Bidang Pembelajaran 1: Keperluan Asas Hidupan

UNIT 1 KEPERLUAN ASAS MANUSIA

1.1 KEPERLUAN ASAS MANUSIA
1.
2.

3.

Manusia memerlukan keperluan asas

untuk hidup.
Keperluan asas manusia ialah:
(a) makanan.
(b) air.
(c) udara.
(d) tempat perlindungan.
Manusia akan mati jika tidak mendapat
keperluan asasnya.

(e) pencernaan makanan.

(f) penyahtinjaan.
Manusia Memerlukan Udara
1. Manusia bernafas dengan menyedut
udara.
2. Dengan udara yang disedut, manusia dapat
menjalankan proses-proses hidup.
3. Tanpa udara, manusia akan mati.
4. Semasa bernafas, dada kita kelihatan
bergerak ke atas dan ke bawah.

1.2 MANUSIA MEMERLUKAN

MAKANAN, AIR, UDARA, DAN
TEMPAT PERLINDUNGAN
Manusia Memerlukan Makanan
1. Manusia memerlukan makanan untuk:
(a) tumbesaran.
(b) mendapat tenaga bagi menjalani
aktiviti harian.
(c) mendapat haba bagi memanaskan
badan.
2. Manusia memerlukan gizi seimbang untuk
hidup sihat.
3. Manusia mendapat makanan daripada
tumbuhan dan haiwan.

Manusia memerlukan udara untuk hidup

Manusia Memerlukan Tempat Perlindungan
1. Manusia juga perlukan tempat perlindungan
untuk hidup.
2. Tempat perlindungan diperlukan untuk
melindungi diri daripada bahaya, sinaran
matahari, dan hujan.
3. Terdapat pelbagai jenis tempat perlindungan
untuk manusia seperti pondok, rumah teres,
rumah pangsa, dan banglo.

Pondok

Rumah teres

Gizi seimbang
Manusia Memerlukan Air
1. Air amat penting kepada manusia.
2. Manusia memerlukan air untuk membantu
dalam:
(a) mengawal suhu badan.
(b) pengedaran darah ke seluruh badan.
(c) pengangkutan makanan tercerna dan
oksigen ke seluruh badan.
(d) penyingkiran bahan kumuh dari badan.

Banglo

Rumah pangsa

Pelbagai jenis tempat perlindungan manusia

Bidang Pembelajaran 1: Keperluan Asas Hidupan

UNIT 2 KEPERLUAN ASAS HAIWAN

2.1 KEPERLUAN ASAS HAIWAN

1.
2.

Haiwan memerlukan keperluan asas untuk

hidup.
Keperluan asas haiwan ialah:
(a) makanan.
(b) air.
(c) udara.
(d) tempat perlindungan.

2.2 HAIWAN MEMERLUKAN

MAKANAN, AIR, UDARA, DAN
TEMPAT PERLINDUNGAN
Haiwan Memerlukan Makanan
1. Haiwan memerlukan makanan untuk:
(a) membantu tumbesarannya.
(b) mendapat tenaga bagi menjalankan
aktiviti-aktiviti harian.
(c) hidup sihat.
2. Haiwan mendapat makanannya daripada
tumbuhan dan haiwan lain.

Seekor rusa perlu minum untuk membantunya

membesar dengan sihat
Haiwan Memerlukan Udara
1. Haiwan bernafas dengan menggunakan
udara.
2. Dengan udara sedutan, haiwan dapat
menjalankan proses-proses hidup.
3. Haiwan akuatik menggunakan udara terlarut
dalam air.

Ikan bernafas menggunakan udara terlarut

dalam air

2.3 Jenis-jenis Tempat Perlindungan

Haiwan
1.
2.
Harimau mendapat makanannya daripada
haiwan lain
Haiwan Memerlukan Air
1. Air amat penting untuk hidupan.
2. Haiwan memerlukan air untuk membantu
dalam:
(a) mengawal suhu badan.
(b) pengedaran darah ke seluruh badan.
(c) pengangkutan makanan tercerna dan
oksigen ke seluruh badan.
(d) penyingkiran bahan kumuh dari badan.
(e) pencernaan makanan.
(f) penyahtinjaan.

3.

Haiwan perlukan tempat perlindungan

untuk melindunginya daripada bahaya,
sinaran matahari, dan hujan.
Haiwan yang berbeza mempunyai jenis
tempat perlindungan yang berbeza seperti:
(a) sarang.
(b) gua.
(c) lubang bawah tanah.
Sesetengah haiwan membuat tempat
perlindungannya daripada kayu, daun, dan
lumpur.

Haiwan seperti burung dan ayam membuat

Sarang

Kelawar hidup di dalam gua

Tikus hidup di dalam lubang bawah tanah

Bidang Pembelajaran 1: Keperluan Asas Hidupan

UNIT 3 KEPERLUAN ASAS TUMBUHAN

3.1 KEPERLUAN ASAS TUMBUHAN
Keperluan asas tumbuhan ialah:
(a) air.
(b) udara.
(c) cahaya matahari.
Tumbuhan Memerlukan Air
1. Air amat penting kepada tumbuhan.
2. Tumbuhan memerlukan air untuk:
(a) menjalankan fotosintesis.
(b) mengawal suhunya.
(c) menjalankan proses-proses kimia.
3. Jika tumbuhan tidak mendapat air,
tumbuhan akan mati.
selepas dua
minggu

Tumbuhan Memerlukan Udara

1. Tumbuhan memerlukan udara untuk:
(a) membakar makanan untuk
menghasilkan tenaga.
(b) menghasilkan makanan melalui
fotosintesis.
2. Apabila tumbuhan bernafas, tumbuhan
menyerap oksigen dari udara.
3. Apabila tumbuhan berfotosintesis,
tumbuhan menyerap karbon dioksida dari
udara.
4. Tumbuhan akan mati jika tidak mendapat
udara.
selepas dua
minggu
selepas dua
minggu

selepas dua
minggu
(Plant A) mendapat
udara
(Plant A) disiram air

tumbuhan masih hidup

tumbuhan masih hidup

selepas dua
minggu

selepas dua
minggu
selepas dua
minggu
selepas dua
minggu

(Plant B) tidak disiram

dengan air

(Plant B) tidak mendapat

udara

tumbuhan mati

tumbuhan mati

Tumbuhan Memerlukan Cahaya Matahari

1. Tumbuhan hijau dapat membuat
makanannya sendiri.
2. Tumbuhan hijau membuat makanannya
sendiri melalui fotosintesis.
3. Selain air dan udara, tumbuhan perlukan
cahaya matahari untuk berfotosintesis.

4.
5.
6.

Tumbuhan menghasilkan makanan yang

dikenal sebagai glukosa melalui
fotosintesis.
Glukosa disimpan sebagai kanji di dalam
daun.
Jika tumbuhan tidak mendapat cahaya,
tumbuhan akan kekuningan dan seterusnya
akan mati.

selepas
selepas
duadua
minggu
minggu

(Plant A) terdedah
kepada cahaya

tumbuhan masih hidup

selepas dua
minggu

MELAYARI INTERNET
http://www.inhs.uiuc.edu/chf/pub/tree_kit/stu
dent/lesson6.html
(Plant B) disimpan
di tempat gelap

tumbuhan mati

Bidang Pembelajaran 2: Hidupan Menjalankan Proses Hidup

UNIT 4 PROSES HIDUP MANUSIA

4.1 MEKANISME PERNAFASAN
MANUSIA
1.
2.
3.

3.

Manusia bernafas.
Apabila manusia bernafas, manusia:
(a) menggunakan oksigen.
(b) membebaskan karbon dioksida.
Manusia memerlukan udara untuk
bernafas.

Bagaimana Manusia Bernafas

1. Organ pernafasan manusia ialah peparu.

Aliran udara yang disedut masuk dan

dihembus keluar melalui laluan seperti yang
berikut.
(Hidung

(kerongkong) (peparu)
Atau mulut)
Perbezaan antara Sedutan dengan Hembusan
Udara
Sedutan udara
Hembusan udara
Mempunyai lebih
Mempunyai kurang
oksigen
oksigen
Mempunyai kurang
Mempunyai lebih
karbon dioksida
karbon dioksida

hidung
lubang hidung

kerongkong

mulut

peparu

2.

Proses pernafasan terdiri daripada sedutan

udara dan hembusan udara.
(a) Apabila kita menyedut udara, udara
dibawa masuk melalui hidung atau
mulut ke peparu.
(b) Apabila kita menghembus udara,
udara dikeluarkan dari peparu melalui
hidung.

4.2 PERKUMUHAN DAN

PENYAHTINJAAN PADA MANUSIA
(UPSR 03/OBJ)

Perkumuhan
1. Manusia berkumuh.
2. Manusia berkumuh untuk menyingkirkan
bahan buangan yang dihasilkan daripada
pelbagai aktiviti badan.
3. Bahan buangan itu adalah bahan bertoksin.
4. Bahan buangan bole meracuni badan jika
tidak disingkirkan.
5. Oleh yang demikian, manusia perlu
menyingkirkan bahan buangan untuk hidup
sihat.
Penyahtinjaan
1. Manusia perlu penyahtinjaan secara teratur
(sekurang-kurangnya dua kali seminggu).

2. Manusia menyahtinja untuk menyingkirkan

bahan makanan tidak tercerna daripada
badan.
3. Sisa makanan tidak tercerna dalam badan
boleh mengakibatkan penyakit-penyakit.
4. Oleh itu manusia perlu menyingkirkan bahan
makanan tidak tercerna untuk kekal sihat.
Hasil-hasil Perkumuhan
1. Semasa mengumuh, manusia menghasilkan:
(a)air kencing.
(b) peluh.
(c)air.
2. Air kencing, peluh, dan udara hembusan
mengandungi bahan-bahan yang tidak
diperlukan lagi oleh badan.
3. Bahan-bahan ini adalah air yang berlebihan,
garam mineral dan urea.
4. Air juga dikumuhkan melalui pernafasan,
pemeluhan, dan air kencing.

5. Semasa menghembuskan nafas, manusia

mengeluarkan udara yang mengandungi air.
6. Air tersebut adalah dalam bentuk wap air.
Hasil-hasil Penyahtinjaan
1. Semasa menyahtinja, manusia menghasilkan
tinja.
2. Tinja ialah sisa makanan yang tidak
dicernakan oleh badan.
3. Manusia menyingkirkan tinja melalui dubur.

4.3 MANUSIA
BERGERAK
BALAS
TERHADAP RANGSANGAN
1. Manusia mempunyai lima organ deria.
2. Organ deria dapat mengesan rangsangan.
3. Tindak balas terhadap rangsangan dapat
membantu manusia melindungi dirinya
daripada bahaya.

Organ deriaRangsangan yang dapat dikesanMataCahaya

Contoh: Manusia akan menutup mata serta-merta apabila suatu lampu suluh bernyala dihalakan depan mata.
TelingaBunyi
Contoh: Manusia akan menutup telinga dengan tangan serta-merta apabila terdengar bunyi yang amat kuat.
HidungBahan kimia yang mempunyai bau
Contoh: Manusia dapat mengesan bau makanan dari dapur.

LidahBahan kimia yang mempunyai rasa manis, masam, masin, dan pahit
Contoh: Manusia dapat membezakan rasa makanan yang dimakan.

KulitSentuhan, panas, sejuk, sakit, dan tekanan

Contoh: Apabila tersentuh cerek air panas, manusia akan manarik tangannya dari cerek tersebut serta-merta.

4.4 PEMBIAKAN MANUSIA

1. Manusia tidak dapat hidup selama-lamanya.
2. Oleh itu manusia perlu membiak untuk mengha-

silkan anak dari generasi ke generasi.

3. Pembiakan memastikan penyambungan
manusia di dunia ini.
4. Manusia membiak melalui kelahiran anak.

spesies

Generasi pertama

atuk

nenek

Generasi kedua

bapa saudara

emak saudara

bapa

emak

saya

adik

Generasi ketiga

kakak

abang

Cabang keluarga bagi tiga generasi

Bidang Pembelajaran 2: Hidupan Menjalankan Proses Hidup

UNIT 5 TABIAT YANG BOLEH MENGGANGGU PROSES HIDUP

5.1 TABIAT YANG MEMUDARATKAN
PROSES HIDUP MANUSIA
1. Tabiat tertentu mempunyai kesan buruk ke atas
badan manusia.
2. Contoh tabiat-tabiat buruk adalah:
(a)merokok.
(b) penggunaan alkohol.
(c)mengambil dadah.
3. Semua tabiat tersebut mempunyai kesan
buruk kepada proses hidup manusia.
5.2 KESAN MEROKOK KE ATAS
PEPARU
1. Asap rokok mengandungi banyak bahanbahan beracun.
2. Semasa manusia merokok, bahan-bahan
beracun termendap dalam peparu.
3. Bahan-bahan ini akan merosakkan peparu dan
mendatangkan kesan negatif kepada peparu
dalam pengambilan masuk oksigen.

Peparu seorang
bukan perokok

Peparu seorang perokok

(Bahan dalam asap
rokok menyebabkan
peparu menjadi hitam)

4. Merokok adalah buruk terhadap kesihatan

manusia.
5. Merokok boleh menyebabkan penyakit dan
masalah kesihatan seperti:
(a)kanser peparu.
(b) penyakit jantung.
(c)batuk teruk.
(d) kesukaran bernafas.

5.3 DADAH DAN ALKOHOL BOLEH

MELAMBATKAN
GERAK
BALAS
SESEORANG TERHADAP RANGSANGAN
1. Mengambil dadah dan alkohol boleh membawa
keburukan kepada badan manusia.
2. Dadah dan alkohol melambatkan tindak balas
seseorang terhadap rangsangan.
3. Orang yang mengambil dadah dan alkohol tidak
dapat berjalan lurus.
4. Seorang pemandu mabuk atau pemandu yang
khayal dadah boleh mengakibatkan kemalangan.

2. Aktiviti-aktiviti dalam kempen termasuk:

(a)Menjemput pegawai kesihatan untuk memberi
ceramah tentang kesan merokok, penagihan
dadah, dan penggunaan alkohol.
(b)Mengadakan pertandingan poster anti
merokok, penagihan dadah, dan penggunaan
alkohol.

Pemandu yang mabuk boleh mengakibatkan

kemalangan
5. Penagih dadah yang mengambil jumlah dadah
berlebihan biasanya akan memendekkan
hidupnya.
6. Penggunaan jumlah alkohol yang berlebihan
dalam jangka masa panjang akan merosakkan hati
dan otak.

Contoh-contoh poster kempen anti merokok,

penagihan dadah, dan penggunaan alkohol.
(c)Mengadakan pertandingan ceramah atau
penulisan esei tentang mengapa kita harus
mengelakkan merokok, penagihan dadah, dan
penggunaan alkohol.
(d)Menontong video tentang bagaimana merokok,
penagihan dadah, dan penggunaan alkohol
boleh menjejaskan kesihatan kita.
(e)Mengadakan pameran untuk menunjukkan
bahawa merokok, penagihan dadah, dan
penggunaan alkohol memudaratkan
kesihatan.

5.4 KEMPEN TIDAK MENGGALAKKAN

MEROKOK, PENGAMBILAN DADAH
DAN ALKOHOL
1. Kita boleh membantu dalam membanteras
merokok, penagihan dadah dan penggunaan
alkohol dengan menlancarkan kempen tidak
menggalakkan tabiat-tabiat ini.

Bidang Pembelajaran 2: Hidupan Menjalankan Proses Hidup

UNIT 6 PROSES HIDUP HAIWAN

6.1 PERKUMUHAN DAN PENYAHTINJAAN
DALAM HAIWAN
1. Perkumuhan ialah proses hidup untuk
menyingkirkan hasil pembuangan daripada badan
kita melalui organ perkumuhan.
2. Hasil pembuangan yang disingkirkan daripada
badan dikenal sebagai hasil perkumuhan.
UPSR 04 OBJ
3. Hasil perkumuhan haiwan adalah karbon
dioksida, wap air, dan air kencing.

4. Penyahtinjaan ialah proses hidup di mana

makanan tidak tercerna, tinja disingkirkan
daripada badan melalui dubur.
5. Haiwan mengumuh dan menyahtinja. Haiwan
mengumuh untuk menyingkirkan hasil
perkumuhan dan menyahtinja untuk
menyingkirkan makanan tidak tercerna daripada
badannya.
6. Haiwan berlainan akan mengumuhkan hasil
perkumuhan dalam cara berlainan. Contohnya,
ikan menyingkirkan hasil perkumuhan seperti
karbon dioksida melalui insang. Monyet

mengumuhkan hasil perkumuhan seperti karbon

dioksida melalui peparu.
7. Perkumuhan dan penyahtinjaan adalah proses
hidup penting untuk mengekalkan kesihatan
badan.
8. Hasil perkumuhan dalah sebatian beracun.
Sebatian ini boleh memudaratkan sel-sel badan
jika ia tidak disingkirkan daripada badan. Tinja
perlu disingkirkan untuk mengekalkan kesihatan
badan.
Anak ayam menetas dari telur.
6.2 STRUKTUR PERNAFASAN HAIWAN
(UPSR02/OBJ)

1. Haiwan bernafas untuk hidup.

2. Haiwan bernafas menggunakan struktur
pernafasannya.
3. Gambar-gambar yang berikut menunjukkan
struktur pernafasan haiwan tertentu.

burung

ikan

Zirafah melahirkan anak.

belalang

katak

labah-labah

monyet

Struktur pernafasan haiwan.

4. Struktur pernafasan untuk haiwan berlainan jenis
adalah berbeza.
6.3 PEMBIAKAN DALAM HAIWAN
1. Haiwan membiak untuk memastikan
kemandirian spesiesnya.
2. Haiwan berlainan membiak dengan cara yang
berbeza.
3. Sesetengah haiwan melahirkan anak sementara
haiwan lain bertelur.

4. Jadual yang berikut menunjukkan sesetengah

haiwan dikelaskan kepada dua kumpulan
mengikut cara pembiakannya.
Melahirkan anak
Monyet
Ikan paus
Lembu
Badak sumbu
Kelawar
Harimau
Singa
Kangaru
Gajah
Kucing

Bertelur
Katak
Penyu
Ikan
Cicak
Ular
Belalang
Semut
Labah-labah
Itik
Burung

6.4 KITAR HIDUP HAIWAN YANG

BERBEZA
1. Haiwan boleh mempunyai kitar hidup yang
berlainan.
2. Gambar-gambar yang berikut menunjukkan
beberapa contoh kitar hidup haiwan.

tikus belanda selepas dilahirkan

pupa

dewasa
anak tikus belanda
dewasa

larva

Kitar hidup tikus belanda.

telur

Kitar hidup rama-rama.

3.
4.

telur
dewasa

5.

berudu

Kitar hidup katak.

Dalam setiap peringkat kitar hidup haiwan

yang berlainan, terdapat perubahan saiz
dan rupa bentuk badan.
Contohnya, pada setiap peringkat kitar
hidup tikus belanda, saiz badan tikus
belanda bertambah dari peringkat anak
hingga ke peringkat dewasa.
Perubahan rupa bentuk berlaku dalam kitar
hidup rama-rama. Setiap peringkat kitar
hidup, daripada telur hingga ke
peringkat dewasa, perubahan bentuk
berlaku dalam pertumbuhannya.

Bidang Pembelajaran 2: Hidupan Menjalankan Proses Hidup

UNIT 7 PROSES HIDUP TUMBUHAN

7.1 GERAK BALAS TUMBUHAN
TERHADAP RANGSANGAN
1

2
3

Tumbuhan bergerak balas terhadap

rangsangan seperti air, graviti, cahaya
matahari, dan sentuhan.
Gerak balas tumbuhan terhadap rangsangan
hanya melibatkan sesetengah bahagian
tumbuhan sahaja iaitu pucuk, akar, atau
daun.

Gerak Balas Tumbuhan terhadap Air

1
Akar tumbuhan akan bertumbuh ke arah
sumber air.
2
Hal ini boleh ditunjukkan melalui
eksperimen yang berikut.

tanah
lembap

Akhir eksperimen.
Di akhir eksperimen, akar anak pokok
tumbuh ke arah sumber air.
Gerak balas Tumbuhan terhadap Graviti
(UPSR04 /OBJ)

1
diseram setiap
hari

anak pokok

Pucuk tumbuhan akan bertumbuh ke arah

graviti.
Hal ini boleh ditunjukkan melalui
eksperimen di bawah.

pasu

selepas seminggu

pucuk

Awal eksperimen.
anak benih

akar

A
B
Gerak balas tumbuhan terhadap graviti.
(a)
Rajah A menunjukkan susunan
radas di awal eksperimen.
(b)
Selepas satu minggu, akar biji
benih tumbuh ke bawah iaitu
ke arah graviti seperti yang
ditunjukkan pada Rajah B.
Gerak balas Tumbuhan terhadap Cahaya
Matahari
1
Pucuk tumbuhan akan bertumbuh ke arah
cahaya matahari.
2
Hal ini boleh ditunjukkan melalui
eksperimen di bawah. lubang

durian

jagung

(b) melalui spora.

spora

paku pakis

cendawan

(c) melalui sulur/anak pokok.

kotak
kotak

pokok pisang
P
Q
Gerak balas tumbuhan terhadap cahaya
matahari.
(a)
Rajah P menunjukkan susunan
radas di awal eksperimen.
(b)
Selepas beberapa hari, pucuk
tumbuh dan membengkok ke
arah cahaya matahari yang
menyinar melalui lubang
seperti yang ditunjukkan pada
Rajah Q.
Gerak balas Tumbuhan terhadap Sentuhan
Sesetengah tumbuhan bergerak balas terhadap
sentuhan. Contohnya, daun-daun pokok semalu
menguncup apabila disentuh.

nanas

(d) melalui keratan batang.

pokok ubi kayu

tebu

(e) melalui daun.

semalu
daun tertutup
jika disentuh

Gerak balas pokok semalu terhadap

sentuhan.
7.2 PEMBIAKAN DALAM TUMBUHAN
1
Tumbuhan membiak untuk memastikan
kemandirian spesiesnya.
2
Tumbuhan membiak dalam pelbagai cara
seperti:
(a) melalui biji benih.

Bryophyllum
Begonia
(f) melalui batang bawah tanah.

ubi kentang

halia

Bidang Pembelajaran 3: Haiwan dan Tumbuhan Melindungi Diri

UNIT 8 HAIWAN MELINDUNGI DIRI

8.1 CIRI-CIRI KHAS DAN PERLAKUAN
HAIWAN BAGI MELINDUNGI DIRI
DARIPADA BAHAYA
1
Haiwan perlu melindungi dirinya daripada
dimakan atau diserang oleh musuh.
2
Haiwan mempunyai ciri-ciri khas untuk
melindungi dirinya daripada musuh.
Ciri-ciri khas
Mempunyai sengat
berbisa
Mempunyai racun
berbisa
Mempunyai kuku
cengkam yang tajam
Mempunyai duri-duri
tajam
Mempunyai
cangkerang keras
Mempunyai kaki
yang panjang dan
berotot
Badan diliputi
dengan sisik-sisik
yang keras
3

Contoh haiwan
Kala jengking, labahlabah
Ular
Harimau, singa,
helang
Landak
Kura-kura, siput,
kerang
Kuda, kancil, kuda
belang
Tenggiling, buaya

Beruang kutub

Sesetengah haiwan mempunyai perlakuan

khas untuk melindungi dirinya daripada
musuh.
Perlakuan khas
Menyamar diri
Hidup berkelompok
Menggulungkan diri
Berpura-pura mati
Memancutkan
dakwat hitam
Menanggalkan ekor
Mengeluarkan bau
busuk

Ulat gonggok
menggolongkan
badannya.

8.2 CIRI-CIRI KHAS DAN PERLAKUAN

HAIWAN BAGI MELINDUNGI DIRI
DARIPADA CUACA YANG TERLALU
PANAS DAN SEJUK (UPSR02/ STR)
1
Haiwan juga perlu melindungi dirinya
daripada cuaca yang melampau.
2
Haiwan mempunyai ciri-ciri khas untuk
melindungi dirinya daripada cuaca yang
melampau.
3
Haiwan yang hidup di kawasan yang sangat
sejuk mempunyai ciri-ciri yang berikut.
(a)
mempunyai bulu tebal
Contohnya: beruang kutub,
musang artik
(b)
mempunyai lapisan lemak
yang tebal di bawah kulit
Contohnya: paus, penguin,
anjing laut, beruang kutub

Contoh haiwan
Sesumpah, kuda
belang, kupu-kupu
Gajah, monyet
Ulat gonggok,
tenggiling
Kumbang
Sotong
Cicak
Skunk, pepijat, lipas

4
5
6

Unta hidup di kawasan gurun.

Cuaca di gurun adalah sangat panas dan
kering.
Bagi menyesuaikan dirinya dengan
persekitaran, unta mempunyai cirri-ciri
yang berikut:
(a)
mempunyai bonggol di atas
badannya untuk menyimpan makanan
dan air.
(b)
mempunyai bulu untuk
melindungi badannya daripada
haba matahari di waktu siang.
(c)
mempunyai kebolehan untuk
minum banyak air
(d)
mempunyai bulu mata yang
panjang untuk menghalang
pasir daripada memasuki mata
semasa rebut pasir.

cicak
menanggalkan
ekornya.

Unta

Sesetengah haiwan mempunyai perlakuan

khas untuk melindungi dirinya daripada
cuaca yang melampau.
Perlakuan khas
Perlakuan khas
aiwan untuk
haiwan untuk
melindungi dirinya
melindungi dirinya
daripada cuaca
daripada cuaca
panas
sejuk
(a) berkubang
(a) bermigrasi
dalam lumpur
daripada kawasan
Contoh: badak,
sejuk ke kawasan
kerbau
panas
Contoh: burung
layang-layang,
bangau
(b) bersembunyi di
(b) berhibernasi
tempat teduh atau
sepanjang musim
di dalam tanah
sejuk
Contoh: tikus, biawak Contoh: beruang,
tupai, tikus

8.3 CIRI-CIRI KHAS DAN PERLAKUAN

HAIWAN UNTUK
MEMBOLEHKANNYA BERMANDIRI
1
Haiwan perlu melindungi dirinya daripada
bahaya dan cuaca yang melampau.
2
Oleh itu, setiap haiwan mempunyai ciri-ciri
dan perlakuan khas.
3
Tanpa ciri-ciri dan perlakuan khas,
haiwan mungkin akan mati apabila:
(a) haiwan diserang oleh musuh.
(b) terdedah kepada unsur-unsur cuaca
yang melampau.
4
Ciri-ciri dan perlakuan khas haiwan
membolehkan haiwan terus bermandiri di
alam ini.
MELAYARI INTERNET
http://www.sciencemadesimple.com/animasl.
html

Bidang Pembelajaran 3: Haiwan dan Tumbuhan Melindungi Diri

UNIT 9 TUMBUHAN MELINDUNGI DIRI

9.1 CIRI-CIRI KHAS TUMBUHAN
UNTUK MELINDUNGI DIRINYA
DARIPADA MUSUH
1
Tumbuhan tidak dapat bergerak dari satu
tempat ke satu tempat untuk melindungi
dirinya daripada musuh.
2
Oleh sebab itu, tumbuhan mempunyai ciri
ciri khas untuk melindungi dirinya
daripada musuh.
Ciri-ciri khas
tumbuhan
Mempunyai batang,
daun atau buah
berduri
Mempunyai kulit
tebal dan keras
Mempunyai buah,
batang atau daun
yang berbulu halus
yang boleh
menyebabkan
kegatalan
Menghasilkan susu
getah
Menghasilkan bahan
beracun

Contoh tumbuhan
Pokok ros, durian,
kaktus, nanas
Angsana, pokok
getah
Buluh, buah labu,
pokok lalang

Pokok getah, pokok

betik, pokok
cempedak
Sesetengah jenis
keladi

duri

pokok ros

bulu
halus

pokok labu

9.2 CIRI-CIRI KHAS TUMBUHAN

UNTUK MELINDUNGI DIRINYA
DARIPADA KEHILANGAN AIR YANG
BERLEBIHAN
1
Semasa cuaca panas, tumbuhan cenderung
kehilangan banyak air ke persekitaran.
2
Tumbuhan kehilangan air melalui daun.
3
Oleh itu, daun sesetengah tumbuhan
disesuaikan dengan ciri-ciri khas untuk
mengurangkan kehilangan air yang
berlebihan.
4
Contohnya:
(a) pokok rhu mempunyai daun berbentuk
jarum.
(b) pokok tembikai dan pokok labu
mempunyai daun yang berbulu
(c) pokok keladi dan pokok pandan
mempunyai daun yang berlilin yang
kalis air.

(d) pokok pisang dan pokok jagung

menggulungkan daun pada cuaca
panas.
(e) pokok getah meluruhkan daun pada
musim kering.

(a) Mempunyai akar sokongan

akar
sokomgan

daun berlilin

pokok beringin
(b) Mempunyai akar banir

pokok getah

pokok keladi
akar banir

5.

Pokok kaktus hidup di gurun yang sangat

panas dan kering.
6. Untuk mengelakkan kehilangan air yang
berlebihan, kaktus mempunyai ciri-ciri khas
seperti yang berikut:
(a) daun kecil berbentuk duri untuk
mengurangkan kehilangan air.
(b) batang yang boleh menyimpan air
(c) akar yang panjang untuk menyerap air ke
dalam tanah

pokok semarak api

(c) Mempunyai batang yang mudah melentur

pokok buluh
akar

(d) Mempunyai daun yang berbentuk jarum

Kaktus mempunyai akar yang panjang untuk

menyerap air ke dalam tanah
9.3 CIRI-CIRI KHAS TUMBUHAN UNTUK
MELINDUNGI DIRI DARIPADA
ANGIN KENCANG
1.
2.

Apabila tumbuhan ditiup angin kencang,

tumbuhan cenderung tumbang.
Untuk mengelakkan hal ini daripada
berlaku, tumbuhan mempunyai ciri-ciri khas
untuk melindungi diri daripada angin
kencang.

daun

pokok ru

MELAYARI INTERNET
http://www.units.muohio.edu/dragonfly/trees.
htmlx

Bidang Pembelajaran 4: Pengukuran

UNIT 10 MENGUKUR PANJANG

10.1CARA CARA BERLAINAN UNTUK
MENGUKUR PANJANG
1.
2.
3.
4.

Panjang adalah jarak di antara dua titik atau

dua tempat.
Terdapat banyak cara untuk mengukur
panjang.
Pada zaman dahulu, orang menggunakan
anggota anggota badan untuk mengukur
panjang.
Gambar gambar berikut menunjukkan
beberapa cara untuk mengukur panjang
dengan menggunakan anggota-anggota
badan kita.

Tinggi meja itu adalah sama dengan 4 batang

pensel, lebar meja itu adalah sama dengan 5
batang pensel.
10.2ALAT PENGUKUR DAN UNIT PIAWAI
1.

depa
langkah

Alat pengukur seperti pembaris dan pita

ukur adalah alat piawai yang digunakan
untuk mengukur panjang.

Ibu jari
kaki

hasta

Cara-cara untuk mengukur panjang dengan

menggunakan anggota-anggota badan
5.

6.

Pengukuran panjang dengan menggunakan

anggota badan adalah tidak tepat kerana
orang berbeza mempunyai saiz badan yang
berbeza.
Kita boleh juga menggunakan objek-objek
lain seperti penyedut minuman, benang,
mancis dan klip kertas untuk mengukur
panjang.

2.
3.

10 milimeter = 1 sentimeter
100 sentimeter = 1 meter
1 000 meter = 1 kilometer
4.
5.

Panjang buku itu adalah sama dengan 6 keping

klip kertas.
kotak pensel

Panjang kotak pensel itu adalah sama dengan 2

batang penyedut.

pita ukur
pembaris
Unit piawai bagi panjang yang diukur oleh
pembaris ialah sentimeter ( cm) dan
milimeter (mm).
Unit piawai bagi panjang ditunjukkan
seperti berikut:

Panjang bagi satu garis lengkung boleh

diukur dengan menggunakan benang dan
pembaris.
Jadual berikut menunjukkan alat pengukur
yang sesuai digunakan untuk mengukur
panjang bagi objek yang berbeza.

Panjang yang
diukur
Panjang bagi
sebatang
pensel
Panjang bagi

Alat
pengukur
Pembaris

Unit piawai

Pembaris

Meter

Milimeter dan
sentimeter

sebuah meja
guru

meter,
Pembaris
setengah
meter
Pembaris
meter,
pita ukur

Lebar dan
panjang bagi
sebuah bilik
darjah
Tinggi bagi
seorang murid

Pembaris
meter,
pita ukur

2.
Meter

benang

Meter
garis lengkung

10.3TEKNIK PENGUKURAN PANJANG

YANG BETUL
1. (a) Gambar di bawah ini menunjukkan
teknik pengukuran panjang yang betul bagi
suatu objek.
kedudukan
mata yang
betul

kedudukan
mata yang
salah

(b) Mata patut diletakkan secara tegak di

atas tanda yang dibaca.
Untuk mengukur panjang garis lengkung,
letakkan benang disepanjang garisan itu.
Kemudian luruskan benang tadi dan ukur
panjangnya menggunakan pembaris.

kedudukan
mata yang
salah

Teknik pengukuran panjang yang betul bagi

suatu garis lengkung
4.

Panjang bagi objek-objek lain seperti sebiji

bola atau sebuah kereta mainan boleh
diukur secara tepat dengan menggunakan
sebatang pembaris dan dua blok kayu.
blok kayu

pensel

kereta mainan
blok kayu

Teknik pengukuran panjang yang betul bagi

sebatang pensel.

pembaris

Teknik pengukuran panjang yang betul bagi

sebuah kereta mainan.
Bidang Pembelajaran 4: Pengukuran

UNIT 11 MENGUKUR LUAS

11.1 KONSEP BAGI LUAS
1. Luas bagi sesuatu permukaan adalah saiz
bagi permukaan itu.
2. (a) Gambar-gambar yang berikut
menunjukkan dua bentuk yang berbeza, iaitu
suatu segi empat sama dan suatu segi empat
tepat.
2 cm

3 cm

2 cm

segi empat sama

2 cm

segi empat tepat

(b) Berdasarkan gambar-gambar tersebut,

segi empat tepat mempunyai luas yang
lebih besar daripada segi empat sama.
(c) Ini dapat dibuktikan dengan
menggunakan kad-kad yang setiapnya
dapat mengukur 1 cm x 1 cm ( 1 cm 2)
(d) Isikan segi empat sama dan segi empat
tepat itu dengan kad-kad 1 cm2 ini dan
kira jumlah bilangan kad yang
digunakan.
(e) Segi empat sama itu akan menggunakan
empat keping kad 1 cm2 ini manakala
segi empat tepat itu akan menggunakan
enam keping.
(f) Perhatikan bahawa jumlah bilangan kad
yang digunakan untuk mengisi suatu
bentuk adalah sama dengan hasil darab
panjang dengan lebar bagi bentuk itu.

(g) Oleh itu, untuk mengukur lebar bagi

suatu bentuk yang seragam, formula
yang berikut boleh digunakan:

11.2 TEKNIK PENGUKURAN LUAS YANG

BETUL
1.

Luas = panjang x lebar

3.

Luas sesuatu permukaan diukur oleh alat

berunit piawai.
Luas= panjang x lebar
= 1 cm x 1 cm
= 1 cm2

4.
5.

Pada asasnya, untuk mengukur saiz bagi

segi empat sama atau segi empat tepat,
gunakan formula yang berikut:

Luas = panjang x lebar

2.

Luas bagi suatu permukaan yang kecil

diukur dalam milimeter persegi ( mm2 )
atau sentimeter persegi ( cm2).
Luas bagi suatu permukaan yang besar
diukur dalam meter persegi ( m 2 ) atau
kilometer persegi ( km2).
Contoh 1
Gambar yang berikut menunjukkan suatu
segi empat tepat yang mempunyai panjang
5 cm dan lebar 4 cm. Hitungkan luas bagi
segi empat tepat itu.
5 cm

Contoh-contoh yang berikut menunjukkan

kiraan luas.
Contoh 1
Hitungkan luas bagi bentuk di bawah ini.
3 cm
3 cm
3 cm

A
B

2 cm

Penyelesaian
Luas bagi segi empat sama A
= 3 cm x 3 cm
= 9 cm2
Luas bagi segi empat tepat B
= 3 cm x 2 cm
= 6 cm2

4 cm

Penyelesaian
Luas = panjang x lebar
= 5 cm x 4 cm
= 20 cm2

Luas bagi bentuk itu

= Luas bagi segi empat sama A + Luas bagi
segi empat tepat B
= 9 cm2 + 6 cm2
= 15 cm2

Contoh 2
Kemudian isikan segi empat tepat di atas
dengan kad-kad yang setiapnya mengukur
1 cm2. Berapakah keping kad yang
digunakan ?
Penyelesaian

Contoh 2
Hitungkan luas bagi kawasan berlorek di
bawah ini.
Penyelesaian
1 cm

1 cm

1 cm

1 cm

Bilangan kad 1 cm2 yang digunakan

= 20 keping
= 20 cm2

Luas = 25 segi empat sama

= 25 x 1 cm2+
= 25 cm2

Bidang Pembelajaran 4: Pengukuran

UNIT 12 MENGUKUR ISI PADU

12.1 Menyukat Isi Padu Pepejal
1.
2.
3.

Isi padu ialah saiz sesuatu ruang.

Objek yang lebih besar mempunyai isi padu
yang lebih besar.
(a) Rajah di bawah menunjukkan dua objek
yang berlainan, sebuah kubus
dan kuboid.
1 cm

Penyelesaian :
Isi padu = panjang lebar tinggi
= 4 cm 3 cm 2 cm
= 24 cm3
12.2 Menyukat Isi Padu Cecair
1.

1 cm
1 cm
4 cm
4 cm

Isi padu cecair boleh disukat menggunakan

alat berunit piawai seperti bikar dan silinder
penyukat.

8 cm

4 cm
4 cm
2 cm
kubus

4.

kuboid

(b) Isi padu kubus dan kuboid yang diberi

diukur menggunakan kubus yang
berukuran 1 cm1 cm 1 cm sebagai
unit ukuran isi padu piawai.
(c) Bilangan kubus yang berukuran 1 cm 1
cm 1 cm yang mempunyai isi padu
yang sama dengan kubus yang diberi
dikira. Bilangan ini memberikan isi
padu bagi kubus itu. Isi padu kuboid
juga boleh dikira menggunakan cara
yang sama.
Isi padu pepejal yang berbentuk seragam
boleh disukat menggunakan rumus :

2.
3.

Silinder penyukat
Silinder penyukat biasanya digunakan untuk
menyukat isi padu sesuatu cecair.
Silinder penyukat boleh menyukat isi padu
cecair dalam unit sentimeter padu (cm3)
1 sentimeter padu = 1 mililiter
1 cm3
= 1 ml

4.

Rajah di bawah menunjukkan teknik yang

betul semasa mengambil bacaan pada
silinder penyukat.

Isi padu = panjang lebar tinggi

5.

Unit piawai bagi isi padu ialah:

milimeter padu (mm3)
sentimeter padu (cm3)
meter padu (m3)
Contoh
Kira isi padu objek berikut

(X)

()

3 cm

4 cm

2 cm

(x)

5.

Cara mengambil bacaan yang betul semasa

membaca isi padu cecair
Semasa menyukat isi padu cecair
menggunakan silinder penyukat, pastikan:
(a) Silinder penyukat diletakkan di atas
permukaan yang rata

(b) Bacaan diambil pada aras bahagian

bawah meniskus
(c) Mata sama aras dengan bahagian bawah
meniskus

Bidang Pembelajaran 4: Pengukuran

UNIT 13 MENGUKUR JISIM

13.1 Alat Pengukur dan Unit Piawai
1.
2.

Semua objek mempunyai jisim.

Jisim boleh diukur menggunakan alat-alat
berikut:
(a) neraca tuas

sebatang jarum diukur dalam milligram

(mg).
13.2 Teknik Mengukur Jisim yang betul
Berikut menunjukkan teknik yang betul semasa
mengukur jisim menggunakan neraca mampatan.
(a) Sebelum mengukur jisim sesuatu objek,
pastikan penunjuk neraca berada pada
kedudukan kosong.

penunjuk

(b) neraca mampatan

Penunjuk neraca ialah pada kedudukan
kosong.
(b) Letakkan objek secara perlahan ke atas
piring neraca. Jangan tolak neraca
menggunakan objek atau jatuhkan objek
secara tiba-tiba ke atas piring neraca.

3.
4.

Unit piawai bagi jisim dalam sistem metrik

adalah milligram (mg), gram (g) dan
kilogram (kg).
Hubungan antara kesemua unit adalah
seperti berikut:
1 kilogram (kg) = 1000 gram (g)
1 gram (g) = 1000 miligram (mg)

5.

6.

Jisim yang besar diukur menggunakan

neraca yang mempunyai skala yang besar
dan isi padu yang kecil diukur menggunakan
neraca yang mempunyai skala yang kecil.
Sebagai contoh, jisim sebiji tembikai diukur
dalam kilogram (kg), jisim sebuah buku
latihan diukur dalam gram (g) dan jisim

Durian diletakkan perlahan-lahan ke atas

piring neraca
(c) Semasa mengambil bacaan pada neraca,
pastikan kedudukan mata adalah
berserenjang dengan kedudukan skala.

kedudukan
mata yang
betul

Bacaan awal = 0 kg
Contoh

Bacaan akhir = 5 kg
Jadi, jisim bagi empat buah buku = 5 kg
Bidang Pembelajaran 4: Pengukuran

UNIT 14 MENGUKUR MASA

2.

Berdasarkan prinsip ini, mereka telah

mereka cipta alat untuk mengukur masa.

3.

Alat-alat di bawah digunakan oleh manusia

pada zaman dahulu untuk mengukur masa.

14.1 Cara yang Berbeza untuk Mengukur

Masa
1.
2.
3.

Masa ialah tempoh antara dua ketika.

Masa boleh diukur berasaskan proses
yang berulang secara seragam.
Proses yang ditunjukkan berulang secara
seragam, jadi proses ini boleh digunakan
untuk mengukur masa.

jam matahari
jam pasir

ayunan bandul

jam air

jam lilin

Jam yang digunakan pada zaman dahulu

untuk mengukur masa
titisan air

denyutan nadi

Proses yang berulang secara seragam

4.
5.

14.2 Alat Pengukur dan Unit Piawai

1.

Pada zaman dahulu, manusia menggunakan

proses yang berulang secara seragam untuk
mengukur masa.

6.
7.

Pada masa sekarang, jam yang berunit

piawai dicipta untuk mengukur masa.
Unit piawai bagi masa ialah :
(a) saat
(b) minit
(c) jam
Semua unit piawai ini membolehkan kita
mengukur masa dengan tepat.
Hubungan antara semua unit masa adalah
seperti berikut:
60 saat = 1 minit
60 minit = 1 jam
24 jam = 1 hari

8.

Jam yang ditunjukkan di bawah digunakan

pada zaman sekarang untuk mengukur masa.

jam dinding

jam tangan

jam randek

jam digital

Jam yang digunakan pada zaman sekarang

9. Jam randek digunakan untuk mengukur
masa yang pendek dengan tepat.
(a) Ja, randek menyukat masa dalam saat
dan minit
(b) Jam randek selalu digunakan di dalam
makmal dan pertandingan sukan.

Bidang Pembelajaran 4: Pengukuran

UNIT 15 KEPENTINGAN MENGGUNAKAN UNIT PIAWAI

15.1 Keperluan Menggunakan Unit Piawai

1.

2.
3.
4.
5.

Pada zaman dahulu, manusia tidak

menggunakan unit piawai untuk mengukur
kuantiti fizikal seperti panjang, jisim, isi
padu dan masa.
Mereka menggunakan anggota badan
mereka untuk mengukur kuantiti fizikal.
Sebagai contohnya mereka menggunakan
jengkal dan depa untuk mengukur panjang.
Kaedah-kaedah ini menghasilkan ukuran
yang berbeza bagi setiap individu.
Tanpa unit piawai, ahli sains tidak dapat
berkongsi ilmu pengetahuan mereka atau
berbincang mengenai penemuan mereka.

6.
7.

Oleh sebab itu, penggunaan unit piawai

adalah penting dalam kehidupan harian.
Jadual berikut menunjukkan kuantiti fizikal
dan unit piawainya.

Kuantiti Fizik
Panjang
Luas
Isi padu
Jisim
Masa

Unit Piawai
Meter (m)
Meter persegi (m2)
Meter padu (m3)
Kilogram (kg)
Saat (s)

Bidang Pembelajaran 5: Sifat-sifat Bahan

UNIT 16 SIFAT-SIFAT BAHAN

16.1 Pengelasan Objek Berdasarkan Bahan
Buatannya
1.
2.
3.

Sekeliling kita terdapat pelbagai jenis objek.

Objek-objek ini diperbuat daripada pelbagai
bahan.
Jadual berikut menunjukkan pengelasan
objek berdasarkan bahan buantannya.

Sifat
Mengkonduksikan tenaga elektrik
Mengkonduksikan haba
Terapung di atas air
Menyerap air
Boleh diregangkan
Membenarkan cahaya melaluinya

Bahan
Logam
Logam, kaca
Kayu, plastik
Kain, kertas
Getah
Plastik, kaca

Konduktor dan Penebat

1. Konduktor adalah bahan yang membenarkan
tenaga elektrik dan haba untuk melaluinya
dengan mudah.
2. Penebat adalah bahan yang tidak
membenarkan tenaga elektrik untuk
Bahan
Kayu

Contoh objek
Pensil, katil, meja, kerusi, rumah,
almari, kertas, bot, buku
Bahan
Contoh objek
Plastik
Botol, sudu, garpu, pinggan, cawan,
Kaca
Guli, botol, cermin, pinggan, mentol,
pen, pembaris, penyedut minuman,
pasu, cermin kereta, mangkuk
baldi, bakul, alat mainan
Getah
Pemadam, tayar, tilam, gelang getah,
Logam
Kunci, paku, pisau, gunting, senduk,
belon, sarung tangan, bola, selipar
periuk, sudu, barang kemas, dawai
kokot
16.2 SIFAT-SIFAT BAHAN
melaluinya. Penebat juga tidak membenarkan
haba melaluinya dengan cepat.
1. Bahan yang berlainan mempunyai sifat-sifat
3.
Kebiasaannya konduktor adalah logam seperti
yang berbeza.
besi, emas, perak, aluminium, dan kuprum.
2. Sifat-sifat beberapa bahan ditunjukkan di bawah.
4. Penebat adalah bukan logam seperti getah,
kayu, plastik dan kaca.

5.

Jadual berikut memberikan contoh-contoh

konduktor dan penebat.

Konduktor
Kunci, syiling, jarum,
paku, klip kertas, paku
tekan, cincin emas,
pembaris keluli, dawai,
sudu keluli

Penebat
Kertas, kain, pembaris
plastik, penyedut
minuman, rod kaca,
benang, gelang getah,
pemadam, beg plastik

Objek Lut Sinar, Lut Cahaya dan Legap

(UPSR04/OBJ)
1. Sesetengah bahan membenarkan cahaya untuk
melaluinya, tetapi sesetengahnya tidak.
2. Berdasarkan kepada sifat ini, bahan-bahan
boleh dikelaskan kepada tiga kumpulan, iaitu:
(a) bahan lut sinar.
(b) bahan lut cahaya
(c) bahan legap

Bahan lut sinar

Bahan lut cahaya

Bahan legap

Bahan yang membenarkan

seluruh cahaya malaluinya

Bahan yang membenarkan hanya

sebahagian cahaya melaluinya

Bahan yang tidak membenarkan

sebarang cahaya untuk
melaluinya
Objek tidak boleh dilihat
melalui bahan legap

Objek boleh dilihat dengan jelas

melalui bahan lut sinar

Objek boleh dilihat dengan

samar-samar melalui bahan lut
cahaya
Contoh:
Contoh:
Contoh:
Bikar, silinder penyukat,
Cermin tingkap, kertas surih,
Tuala, buku, tin aluminium,
kepingan lut sinar
kertas tisu
sapu tangan
Bekas polisterina mengekalkan kepanasan
16.3MENGAPLIKASIKAN PENGETAHUAN
makanan dan susu.
TENTANG SIFAT BAHAN DALAM
KEHIDUPAN SEHARIAN
1. Pengetahuan tentang sifat bahan boleh
memanfaatkan kita dalam pelbagai cara.
2.
3.

Dalam kehidupan seharian, kita menggunakan

penebat haba untuk mengekalkan kepanasan atau
kesejukan benda.
Gambar dibawah menunjukkan cara untuk
mengekalkan kepanasan benda.

tuala

Membalut botol susu dengan tuala mengekalkan

kepanasan susu.

bekas polisterina

penyumbat
plastik
air panas

dinding
kaca
vakum

susu panas
makanan

Dinding kaca, lapisan vakum, dan penutup plastik

dalam kelalang termos mengekalkan kepanasan air.
4. Gambar di bawah menunjukkan Cara untuk
mengekalkan kesejukan benda.
minuman sejuk

Melapisi ais dengan habuk kayu mengekalkan

kesejukan ais, jadi ais tidak melebur dengan
mudah.

ais
kotak
polistirena

Kotak polisterina menghalang ais daripada melebur

dengan mudah. Ini boleh digunakan untuk
mengkalkan kesejukan minuman dan ikan.
habuk kayu
ais

Objek
Kuali

Bahan
Logam
plastik

logam

Plastik

Tuala

Kapas

Jendela

Kaca
kaca

16.4KEGUNAAN BAHAN BERDA-SARKAN

SIFAT MEREKA
1. Bahan yang berbeza mempunyai sifat yang
berbeza.
2. Apabila memilih bahan untuk membuat sesuatu
objek, kita sepatutnya mempertimbangkan
sifat-sifat bahan.
3. Contoh:

Sifat
Keras dan kuat
Tidak menyambar api
Mengkonduksikan haba, jadi makanan boleh
dimasak dengan lebih cepat
Ringan
Menebat haba, jadi pemegang tidak panas dengan
mudah
Lembut
Menyerap air

Keras
Tidak menyerap air
Membenarkan cahaya melaluinya
Tidak tergores dengan mudah
Bidang Pembelajaran 5: Sifat-sifat Bahan

UNIT 17 KEPENTINGAN DALAM MENGGUNA ,

MENGURANG, DAN MENGITAR SEMULA BAHAN
17.1BAHAN SEMULA JADI DAN BAHAN
UPSR 03 OBJ
BUATAN MANUSIA

4.

1.

5.

2.
3.

Terdapat berjuta-juta bahan yang berguna

kepada manusia.
Manusia menggunakan beberapa bahan
untuk mencipta objek baru.
Semua objek dan benda yang digunakan
oleh manusia adalah diperbuat daripada
bahan semula jadi dan bahan buatan
manusia.

6.

Sesetengah objek berasal daripada keduaduanya: bahan semula jadi dan buatan
manusia.
Bahan semula jadi berasal daripada tanah,
batuan, tumbuhan, haiwan dan logam.
Bahan semula jadi tidak dibuat oleh
manusia.
Objek
Kerusi
Tilam
Syiling

Bahan semula jadi

Kayu
Getah
Logam

Beg tangan
Pasu bunga
Skaf
Baju sejuk
7.

Kulit
Tanah liat
Sutera
Bulu

ikan
9.

Jadual di bawah menunjukkan beberapa

objek yang kita boleh kitar semula.
Objek lama
Objek baru

Bahan buatan manusia adalah bahan semula

jadi yang diproses menjadi bahan baru.
Objek
Pembaris
Botol
Pinggan
Cawan
Jala
Stoking

Bahan buatan manusia

Plastik
plastik
plastik/kaca
plastik/kaca
Nilon
Kain sintetik

10. Berikut adalah beberapa faedah

daripada kitar semula, guna semula dan
pengurangan.
i.
Boleh menyelamatkan
hutan
ii.
Boleh menyelamatkan
17.2KEPERLUAN UNTUK MEMULIHARA
sumber
bahan
kita
BAHAN
iii.
Boleh menjimatkan
sumber tenaga kita
1. Semua objek diperbuat daripada bahan
iv.
Boleh
Bidang
mengurangkan
Pembelajaran 5: Sifat-sifat Bahan
semula jadi atau bahan buatan manusia
pencemaran
2. Penggunaan bahan-bahan
ini 18
secaraBAHAN-BAHAN BERKARAT
UNIT
berterusan akan menyebabkan kuantiti
bahan-bahan ini berkurangan.
3. Oleh sebab itu, kita perlu memulihara
18.1OBJEK BERKARAT DAN OBJEK
bahan-bahan ini kerana bahan semula jadi
TIDAK BERKARAT
dan bahan buatan manusia adalah terhad dan
1.
Sesetengah objek berkarat selepas dibiarkan
mungkin kehabisan jika tiada usaha untuk
beberapa lama tetapi sesetengah objek pula
memuliharakannya.
tidak berkarat.
4. Berikut adalah beberapa cara untuk
2. Karat terbentuk kerana tindak balas
memelihara bahan.
sesetengah logam dengan air dengan
i. Guna semula
kehadiran udara.
ii. Kitar semula
3.
Objek-objek yang diperbuat daripada besi
iii. Mengurangkan
boleh berkarat.
5. Guna semula bermaksud mengguna semua
4.
Objek- objek yang diperbuat daripada kayu,
objek sekali lagi.
kulit, kaca, plastik dan tanah tidak boleh
6. Kitar semula bermaksid memproses semua
berkarat.
objek buangan kepada objek baru.
5. Jadual di bawah menunjukkan beberapa
7. Mengurangkan bermaksud menghadkan
contoh objek objek yang boleh berkarat
penggunaan objek yang diperbuat daripada
dan objek objek yang tidak boleh berkarat.
bahan semula jadi dan bahan buatan
manusia.
Objek yang boleh
Objek yang tidak
8. Contoh objek yang boleh diguna semula
berkarat
boleh berkarat
ditunjukkan dalam jadual di bawah.
Pintu pagar
Sudu plastik
Pisau
cukur
Pinggan kaca
Objek
Kegunaan baru
Paku
Pasu seramik
Botol dan tin plastik
Bekas air
Cangkul
Kerusi kayu
Pasu
tin
Cincin emas
Bekas pen
Nat dan palang
Kertas surat khabar
Tayar buruk

Barang perhiasan
Tempat pembiakan

6.

Karat ialah bahan perang kemerahan

yang terbentuk pada permukaan sesuatu
objek.

18.2 FAKTOR-FAKTOR YANG

MENYEBABKAN PENGARATAN
1. Pengaratan hanya akan berlaku apabila suatu
objek itu terdedah kepada air dan udara.
2. Pengaratan tidak akan berlaku apabila salah
satu antara tersebut tidak hadir.

air

udara

air
didih

minyak

kalsium
klorida
kontang

paku

minyak

18.3 BEBERAPA CARA MENCEGAH

PENGARATAN DAN FAEDAHNYA
Beberapa Cara Mencegah Pengaratan
1. Pengaratan sesuatu objek dapat dicegah.
Hal ini dapat dilakukan dengan mencegah
air dan udara dari bersentuhan dengan
objek.
2. Antara cara cara untuk mencegah
pengaratan:
(a) mengecat
(b) menyalut objek dengan logam lain yang
tidak berkarat
(c) menyapu objek dengan gris, minyak
dan tar
(d) menyalut objek dengan bahan yang
tidak berkarat seperti plastik dan kertas
(e) menggalvani dengan zink

Susunan radas di dalam eksperimen untuk

mengkaji faktor faktor pengaratan.

Keputusan eksperimen
Tabung
Keputusan
uji
A
Berkarat
B
Tidak
berkarat
C
Tidak
berkarat
D
Tidak
berkarat
E
Berkarat

kehadiran
Air
Udara

Mengecat pagar besi

Faedah Mencegah Pengaratan
1. Pengaratan menyebabkan objek mudah
rosak.
2. Objek yang berkarat rapuh dan mudah
patah.
3. Oleh itu, banyak wang diperlukan untuk
membaiki objek yang berkarat.
4. Mencegah pengaratan banyak kelebihannya
kerana:
(a) membuatkan objek logam lebih cantik
(b) ia mencegah objek logam dari kelihatan
haus dan reput.
(c) boleh mengelak dari kemungkinan
mendapat penyakit tetanus.
Bidang Pembelajaran 6: Sistem Suria

UNIT 19 SISTEM SURIA

19.1 JUZUK-JUZUK SISTEM SURIA
1. Matahari adalah suatu bintang. Matahari
terletak di tengah-tengah di dalam sistem
solat.
2. Planet-planet adalah objek yang
mengelilingi Matahari pada jarak yang
berbeza.
3. Terdapat sembilan planet di dalam sistem
solar.

4.

5.

Planet-planet disusun mengikut jaraknya

dari Matahari iaitu Utarid, Zuhrah, Bumi,
Marikh, Musytari, Zuhal, Uranus,
Neptun, dan Pluto.
Rajah di bawah menunjukkan sembilan
planet yang mengelilingi sistem solar.
Pluto

asteroid

Zuhrah Marikh

Zuhal

2.
Matahari

Asteroid banyak dijumpai di dalam

lingkaran yang terletak di antara orbit
Marikh dan Musytari.
Asteroid

Musytari
Neptun
Utarid Bumi

Musytari

Uranus

Matahari

Sembilan planet yang mengelilingi Matahari di

dalam Sistem Suriar.
6.
7.
8.
9.

Tarikan daripada daya graviti Matahari

mengekalkan semua planet di dalam orbit
masing-masing.
Semua planet bergerak di dalam orbit
bujur.
Lebih jauh suatu planet dari Matahari, maka
lebih besar orbit planet tersebut.
Selain dari planet-planet, sistem solar juga
terdiri daripada objek yang lain seperti
satelit semula jadi, asteroid, meteor dan
komet.

Marikh

Lingkaran asteroid
Meteor
1. Meteoroid adalah batu yang kecil atau objek
berlogam yang terapung di angkasa lepas.
2. Meteor adalah coreng cahaya yang
dihasilkan apabila meteoroid memasuki
lapisan atmosfera Bumi.

Satelit Semula jadi

1. Bulan adalah satelit semula jadi kerana ia
adalah objek semula jadi yang mengelilingi
planet- planet.
2. Planet-planet mempunyai bilangan satelit
semula jadi yang berbeza yang mengelilinginya.
Planet
Bilangan satelit
semula jadi
Utarid
0
Zuhrah
0
Bumi
1
Marikh
2
Musytari
16
Zuhal
23
Uranus
15
Neptun
8
Pluto
1
Asteroid
1. Asteroid adalah batu batu kecil atau
objek berlogam yang banyak bertaburan di
dalam sistem solar.

Meteor
Meteoroid adalah objek semula jadi dari
angkasa lepas yang menghentam
permukaan planet Bumi atau planet planet
yang lain.
4. Meteoroid yang menghentam permukaan
Bumi akan membentuk kawah . Contoh
kawah ialah yang terdapat di Arizona,
Amerika Syarikat.
Komet
1. Komet adalah ketulan-ketulan kecil ais
dan debu yang terdapat pada orbit yang
mengelilingi Matahari.
2. Komet mempunyai kepala dan ekor yang
panjang.
3. Sesetengah komet bersinar dengan cahaya
yang istimewa apabila mereka menghampiri
Matahari dan ais terbakar sebagai gas yang
membentuk ekor sehingga mencapai 300
juta km panjang.
3.

19.2 HUBUNG KAIT ANTARA SAIZ

DENGAN JARAK BUMI, BULAN,
DAN MATAHARI
1. Matahari adalah lebih besar dari Bumi dan
Bulan.
2. Matahari kelihatan lebih kecil di langit
kerana ia terletak sangat jauh dari Bumi
manakala Bulan kelihatan lebih besar
berbanding Matahari kerana Bulan terletak
lebih hampir dengan Bumi.
3. Jarak antara Matahari dan Bumi adalah
lebih kurang 150 juta kilometer, sementara
jarak antara Bulan dan Bumi ialah lebih
kurang 384 000 kilometer.
4. Diameter Matahari ialah 110 kali ganda
lebih besar dari Bumi dan 400 kali ganda
lebih besar dari diameter Bulan.
5. Bumi lebih kurang 50 kali ganda lebih
besar dari Bulan. Diameter Bulan ialah
daripada diameter Bumi.
6. Saiz Bulan, Bumi dan Matahari adalah
dalam nisbah yang berikut:
Bulan
1
7.

:
:

Bumi
4

: Matahari
: 400

Rajah di bawah menunjukkan perbandingan

antara saiz Bumi, Bulan, dan Matahari.

Bulan
Bumi
Matahari
Perbandingan antara saiz Bumi, Bulan, dan
Matahari
19.3 MENGHARGAI KEDUDUKAN BUMI
YANG IDEAL DI DALAM SISTEM
SURIA
1.

2.
3.
4.
5.
6.

bola jaring

biji saga

guli kaca

Jarak antara Bumi dari Matahari adalah

adalah sangat sesuai untuknya menerima
tenaga haba yang cukup untuk menyokong
kehidupan.
Planet yang lain samada menerima terlalu
banyak haba atau terlalu sedikit haba.
Permukaan Bumi mengandungi bekalan air
yang cukup untuk benda hidup meneruskan
kehidupannya.
Bumi juga mengandungi gas di dalam
komposisi yang sesuai untuk menyokong
kehidupan.
Setakat ini, hanya Bumi sartu-satunya
planet di dalam sistem solar yang
mengandungi benda hidup.
Hal ini adalah kerana Bumi satu-satunya
planet yang terdapat air, udara dan haba
yang sesuai untuk benda hidup meneruskan
kehidupan.
Bidang Pembelajaran 7: Teknologi

UNIT 20 KEPENTINGAN TEKNOLOGI DALAM KEHIDUPAN

SEHARIAN
20.1HAD KEUPAYAAN MANUSIA
DAN PERALATAN UNTUK
MENGATASINYA(UPSR00/OBJ)
1. Manusia berupaya untuk melakukan
pelbagai aktiviti dengan menggunakan
otak, anggota badan dan organ deria.
2. Walau bagaimanapun, terdapat had
keupayaan pada manusia untuk melakukan
kerja.
3. Had keupayaan pada manusia antaranya
termasuklah:
(a) tidak mampu mengingati semua senarai
nombor-nombor telefon tanpa
menulisnya.
(b) tidak mampu untuk melompat
mencecah syiling dan menyentuhnya
(c) tidak mampu untuk membaca tulisan
yang sama dari jarak yang berbeza.
4. Manusia menggunakan kepandaian mereka
untuk mengatasi had keupayaan.

5.

Jadual berikut menunjukkan beberapa

contoh peralatan
yang digunakan untuk mengatasi had keupayaan
manusia.
Peralatan
Kanta pembesar

Mikroskop

Had keupayaan yang

diatasi oleh peralatan
tersebut
Membolehkan seseorang
melihat objek dengan
lebih jelas

Membolehkan seseorang
memerhatikan sesuatu
objek secara teliti

Peralatan
Mikrofon dan
pembesar suara

Basikal

Kereta

Kapal terbang

Had keupayaan yang

diatasi oleh peralatan
tersebut
Membolehkan seseorang
bercakap dengan kuat
untuk didengari pada
jarak yang jauh

Peralatan

Had keupayaan yang

diatasi oleh peralatan
tersebut

Teleskop

Membolehkan seseorang
melihat objek yang
berada sangat jauh

Kalkulator/ mesin
kira-kira

Membolehkan seseorang
melakukan pengiraan
dengan lebih cepat dan
lebih tepat

Membolehkan seseorang
bergerak pada jarak yang
jauh

Bidang pembelajaran 7: Teknologi

UNIT 21 PERKEMBANGAN TEKNOLOGI

21.1 PERKEMBANGAN TEKNOLOGI
1.
2.

3.

Teknologi berkembang dengan peredaran

masa.
Manusia mencipta banyak peralatan untuk
membantu mereka melakukan kerja
seharian.

Perkembangan teknologi mengubah

kehidupan manusia dalam bidang
komunikasi, pengangkutan, pertanian dan
pembinaan.

Perkembangan Teknologi dalam Komunikasi

Memukul gendang

Menggunakan burung
merpati sebagai utusan

Penciptaan telefon oleh

Alexander Graham Bell

Penciptaan telefon
selular

Perkembangan Teknologi dalam Pengangkutan

Darat

Penggunaan penggelek

Penciptaan roda dan gandar

Penciptaan kereta

Udara

Belon udara panas

Air

Flyer

Kapal terbang moden

Rakit

Kapal layar

Kapal moden

Perkembangan Teknologi dalam Pertanian

Menggunakan cangkul untuk

Membuat lubang

Menggunakan haiwan
untuk membajak

Menggunakan jentera
pembajak moden

Perkembangan Teknologi dalam Pembinaan

Bangunan

Gua
Jambatan

Jambatan ringkas

Pondok

Rumah papan

Jambatan kayu

Banglo (rumah batu)

Jambatan konkrit

21.2 PENYELESAIAN MASALAH YANG

DIHADAPI MANUSIA DALAM
KEHIDUPAN SEHARIAN
1.

Manusia menghadapi banyak masalah dalam

kehidupan seharian.
2. Walau bagaimanapun, masalah-masalah
tersebut boleh diatasi dengan menggunakan
teknologi.
3. Bincangkan masalah-masalah yang dihadapi
dalam kehidupan seharian, terutamanya di
AKTIVITI
Cubamasalah
selesaikan
masalah
tersebut
1. sekolah.
Kenal pasti
yang
dihadapi
oleh
dengan
melakukan
aktiviti
yang
berikut.
murid-murid dalam kehidupan seharian,
seperti kehilangan pensil atau pen setiap
masa ataupun ketidakmampuan untuk
mengawal habuk yang berterbangan
semasa membersihkan papan hitam.
2. Lakukan sesi sumbang saran bagi
menyelesaikan masalah yang telah dikenal
pasti.
3. Reka dan bina alat untuk menyelesaikan
masalah yang telah dikenal pasti.
4. Gunakan bahan-bahan yang dikitar semula
untuk membuat alat tersebut.
5. Persembahkan ciptaan di dalam kelas.

21.3 KEBAIKAN DAN KEBURUKAN

TEKNOLOGI KEPADA MANUSIA
1.

Teknologi mempunyai kebaikan dan

keburukan.

2.

Manusia perlu menggunakan teknologi

secara bijaksana supaya ia memberikan
kebaikan.
3. Perkembangan teknologi boleh
memudaratkan manusia jika teknologi tidak
digunakan secara bijaksana.
Kebaikan Teknologi
1. Perkembangan teknologi membantu
manusia dengan memudahkan sesuatu kerja
dilakukan.
2. Teknologi telah mengubah kehidupan
manusia.
3. Perkembangan teknologi dalam kesihatan
dan perubatan telah meningkatkan taraf
kesihatan manusia.
4. Perkembangan teknologi menjadikan
komunikasi antara dua individu yang berada
jauh lebih mudah dan lebih cepat.
5. Lebih banyak kerja yang tidak dapat
dilakukan oleh manusia sebelum ini dapat
dilakukan dengan lebih mudah disebabkan
penciptaan lebih banyak mesin.
6. Perkembangan teknologi dalam bidang
angkasa lepas membantu manusia mengkaji
dan memahami angkasa lepas.
Keburukan Teknologi
1. Perkembangan teknologi bermaksud lebih
banyak peralatan dan mesih dicipta dan
digunakan dalam pelbagai bidang. Oleh
sebab itu, peralatan moden dan mesin
menggantikan manusia di tempat kerja. Hal
ini menyebabkan lebih ramai kehilangan
kerja.
2. Jika teknologi ketenteraan tidak dikawal,
lebih banyak senjata yang berbahaya dan
bom nuklear akan dicipta dan lebih ramai
manusia akan terbunuh di medan
peperangan.
3. Perkembangan teknologi juga boleh
menyebabkan peningkatan masalah sosial
terutamanya di bandar-bandar besar.
4. Dengan perkembangan teknologi, lebih
banyak kilang akan dibina. Aras pencemaran
akan meningkat.
5. Perkembangan teknologi juga boleh
menyebabkan manusia menjadi lebih malas
kerana lebih banyak kerja dilakukan oleh
mesin atau robot.