WAJ3105 LITERASI NOMBOR

TAJUK 4 RUANG

SINOPSIS

Kesedaran ruang adalah intuisi indi idu terhada! "entu#$ dan !er#aitan %ang u&ud antara !el"agai &enis "entu#' Indi idu %ang (e(!un%ai #esedaran ruang tahu tentang as!e# ge)(etri %ang ada$ dan !el"agai "entu# %ang terhasil dari!ada )"&e#*)"&e# %ang terda!at di !erse#itarann%a' Selain itu indi idu %ang (e(!un%ai #esedaran ruang (e(!un%ai #eu!a%aan untu# (e("uat ga("aran (ental tentang hu"ungan antara sesuatu )"&e#$ dan ruang %ang "er#aitan' Mere#a selesa a!a"ila (e("eri !enerangan tentang #)nse! ge)(etri sesuatu )"&e#$ dan (enghargai "entu# ge)(etri %ang terda!at dala( lu#isan$ seni"ina$ atau ala( se(ula&adi' Se"agai guru (ate(ati#$ #ita !erlu (enera!#an #esedaran tentang ruang dala( #alangan (urid' +)nt)h "entu# ge)(etri %ang ada di !erse#itaran #ita !erlu di#ait#an a!a"ila (en&elas#an tentang #)nse! ge)(etri'

HASIL PEMBELAJARAN

,ada a#hir ta&u# ini$ anda di&ang#a a#an da!at Mengenal !asti "entu# dua (atra se!erti !)lig)n$ segitiga$ dan sisi e(!at. dala( satah ge)(etri' Mengenal !asti !e!e&al tiga (atra se!erti #u"us$ #u")id$ silinder$ #)n$ !ira(id$ dan !ris(a' Mengguna#an "ahasa dan !er"endaharaan #ata %ang ada #aitan dengan ge)(etri' Mengguna#an "ahan (ani!ulati/ untu# (en%iasat 0iri*0iri !e!e&al tiga (atra' 11

WAJ3105 LITERASI NOMBOR Me("ina )"&e# dua (atra dan tiga (atra (engguna#an "ahan*"ahan (udah atau alat #)n ensi)nal' Mengguna#an #)nse! ge)(etri dala( #ehidu!an seharian'

KERANGKA TAJUK-TAJUK Ruang

,e!e&al Tiga Matra dan Bentu# 3ua Matra

Me("ina Bentu# 3ua Matra dan ,e!e&al Tiga Matra

K)nse! Ruang dan 4u"ungann%a 3engan A#ti iti 4arian

4.1

PEPEJAL TIGA MATRA DAN BENTUK DUA MATRA

Ra&ah 1

Ra&ah 2

Ra&ah 3

Aktiviti 1 ,erhati#an #ese(ua gra/i# di atas' Ra&ah 1 (enun&u##an se"uah #he(ah' Ra&ah 2 ialah Menara Kuala Lu(!ur$ dan Ra&ah 3 ialah L)u re$ di ,eran0is' Berdasar#an !e(erhatian anda$ senarai#an se(ua "entu# ge)(etri %ang da!at anda !erhati#an' 12

WAJ3105 LITERASI NOMBOR Bentu# ge)(etri %ang telah anda #enal!asti dari!ada a#ti iti 1 da!at di#el)(!)##an #e!ada dua #u(!ulan uta(a$ iaitu )"&e# dua (atra dan tiga (atra' O"&e# dua (atra dise"ut &uga se"agai 2*3$ dan tiga (atra se"agai 3*3' Antara "entu# ge)(etri %ang da!at di#el)(!)##an adalah se!erti "eri#ut'

Ra&ah 5

Ra&ah 5 A!a#ah 0iri*0iri %ang ada !ada )"&e# dala( Ra&ah 5 dan Ra&ah 56 4.1.1 Bentuk Dua Mat a O"&e# se!erti %ang ditun&u##an dala( Ra&ah 5 di#enali se"agai "entu# dua (atra atau 2*3' Ia han%a (e(!un%ai dua di(ensi$ iaitu !an&ang dan le"ar' Kese(ua )"&e# ini "erada dala( satu satah$ dan tida# (e(!un%ai #ete"alan' Be"era!a lagi 0)nt)h "agi "entu# dua (atra ditun&u##an dala( Ra&ah 1'

13

WAJ3105 LITERASI NOMBOR

segie(!at te!at

"ulatan segitiga ta# sa(a #a#i

segie(!at sa(a

segitiga sa(a sisi segie(!at selari

tra!e7iu(

segitiga #a#i sa(a

r)("us

lela%ang

Ra&ah 1 Setia! !)lig)n segitiga %ang terda!at dala( Ra&ah 1 (e(!un%ai 0iri*0irin%a %ang tertentu' Ber!andu#an "ahan (ani!ulati/ %ang sesuai$ !erihal#an setia! segitiga "erdasar#an 0iri*0iri %ang telah disenarai#an dala( Jadual 1' Jadual 1
Jenis Segitiga Segitiga sa(a sisi Segitiga #a#i sa(a Segitiga ta# sa(a #a#i Bilangan sisi sa(a !an&ang Bilangan garis si(etri Sai7 sudut

Segie(!at te!at$ segie(!at sa(a$ segie(!at selari$ tra!e7iu($ r)("us$ lela%ang adalah 0)nt)h "agi "entu# sisi e(!at' A!a#ah !er"e7aan antara setia!

15

WAJ3105 LITERASI NOMBOR "entu# ini6 La#u#an a#ti iti 2 seterusn%a untu# (engenali !el"agai "entu# sisi e(!at dengan le"ih de#at'

Aktiviti ! Ber!andu#an "ahan (ani!ulati/ %ang sesuai$ senarai#an 0iri*0iri setia! "entu# sisi e(!at %ang din%ata#an "erdasar#an as!e# "eri#ut. sisi$ sudut$ !e!en&uru$ dan si(etri'

Ra&ah 8 ,)lig)n ")leh (e(!un%ai le"ih dari!ada e(!at sisi' ,erhati#an "entu# dala( Ra&ah 8$ dan tentu#an "ilangan sisi "agi setia! satun%a' ,)lig)n dina(a#an "erdasar#an "ilangan sisin%a' Buat ru&u#an dan leng#a!#an Jadual 2 di "a9ah' Jadual 2
Jenis ,)lig)n ,entag)n Bilangan sisi !)lig)n 5 1 8 O0tag)n : ;

15

WAJ3105 LITERASI NOMBOR

10 11 3)de0ag)n 12

4.1.! Pe"e#a$ Ti%a Mat a O"&e# se!erti %ang terda!at dala( Ra&ah 5 di #enali se"agai !e!e&al tiga (atra atau 3*3' Kese(ua )"&e# ini (e(!un%ai tiga di(ensi iaitu !an&ang <atau #etinggian=$ le"ar$ dan #ete"alan <atau #edala(an=' Ra&ah : "eri#ut (enun&u##an "e"era!a lagi 0)nt)h !e!e&al tiga (atra'

Ra&ah :

Aktiviti & Buat ru&u#an dan #u(!ul#an gra/i# !e!e&al tiga (atra %ang terda!at dala( #ehidu!an seharian' K)ngsi dengan ra#an #elas anda dan si(!an dala( /)li)' Kenal !asti #ateg)ri !e!e&al terse"ut' Be"era!a 0)nt)h ditun&u##an di se"elah'

4.1.& 'i i Pe"e#a$ Ti%a Mat a

#u"us

s/era !ris(a segitiga #)n

silinder #u")id

!ris(a he#sag)n

!ira(id

11

Ra&ah ;

WAJ3105 LITERASI NOMBOR

Ra&ah ; (enun&u##an !el"agai &enis !e!e&al tiga (atra iaitu #u"us$ s/era$ !ris(a$ #)n dan lain*lain' Setia! !e!e&al ini (e(!un%ai 0iri*0irin%a %ang tertentu se!erti "er!er(u#aan (endatar atau "er!er(u#aan (eleng#ung$ atau ga"ungan #edua*duan%a' Ada !e!e&al (e(!un%ai ta!a# "er"entu# segie(!at sa(a$ segie(!at te!at$ "ulatan$ he#sag)n dan lain*lain' Bilangan te!i dan "u0u &uga "er"e7a (engi#ut )"&e#'
te!i

bucu
,er(u#aan (endatar "er"entu# segie(!at te!at

,er(u#aan (endatar "er"entu# segitiga

Ra&ah 10 ,ris(a "erta!a# segitiga dala( Ra&ah 10 (e(!un%ai ena( "u0u dan se("ilan te!i' ,e!e&al ini &uga (e(!un%ai tiga !er(u#aan "er"entu# segie(!at te!at dan dua !er(u#aan "er"entu# segitiga'

Aktiviti 4 Bagi setia! )"&e# dala( Ra&ah ;$ tentu#an 0iri*0iri %ang ada !ada setia! )"&e# terse"ut' Jelas#an !e(erhatian anda dala( "entu# &adual$ "agi (en%ata#an "ilangan te!i$ "ilangan "u0u$ &enis !er(u#aan$ "ilangan !er(u#aan (endatar$ dan "entu# !er(u#aan %ang di!un%ai setia! )"&e#' >una#an "ahan (ani!ulati/ "agi (e("antu anda untu# (enda!at#an ga("aran se"enar setia! )"&e#'

18

WAJ3105 LITERASI NOMBOR

4.!

MEMBINA BENTUK DUA MATRA DAN PEPEJAL TIGA MATRA

Ra&ah 11 ,el"agai "entu# dua (atra ")leh di"ina dengan (engguna#an ge)")d <Ra&ah 11=' Bina "e"era!a "entu# lagi "agi (engu#uh#an !e(aha(an anda tentang 0iri*0iri "entu# dua (atra' Seterusn%a "ina "entu# dua (atra se!erti %ang terda!at dala( Ra&ah 1$ dengan (engguna#an alat ge)(etri se!erti &ang#a lu#is$ sesi#u dan !e("aris'

Aktiviti ( Bentu# dua (atra ")leh di"ina dengan (engguna#an "ahan*"ahan %ang (udah' i' ii' Bina "ulatan dengan (engguna#an tali dan !a#u te#an' Bina eli!s dengan (engguna#an tali dan dua !a#u te#an'

Sudah selesai a#ti iti 5 dan 56 Berehat se"entar se"elu( #e t)!i# seterusn%a' 1:

WAJ3105 LITERASI NOMBOR

Ra&ah 12 I+T ")leh di(an/aat#an untu# (e("ina "entu# dua (atra' Ra&ah 12 (enun&u##an "e"era!a 0)nt)h "entu# %ang di"ina dengan (engguna#an >e)(eter?s S#et0h!ad <>S,=' Lati)an 1 Bersa(a ra#an anda "ina "e"era!a "entu# dua (atra dengan (engguna#an !erisian se!erti >S,$ S(art 3ra9$ MSW)rd$ dan lain*lain' +eta# hasil #er&a dan si(!an dala( /)li) anda'

Ra&ah 13

1;

WAJ3105 LITERASI NOMBOR Rang#a !e!e&al tiga (atra ")leh di"ina dengan (engguna#an lidi dan !lastisin' Ra&ah 13 (enun&u##an 0)nt)h "agi #u")id dan !ris(a' Bina rang#a "agi !e!e&al %ang lain "ersa(a ra#an dala( #u(!ulan anda'

Ra&ah 15 Ra&ah 15 (enun&u##an "entangan "agi #u"us'

Aktiviti / ' Bina "entangan "agi "e"era!a "entu# tiga (atra se!erti silinder$ !ira(id$ #u")id$ #)n (engi#ut #u(!ulan' Seterusn%a 0antu(#an te!i %ang "ersesuaian "agi (e("entu# ()del !e!e&al dala( tiga (atra

4.!

KONSEP RUANG DAN HUBUNGANN*A DENGAN AKTI+ITI

Tida# se(ua )rang "er/i#ir tentang #)nse! dan idea ruang dala( 0ara %ang sa(a' Ka&ian %ang telah di&alan#an )leh dua )rang !en%elidi#$ ,ierre an 4iele dan 3ina an 4iele*>eld)/ !ada tahun 1;5; telah (e("eri (a#lu(at #e!ada #ita tentang !er"e7aan !e(i#iran ge)(etri dala( #alangan indi idu' 4.!.1 Pe in%kat Pe,iki an Ge-,et i M-.e$ van Hie$e 80

WAJ3105 LITERASI NOMBOR

M)del

an 4iele (en&elas#an "aha9a terda!at li(a !ering#at "erhirar#i

"agai(ana indi idu (e(aha(i #)nse! atau idea ruang' Li(a !ering#at terse"ut ialah !engga("aran (visualization=$ analisis$ dedu#si ta# /)r(al$ dedu#si$ dan ra!i <rigor= Setia! li(a !ering#at (en&elas#an !r)ses "agai(ana sese)rang itu "er/i#ir$ dan a!a#ah &enis idea ge)(etri %ang di(ili#i' Peringkat 0: Penggambaran (Visualization) Idea pemikiran pada peringkat 0 ialah tentang bentuk dan bagaimana rupa sesuatu bentuk' ,ada !ering#at ini$ sese)rang da!at (engenali dan (ena(a#an "entu# "erdasar#an !andangan dan 0iri*0irin%a %ang u(u(' Hasil daripada pemikiran peringkat 0 ialah seseorang dapat kelompokkan bentuk yang dilihatnya sebagai serupa. Peringkat 1: Analisis Idea pemikiran pada peringkat 1 ialah kemampuan melihat bentuk secara berkelompok dan bukannya secara berasingan ' ,ada !ering#at analisis$ sese)rang "eru!a%a untu# (e(i#ir#an se(ua "entu# dala( #ateg)ri %ang sa(a$ dan tida# terhad #e!ada satu "entu# saha&a' Se"agai 0)nt)h$ dia "u#an saha&a da!at (e("eri tu(!uan #e!ada han%a satu "entu# segie(!at te!at$ teta!i "e"era!a &enis segie(!at te!at %ang "erlainan sai7 dan !)sisi' Justeru dia da!at (e("uat !er"andingan (enga!a sesuatu "entu# itu di#ata#an segie(!at te!at dengan (elihat #e!ada "ilangan sisi$ sisi "ertentangan %ang selari dan sa(a !an&ang$ (e(!un%ai e(!at sudut tega#$ dan lain*lain' Hasil daripada pemikiran peringkat 1 ialah seseorang dapat

memperihalkan ciri-ciri sesuatu bentuk. 81

WAJ3105 LITERASI NOMBOR

Peringkat 2: Deduksi Tak Formal Idea pemikiran pada peringkat 2 ialah ciri-ciri bentuk ' Setelah da!at "er/i#ir tentang 0iri*0iri )"&e# ge)(etri$ sese)rang a#an da!at (enge("ang#an !e(i#irann%a "er#aitan dengan hu"ungan antara 0iri*0iri "entu#$ dan &uga dala( #alangan 0iri*0iri "entu#' 3ia "eru!a%a untu# (e("uat !enaa#ulan @&i#a ''' (a#a@' Se"agai 0)nt)h$ @Ji#a se(ua sudut "agi suatu "entu# adalah "ersudut tega#$ (a#a "entu# itu (estilah segie(!at te!at' Ji#a suatu "entu# adalah segie(!at sa(a$ (a#a "entu# itu &uga adalah segie(!at te!at'@ Hasil daripada pemikiran peringkat 2 ialah seseorang dapat

memperihalkan hubungan antara ciri-ciri geometri sesuatu bentuk. Peringkat 3: Deduksi Idea pemikiran pada peringkat ialah kemampuan memperihalkan hubungan antara ciri-ciri geometri sesuatu bentuk. ,ada !ering#at dedu#si$ sese)rang da!at (ener)#a le"ih dari!ada 0iri*0iri ge)(etri sesuatu "entu#' Indi idu (ula "er/i#ir tentang stru#tur siste( %ang terdiri dari!ada a#si)($ de/inisi$ te)re($ dan !)stulat' ,e(i#iran "egini a#an "eransur (atang (engganti#an !e(i#iran se"elu(n%a %ang han%a #)n&e#tur tentang hu"ungan antara 0iri*0iri ge)(etri' ,ada !ering#at dedu#si$ indi idu ")leh (engguna#an !ern%ataan %ang a"stra# tentang 0iri*0iri ge)(etri %ang "erasas#an l)gi#$ "u#an lagi se#adar intuisi' Se"agai 0)nt)h$ ia ")leh (elihat dengan (udah "aha9a !e!en&uru* !e!en&uru segie(!at te!at$ (e("ahagi dua sa(a antaran%a$ dan dala( (asa %ang sa(a (enghargai !e("u#tiaann%a (elalui hu&ah*hu&ah dedu#sian'

82

WAJ3105 LITERASI NOMBOR Hasil daripada pemikiran peringkat tentang geometri. ialah sistem deduksian aksiom

Peringkat 4: a!i ( igor) Idea pemikiran pada peringkat ! ialah sistem deduksian aksiom tentang geometri. ,ada !ering#at !aling tinggi dala( hirar#i antara siste( a#si)( %ang "er"e7a' Se"agai 0)nt)h$ ge)(etri s/era adalah "erasas#an garisan %ang di"ina atas s/era$ "er"e7a dengan ge)(etri satah' Hasil daripada pemikiran peringkat ! ialah membanding dan an 4iele$ tu(!uan adalah

tentang siste( a#si)(' Indi idu ")leh (e("anding dan (elihat hu"ungan

membezakan sistem aksiom yang berbeza tentang geometri. Berdasar#an te)ri an 4iele$ !e(i#iran ge)(etri !ela&ar se#)lah rendah !erlu di"angun#an se#urang*#urangn%a hingga #e !ering#at 2' Se"agai guru$ !ela&ar !erlu di"antu dengan (e("eri !engala(an dan a#ti iti %ang "ersesuaian su!a%a (ere#a (e(!un%ai #esediaan %ang "ai# a!a"ila "ela&ar tentang ge)(etri di !ering#at #)le& atau uni ersiti'

Lati)an ! Bersa(a ra#an anda ran0ang a#ti iti !enga&aran %ang "ersesuaian untu# (e("antu (urid su!a%a !e(i#iran dan #e(ahiran ge)(etri "agi setia! !ering#at "eri#ut da!at di"angun#an dala( #alangan (ere#a' i' ,ering#at 0- ,engga("aran ii' ,ering#at 1- Analisis iii' ,ering#at 2- 3edu#si ta# /)r(al

83

WAJ3105 LITERASI NOMBOR

4.!.!

K-n0e" Ge-,et i .an Ke)i.u"an Se)a ian

Ra&ah 15 Ke(ahiran dala( ge)(etri da!at (enghasil#an 0)ra# %ang (enari#' Ke/aha(an tentang 0iri*0iri %ang ada "agi sesuatu "entu#$ se!erti si(etri dan trans/)r(asi "entu# da!at di(an/aat#an se!erti %ang ditun&u##an dala( Ra&ah 15'

Ra&ah 11 Ke(ahiran dala( ge)(etri &uga di!erlu#an dala( (ere#a "entu# "angunan$ dan (e("ina 0)ra# %ang terda!at !ada "angunan' Bentu# dan 0)ra# da!at (enghasil#an suatu %ang (enari# se!erti %ang ditun&u##an dala( Ra&ah 11'

85

WAJ3105 LITERASI NOMBOR

Ra&ah 18 ,erhati#an ala( se(ula &adi di se#eliling #ita' As!e# ge)(etri da!at di!erhati#an se"agai(ana 0)nt)h %ang ditun&u##an dala( Ra&ah 18'

Bina 0)ra# %ang (enari# "erasas#an #)nse! dan 0iri*0iri "entu# ge)(etri "agi (enghasil#an satu #ra/tangan %ang (enari#'

Aan de Walle$ J'A' <2008=' "lementary and middle schools mathematics# teaching developmentally ($th "d.%' B)st)n- ,ears)n Edu0ati)n$ In0' +he)ng$ B' L' C Teh$ W' L' <200:=' "ssential mathematics. &orm 2' ,etaling Ja%a- ,ears)n Mala%sia' 4a%l)0#$ 3' <2001=' 'athematics e(plained )or primary teachers. <3rd ed'=' L)nd)n- Sage' Ba0a isi #andungan t)!i# Bentu# 2*3 dan Bentu# 3*3 dala( S!esi/i#asi Kuri#ulu( Mate(ati# KBSR dan KSSR %ang ")leh di!er)lehi dari DRL Bahagian ,e("angunan Kuri#ulu( Ke(enterian ,ela&aran Mala%sia di 999'()e'g) '(%E"!#E '

85

WAJ3105 LITERASI NOMBOR

81