru-kuning begulai enggau burak, chelum lalu bisi mega mirah mimit. Bulu manok Ijau Lelayang tu burak-kuning. Bau iya bekarat biru begenyeling, lalu pun bulu iya ke terus nya mirah. Dada iya bepanchor mirah redam terus ngagai buyoh iya. Pumpun iko iya nyugut burak baka taya (kapas). Belakang iya chelum angus mimit. Bulu manok mai bulu dua iti tu bulih disabong. Maia nyabong ba jam 8.00 & 9.00 pagi enggau ba jam 2.00 & 3.00 ngalih ari. 252. IJAU LELAYANG BEDUDOK BA IJAU KUNCHIT: Bulu manok tu tebal agi ngambi bulu Ijau Kunchit ke bedudok ba bulu chelum, biru tuai ba bulu sua, belakang, punggong enggau rambai. Bulu manok Ijau Lelayang tu burak-kuning. Bau iya bekarat biru begenyeling, lalu pun bulu iya ke terus nya mirah. Dada iya bepanchor mirah redam terus ngagai buyoh iya. Pumpun iko iya nyugut burak baka taya (kapas). Belakang iya chelum angus mimit. Bulu manok mai bulu dua iti tu bulih disabong. Maia nyabong ba jam 8.00 & 9.00 pagi enggau ba jam 2.00 & 3.00 ngalih ari. 253. IJAU LELAYANG BEDUDOK BA MENANING: Bulu manok tu tebal agi ngambi bulu menaning ke ijau enggau kuning-mirah ba belakang. Ba bau iya begelam kuning enggau mirah lalu bisi bekerat bulu begenyeling biru kanggan. Bulu Ijau Lelayang burak-kuning tu lekat ba menaning sereta bulih agi disabong ari Menaning mantar tauka Ijau Lelayang mantar. Maia nyabong nitih ka penudok pun bulu ti endor iya bedudok, iya nya bulu Menaning ba jam 9.00 & 10.00 pagi enggau ba jam 2.00 & 3.00 lemai. 254. IJAU LELAYANG KANGGAN: Bulu manok ngambi bulu tu begenyeling chelum iko, baka kain kanggan ti agi baru. Bulu tu bulih disabong. Maia nyabong ba jam 8.00 & 9.00 pagi enggau ba jam 2.00, 3.00 & 3.30 lemai. 255. IJAU LELAYANG LADU: Bida bulu manok tu ari Ijau Lelayang bukai iya nya ba iko iya. Iko manok tu juring baka jerumat, pumpun iko iya burak, baroh degok burak. Bulu tu nakal disabong. Maia nyabong ba jam 8.00 & 9.00 pagi enggau ba jam 2.00, 3.00 & 3.30 lemai. 256. IJAU LELAYANG RANGKANG: Bansa lelayang tu deka bendar nepan ba atas rangkang. Pemakai sida iya indu utai. Bulu tu kurang pemulih disabong. Maia nyabong ba jam 8.00 & 9.00 pagi enggau ba jam 2.00, 3.00 & 3.30 lemai.

257. IJAU LELAYANG TEBERU: Bulu Ijau Lelayang tu sabaka enggau Ijau Lelayang Rangkang. Semina bulu iya enda tentu begenyeling. Pendiau sida di menoa ulu lalu pemakai sida sama sabaka. Bulu tu kurang pemulih disabong. Maia nyabong ba jam 8.00 & 9.00 pagi enggau ba jam 2.00, 3.00 & 3.30 lemai. 258. IJAU LANDAK: Landak tu bansa jelu anak. Bulu iya besai sereta tajam. Pun enggau ujong bulu iya burak, lalu chelum ba tengah. Landak landik bendar ngesai ka bulu iya dikena iya ngelaban jelu bukai ti deka nganu iya. Bulu ti dikesai ka iya baka ka disumpit. Bulu manok ngambi bulu landak tu tebal agi burak bechampur enggau chelum lalu bisi bulu mirah mimit, nyau ka baka gamal jelu landak nya empu. Bulu tu bulih disabong, tang jarang bendar tatemu ka bulu baka tu. Maia nyabong ba jam 8.00 & 9.00 pagi enggau ba jam 3.00 & 4.00 lemai. 259. IJAU NENDAK: Bulu tu sama enggau Ijau Burong Antu (ayat 226). Burong Antu tu disebut kitai Nendak. Bulu ari pala ngagai belakang iya Ijau, punggong iya burak lalu dada iya ngerang kepayang. Bulu manok ngambi bulu tu deka agi lekat ba Adong Burong (ayat 3), iya nya Burong Nendak ke bedada ngerang kepayang. Ba sanentang tu bulu iya Ijau, tang dada iya kepayang. Ijau Burong Antu tu nakal disabong enti bulu iya mantar. Maia nyabong ba jam 8.00 & 9.00 pagi enggau ba jam 1.00, 2.00, 3.00 & 4.00 lemai. 260. IJAU SEMALAU: Bulu burong Semalau tu chelum, sayap enggau iko iya bisi burak. Bulu manok ngambi bulu tu tebal agi ijau, chelum begulai enggau burak. Keduadua langgai panjai iya burak. Maia nyabong ba jam 7.00 & 8.00 pagi enggau ba jam 3.00 & 4.00 lemai. 261. IJAU TANDOK ULAT: Tandok Ulat tu bansa burong tengan iya pamesai baka burong semalau. Burong tu deka bendar bekaban lebih agi maia sida iya pulai lemai hari ngiga endor tindok. Bekalih bulu enggau burong Semalau, bulu burong Tandok Ulat tu tebal agi burak lalu bulu chelum ka gulai iya. Bulu manok ngambi bulu tu tebal agi burak, tang enda baka pemurak manok Labang. Bau iya bakerat biru-gadong, sayap iya burak, dada iya machor burak. Maia nyabong ba jam 7.00, 8.00 & 9.00 pagi enggau ba jam 1.00, 2.00, 3.00 & 4.00 lemai. 262. JELAYAN: Asal jako Jelayan tu datai ari bansa utai tumboh ti benama Jelai. Utai tu sabengkah ari bansa rutan ti besai, nyau deka baka gamal rutan semambu. Ari puchok jelai, bulu manok diberi nama Jelayan. Bulu manok ngambi bulu tu maioh agi ijau, tang iya burak tauka kuning agi. Ujong sayap iya burak. Bulu Jelayan tu deka lekat ba bulu bukai baka bulu ikan, indu utai, puchok kayu, jelu enggau burong. Maia nyabong bulu Jelayan mantar tu ba jam 9.00, 10.00 & 11.00 pagi enggau ba jam 1.00, 2.00 & 3.00 lemai. 263. JELAYAN BUAH: Bulu tu enda tentu bulih disabong. Jelayan buah tu ngambi chura buah ti bedau mansau ke agi biru dipeda. Maia nyabong ba jam 9.00, 10.00 & 11.00 pagi enggau ba jam 1.00, 2.00 & 3.00 lemai.

264. JELAYAN DURI: Duri ti diambi ka bulu manok tu iya nya duri semambu. Duri ti tumbuh ba semambu tu endang dikena nyaga semambu ari dikachau utai bukai awak ka sida tau nyulur mansang. Nya kabuah bulu tu bulih disabong, laban nadai maioh utai nganu iya. Jelu enggau burong enda tentu nyamai ditebak duri semambu. Indu utai baka semut enggau empelawa deka bendar diau ba puchok tauka daun semambu laban nadai maioh utai berani ngachau sida dia. Bulu manok tu bedudok ari Jelayan tang ba bau iya begelam chelum mirah-redam. Ba punggong iya mirah-redam mega. Kepai sayap iya burak, dada iya besingkap burak begulai enggau chelum mirah-redam. Iko iya begenyeling biru, lalu sua iya bebuah. Maia nyabong ba jam 9.00, 10.00 & 11.00 pagi enggau ba jam 1.00, 2.00 & 3.00 lemai. 265. JELAYAN ENSERIBAN SUNGAI: Bulu manok tu manah gamal. Bedudok ba Jelayan, bulu bau iya bisi menais mirah bekerat biru begenyeling. Kepai sayap iya burak lalu bisi mega mirah. Pumpun iko iya mirah. Maia nyabong ba jam 9.00, 10.00 & 11.00 pagi enggau ba jam 1.00, 2.00 & 3.00 lemai. Tau dikena ngenchuri hari makai kediri ba jam 9.00 pagi & 3.00 lemai asal enda betemu enggau Ijau Burong Ai. 266. JELAYAN ENSERIBAN KABAN: Bedudok ba Jelayan, bulu bau iya bisi birukuning begulai enggau burak, chelum enggau menais mirah. Kepai sayap iya burak. Pumpun iko iya mirah. Maia nyabong ba jam 9.00, 10.00 & 11.00 pagi enggau ba jam 1.00, 2.00 & 3.00 lemai. 267. JELAYAN ENSERIBAN MARAM: Bedudok ba Jelayan, bulu bau, belakang, rambai iya chelum-mirah. Kepai sayap iya burak. Pumpun iko iya mirah. Maia nyabong bulu tu ba jam 9.00, 10.00 & 11.00 pagi enggau ba jam 1.00, 2.00 & 3.00 lemai. 268. JELAYAN ENSERIBAN PADI: Bedudok ba Jelayan, bulu tu burak tauka puda agi ari enseriban bukai. Kepai sayap iya burak. Pumpun iko iya mirah. Maia nyabong bulu tu ba jam 9.00, 10.00 & 11.00 pagi enggau ba jam 1.00, 2.00 & 3.00 lemai. 269. JELAYAN ENTAGALIH: Entagalih tu mega disebut kitai Papit Punggu. Entagalih tu disebut kitai Iban menua ulu. Burong tu sabengkah ari bansa burong menaul ti mit bendar, nyau deka mesai burong entelit. Patuk iya ngelakait baka patok menaul. Burong tu mega mangah laban iya ukai semina makai indu utai baka tampok pinang, tang iya mega makai burong ti mit baka sida kunchit, pipit, engkechong enggau entawai. Chara iya ngulih ka burong bukai tu endang disambar iya benong sida iya terebai. Bulu burong tu chelum sereta beperintik burak ba sayap. Dada iya besingkap burak baka tisik ikan tauka baka buri ti disanggit ba baju. Punggong iya baka ka chelum angus, lalu buyoh enggau pumpun iko iya nyugut burak. Bulu tu mega deka lekat ba bulu manok bukai. Bulu manok ngambi bulu tu nakal sereta bulih disabong laban iya pintar sereta maioh raup ba pemakai. Maia nyabong barengkah ari 9.00 11.00 pagi enggau ari jam 1.00 3.00 lemai. 270. JELAYAN ENTUKAR: Entubar tu sabengkah ari bansa burong ti besai. Sida begiga ka pemakai ba tanah. Bulu manok tu, enti iya enda terus, nyau deka baka gamal Bangkas Entabalang muda, laban buyoh enggau dada iya bisi apas bulu Bangkas

Entabalang. Bulu tu nakal disabong. Maia nyabong ba jam 9.00 & 10.00 pagi enggau ba jam 2.00, 3.00 & 4.00 lemai. 271. JELAYAN KURA tauka TEKURA: Kura tu sabengkah ari bansa jelu ti bekaki empat. Pendiau iya sama tau dalam ai enggau ba darat. Bulu manok ngambi bulu tu bedudok ba Jelayan tang bisi kuning ba bau enggau mirah ba pun bulu. Bulu manok tu mega nakal disabong laban maioh raup sereta nadai milih gamal moa hari. Maia manah disabong ba jam 8.00 & 9.00 pagi enggau ba jam 3.00 & 4.00 lemai. 272. JELAYAN KURA BEDUDOK BA ENSERIBAN: Bulu manok tu tabal agi enseriban tang punggong iya angus agi. Bulu dada iya besingkap besai burak-kuning lalu bisi mega chelum. Pun bulu iya mirah. Manok tu pan nakal disabong ari Jelayan Kura mantar. Maia nyabong ba jam 8.00 & 9.00 pagi enggau ba jam 3.00 & 4.00 lemai. 273. JELAYAN KURA BEDUDOK BA MENANING: Gaya bulu manok tu tabal agi ngambi bulu menaning tang bulu punggong iya angus agi ari bulu menaning mantar. Bulu dada iya besingkap mirah lalu mirah ba buyoh. Bau iya begelam kuning sereta bekerat biru begenyeling. Kepai sayap iya burak. Bulu tu nakal disabong laban dua bulu. Maia nyabong ba jam 8.00 & 9.00 pagi enggau 2.30 4.00 lemai. 274. JELAYAN KURA JAONG: Kura Jaong tu kuning agi ari kura bukai. Bulu manok ngambi bulu tu pan kuning agi ari Jelayan Kura bukai sereta nakal disabong. Maia nyabong ba jam 8.00 9.30 pagi enggau 2.00 4.00 lemai. 275. JELAYAN LUOS: Chura bulu tu burak ka samoa bulu manok Jelayan. Dada iya chelum, pumpun iko iya burak lalu iko iya chelum begenyeling. Manok bulu tu nakal disabong. Maia nyabong ari jam 9.00 pagi ngagai jam 4.00 lemai. Reti nya, tau disabong apus hari. 276. JELAYAN MENANING: Bulu menaning tu bisi ijau. Tuboh iya bisi kuning-mirah ba belakang. Bau iya begelam kuning begulai enggau mirah sereta bekerat biru begenyeling kangan. Dada iya chelum lalu bisi mega iya bedada machur burak begulai enggau mirah. Pumpun iko iya burak. Iya ti mirah pun bulu nya bulih agi disabong. Bulu menaning tu inggap ba Jelayan. Maia nyabong ba jam 9.00 & 10.00 pagi enggau ba jam 2.00 & 3.00 lemai. 277. JELAYAN MUDA: Bulu manok tu nyau deka baka gamal Jelayan Luos, sama bisi buya bulu Ijau Lelayang tauka menaning. Iya ti bisi pun bulu mirah nya ti manah agi disabong. Maia nyabong ba jam 9.00, 10.00 & 11.00 pagi enggau ba jam 2.00, 3.00 & 4.00 lemai 278. JELAYAN NIBONG: Bulu manok tu ngambi chura upih nibong. Dada iya chelum. Belakang enggau punggong iya chelum lalu bisi nyambil mirah-tuai. Bau iya bisi buya mirah-tuai, bekerat biru begenyeling. Kepai sayap iya burak lalu bisi apas mirah-chelum. Manok bulu tu nakal disabong. Maia nyabong ari jam 9.00 pagi lalu terus ngagai 3.00 lemai. Nyau deka baka maia nyabong Jelayan Luos.

279. JELAYAN PAPIT: Papit ka sakalitu iya nya bansa indu utai ti tau nyengat, tang enda tentu bisa. Sengat iya semina ngasoh kitai tekenyit enda lama aja. Bulu manok tu begelum chelum lalu bisi menais mirah ba bau iya. Antara bau enggau sayap iya mega bisi begenyeling biru. Sayap iya mirah mimit lalu tabal agi burak bejelayan. Punggong iya mega bisi mirah. Dada iya mega bisi chelum ngambi dada kenyali tauka bepanchor. Iya ti chelum dada nya bulih agi disabong. Maia nyabong ba jam 9.00, 10.00 & 11.00 pagi enggau ari jam 1.00 ngalih hari ngagai 3.00 lemai. 280. JELAYAN TUAI: Ba sanentang tu, bulu manok tu endang bulu menaning. Chura bulu iya ke tu nya pemadu tuai ka bulu menaning, tang iya bedudok ba Jelayan. Bulu tu mega nakal disabong. Maia nyabong ba jam 9.00, 10.00 & 11.00 pagi enggau ba jam 1.00, 2.00 enggau 3.00 lemai. 281. JELAYAN UPA: Bulu Jelayan Upa tu nyau deka baka chura Jelayan Muda, tang iya ke tu puchat agi gamal dipeda, ngambi pemuchat upa. Bulu tu enda tentu bulih disabong. Maia nyabong ba jam 10.00 & 11.00 pagi enggau ba jam 2.00 & 3.00 lemai. 282. JELAYAN ENGKERASAK: Gamal bulu tu nyau deka baka bulu Engkerasak, biru-biru bechampor enggau chelum. Dada iya bisi chelum ngambi dada kenyali lalu bisi mega bekeramak. Iya ke bejelayan tu puda agi bulu ari engkerasak mantar lebih agi peda kitai ba bulu sua enggau ba bulu rambai iya. Kepai sayap iya burak lalu iko iya betugang labang. Maia nyabong ba jam 9.00, 10.00 & 11.00 pagi enggau ba jam 1.00, 2.00 enggau 3.00 lemai. 283. KELABU: Bulu Kelabu tu dua macham chura. Bisi nya ngamau biru-chelum, lalu bisi mega apas biru-mirah. Tang kedua chura bulu tu enda begenyeling. Bulu Kelabu tu maioh bulu bukai nepan ba iya, baka bulu ikan, jelu, burong, indu utai enggau utai tumboh. Maia nyabong nitih ka bulu ti bisi lekat ba bulu manok Kelabu.

Kelabu 284. KELABU TENGAS: Tengas tu nama anak ikan semah ti diau ba ai tabar sereta chiru di menoa ulu. Ikan semah tu endang disema ka bansa Iban Raja Ikan sereta manah gamal dipeda. Bulu manok ngambi bulu tu, dada iya Kelabu ngamau biru-chelum, bulu sua enggau punggong iya bisi menais kuning, bau iya begelam chelum apas bechampor enggau kuning. Bulu Kelabu Tengas tu muda agi dipeda ari Kelabu Semah. Manok tu nakal disabong. Maia nyabong ba jam 7.00 & 8.00 pagi enggau ba jam 3.00, 4.00 & 5.00 lemai. 285. KELABU BABI: Bulu manok tu ngambi bulu babi babas. Samoa bulu ba manok tu Kelabu Madang baka chura bulu babi. Manok bansa tu jarang ditemu. Maia nyabong ba jam 7.00 & 8.00 pagi enggau ba jam 3.00, 4.00 & 5.00 lemai. 286. KELABU BANTA: Banta tu bansa ikan ti tengan iya pamesai ti diau di menoa ulu. Sida iya idup beraban lalu deka bendar makai buah ensurai. Ikan Banta tu tau nyaru tiga kali, leboh ai bah, dalam sataun. Ketarubah iya nyaru, dikumbai nyaru arang. Kedua kali iya nyaru dikumbai nyaru ensabi lalu katiga kali iya nyaru, dikumbai nyaru jagong. Bulu manok ngambi bulu tu, dada iya kelabu-tuai, bau iya begelam mirah-tuai. Bulu sua enggau bulu punggong iya sama bisi mirah-tuai. Bulu tu numbas pemanah di sabong. Maia nyabong ba jam 7.00 & 8.00 pagi enggau ba jam 3.00, 4.00 & 5.00 lemai. 287. KELABU BAUNG: Baung tu bansa ikan ti bepati, tang iya nadai tisik. Baung ti diau ba sungai bekarapa di menoa ulu chelum agi chura kulit iya, lalu iya tu diau ba ai sungai chiru, kuning agi chura kulit iya. Ikan tu tau sama diau ba ai sungai ti enda tentu masin enggau ba ai sungai ti tabar, tang menoa iya ti bendar nya ba pala pasang, ba endor ti datai ai pasang. Leboh maia ai pasang, ai dia bisi masin mimit dibai ai ti mansang ari ili. Enti maia ai surut, ai sungai ba endor nya nyadi tabar laban banchak ai ari ulu. Leboh maia ai pasang, ikan baung tu nitih ka ai pasang begiga ka anak ikan, ikan ti mit, anak undang, emburi enggau belut ka pemakai. Bulu manok ngambi bulu ikan baung tu, dada iya ngamau puchat. Bulu sua, bau enggau punggong iya bisi kuning-kelabu. Bisi mega bulu bansa tu lekat ba bulu manok labang ke lalu disebut kitai Kelabu Baung mega. Bulu tu numbas iya disabong. Maia nyabong ba jam 7.00 & 8.00 pagi enggau ba jam 3.00, 4.00 & 5.00 lemai. 288. KELABU BERIAK: Beriak tu jako orang menoa ulu, lalu sama reti enggau Kelabu Kuchey (peda ayat 313). 289. KELABU EMPANGAU: Empangau tu sabengkah ari bansa indu utai ti udu ngerusak padi enggau sayur ti tanam kitai ba umai enti umai enda dijaga enggau manah. Indu Empangau tu tau manching ka rachun ti bisa sareta jai bendar bau. Bulu manok ngambi bulu empangau tu, kelabu iya chelum agi. Ba bau iya bisi menais kuning mirahtuai, nyau deka baka Kelabu Empelawa. Maia nyabong ba jam 7.00 & 8.00 pagi enggau ari jam 1.00 4.00 lemai.

290. KELABU EMPITU: Empitu tu sabengkah ari bansa burong ti mit. Pendiau sida begiga ka pemakai ba sabelah tanah. Pemakai sida iya nya buah rumput, indu utai, ulat enggau belut. Bulu manok ngambi bulu burong Empitu, kepai sayap enggau iko iya kelabu, bau iya begelam chelum dudok ba mirah-redam. Dada iya bisi bekaramak lalu bisi mega kelabu tuchi. Enti bisi, iya ke ketupong nya manah agi, nitih ka gaya burong nya empu. Maia nyabong ba jam 8.00, 9.00 & 10.00 pagi enggau be jam 1.00, 2.00 & 3.00 lemai.

Burong Empitu 291. KELABU EMPITU INDU: Chura bulu manok ngambi bulu tu puda agi ari Kelabu Empitu mantar. Dada iya kelabu tuchi nadai bekeramak. Manok bulu tu bulih agi disabong. Maia nyabong ba jam 8.00, 9.00 & 10.00 pagi enggau be jam 1.00, 2.00 & 3.00 lemai. 292. KELABU EMPITU LELAKI: Chura bulu manok ngambi bulu tu redam agi ari Kelabu Empitu mantar. Dada iya bekeramak mirah-tuai ngagai pun buyoh iya. Maia nyabong ba jam 8.00, 9.00 & 10.00 pagi enggau be jam 1.00, 2.00 & 3.00 lemai. 293. KELABU EMPITU MATA: Chura bulu manok ngambi bulu tu puda agi ari Kelabu Empitu mantar. Dada iya bekeramak mirah-tuai ngagai pun buyoh iya lalu bisi mega kelabu tuchi. Maia nyabong ba jam 8.00, 9.00 & 10.00 pagi enggau be jam 1.00, 2.00 & 3.00 lemai. 294. KELABU EMPELAWA EMPELIAU: Empelawa tu bansa indu utai ti nadai sayap, bekaki enam, sereta begiga pemakai ngena pukat. Empelawa tu nadai milih endor diau dalam tanah, madang babas, puchok kayu, atas ai, sabelah rumah enggau maioh endor bukai. Bulu manok ngambi bulu tu nyau deka baka gamal Kelabu Empangau, tang iya lain mimit laban bulu bau iya maioh agi kuning tauka mirah-tuai. Maia nyabong ba jam 9.00 & 10.00 pagi enggau be jam 2.00, 3.00 & 4.00 lemai. 295. KELABU EMPELAWA JEROK: Empelawa Jerok tu bansa burong ti tengan iya pamesai. Pengawa sida batebok ka punggu kayu begiga ka ulat enggau indu utai ti diau dalam batang kayu burok. Bulu manok ngambi bulu tu kelabu chelum bechampur enggau

mirah nitih ka chura burong nya empu. Maia nyabong ba jam 10.00 & 11.00 pagi enggau ba jam 1.00 & 2.00 ngalih hari. 296. KELABU EMPELAWA MATA: Sabaka bulu enggau Kelabu Empelawa Empeliau (294). Bau iya sama maioh agi kuning tauka mirah-tuai semina chura iya puda agi. Maia nyabong ba jam 9.00 9.30 pagi enggau ba jam 2.00, 3.00 & 4.00 lemai. 297. KELABU EMPELAWA TAPANG: Empelawa Tapang tu besai ka samoa bansa empelawa. Pukat ti digaga iya liat sereta lekat agi lalu tau dikena iya nangkap burong ti mit baka kunchit enggau engkerasak. Bulu manok ngambi bulu tu balat agi begenyeling kelabu lalu tebal agi bulu kuning lekat ba iya. Bulu bau iya begelam agi. Maia nyabong ba jam 9.00 9.30 pagi enggau ba jam 2.00, 3.00 & 4.00 lemai. BULU MANOK MANAH: Maioh raup tauka nadai maioh bulu bukai munoh iya enti betul maia nyabong, tuah manah, burong manah enggau mimpi manah. Ngena sabong kemaiatu, manok sabong enda tau enda chukup intu ari segi pemakai, pengerai enggau latih. 1) Tuntong Belaja Nadai utai munoh semina maia tengah hari nampun, iya deka alah laban Engkechong Kampong. 2) Bangkas Tasik Semina alah laban Engkechong, Tasau Biring & Enterekup. Bulu manok bukai nadai munoh iya. 3) Kelabu Antu nadai munoh. 4) Burik Kuang Kapong nadai munoh. 5) Tuntong Punggok nadai munoh. 6) Labang Duku Adong nadai munoh. 7) Ijau Keliu Batu tauka Kelabu Keliu Batu nadai munoh. Biring Engkeranau Ai disabong ba jam 11.00 pagi, 12.00 tengah hari enggau 1.00 ngalih hari nadai utai nganu. TUAH MANOK IBAN: Nyadi ba pasal tuah manok tu, ukai penulis tu lebih-lebih dulu pansut jako ari Petara. Samoa utai idup bisi Petara nyaga sida lalu enda tau sapeneka ati kitai ngayah tauka merinsa ka utai idup. Nya kabuah kitai iban menya bejimat bendar ba ulah enggau jako diri empu enggai ka salah pengawa dikerja tauka salah jako dipansut. Enti Petara meda ulah kitai enda manah tauka ninga jako kitai nya jelar-jelar, kitai tau nadai berkat diberi iya. Tang enti kitai ngerja pengawa enggau penyiru ati, enggau pengelikun diri, ngena

akal, ngena penemu, kitai tau bulih berkat, bulih mudah, bulih gerah, tau bidik lansik ari orang bukai. Bakanya mega dalam pengawa nyabong manok. Ba pengarap lama kitai Iban, endang bisi Petara Anda Penyabong ke nguasa nengkira pengawa besabong ka manok ke benama Ensing Jara. Nya kabuah kitai Iban tekun bendar begiga, milih serta ngintu manok ka deka di sabong kitai. Ko sema jako kitai kelia, kitai Iban ngintu manok lebih agi ari kitai ka ngintu anak diri empu. Manok sabong kitai endang chukup di intu, di beri makai, di kayam enggau di beri mandi. Endor manok sabong kitai diau tauka tindok pan ba tempuan rumah, sigi semak pendiau enggau kitai sahari-hari. Nyadi penemu ditulis ditu endang ulih ari randau enggau cherita orang ke tuai ti suah dudok begempuru bakenang ka pasal sabong. Samoa utai ti di tulis ditu mega semina tau ka lalau aja, ukai iya penemu ti nyemetak dikena kitai ngerja pengawa besabong ka manok. Samoa penemu endang neladan enggi orang ke dulu agi ari kitai. Taja pia pemacha anang saru, meda bisi lalau endor bapegai, anang tak lalu mutus arap ka lalau nya. Kadang-kadang lalau ka endor kitai bapegai nya kayu lama, udah burok lalu tau naban ka kitai laboh. Pemacha mesti deka ingat mega, pengawa besabong ka manok tu bentaroh ka nyawa manok nya empu laban enti manok sabong kitai alah, manok kitai nya mati. Baka bala bujang berani ka nyadi manok sabong leboh orang ka agi mindah bekayau ka munsoh kelia. Nasib siko-siko manok sabong nya bepangai ba Petara magang. Nya kabuah mesti deka siru ngintu ngadu ka diri. Amat ga manok kitai nya terus bulu, manah tisik, enti Petara meri kitai mimpi jai tauka meri burong enda manah, kitai anang majak ka niat kitai. Enti mimpi tauka burong kitai kering, nya baru kitai tau berani ngangkat ka manok sabong kitai tauka nangkup manok sabong orang. Nya alai bala penyabong enda tau enda chukup bejimat enti deka mujur dalam sabong. a) Manok Burik: Ba tunjok kaki beranyam tisik ba pun tunjok ti ari luar. Ujong tunjok luar nya bisi nyelit ba tisik ti kedua. Ujong tunjok rata magang. Ba pala patong Tisik mutus tinggi ba pala patong bisi tiga berintai nya ka tanda landik mintih. Manok bukai pan tau mai tisik tu. Enti putus siti, siko ga dengah, enti putus dua, dua ga dengah, enti putus tiga, nyampau nya ga dengah iya. Enti putus maioh ari nya nyau nyabong bulu pemidik diri. Enti bisi tisik beranyam samoa ba pun tunjok luar, nambah ka tisik nyelit ba ujong tunjok luar, serta bisi ga tisik mutus tinggi tiga berintai ba pala patong, nya ka tanda iya tau disabong pasang naka iya pemesai reti nya, betunggang lupong. Patok iya beturis chelum, Kaki iya beturus mirah, kukut iya chelum. Samoa manok bulu burik, nama kaki iya burak nadai champor, samina beturus mirah, sigi manah. Tang Burik Ensulit nya bulu ka bempu tuah tu. Burik bukai nya lumur dua iya.

Beragum chelum, bejugu chelum lalu nyeriat, tugang burak tauka mirah tauka chelum. Burik mirah betugang burak, burik burak betugang mirah tauka chelum tuah lumur satu sama apek tiga. Samoa bulu manok ti bisi mai tisik ngilum (tinchin) muak ari kaki taji, nya enda berapa manah laun nikam kenu ko orang tuai. Iya ti tinchinba timbal kaki taji nya ga manah, kaki jampat sangkai. Manok Burik ka betisik beranyam ba tunjok belakang dikumbai Tisik Peletai, Enda alah naka sakali nyabong. Manok Burik mali ngena tauka mai tisik tunsang ari belakang kaki. Manok bukai pan enda mega manah ngundan tisik tunsang. Tang manok Burik tu bangat pun pemali. Itong berapa iti tisik nya tunsang, nyampau nya ga manok kitai alah, enti nyabong baru udah alah manok Burik tu. Tang enti manok Burik tu menang, kitai pan tau terangkat menang sabong udah nya. Tisik bakatu dikumbai Chelaka Tisik. Nya kabuah orang ti nadai nasib nyabong, ngintai mimpi enggau burong ke manah enti sida deka nyabong manok Burik betisik tunsang, ngicha ka ngangkat ka nasib diri. Pia mega, enti manok Burik bisi nipak tisik ba ujong tunjok anak ari luar, ari pun kukut ngagai tiga iti tisik ti tau diguna ari atas nya, manok Burik tu tau disabong dikena muai sial kitai ti udah suah alah nyabong. (Peda cherita ba cherita Chelaka Tisik). Manok Burik, enti ditanggong kitai, kaki iya lalu ngengam nya tau menang. b) Tasau: Pala manok tasau tu luchu dikumbai pala pakai lembang. Bunyi nyawa iya bengih. Tisik iya nipak ari dalam ba tunjok tengah senentang leku ti kedua ari ujong tunjok. Tisik bukai tau ga masok tambah ka tuah iya. c) Manok Ketupong (nadai Iko): Tuboh enggau pala iya bediri chekok-chekok. Tisik iya nyelit tiga berintai ba sanentang tada. Tisik bisi nipak tiga iti ari dalam ba tunjok tengah. d) Biring Sengayan: Tisik nipak ari luar ba tunjok anak kedua-dua piak nya manah. Enti semina nipak ba kaki sepiak aja, nya pulai ka chelaka. Manok bukai pan, enti bisi tisik bakanya kedua-dua piak sama manah. Enti bisi tisik nyimpan ari baroh patong, iko iya ketupong tunda, kaki iya kuning nya manah. Enti bisi tisik beranyam ba pun tunjok enggau ba ujong tunjok, nya manah lengkas nikam, lengkas maut. Enti ba tengah tunjok, iya deka bepupoh.

Samoa bulu manok ti ngembuan iko rapit, ngepit, belembang nya manah. Semina bulu manok kelabu enggai ka iko lebat, iko rembun. e) Kelabu Kuchey: Tada iya meutak-utak, dua puchong minyak, iko nangkup, iko burok tauka enda lebat. Tuah bulu manok bangkas pan sama sabaka enggau kelabu. f) Engkechong: Kaki iya sama tinchin ba kedua piak, iko iya nangkup, ungga iya rapit. Samoa kukut iya burak samina kukut tengah iya chelum. Beragum burak, nya ti manah bendar dikumbai Raja Sengkubong. Bulu manok Engkechong, enti bisi ngundan tisik renggang baroh tada, baka ti marit, sakali nyabong tentu menang. Udah nya beri ngagai pangan tauka besilih orang bempu tauka disabong orang bukai, nya baru iya tau menang kedua kali. Tang enti disabong orang ke asal bempu manok nya, iya deka alah ti kedua kali iya nyabong manok nya. Orang ka kedua bempu manok nya, enti iya udah menang nyabong manok nya, iya mega enda tau enda meri manok nya ngagai orang bukai awak ka disabong baru, nya baru iya tau menang baru. g) Engkarong: Samoa tisik kaki iya nyilup. Kaki iya kuning tauka chelum. Ungga iya rapit. Enti kaki iya burak serta ngundan tisik besai, nya enda berapa. Enti bisi iko nangkup, tau dichabut apin disabong. h) Bejalak: Dada iya bekilong, belakang bungkok, Tunjok kaki iya kuku, iko degi-degi. Tisik iya ngilum, bisi tisik kelumpi senentang tada. Manah agi iya beragum ari iya ti bejugu. Manok Bejalak beragum chelum, bejugu nyeriat, langgai iya bekengkang baka ti burik, nya Raja Manok. Enti manok bukai ditanchang semak iya, sida iya tau alah diri, ngeri enggai ngelaban iya, kapuas ti bepandang enggau iya. i) Banda Imbok: Bulu burit iya tumboh ka tali burit ari burit bedinjir ngagai belah antara iko langgai dua iya. Tada chelum, kaki kuning. j) Adong Ikan:

Iko iya degi-degi, bejugu serta beragum. Enti bejugu kurang pemanah ari iya samina beragum. Bisi iko nambah tumboh ba entara langgai. Iko numpang baka nya manah ari iya ti nangkup. k) Enseriban: Tisik belah ba sanentang tada. Deka mega ninchin. Besapak tada, tada ngelentik ka atas tauka ngelakait. Bejugu enggau beragum sama manah. l) Engkerasak: Dua tisik nyilup sanentang tada, bebubu tali burit. Kaki iya semada balu. Manah beragum tang enda manah bejugu (alah disabong). m) Tuntong: Tisik nyembayau sanentang tada ari kaki kanan. Iko iya silai ka kanan (anang sakali silai ngagai sapiak kaki taji). Tisik iya nipak ka lima ari ujong tunjok tengah dikumbai 5 stail. n) Ijau Kunchit: Bebiah tisik betis. Nyilup turun tiga ari tada ka baruh. Ayan kuman, nampak mirah. o) Enterekup: Pala iya luchu. Tada iya bauh ari kanan. Tada ari kaki taji pandak agi tauka balu tada. Gamal iya lingar tak gilik-gilik. Manah beragum. p) Jelayan Papit: Tada ngelakait ka atas. Jelayan Enseriban sama baka Jelayan Papit. Sayap ti bisi bernais mirah nya ti manah. q) Labang: Tisik nyilup tusun tiga ba sanentang tada. Patok iya besurik chelum. Iko langgai iya chelum salambar aja tuah lumur satu sama apek tiga. Enti dua chelum kurang pemanah. Batu lapak (tisik besai) sanentang tada. Bulu mit tumboh dalam ujong sayap ti ngebong tauka enti bisi bulu sayap besai ari atas lebih panjai ari iya ti patut dikumbai Raja Sapati. Kapu (ba gambir baroh pending) iya lanjut. Beragun sereta bejugu, tang iya ti beragum manah agi ari iya ti bejugu. Kaki kuning, patok kuning. Maioh tinchin manah. Manok labang, ketupong tauka bisi iko, enti bisi salambar-dua tauka samoa tulang bulu sayap iya chelum nya manah Terabai Besi nama tuah nya. Manok tu deka suah menang

nitih ka penyampau tulang bulu iya ka chelum, enda iboh meda tuah bukai tau ka ngintai mimpi. r) Labang Belansi: Beragum chelum lalu bejugu, lalu bisi salambar bulu chelum ba jugu iya. Iya ti salambar nya selalu beguyat. Iko iya mega bisi bulu chelum salambar tuah lumur satu sama apek tiga. s) Bejalak: Beragum bejugu chelum, lalu ba iko iya nyau ka baka bulu burik tuah lumur satu sama apek tiga. t) Biring: Beragum chelum, kaki kuning tauka chelum, iko langgai iya burak tuah lumur dua aja sama mata sapuloh. Beragum serta bejugu, dunggul baserak, iko iya betugang labang ngapus ka langgai tu Raja Biring serta Raja manok ti beragum bejugu. Samoa bulu manok Biring deka ngembuan tisik beranyam ba pun tunjok anak. u) Labang Lebus: Beragum sereta bejugu, dunggul beserak tuah lumur satu sama apek tiga. v) Kelabu: Runggut iko, burok pun bulu tuah lumur satu sama apek tiga. Enda milih iya beragum, bedunggul, luchu tauka bejugu manah magang. Tau disebut Kelabu Kechendai burok kain basah bujang juara. TUAH BUKAI a) Enti bisi iko manok besrerekang ujong, bejila mulai ka moa, dua iti nyelepak tengah pulai ka belakang nama nya Lamjellah manah, tau menang. b) Tisik manok nyelit ba sanentang tada, enda milih bulu, nya manah tau menang. c) Enti bisi tisik nyembayau ka dalam ba sanentang tada, nya manah, deka menang. Tang enti iya nyembayau ka luar, nya enda manah dikumbai Tisik Lilih ngasoh alah.

d) Enti bisi tisik nyelit keluar tauka ka dalam ba tisik ka enam di tiap ari pun kuntut ba tunjok anak ari timbal kaki taji, nya enda manah deka alah disabong. Tang ti iya ba kaki taji, nya manah, pulai ka kaki bisa iya, tau menang disabong. e) Enti manok baru disabong kitai, lalu bakal ba dunggol, lalu iya pan menang, nya manah ngayu ka tuah iya nambah. Enti disabong baru ila tau menang. f) Enti manok bisi iko magar rapit, tutup langgai iya buntat, nya pan chukup manah. Nya ka tambah tuah tisik kaki, tuah dunggol iya lalu deka menang disabong. g) Manok nyerungkong tindok nya manah. Deka menang disabong. h) Enti bisi tatemu ka jugu manok ti mit, enda milih bulu, nya manah. Tang Burik ti bempu tuah nya ka bendar. i) Enti bisi manok, tisik ba tunjok anak iya besai terus ngagai tada iya, nya tanda manok nya tau dipasang besai lalu deka suah menang. Nya nyau bepanggai ba nasib orang ka bempu manok nya. j) Enti lapis bulu sayap manok ari atas tak bisi panjai ari iya ti patut, nya dikumbai Raja Sapati kebal asal manok. Nadai milih bulu, tang manok Labang ti bempu tuah nya. Enti naka sakali kena laban taji, tentu enda parai di midan. Nama enda patah pah, patah sayap, manok tu tau menang. k) Enti bulu manok ikan, iko iya bisi nangkup, nya enda berapa manah, alah laban iko iya ti numpang. l) Samoa manok, kaki iya burak tauka kuning, tada iya chelum tauka belah rutan, lalu kaki iya chelum, tada iya burak, nya sama manah, tau menang. Enda iboh meda tuah bukai enti manok nya bungas. Bulu Manok Iban disebut dalam leka main: Manok ijau Lelayang Punggong iya sematong ninjau, Bedada banda imbok tokuau, Bau iya chiru biring tasau, Belakang iya lang chelum mansau, Iko iya merundu kelabu papau, Bulu sua iya ngambi sua ijau Lelayang. Manok Kapiat Punggong iya sematong tuntong kulat, Dada iya banda burik lelekap, Bau iya chiru asu rapat, Belakang iya lang chelum bekilat,

Iko iya merundu ijau burong bidat, Sua iya ngambi anak belalat Umbang. Manok tawai Punggong iya sematong tuntong engkerawai, Dada iya banda pipit kechuai, Bau iya chiru ijau enseluai, Belakang iya lang chelum meratai, Iko iya merundu jelayan tuai, Sua iya ngambi anak engkerawai bintang. Manok biring Punggong iya sematong tuntong engkerunding, Dada iya nyala banda ensing, Bau iya chiru tasau biring, Belakang iya lang chelum begenyeling, Iko iya merundu jelayan menaning, Sua iya ngambi anak menaning banjang. Manok Jelayan Punggong iya sematong tuntong burong danan, Dada iya banda bejalak ikan, Bau iya chiru biring sengayan, Belakang iya lang chelum redam, Iko iya merundu engkarong ridan, Sua iya ngambi anak sempidan arang. Manok Burik Belatok Punggong iya sematong bangkut serantuku, Pala patong iya besemada balu, Dada iya banda pipit antu, Bau iya chiru ensing batu, Belakang iya lang chelum ngelepu, Iko iya merundu kelabu empitu, Sua iya bisi besemut panggang. Researched & Compiled by Gregory Nyanggau Mawar Source materials on Asal Nyabong Manok: Gawai Antu by late Mr. Benedict Sandin. Source materials on Bulu Manok Iban: Bujang Sugi and Rukun Sabong by late Mr. William Duncan.

Anda mungkin juga menyukai