Buku Aktiviti Tenaga Diperbaharui Dan Kecekapan Tenaga

BUKU
AKTIVITI
Tenaga Diperbaharui Dan
Kecekapan Tenaga
PENYUNTING
Kamarulazizi Ibrahim
Fauziah Sulaiman
Ahmad Nurulazam Md. Zain
Abdul Malik Abdul Shukor
PUSAT PENDIDIKAN DAN LATIHAN BAGI

TENAGA DIPERBAHARUI DAN KECEKAPAN TENAGA
Cetakan Pertama
Julai 2001
 Hak cipta
Pusat Pendidikan Dan Latihan Bagi Tenaga
Diperbaharui Dan Kecekapan Tenaga (CETREE)
Hak cipta terpelihara. Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana

bahagian artikel, ilustrasi, dan isi kandungan buku ini dalam apa juga
bentuk dan dengan cara apa jua sama ada secara fotokopi, elektronik,
rakaman, mekanik, atau cara lain sebelum mendapat izin bertulis daripada
penerbit.
Perpustakaan Negara Malaysia Data Mengkatalog-dalam-Penerbitan
Buku Aktiviti Tenaga Diperbaharui Dan Kecekapan Tenaga

Kamarulazizi Ibrahim, Fauziah Sulaiman
Ahmad Nurulazam Md. Zain, Abdul Malik Abdul Shukor
ISBN 983-9501-12-7
Dicetak Oleh :
Dayagraph Printing & Advertising Sdn. Bhd. (AS0146164-T)
PRAKATA
Siri buku Tenaga Diperbaharui dan Kecekapan Tenaga ini disediakan dan ditulis khas untuk
kegunaan para guru sains Tingkatan 1 hingga Tingkatan 5 sejajar dengan Kurikulum Bersepadu
Sekolah Menengah (KBSM). Siri buku ini yang berjudul seperti di bawah, terdiri daripada empat
jilid yang disediakan untuk mencetuskan idea serta memenuhi minat guru dan pelajar dalam
topik-topik tenaga diperbaharui dan kecekapan tenaga yang banyak diperkatakan sekarang ini:
 Buku Sumber Guru Tenaga Diperbaharui dan Kecekapan Tenaga

 Buku Panduan Guru Tenaga Diperbaharui dan Kecekapan Tenaga
 Buku Aktiviti Tenaga Diperbaharui dan Kecekapan Tenaga
 Koleksi Projek Ko-kurikulum Tenaga Diperbaharui dan Kecekapan Tenaga
Struktur dan kandungan siri buku teks ini disusun mengikut sukatan yang ditetapkan oleh
Kementerian Pendidikan Malaysia. Tujuan buku-buku ini diterbitkan adalah untuk membekalkan
terutamanya para guru dengan pengetahuan komprehensif, panduan mengajar dan idea-idea
untuk menjalankan eksperimen serta aktiviti ko-kurikulum yang melibatkan topik-topik tenaga
diperbaharui dan kecekapan tenaga. Hal ini membolehkan para pelajar dapat mengembangkan
daya pemikiran saintifik serta memupuk nilai-nilai murni yang melibatkan kehidupan seharian dan
alam sekitar.
Dalam Rancangan Malaysia Kelapan banyak usahasama dirancang untuk memastikan

pembangunan sumber tenaga yang mampan termasuk tenaga diperbaharui untuk memenuhi
keperluan tenaga dalam pembangunan ekonomi negara. Penggunaan tenaga diperbaharui
sebagai bahan api kelima negara akan diperluaskan dalam tempoh rancangan ini dilaksanakan.
Usaha akan dipergiatkan untuk memastikan kecukupan, kualiti dan jaminan bekalan tenaga serta
menggalakkan lebih banyak penggunaan sumber gas dan tenaga diperbaharui dan seterusnya,
membekalkan kapasiti penjanaan elektrik yang mencukupi.
Buku Sumber Guru Tenaga Diperbaharui dan Kecekapan Tenaga mengandungi tujuh bab yang
membincangkan topik-topik Tinjauan terhadap Tenaga dan Kecekapan Tenaga; Terma Suria;
Fotovolta; Biojisim; Tenaga-tenaga Diperbaharui Lain (Hidro, Geoterma, Ombak dan Angin);
Kecekapan Tenaga; dan Bahan dan Maklumat tentang Tenaga dalam Pendidikan. Topik-topik
yang dibincangkan menerangkan aspek-aspek sumber tenaga serta gambarajah yang mudah
difahami berkaitan dengan kehidupan seharian.
Buku Panduan Guru Tenaga Diperbaharui dan Kecekapan Tenaga mengandungi lapan bab yang
melibatkan perbincangan topik-topik berkaitan dengan tenaga diperbaharui dan yang tidak boleh
diperbaharui, kesan penggunaan tenaga kepada persekitaran, amalan-amalan penggunaan
tenaga yang cekap, dan penggunaan tenaga nuklear dan kesannya. Buku ini yang mengandungi
Sains Teras dalam tingkatan 1, 3 dan 5; Sains Tambahan dalam tingkatan 4; Kimia dalam
tingkatan 4 dan 5; Kajihayat dalam tingkatan 4 dan Fizik dalam tingkatan 5 boleh digunakan
sebagai panduan bagi para guru. Setiap topik dimulakan dengan Gambaran Keseluruhan Topik
yang dibincangkan dengan jelas. Objektif Pengajaran, Konsep Utama, Aktiviti dan Prosedur
Aktiviti Pelajar, dan Implikasi Sosial juga disertakan dalam setiap topik supaya dapat
memudahkan guru untuk memulakan aktiviti di dalam kelas dan membuat rancangan pengajaran
yang dapat merangsangkan minat pelajar terhadap tenaga diperbaharui dan kecekapan tenaga.
Buku Aktiviti Tenaga Diperbaharui dan Kecekapan Tenaga berserta kit-kit demostrasi
mengandungi empat topik termasuk Terma Suria, Fotovolta, Biojisim dan Kecekapan Tenaga
yang disediakan sebagai satu pakej untuk menerangkan konsep tenaga diperbaharui dan
kecekapan tenaga dengan lebih berkesan. Setiap topik mengandungi sekurang-kurangnya
sepuluh eksperimen yang boleh dilakukan secara berasingan dengan prosedur-prosedur lengkap
beserta panduan penyelesaian dan ia sejajar dengan maklumat yang disediakan dalam Buku
Sumber Guru.
Koleksi Projek Kokurikulum Tenaga Diperbaharui dan Kecekapan Tenaga yang juga melibatkan
empat topik yang sama iaitu Terma Suria, Fotovolta, Biojisim dan Kecekapan Tenaga serta satu
topik mengenai aktiviti lain telah disediakan sebagai pencetus idea bagi aktiviti kokurikulum yang
boleh dijalankan di sekolah-sekolah. Perancangan aktiviti dilengkapi dengan butir-butir tempoh
masa dan perbelanjaan yang diperlukan. Penglibatan ramai pelajar dapat menyemarakkan
kesedaran dalam tenaga diperbaharui dan kecekapan tenaga.
Diharapkan siri buku ini dapat membantu para guru dan pelajar secara tidak langsung, dalam
memahami aspek-aspek tenaga diperbaharui dan kecekapan tenaga. Dalam usaha
mempromosikan penggunaan teknologi tenaga diperbaharui dan kecekapan tenaga, pastinya ia
dapat menjanjikan pembangunan masa hadapan yang lebih terjamin untuk kehidupan manusia
keseluruhannya.
Akhir sekali, dipanjatkan kesyukuran he hadrat Allah S.W.T. yang dengan izin Nya jua, usaha-
usaha ini terhasil.
Kamarulazizi Ibrahim
Fauziah Sulaiman
Ahmad Nurulazam Md. Zain
Abdul Malik Abdul Shukor
CETREE
Pusat Pendidikan dan Latihan
Tenaga Diperbaharui dan Kecekapan Tenaga
Universiti Sains Malaysia
Julai 2001
PENGHARGAAN
Kami mengucapkan terima kasih kepada Kementerian Tenaga, Komunikasi dan Multimedia
Malaysia; Kementerian Pendidikan Malaysia, Universiti Sains Malaysia dan Kerajaan Denmark
melalui DANCED (Danish Cooperation for Environment and Development) kerana telah banyak
memberi sokongan dalam menjayakan penulisan buku ini yang boleh membantu pemahaman
tentang tenaga diperbaharui dan kecekapan tenaga diperingkat sekolah menengah.
Kami juga mengucapkan setinggi-tinggi penghargaan kepada semua yang disenaraikan di bawah
ini kerana telah memberi banyak idea, pendapat, sokongan padu dan dorongan dalam
menjayakan usaha murni ini:
Dr. Sharifah Maimunah bt. Syed Zin, Pengarah Pusat Perkembangan Kurikulum;
Encik Rusli b. Rashikin, Pengarah Jabatan Pendidikan Negeri Selangor;
Encik Rosli b. Suleiman, Pegawai Pendidikan Pusat Perkembangan Kurikulum;
Encik Morten Sondergaard, Ketua Penasihat Teknikal CETREE;
Encik Janus Hendrichsen,
Encik Akram b. Hj. Mohamad,
Encik Jesper Vauvert,
Encik Saifol Bahri b. Abd. Jamil,
Encik Mohd. Jamil b Kassim,
Puan Siti Ajar bt. Hj. Ikhsan,
Encik Suandi b. Md. Kamari,
Encik Abd. Rahman b. Khalid,
Encik Abd. Razak b. Ismail,
Cik Siti Rozlina bt. Mohamed Ali, dan
Encik Kamal Ariffin b. Baharuddin.
KANDUNGAN
PRAKATA
PENGHARGAAN
1. TERMA SURIA
1.1 Sang Suria Pembekal Tenaga Terma
1.2 Mari Mengumpul Tenaga Terma Suria Dengan Kanta
1.3 Mari Mengumpul Tenaga Terma Suria Dengan Cermin
1.4 Mari Mengumpul Tenaga Suria Dengan Corong Perangkap
1.5 Bahan Apakah Pengumpul Tenaga Suria Yang Baik ?
1.6 Warna Apakah Pengumpul Tenaga Suria Yang Baik ?
1.7 Mari Meninjau Pemanasan Bumi Oleh Suria
1.8 Mari Memerangkap Tenaga Terma Suria – Kesan Rumah Hijau
1.9 Mari Membuat Termometer Air Suria
1.10 Ayuh Kita Bina Pancutan Air Panas
1.11 Mari Mengimbangi Neraca Suria
1.12 Ayuh Kita Bersihkan Air – Terima Kasih Sang Suria
1.13 Mari Menakung Tenaga Terma Suria – Kolam Suria
1.14 Ayuh Kita Masak Di Dapur Jalanraya Suria
1.15 Ayuh Kita Memasak Dengan Ketuhar Suria
1.16 Ayuh Kita Panaskan Air Dengan Pemanas Air Suria Plat Datar
1.17 Ayuh Kita Keringkan Bahan Dengan Pengering Suria
1.18 Ayuh Kita Sulingkan Air Masin dengan Penyuling Air Suria
1.19 Ayuh Kita Memasak Dengan Dapur Panel Suria
1.20 Ayuh Kita Memasak Dengan Dapur Suria Parabolik
1.21 Ayuh Kita Panaskan Bahan dengan Pemanas Suria Berpaksi
1.22 Ayuh Kita Keringkan Bahan Dengan Pengering Khemah Suria
2. FOTOVOLTA
2.1 Perubahan Tenaga Cahaya Kepada Tenaga Elektrik
2.2 Kuasa Sel Suria
2.3 Kesan Perubahan Keamatan Cahaya Terhadap Kuasa Sel Suria
2.4 Kesan Perubahan Sudut Sinaran Terhadap Sel Suria
2.5 Mengukur Jumlah Voltan Dan Arus Dalam Sambungan Selari
2.6 Mengukur Jumlah Voltan Dan Arus Dalam Sambungan Bersiri
2.7 Penyambungan Sel Suria Kepada LED Dalam Litar
2.8 Penyambungan Sel Suria Kepada Radio Transistor
2.9 Penyambungan Sel Suria Pada Kipas (2V)
2.10 Pengumpulan Cahaya Bagi Mengecas Bateri 6V
3. BIOJISIM
3.1 Menyiasat Sumber Tenaga Di Sekeliling Kita
3.2 Membandingkan Pembakaran Bahan Api Biojisim Dengan Bahan Api Fosil
3.3 Penyediaan Etanol Melalui Kaedah Penapaian Air Tebu
3.4 Penyulingan Etanol
3.5 Menguji Sifat Keterbakaran Etanol
3.6 Penghasilan Minyak Daripada Santan Kelapa
3.7 Minyak Sayuran Sebagai Bahan Bakar
3.8 Perbandingan Kuasa Pemanasan Kerosin, Minyak Kelapa Dan Minyak Kelapa Sawit
3.9 Penghasilan Biogas Dari Najis Lembu
4. KECEKAPAN TENAGA
4.1 Kesan Pancaran Kepanasan Pada Dinding
4.2 Kesan Pancaran Kepanasan Pada Dinding Berlainan Bahan
4.3 Kesan Pancaran Kepanasan Pada Dinding Berlainan Warna
4.4 Kesan Pancaran Kepanasan Pada Dinding Berlainan Tekstura
4.5 Kesan Pancaran Kepanasan Pada Kaca Biasa Dan Bersalut Filem
4.6 Kesan Pancaran Kepanasan Pada Kaca Bertirai Dan Tidak Bertirai
4.7 Kesan Pancaran Kepanasan Pada Ketebalan Bahan Yang Berlainan
4.8 Kesan Pancaran Kepanasan Pada Dinding Bertutup Dan Bertingkap
4.9 Kesan Pancaran Kepanasan Pada Dinding Dan Penyejukan Dalaman
4.10 Mengkaji Kecerahan Lampu
TERMA SURIA
 Faridah bt. Ibrahim

Pakar Perunding
 Zulkifli b. Ahmad
Guru Penyemak
 Badrol Hisham b. Mohd. Nowani

Pembina Kit
_____________________________________________________________________________
CETREE – Buku Aktiviti Bab 1

Tenaga Terma daripada Sang Suria Terma Suria
Aktiviti 1: Sang Suria Pembekal Tenaga Terma
Maklumat latarbelakang :
Matahari membekalkan tenaga terma. Di dalam aktiviti ini anda
akan menunjukkan bahawa matahari berfungsi sebagai pembekal
tenaga terma dengan memanaskan air.
Anda akan memerlukan:
1. 2 bikar 100 ml
2. 50 ml air
3. 2 kanta penumpu 6 cm
4. 2 kaki retot dan pengapit
5. 2 termometer
6. 2 jam randik
Bikar A Bikar B
Rajah 1. Kanta bagi menumpu tenaga terma suria
pembekal tenaga terma

Mari mencuba:
Mari merangsang minda: 1. Isikan 50 ml air ke dalam setiap

bikar. Labelkan bikar, A dan B.
1. Daripada rekod suhu, air dalam bikar 2. Susun radas seperti di rajah 1.
manakah yang lebih panas? 3. Ambil suhu awal air bikar A dan B
2. Terangkan kesimpulan anda. serta rekodkan.
3. Ramalkan suhu air yang terjemur sekiranya 4. Letak A bikar dalam makmal dan
a. 80 ml air digunakan bagi menggantikan jemurkan bikar B.
50 ml air tersebut. 5. Selepas 20 min daripada
b. beberapa batang paku dimasukkan ke menjemur bikar B, ambil dan
dalam 50 ml air tersebut. rekodkan suhu akhir air bikar A
c. 50 ml air garam digunakan bagi dan B.
menggantikan 50 ml air tersebut.
d. 50 ml air diwarnakan hitam.
4. Cuba anda kenalpasti kegunaan aktiviti inii
dalam kehidupan seharian.
5. Bagaimanakah satelit mendapatkan tenaga
bagi pengoperasiannya.
Bab 1 mukasurat 1 CETREE – Kit Demonstrasi Dan Eksperimen

Aktiviti 2: Mari Mengumpul Tenaga Terma Suria Dengan Kanta

Kanta penumpu akan menumpukan kesemua tenaga suria yang
mengenai permukaannya ke satu titik. Titik ini di panggil titik fokus
kanta. Penumpuan tenaga suria ini akan meningkatkan suhu di titik
fokus kanta. Di dalam aktiviti ini, anda akan mengenalpasti titik
penumpuan tenaga suria berasaskan suhu maksimum bahan di
titik fokus kanta.

1. 1 kanta penumpu 6 cm
2. 2 bikar 100 ml
3. 2 kaki retot dan pengapit
4. pembaris
5. kertas berwarna hitam
6. sedikit roti
7. lilin
8. sedikit air
Ketika berada di bawah matahari

Pakai cermin mata hitam
Rajah 1. Menumpukan tenaga suria dengan kanta Tutup kepala dengan topi lebar
Mari mencuba:
Mari merangsang minda:
Bahagian 1:
1. Daripada graf, di manakah nilai suhu 1. Sediakan radas seperti di rajah 1
maksimum? 2. Isikan 30 ml air sejuk ke dalam bikar
2. Daripada bahagian 2, berapakah nilai titik yang sejuk.
fokus kanta? 3. Mulakan dengan 3 cm jarak kanta
3. Adakah nilai suhu maksimum bahagian 1 daripada permukaan air.
bersamaan dengan titik fokus kanta ? 4. Jemur radas selama 1 min, ambil dan
4. Apakah yang berlaku kepada roti, kertas, rekodkan suhu termometer.
lilin dan air apabila di letakkan di titik fokus 5. Ulangi langkah 2 dan 4 dengan
selama 5 min? menambahkan jarak kanta dari
5. Ketika air mendidih, berapakah suhu air termometer sehingga melebihi 15 cm
tersebut? 6. Lakar graf suhu lawan jarak kanta dari
6. Ketika lilin mencair, berapakah suhu lilin termometer.
tersebut?
7. Apakah yang anda boleh simpulkan Bahagian 2:
daripada ujikaji ini? 1. Dapatkan titik fokus kanta dengan
8. Cuba anda fikirkan kegunaan aktiviti ini menumpukan sinar suria sehingga
dalam kehidupan seharian. menjadi satu titik terkecil di atas kertas.
Ukur jarak antara kanta dengan kertas.
2. Letakkan di titik fokus kanta: roti,
kertas, lilin, setitik air.
Takat lebur 3. Jemur selama 5 min setiap satu.
Lilin 54 C Air 100 C 4. Perhatikan apa yang berlaku.

Aktiviti 3: Mari Mengumpul Tenaga Terma Suria Dengan Cermin
Tenaga terma sinar suria boleh dipantulkan. Tenaga terma sinar

suria ini boleh di pantulkan ke satu titik fokus dengan
menggunakan beberapa cermin yang disusun secara parabolik. Di
dalam aktiviti ini kita akan menggunakan beberapa cermin bagi
menumpukan tenaga terma sinar suria ke satu titik fokus.
1. 2 termometer
2. 6 cermin muka
3. 6 kaki retort dan
pengapit
4. kertas keras putih
5. kertas hitam
6. pita selofan
Rajah 1. Tenaga terma
suria boleh dipantulkan
Rajah 2. Menumpukan tenaga suria
Mari mencuba:
Bahagian 1:
1. Daripada rekod suhu, adakah 1. Label termometer A dan B.
suhu termometer A dan B 2. Lekatkan termometer A pada kertas keras
berbeza? putih.
2. Dari manakah termometer A 3. Letakkan termometer A dan B di tepi tingkap.
mendapat tenaga terma? Termometer A membelakangi matahari.
3. Adakah suhu di titik penumpuan Termometer B menghadap matahari
cermin-cermin di bahagian 2 4. Ambil dan rekodkan suhu awal termometer A
melebihi suhu termometer B di dan B.
bahagian 1? 5. Gunakan cermin muka bagi menghalakan
4. Apakah bentuk susunan cermin di sinar suria ke arah termometer A selama 1
bahagian 2. min, seperti di rajah 1.
5. Tunjukkan penumpuan tenaga 6. Ambil dan rekodkan suhu akhir termometer A
sinar suria dengan melakar dan B.
susunan cermin berserta rajah
sinar. Bahagian 2:
6. Di manakah suhu paling 1. Susun 6 cermin sehingga sinar suria terpantul
maksimum di bahagian 2 ? ditumpukan ke satu titik fokus di atas kertas
7. Mengapakah suhu maksimum di hitam seperti di rajah 2. Tandakan titik
kedudukan titik penumpuan penumpuan sinar ini. Perhatikan susunan
cermin-cermin tersebut? cermin.
8. Cuba anda fikirkan kegunaan 2. Ambil dan rekodkan suhu selepas 1 min di
aktiviti ini dalam kehidupan anda. titik penumpuan dan di tempat lain selain titik
penumpuan.

Aktiviti 4: Mari Mengumpul Tenaga Suria Dengan Corong Perangkap
Tenaga terma suria boleh kita perangkap dengan menggunakan
corong pemantul. Di dalam aktiviti ini kita akan membuat pelbagai
corong pelbagai saiz dan menentukan ciri corong yang boleh
memaksimumkan suhu di sudut puncak.
1. 3 keping kad manila

2. 3 keping foil aluminium
3. 1 termometer
4. gam
5. gunting
6. alat lukis bulatan
7. pembaris
Mari mencuba:
1. Lukis pada kertas manila tiga

bulatan berasingan berdiameter
40 cm, 30 cm dan 15 cm.
Rajah 1. Corong perangkap tenaga terma suria 2. Gunting bulatan-bulatan tersebut
dan lekatkan foil aluminium
penyulingan air
padanya.
3. Bentukkan menjadi corong yang
sama sudut puncaknya seperti di
Mari merangsang minda: rajah 1. Bahagian beraluminium di
bahagian dalam corong.
1. Di manakah suhu maksimum pada corong 4. Potong sedikit hujung di puncak
pemantul ? corong.
2. Apakah hubungan keluasan permukaan 5. Labelkan corong A, B, dan C
pemantul corong dengan suhu di puncak mengikut saiz semakin besar.
corong? 6. Halakan corong A dan B dan C ke
3. Ramalkan apa yang akan berlaku sekiranya arah matahari.
bulu ayam di letakkan di puncak corong yang 7. Ambil dan rekodkan suhu di
di halakan pada matahari selama 30 min. beberapa kedudukan pada corong
4. Cuba anda fikirkan kegunaan aktiviti ini dalam A,B dan C termasuk di puncak
kehidupan seharian. corong setiap 5 min.

Aktiviti 5: Bahan Apakah Pengumpul Tenaga Suria Yang Baik ?
Kadar penyerapan dan pengaliran tenaga terma suria bergantung
kepada bahan penyerap. Di dalam aktiviti ini, kita akan
mengenalpasti bahan yang sesuai digunakan sebagai pengumpul
tenaga terma suria yang baik.
Rajah 1. Bahan manakah pengumpul tenaga suria yang baik?

1. Daripada rekod suhu, bahan manakah 1. 1 plat polisterin
yang mengumpul lebih banyak tenaga 2. 1 plat keluli
terma suria ? 3. 1 plat kuprum
2. Cuba anda fikirkan kegunaan bahan 4. 3 jangkasuhu
pengumpul tenaga terma suria yang baik 5. 1 jam randik
ini ? 6. pita selofan
3. Cuba anda fikirkan kegunaan pengumpul
tenaga suria yang tidak bagus ini.
4. Periok yang berkualiti tinggi kebiasaannya
bersisikan keluli berkilat dan bahagian
bawahnya bersalut kuprum. Mengapakah
rekaan ini lebih baik daripada periok keluli
berkilat ataupun periok kuprum ? Mari mencuba:
5. Setelah terjemur, kereta mainan manakah
yang akan leih panas: kereta logam 1. Sediakan radas seperti yang di
ataupun polisterin? tunjukkan di rajah 1.
6. Dua cawan teh panas yang seiras terletak 2. Ambil dan rekodkan suhu awal
di atas meja. Sebatang sudu separuh setiap plat tersebut.
terbenam dalam salah satu daripada 3. Jemur ketiga-tiganya selama 10
cawan teh tersebut. Selepas lima minit, min.
cawan yang manakah yang lebih sejuk? 4. Ambil dan rekodkan suhu akhir
plat-plat tersebut.

Aktiviti 6: Warna apakah pengumpul tenaga suria yang baik?
Kadar penyerapan dan pemancaran tenaga suria bergantung
kepada warna bahan penyerap. Di dalam aktiviti ini, kita akan
mengenalpasti warna permukaan yang sesuai digunakan sebagai
pengumpul tenaga suria yang baik.

1. 3 bikar 100 ml
2. 3 termometer
3. 1 jam randik
4. 60 ml air
5. 2 kertas hitam legap
6. 1 kertas putih berkilat
7. Pemantul penal suria
Rajah 1. Warna yang lebih hangat ?

Mari mencuba:
1. Senaraikan bikar mengikut darjah menaik
1. Isikan 50 ml air ke dalam setiap
suhu kepanasan air.
bikar.
2. Mengapakah suhu air bikar B melebihi bikar
2. Label bikar: A, B dan C.
C?
3. Ambil dan rekodkan suhu awal air
3. Mengapakah suhu air bikar A melebihi bikar
dalam setiap bikar.
B?
4. Balut bikar A dan B dengan kertas
4. Cuba anda kenalpasti kegunaan aktiviti ini
hitam dan bikar C dengan kertas
dalam kehidupan seharian.
putih
5. Mengapakah kita di Malaysia digalakkan
5. Letakkan bikar A di fokus
memakai baju berwarna cerah sedangkan
pemantul panel suria.
orang badwi di padang pasir gemar memakai
6. Jemurkan bikar A, B dan C selama
baju berwarna hitam?
20 min.
6. Mengapakah bahagian dalam termos
7. Ambil dan rekodkan suhu akhir air
diwarnakan putih berkilat?
dalam setiap bikar.
7. Mengapakah satelit disalut dengan foil yang
berkilat?
Bahagian 2:
1. Letakkan bikar C

Aktiviti 7: Mari Meninjau Pemanasan Bumi Oleh Suria

Permukaan bumi mengalami pemanasan suria yang tidak sama

rata. Pemanasan yang tidak sama rata ini menghasilkan
peredaran angin dan air. Dengan itu, matahari merupakan sumber
tenaga yang menentukan cuaca bumi. Di dalam aktiviti ini anda
akan menunjukkan bahawa elemen bumi iaitu tanah dan air
mengalami pemanasan dan penyejukan secara tidak sama rata.
1. 3 bikar 100 ml
2. sedikit tanah hitam
3. sedikit pasir putih
4. air 50 ml
5. 3 termometer
Rajah 1. Pemanasan elemen bumi oleh suria
Mari mencuba:
Mari merangsang minda: 1. Isikan setiap satu bikar dengan

air, tanah dan pasir sehingga
1. Elemen bumi apakah yang panas tercepat? takat 50 ml.
2. Elemen bumi manakah yang menyejuk 2. Ambil dan rekodkan suhu awal
terpantas? elemen dalam setiap bikar.
3. Mengapakah elemen tersebut panas tercepat? 3. Jemurkan ketiga-tiga bikar
4. Mengapakah elemen tersebut menyejuk selama 30 min seperti di rajah 1.
tercepat? 4. Ambil dan rekodkan suhu akhir
5. Mengapakah elemen berkenaan menyejuk elemen dalam setiap bikar.
paling lambat? 5. Bawa ketiga-tiga bikar ke dalam
6. Berdasarkan pemerhatian anda, cuba anda makmal.
terangkan pembentukan bayu laut ke daratan 6. Selepas 30 min, ambil dan
pada waktu siang dan pembentukan bayu rekodkan suhu akhir elemen
darat ke laut pada waktu malam. dalam setiap bikar.
7. Bagaimanakah ketidak sama rataan
pemanasan dan penyejukkan elemen bumi ini
boleh mempengaruhi cuaca bumi?

Aktiviti 8: Mari Memerangkap Tenaga Terma Suria – Kesan Rumah Hijau

Sinaran suria boleh menembusi bahan lutsinar. Sinar suria ini jika
terperangkap akan bertukar menjadi tenaga terma. Udara
sekeliling akan menyerap tenaga terma ini lalu menjadi panas.
Konsep ini di panggil ‘kesan rumah hijau’. Di dalam aktiviti ini, kita
akan mengunakan konsep ini bagi memanaskan udara dalam
sebuah kelalang lutsinar.
1. 2 kelalang kon 250 ml

bercat hitam di
bahagian bawahnya
2. 2 gabus berlubang
tengah
3. 2 termometer
4. 2 jam randik
Rajah 1. Cubaan memerangkap tenaga terma suria
Mari merangsang minda: Mari mencuba:

1. Daripada lakaran graf, apakah yang boleh 1. Susun radas seperti di rajah 1.
anda simpulkan? label kelalang A dan B.
2. Terangkan bagaimana suhu udara dalam 2. Ambil dan rekodkan suhu awal
kelalang yang terjemur boleh melebihi suhu udara dalam kelalang tersebut.
yang dalam makmal. 3. Letak kelalang A dalam
3. Apakah fungsi permukaan hitam bahagian makmal dan jemurkan kelalang
bawah kelalang tersebut? B.
4. Cuba anda fikirkan kegunaan aktiviti ini dalam 4. Ambil dan rekodkan suhu
kehidupan seharian. udara kelalang A dan B setiap
5. Cuba anda ramal keadaan udara yang dalam 5 min sehingga 30 min.
plastik terikat apabila terjemur lama. 5. Lakarkan graf suhu udara
6. Cuba anda fikirkan kesan buruk berasaskan lawan masa bagi udara dalam
konsep ‘kesan rumah hijau’ ini kepada alam kelalang A dan B.
sekeliling.
7. Mengapakah kita terasa bahang panas
apabila memasuki kenderaan yang lama
terjemur.
8. Mengapakah rumah di kawasan tropika tidak
sesuai bertingkap lutsinar yang tertutup rapat.

Aktiviti 9: Mari Membuat Termometer Air Suria
Air yang dipanaskan akan mengembang. Pengembangan air inii

boleh kita gunakan bagi mengesan perubahan isipadu air hasill
penyerapan tenaga terma suria. Di dalam aktitivi ini kita akan
menggunakan konsep ini dengan membuat termometer air
suria.

1. 1 kelalang kon 250 ml
2. 1 gabus berlubang tengah
3. 1 salur kaca
4. air berwarna hitam 150 ml
5. kertas graf/pembaris
6. jam randik
Mari mencuba:
Rajah 1. Termometer air suria Bahagian 1:

1. Sediakan radas seperti di
rajah 1.
2. Ambil bacaan awal pada
pembaris dan rekodkan
Mari merangsang minda: 3. Jemur selama 5 min.
4. Setiap 1 min ambil bacaan
1. Daripada rekod anda, apakah pada pembaris dan
pemerhatian anda di bahagian 1? rekodkan.
2. Mengapakah isipadu air bertambah?
3. Mengapakah pertambahan isipadu Bahagian 2:
air meningkat di bahagian 2 1. Letakkan termometer air
berbanding dengan di bahagian 1? suria ini di fokus pemantul
4. Nyatakan kesesuaian termometer panel suria.
air suria ini sebagai pengukur 2. Ulangi langkah 2 hingga 4.
pertambahan tenaga terma dalam
air yang di jemur.

Aktiviti 10: Ayuh Kita Bina Pancutan Air Panas
Air yang dipanaskan akan mengembang dan menjadi ringan. Air

panas ini akan naik ke atas air sejuk. Air yang sejuk lebih berat
dan tenggelam ke bawah air panas. Di dalam aktiviti ini kita akan
menggunakan konsep ini untuk membuat pancutan air panas.
1. 1 bekas plastik
berwarna hitam yang
ada tutup.
2. beberapa batu kecil
3. 1 bikar besar
4. sedikit pewarna
5. 1 pen bermata bola
6. sedikit plastisin
Rajah 1. Tebuk dua 7. 1 termometer
lubang pada bekas plastik. 8. Pemantul penal suria
Rajah 2. Pancutan air
panas.
Mari mencuba:
Berhati-hati!
Bekas plastik 1. Tebuk dua lubang pada bekas plastik.
panas. Satu lubang pada penutup dan satu lagi
di sisinya seperti di rajah 1.
2. Tutupkan lubang pada penutup dan sisi
bekas dengan plastisin.
3. Isikan air kedalam bekas plastik
1. Apakah yang anda perhatikan dalam sehingga penuh. Titiskan beberapa titik
bikar? pewarna kedalam air tersebut. Tutupkan
2. Mengapakah air berwarna terpancut? bekas tersebut. Letakkan bekas plastik
3. Mengapakah tiada air keluar daripada itu di fokus pemantul penal suria dan
lubang di sisi bekas plastik? jemur selama 60 min.
4. Daripada catitan suhu anda, 4. Ukur suhu dalam bekas plastik.
mengapakah pancutan air berwarna ini 5. Bubuh bekas plastik ke dalam bikar.
berhenti? Tindankannya dengan batu seperti di
5. Mengapakah asap naik ke atas tidak rajah 2.
turun ke bawah? 6. Masukkan air ke dalam bikar sehingga
6. Bagaimanakah burung helang dapat melebihi bekas plastik.
meluncur naik ke atas tanpa 7. Buka kedua-dua plastisin pada bekas
mengerakkan sayapnya? plastik.
7. Apakah yang menyebabkan 8. Perhatikan apa yang berlaku dalam
terperangkapnya bahan tercemar yang bikar.
membentuk asbut? 9. Ukur suhu air bahagian bawah dan atas
8. Bagaimanakah matahari mempengaruhi bikar setiap 5 min sehingga pancutan air
cuaca sesuatu kawasan? berhenti.

Aktiviti 11: Mari Mengimbangi Neraca Suria
Udara panas adalah lebih ringan daripada udara sejuk. Udara yang
dipanaskan akan mengembang dan menjadi ringan. Ciri ini
membentuk perolakan udara. Di dalam aktiviti ini kita akan
menunjukkan kesan pegembangan udara panas dengan membuat
neraca suria.
1. 1 klip kertas
2. 1 penyedut minuman
3. benang
4. 2 beg kertas kecil
5. 1 jarum peniti
6. 1 kaki retot
7. plastisin
8. Pengumpul parabolik
suria
Rajah 1. Neraca suria
Angin boleh menganggu

keseimbangan neraca
1. Apakah yang berlaku kepada beg A
yang di atas pengumpul parabolik
suria? Mari mencuba:
2. Adakah suhu beg B tinggi ataupun
rendah daripada beg A? 1. Labelkan beg A dan B.
3. Pada pencerapan anda, yang mana 2. Sediakan radas seperti di
lebih ringan: sebeg udara panas rajah 1.
ataupun sebeg udara sejuk? 3. Jemur radas selama 30 min.
4. Beg dalam aktiviti ini mempunyai 4. Ubahkan kedudukan klip
isipadu yang sama. Beg yang kertas untuk mengimbangkan
manakah mempunyai lebih zarah neraca.
udara? 5. Tandakan kedudukan klip
5. Berasaskan pemerhatian anda ini, kertas selepas setiap
cuba anda terangkan pembentukan pengsuaian keseimbangan.
angin.
6. Apakah kesan ketiadaan angin
dalam kehidupan anda?
7. Bagaimanakan kuasa angin ini
boleh kita gunakan?

Aktiviti 12: Ayuh Kita Bersihkan Air – Terima Kasih Sang Suria
Air yang panas akan tersejat. Air yang tersejat ini apabila
tersentuh objek yang sejuk, ia akan terpeluwap. Di dalam aktiviti
ini, kita akan mendapatkan air bersih dengan menyejatkan air
masin dan memeluwapkannya. Proses ini di panggil penyulingan
air.
1. 1 bikar besar 250 ml

2. 1 bikar kecil 50 ml
3. 1 getah gelung
4. 3 camca besar garam
5. sedikit pewarna
6. 1 pemberat 10 g
7. plastik lutsinar
8. 1 jam randik
Rajah 1. Penyulingan air suria
Mari mencuba:
1. Masukkan 100 ml air ke dalam
1. Apakah warna air di dalam bikar kecil? bikar besar.
2. Apakah rasa air di dalam bikar kecil? 2. Larutkan 3 camca besar garam
3. Bagaimanakah air bersih ini terbentuk? dan sedikit pewarna ke dalam air
4. Adakah anda akan mendapat air bersih jika tersebut.
air gula digunakan? 3. Seperti di rajah 1, letakkan bikar
5. Berapakah kadar pembentukan air bersih ini? kecil di dalam bikar besar.
6. Adakah kadar pembentukan air bersih ini 4. Tutupkan bahagian atas bikar
akan bertambah sekiranya besar dengan plastik. Kemaskan
a. 200 ml air digunakan dalam bikar besar ? penutup plastik dengan
b. kepekatan air garam semakin masin? mengikatnya dengan getah.
c. bikar besar di balut dengan kertas hitam, 5. Letakkan pemberat di tengah-
kertas putih atau foil aluminium? tengah bahagian atas plastik.
d. sinar suria di fokuskan pada bikar besar. 6. Jemur seharian.
Berikan alasan anda. 7. Perhatikan apa yang terbentuk
7. Cuba anda kenalpasti kegunaan aktiviti ini dalam kedua-dua bikar.
dalam kehidupan seharian. 8. Rasa air yang terbentuk dalam
8. Bagaimanakah titisan air boleh terbentuk bikar kecil.
pada botol air minuman sejuk. 9. Catitkan masa bagi mendapatkan
9. Cuba anda terangkan pembentukan hujan. 10 ml air bersih.
10. Apakah yang berlaku apabila badan kita
berpeluh?

Aktiviti 13: Mari Menakung Tenaga Terma Suria – Kolam Suria
Kita maklum bahawa tenaga suria boleh memanaskan air dan

perolakan air berlaku disebabkan air yang panas lebih ringan
daripada air yang sejuk. Apa pula yang akan terjadi pada suhu
lapisan air tawar dan air masin yang bertindan seperti di rajah 1
apabila di jemur di bawah sinaran suria? Sama ataupun berbeza?

1. 2 termometer
2. 1 bikar 500 ml
3. 300 ml air
4. beberapa titik pewarna
5. 10 camca besar garam
6. pengumpul panel suria
Rajah 2. Botol penuang 7. botol plastik bercorong
8. kertas berwarna hitam
Rajah 1. Takungan tenaga suria Mari mencuba:

Berhati-hati!
Rajah 1. Takungan air suria Air garam panas 1. Isikan 150ml air ke dalam bikar.
ini boleh lecurkan
kulit.
2. Larutkan 10 camca besar garam
dan sedikit pewarna ke dalam air
tersebut.
3. Isikan 150 ml air tawar ke dalam
Mari merangsang minda: botol bercorong. Dengan cermat
seperti di rajah 2, tuangkan 150
1. Adakah air tawar lebih panas daripada ml air tersebut ke atas air garam
air garam? itu. (Pastikan air garam tidak
2. Apakah yang boleh anda infer daripada bercampur dengan air tawar –
pemerhatian anda ? gunakan perwarna dalam air
3. Berasaskan pemerhatian anda, garam sebagai penunjuk).
terangkan punca perbezaan suhu 4. Balutkan bahagian luar bikar
antara lapisan air tawar dan lapisan air dengan kertas hitam
garam. (Perjelaskan penerangan 5. Letakkan bikar tersebut di fokus
dengan bantuan lakaran) pengumpul panel suria.
4. Apakah yang akan berlaku jika 6. Jemurkan takungan air ini
a. isipadu lapisan air tawar ditambah. selama 60 min.
b. kemasinan air garam ditambah. 7. Setiap 10 min, ukur suhu air
Berikan alasan anda. tawar dan air garam.
5. Cuba anda bina idea tentang 8. Lakarkan graf suhu air tawar dan
pengunaan tenaga daripada takungan air garam lawan masa.
tenaga suria ini.

Aktiviti 14: Ayuh Kita Masak Di Dapur Jalanraya Suria
Bahan yang berwarna hitam, contohnya jalanraya merupakan
pengumpul tenaga terma yang baik. Di dalam aktiviti ini, anda
akan menunjukkan bahawa pengumpulan tenaga suria oleh
jalanraya ini boleh memasak telur.
1. 3 biji telor
2. 1 plastik tahan panas
3. 2 bekas keluli hitam
4. 1 jam randik
5. Jalanraya
Berhati-hati!
Rajah 1. Dapur jalanraya suria Jalanraya sangat panas ketika hari panas.
Pakai topi lebar
Pakai cermin mata hitam UV
Mari mencuba:
1. Sediakan radas seperti di rajah 1.

Mari merangsang minda: 2. Ambil dan rekodkan masa untuk
setiap telor masak.
1. Bagaimanakah telor-telor ini boleh masak?
2. Telor manakah yang masak paling cepat?
3. Mengapa telor tersebut masak paling cepat?
4. Cuba anda fikirkan kegunaan aktiviti ini dalam
kehidupan seharian.
5. Cuba anda fikirkan punca pembentukan
logamaya di jalanraya ketika hari panas.

Aktiviti 15: Ayuh Kita Memasak Dengan Ketuhar Suria
Pengumpulan tenaga terma suria oleh kotak bersisi atas bahan

lutsinar bersayap pemantul suria ini boleh kita gunakan bagi
memasak makanan dan memanaskan air. Di dalam aktiviti ini,
anda akan memasak nasi dan mengubahsuai ciri ketuhar bagi
meningkatkan kepanasannya.

1. Ketuhar kotak suria
2. ½ cawan beras
3. 1 cawan air
4. bikar hitam bertutup
5. foil Aluminium
6. polisterin
Mari mencuba:
Bahagian 1:
1. Isikan beras dan air ke dalam
Rajah 1. Ketuhar kotak suria
bikar. Letakkan dalam ketuhar.
2. Jemur selama 60 min dengan
Mari merangsang minda: menghalakan sayap pemantul
suria ke arah matahari.
1. Adakah nasi anda telah masak?
2. Jika ya, terangkan bagaimana nasi ini Bahagian 2:
boleh masak? 1. Ambil dan rekodkan suhu awal
3. Jika tidak, apakah yang patut anda ketuhar.
lakukan bagi menambah kepanasan 2. Jemur selama 30 min dengan
dalam ketuhar tersebut? menghalakan sayap pemantul
4. Daripada rekod suhu anda, lakarkan suria ke arah matahari.
graf bagi mewakili hubungan suhu 3. Rekod suhu dalam ketuhar setiap
ketuhar dengan bilangan sayap, foil 5 min.
aluminium, ruang ketuhar. 4. Tambahkan 2 lagi sayap
5. Daripada lakaran graf, apakah pemantul. Rekod suhu dalam
hubungan suhu ketuhar dengan ketuhar setiap 5 min selama 30
bilangan sayap, foil aluminium, ruang min lagi.
ketuhar. 5. Tutup lapisan hitam bahagian
6. Apakah ciri ketuhar yang akan bawah ketuhar dengan foil
memaksimumkan kepanasannya. Aluminium. Rekod suhu dalam
7. Terangkan cara ketuhar ini berfungsi ketuhar setiap 5 min selama 30
dengan menyebut peranan setiap min lagi.
komponennya. 6. Kecilkan ruang dalam ketuhar
8. Selain daripada memasak nasi, cuba dengan menambah polisterin.
anda fikirkan kegunaan ketuhar kotak Rekod suhu dalam ketuhar setiap
suria ini. 5 min selama 30 min lagi.
9. Bagaimanakah anda membina
ketuhar kotak suria ini. 7.

Aktiviti 16: Ayuh Kita Panaskan Air Dengan Pemanas Air Suria Plat Datar
Pengumpulan tenaga terma suria oleh plat datar berpermukaan

atas bahan lutsinar ini boleh kita gunakan bagi memanaskan air.
Di dalam aktiviti ini, anda akan memanaskan air dan
mengubahsuai ciri pemanas air suria plat datar tersebut bagi
meningkatkan kepanasan air. Di sini kita akan mengunakan
konsep perolakan bagi pengaliran air.

1. 1 set pemanas air suria plat
datar
2. 1 jam randik
3. 2 termometer
4. 1 jangka sudut
5. foil aluminium
Mari mencuba:
Rajah 1. Pemanas air suria plat datar Bahagian 1:

1. Pasang radas seperti di rajah 1.
Mari merangsang minda: 2. Penuhkan air ke dalam tangki dan
juga hos.
3. Catitkan masa dan tarikh aktiviti
1. Daripada rekod suhu, adakah suhu awal air di
ini.
saluran masuk berbeza dengan suhu akhir air
4. Ambil dan rekodkan suhu awal air
tersebut ?
dalam tangki air di saluran masuk
2. Mengapakah terdapat perbezaan suhu air di
dan keluar tangki.
saluran masuk tangki dengan suhu air di
5. Jemurkan pemanas air selama 40
saluran keluar tangki?
min semasa matahari terik.
3. Daripada pemerhatian anda, mengapakah suhu
6. Setiap 10 min ambil dan rekodkan
air meningkat ?
suhu air dalam tangki air di
4. Daripada rekod suhu, lakarkan graf suhu air
saluran masuk dan keluar tangki.
keluar lawan masa bagi
a. bahagian 1.
Bahagian 2:
b. kes sudut dongak bahagian 2 (1a).
1. Ulangi langkah 2-5 bahagian 1
c. kes foil aluminium bahagian 2 (1b).
dengan menukar
d. kes tanpa plat kaca penutup bahagian 2
a. beberapa sudut dongak
(1c).
pemanas air.
e. kes tanpa polisterin bahagian 2 (1d).
b. mengantikan plat hitam
f. kes hari mendung bahagian 2 (2)
penyerap dengan foil
5. Daripada graf suhu air lawan masa bagi kes
aluminium.
berlainan ini, apakah kesimpulan anda?
c. keluarkan plat kaca penutup.
6. Apakah fungsi
d. keluarkan polisterin.
a. plat hitam
e. kedudukan tangki supaya lebih
b. plat kaca penutup
rendah daripada pemanas air
c. kedudukan tangki tinggi daripada
kotak leper suria.
kedudukan pemanas air.
2. Ulangi 2-5 bahagian 1 dengan
7. Cuba anda berikan idea bagi membina
keadaan hari mendung.
pemanas air suria plat datar yang cekap?

Aktiviti 17: Ayuh Kita Keringkan Bahan Dengan Pengering Suria
Pengumpulan tenaga terma suria oleh kotak berpermukaan atas

bahan lutsinar ini boleh kita gunakan bagi memanaskan udara. Di
dalam aktiviti ini, anda akan mengeringkan bahan dan
mengubahsuai ciri pengering tersebut bagi meningkatkan
kepanasan udara. Di sini kita akan mengunakan konsep perolakan
bagi pengaliran udara.
1. 1 set pengering suria

2. 1 jam randik
3. 2 termometer
4. foil aluminium
5. 2 tisu basah
6. 2 biji pisang
Mari mencuba:
Bahagian 1:
Rajah 1. Pengering suria 1. Pasang radas seperti di rajah 1.
2. Letakkan di atas dawai: pisang
Mari merangsang minda: dan tisu basah.
3. Jemurkan pengering selama 40
1. Apakah pemerhatian anda di bahagian 1? min semasa matahari terik.
2. Daripada rekod suhu, adakah suhu udara 4. Perhatikan apa yang berlaku
di bahagian hadapan pengering sama kepada tisu dan pisang.
dengan suhu udara di bahagian atas 5. Ulangi langkah 2-4 dengan
pengering? menutup lubang udara di hadapan
3. Lakarkan graf suhu udara di bahagian atas dan di atas pengering.
pengering dengan masa. Apakah
kesimpulan anda? Bahagian 2:
4. Terangkan bagaimana tisu boleh 1. Catitkan masa dan tarikh aktiviti
mengering. ini.
5. Mengapakah tisu dan pisang tidak kering 2. Ambil dan rekodkan suhu awal
apabila ditutup lubang udara? udara dalam pengering di
6. Mengapakan lubang satu di bawah dan bahagian bawah dan atasnya.
satu di atas? 3. Jemurkan pengering selama 40
7. Apakah fungsi lubang udara? min semasa matahari terik.
8. Apakah yang berlaku kepada kepanasan 4. Setiap 10 min ambil dan rekodkan
pengering ketika hari mendung? suhu udara dalam pengering di
9. Apakah kesan pemantul suria kepada bahagian bawah dan atasnya.
pengering? 5. Ulangi kesemua langkah 1-4
10. Cuba anda perjelaskan bagaimana dengan menambahkan pemantul
pengering suria ini berfungsi. suria ke arah pengering.
11. Cuba anda berikan idea bagi membina 6. Ulangi kesemua langkah 1-4
pengering suria yang cekap. dengan keadaan hari mendung.

Aktiviti 18: Ayuh Kita Sulingkan Air Masin dengan Penyuling Air Suria
Pengumpulan tenaga terma suria oleh kotak hitam berpermukaan
atas bahan lutsinar ini boleh kita gunakan bagi mendapatkan air
bersih daripada air garam. Di dalam aktiviti ini, anda akan
menyejatkan air garam dan meperluwapkannya, disamping
mengubahsuai ciri penyuling suria ini bagi meningkatkan kadar
penyulingan air.
1. 1 set penyuling suria

2. 1 jam randik
3. 1 termometer
4. air
5. 1 bikar 50 ml garam
Mari mencuba:
Bahagian 1:
Rajah 1. Penyuling air suria 1. Pasang radas seperti di rajah 1.
2. Larutkan 10 sudu garam dalam 100
ml air. Isikan air garam dalam bekas
lutsinar dalam penyuling.
3. Ambil dan rekodkan suhu awal
udara dalam penyuling.
4. Jemurkan penyuling selama 40 min
Mari merangsang minda: semasa matahari terik.
1. Apakah permerhatian anda di 5. Perhatikan apa yang berlaku. Catit
bahagian 1? masa dan tarikh aktiviti ini.
2. Bagaimanakah air bersih boleh 6. Tadah air yang keluar dari penyuling
terbentuk? dan catit isipadunya dan rasa air
3. Bagaimanakah penyuling air ini tersebut.
berfungsi ? 7. Ambil dan rekodkan suhu akhir
4. Apakah hubungan kadar isipadu udara dalam penyuling.
air bersih dengan
a. kemasinan air garam ? Bahagian 2:
b. penambahan sayap 1. Ulangi langkah 2-7 dengan
pemantul suria? a. menambah kemasinan air
c. isipadu ruang dalam garam.
penyuling? b. menambah pemantul suria ke
Anda cuba terangkan peranan arah penyuling.
setiap ciri tersebut. c. keadaan hari mendung.
5. Cuba anda berikan idea bagi d. mengecilkan ruang dalam
membina penyuling yang cekap. penyuling.

Aktiviti 19: Ayuh Kita Memasak Dengan Dapur Panel Suria
Pengumpulan tenaga terma suria oleh pemantul suria panel

parabolik ini boleh kita gunakan bagi memasak dan juga
memanaskan air. Di dalam aktiviti ini, anda akan memasak bubur
nasi dan membuat teh panas.

1. 1 pemantul panel suria
2. 1 uncang teh
3. sedikit gula
4. 100 ml air
5. kelengkapan untuk membuat
bubur nasi
6. 1 plastik lutsinar
7. 1 plastik hitam
8. 1 getah
9. 1 bikar 150 ml
10. kertas hitam
Rajah 1. Dapur suria panel parabolik
11. 1 termometer
Mari mencuba:
Bahagian 1:
1. Daripada rekod suhu, cuba anda 1. Isikan bikar dengan 100 ml air.
terangkan bagaimana air dalam 2. Letakkan termometer dalam bikar.
bikar boleh dipanaskan? 3. Ambil dan rekodkan suhu awal air.
2. Bagaimanakah bubur nasi anda 4. Letakkan bikar di fokus pemantul panel suria.
boleh masak? 5. Jemur selama 40 min.
3. Cuba anda berikan idea untuk 6. Ambil dan rekodkan suhu akhir air.
menambahbaikan konfigurasi 7. Masukkan uncang teh dan gula ke dalam air.
dapur suria panel parabolik di 8. Ulangi langkah 2-4 dan langkah 5-6 dengan
bahagian 1 ini. a. membalut bikar dengan plastik hitam.
3. Apakah fungsi b. membalut bikar dengan plastik hitam dan
b. pemantul panel? balut sekali lagi dengan plastik lutsinar
c. plastik hitam? seperti di rajah 1.
d. plastik lutsinar? c. meletakkan bikar bukan di fokus panel
3. Cuba anda fikirkan cara untuk pemantul.
mendapatkan permukaan
parabolik ini? Bahagian 2:
4. Cuba anda fikirkan kesesuaian 1. Masukkan bahan bubur nasi ke dalam bikar.
pemantul panel berbanding 2. Balutkan bikar dengan plastik hitam dan ikat
dengan pemantul permukaan kuat.
parabolik bagi memanaskan 3. Masukkan bikar tadi ke dalam plastik lutsinar
bahan dalam bekas berbentuk 4. Letakkan bikar di fokus pemantul panel suria.
silinder. 5. Jemur selama 40 min.
6. Perhatikan apa yang berlaku kepada isi bikar.

Aktiviti 20: Ayuh Kita Memasak Dengan Dapur Suria Parabolik
Penumpuan tenaga suria terma ke satu titik fokus akan

mengumpulkan tenaga terma ketakat yang membolehkan kita
menggunakannya. Di dalam aktiviti ini, anda akan menunjukkan
bahawa tenaga terma suria yang dipantulkan ini boleh ditumpukan
untuk kegunaan anda.

1. 1 permukaan pemantul
parabolik
2. 1 tabung uji
3. 1 pemegang tabung uji
4. 2 termometer
5. 1 jam randik
6. 1 dawai pendek
7. air 10 ml
8. 1 bulu ayam
9. 1 kertas
Rajah 1. Permukaan Rajah 2. Pemegang dawai 10. 1 cokelat
pemantul parabolik 11. Beberapa cermin muka
12. lilin berpaku payung setiap
3 cm
Berhati-hati!
Pakai cermin mata Mari mencuba:
hitam UV
1. Pasang radas seperti di rajah 1.
Mari merangsang minda: 2. Halakan radas ke arah matahari.
3. Ambil satu dawai, letakkan di tengah-
1. Berapakah nilai titik fokus pengumpul tengah kelengkungan pengumpul parabolik
parabolik suria tersebut? suria.
2. Adakah nilai titik fokus ini bersamaan 4. Tandakan titik terkecil cerah pada dawai.
dengan kedudukan paku payung 5. Ukur panjang titik terkecil ini. Katakan
terjatuh paling cepat? jaraknya A dari tengah-tengah permukaan
3. Apakah yang berlaku kepada parabolik.
a. bulu ayam tersebut? 6. Letakkan bulu ayam di A selama 3 min.
b. cokelat ? Perhatikan apa yang berlaku.
Mengapa berlaku demikian? 7. Letakkan pula lilin pada pemegang dawai
4. Daripada rekod masa pencapaian seperti di rajah 2. Perhatikan paku payung
suhu 40 C, di manakah kedudukan mana yang terjatuh dahulu.
masa tersingkat ? 8. Letakkan tabung uji di A dengan
5. Mengapakah masa tersingkat di menggunakan pemegang dawai. Isikannya
capai di kedudukan tersebut? dengan cokelat. Perhatikan apa yang
6. Adakah masa pencapaian suhu 40 berlaku.
C semakin meningkat dengan 9. Isikan tabung uji dengan 10 ml air. Catit
penambahan cermin? masa di ambil untuk mencapai suhu 40 C.
7. Apakah peranan cermin tambahan 10. Ulangi langkah 9 dengan meletakkan
tersebut? tabung uji di kedudukan selain A.
8. Cuba anda fikirkan kegunaan aktiviti 11. Ulangi langkah 9 dengan menghalakan
ini dalam kehidupan seharian anda? sinar suria yang terpantul dari cermin ke
arah permukaan pemantul parabolik.
Nyatakan kesimpulan anda. Berikan
Bab1.1 mukasurat
s 20 CETREE – Kit Demonstrasi Dan Eksperimen
Aktiviti 21: Ayuh Kita Panaskan Bahan dengan Pemanas Suria Berpaksi
SuriaBerpaksiria Maklumat latarbelakang :
Penumpuan tenaga suria terma sepanjang satu paksi boleh kita

gunakan untuk memanaskan bahan sepanjang paksi tersebut. Di
dalam aktiviti ini, anda akan memanaskan air dalam rod dan
memanggang roti. Di sini juga anda akan mengubah ciri pemanas
bagi mengkaji kesannya terhadap darjah kepanasan bahan.
1. 1 set pemanas suria berpaksi

2. 1 jam randik
3. 1 termometer
4. sedikit air
5. sedikit minyak kelapa
6. sedikit plastisin
7. 1 jangka ukur
8. 1 kertas hitam
Rajah 1. Pemanas suria berpaksi 9. 1 ‘hot-dog’
Mari merangsang minda: Mari mencuba:

Bahagian 1:
1. Daripada rekod suhu di
bahagian 1, apakah 1. Sediakan radas seperti di rajah 1.
pemerhatian anda? 2. Isikan rod dengan air sehingga penuh. Bubuh
termometer ke dalam rod. Tutup hujung rod dengan
2. Dimanakah fokus
permukaan pemantul plastisin.
3. Masukkan rod melalui lubang alur paling jauh
berpaksi ini?
3. Bagaimanakah anda daripada permukaan pemantul.
menentukan nilai fokus 4. Jemur selama 40 min semasa matahari terik.
permukaan pemantul Catit masa dan tarikh aktiviti.
5. Ambil dan rekodkan suhu akhir air.
berpaksi ini?
4. Apakah peranan
Bahagian 2:
a. sudut dongak
pemantul? 1. Ulangi langkah 2, 4 dan 5 dengan
b. permukaan pemantul a. memasukkan rod melalui lubang alur paling dekat
berkilat? dengan permukaan pemantul.
b. mengubah sudut dongak permukaan pemantul.
5. Adakah perbezaan
c. menutup permukaan pemantul dengan kertas
peningkatan suhu air
dengan minyak kelapa? hitam.
Mengapa? d. mengantikan air dengan minyak kelapa. (ambil
suhu awal dan akhir minyak tersebut)
6. Cuba anda berikan idea
e. keadaan mendung.
pengunaan cecair panas
daripada pemanas
berpaksi ini. Bahagian 3:
7. Apakah yang telah 1. Cucukkan ‘hot dog’ sepanjang paksinya dengan rod
berlaku kepada ‘hot pemanas.
2. Jemur pemanas selama 40 min.
dog’? Terangkan dan
nyatakan sebabnya. 3. Perhatikan apa yang berlaku.

Aktiviti 22: Ayuh Kita Keringkan Bahan Dengan Pengering Khemah Suria
Pengumpulan tenaga suria terma melalui bahan lutsinar

berjejarian boleh kita gunakan untuk mengeringkan bahan secara
seragam. Di dalam aktiviti ini, anda akan mengeringkan bahan
dalam khemah lutsinar.
1. 1 set pengering khemah suria

2. 2 termometer
3. 1 plastik lutsinar
4. 1 jam randik
5. 2 keping roti
6. 2 biji pisang
7. 2 tisu basah
Mari mencuba:
Rajah 1. Pengering khemah suria
BahagianMari
1: mencuba:
Mari merangsang minda: 1. Pasang radas seperti di rajah 1.
Mari merangsang minda: 2. Letakkan di atas dawai: roti, pisang dan
1. Apakah pemerhatian anda di tisu basah.
bahagian 1? 3. Jemurkan pengering selama 40 min
2. Daripada rekod suhu, adakah suhu semasa matahari terik.
udara di bahagian bawah 4. Perhatikan apa yang berlaku kepada roti,
pengering sama dengan suhu tisu dan pisang.
udara di bahagian atas pengering? 5. Ulangi langkah 2-4 dengan penutup lubang
Apakah kesimpulan anda? udara di hadapan dan di atas pengering.
3. Terangkan bagaimana bahan boleh
mengering. Bahagian 2:
4. Apakah fungsi lubang udara? 1. Catitkan masa dan tarikh aktiviti ini.
5. Apakah yang berlaku kepada 2. Ambil dan rekodkan suhu awal udara
kepanasan pengering ketika hari dalam pengering di bahagian bawah dan
mendung? atasnya.
12. Apakah kesan pemantul suria 3. Jemurkan pengering selama 40 min
kepada pengering? semasa matahari terik.
13. Cuba anda perjelaskan 4. Setiap 10 min ambil dan rekodkan suhu
bagaimana pengering khemah udara dalam pengering di bahagian bawah
suria ini berfungsi. dan atasnya.
14. Cuba anda berikan idea bagi 5. Ulangi kesemua langkah 1-4 dengan
membina pengering khemah suria menambahkan pemantul suria ke arah
yang cekap. pengering.
6. Ulangi kesemua langkah 1-4 dengan
keadaan hari mendung.

TERMA SURIA
 Dr. Faridah bt. Ibrahim ialah seorang Profesor Madya di Pusat
Pendidikan Jarak Jauh, Universiti Sains Malaysia, Pulau Pinang.
E-mail beliau ialah Faridah@usm.my
 Zulkifli b. Ahmad ialah seorang guru sains di Sekolah Menengah

Kebangsaan Penanti, Seberang Prai, Pulau Pinang.
 Badrol Hisham b. Mohd. Nowani ialah seorang pembantu makmal

di Makmal Keadaan Pepejal (Solid State Lab) di Pusat Pengajian Sains
Fizik, Universiti Sains Malaysia, Pulau Pinang.
E-mail beliau ialah badh@ntfizik.usm.my
_____________________________________________________________________________

FOTOVOLTA
 Kamarulazizi b. Ibrahim
Pakar Perunding
 Azura bt. Ishak

Guru Penyemak
 Mohtar b. Sabdin
Pembina Kit
_____________________________________________________________________________

Perubahan Tenaga Cahaya Kepada Tenaga Elektrik
Eksperimen 1 - Eksperimen Tenaga
Latarbelakang Eksperimen
Peranti pepejal yang digunakan untuk menukar cahaya matahari kepada

kuasa elektrik dipanggil sel suria. Sel suria akan membekal kuasa elektrik jika
didedahkan kepada cahaya. Sel suria juga dinamakan sel fotovolta atau sel
PV. Kita boleh menentukan berapakah voltan dan arus yang boleh dihasilkan
oleh satu sel suria di dalam eksperimen ini
Alat Radas
Rajah 1
1. 1 keping sel suria.
2. 1 ammeter
3. 1 voltmeter
4. Wayar penyambung dan
- 5.
klip buaya
Mentol 120 watt
6. Kaki retort
+ 7. 1 suis
Kaedah Eksperimen
1. Pasangkan radas seperti dalam Rajah 1 . Soalan
2. Laraskan mentol pada kedudukan 20 cm daripada sel suria .
3. Nyalakan mentol sebagai satu sumber cahaya untuk sel suria . 1. Apakah nama proses perubahan
4. Ambil bacaan voltmeter di dalam litar terbuka tersebut. yang berlaku kepada sel suria ?
Rekodkan voltan yang terhasil .
5. Tutupkan suis litar Rajah 1( litar pintas ) .
6. Ambil bacaan ammeter. Rekodkan arus yang terhasil . 2. Apakah yang berlaku kepada
7. Rekodkan keputusan dalam satu jadual . bacaan voltan dan arus
sekiranya mentol dipadamkan ?
Voltan litar terbuka ( V )
Arus litar pintas ( A )
Eksperimen Tenaga
Kuasa Sel Suria
Kuasa sel suria boleh diukur dengan mengambil bacaan voltan dan arus.
Dalam eksperimen ini, nilai kuasa yang ditetapkan (daripada mentol) akan
dibandingkan dengan nilai kuasa daripada hasil darab bacaan voltan dan arus
yang diukur , P = IV.
Rajah 2
-
Mentol 2V
Kaedah Eksperimen Alat Radas
1. Pasangkan radas seperti dalam Rajah 2 . ( Eksperimen ini 1. 4 keping sel suria
hendaklah dilakukan di kawasan lapang yang mempunyai sinaran 2. Voltmeter
cahaya matahari yang cukup ) 3. Ammeter
2. Gunakan mentol 0.33W (1.1V) dalam litar yang ditunjukkan . 4. Mentol 1.1V , 2.2V , 2.5V
3. Nyalakan mentol sebagai sumber cahaya dengan menutup suis litar . dan 3.8V
4. Ambil bacaan voltmeter dan ammeter . Rekodkan bacaan . 5. Wayar penyambung dan
5. Padamkan mentol dengan membuka suis litar. klip buaya
6. Tukar mentol yang telah digunakan tadi kepada mentol yang lain 6. Suis
[0.55W (2.2V) ] .
7. Nyalakan mentol sebagai sumber cahaya dengan menutup suis litar .
8. Ambil bacaan voltmeter dan ammeter . Rekodkan bacaan .
9. Ulangi langkah 6 hingga 8 dengan menggunakan mentol lain yang Soalan- Soalan
berlainan kuasa 2.5V dan 3.8V .
1. Adakah nilai kuasa yang
diperolehi daripada
hasildarab voltan dan arus
Kuasa Voltan (V) Arus (A) sentiasa sama dengan
0.33W (1.1V) kuasa mentol yang
0.55W 2.2V) digunakan ?
0.75W (2.5V)
1.14W (3.8V) 2. Apakah hubungan antara
voltan dan arus ?
Eksperimen Tenaga
Kesan Perubahan Keamatan Cahaya Terhadap Kuasa Sel Suria
Kuasa sel suria bergantung kepada keamatan cahaya yang sampai kepadanya.
Lagi tinggi keamatan cahaya maka lagi tinggi output sel suria yang terhasil.
Dalam eksperimen ini, keamatan cahaya yang berlainan boleh dihasilkan
dengan mengubah jarak punca cahaya dari sel suria.
Pembaris
-
+ Alat Radas
1. 1 keping sel suria
Rajah 3 2. 1 ammeter
3. 1 voltmeter
4. Wayar penyambung dan klip
buaya
Kaedah Eksperimen 5. Mentol 120 watt
6. Kaki retort
1. Letakkan mentol pada kedudukan 30 cm daripada sel solar dengan 7. Suis
menggunakan kaki retort.
2. Sambungkan sel suria pada ammeter dan voltmeter seperti dalam
rajah 3 .
3. Hidupkan suis.
4. Rekodkan bacaan ammeter dan voltmeter .
5. Eksperimen diulangi dengan mengubah kedudukan mentol pada Soalan
jarak yang berlainan daripada sel suria seperti dalam jadual
keputusan. 1. Apakah yang berlaku kepada
6. Kirakan nilai kuasa (W) yang diperolehi dalam jadual keputusan . bacaan ammeter apabila mentol
semakin dekat dengan sel suria ?
Jarak (cm) 30 20 10
Bacaan ammeter (A) 2. Bagaimanakah hubungan antara
Bacaan voltmeter (V) keamatan cahaya dengan kuasa
Kuasa (W) elektrik yang dihasilkan oleh sel
suria ?
Eksperimen Tenaga
Kesan Perubahan Sudut Sinaran Terhadap Sel Suria
Matahari naik di sebelah timur dan turun di sebelah barat . Output sel suria
juga berubah mengikut sudut yang dibuat oleh sel suria dengan matahari.
Sudut tegak memberikan output yang paling tinggi. Kita boleh mengukur
arus elektrik yang terhasil sebagai output sel suria.
Alat Radas Kaedah Eksperimen
1. 1 keping sel suria 1. Letakkan lampu mentol pada kedudukan 10 cm daripada sel
2. 1 voltmeter suria dengan menggunakan kaki retort.
3. 1 ammeter 2. Sambungkan sel suria pada ammeter seperti dalam Rajah 4.
4. 1 suis 3. Nyalakan lampu mentol dan hidupkan suis litar.
5. Wayar penyambung dan klip 4. Ambil bacaan arus yang terhasil pada kedudukan sel suria
buaya yang bersudut tegak dengan mentol.
6. Lampu mentol 120 watt 5. Padamkan lampu mentol dan matikan suis litar .
7. Kaki retort 6. Alih kedudukan sel suria supaya bersudut 60 dengan mentol.
7. Nyalakan lampu mentol dan hidupkan suis litar.
8. Ambil bacaan voltan yang terhasil pada kedudukan ini.
9. Ulangi langkah 5 - 8 , untuk kedudukan sel suria pada sudut-
sudut yang berlainan
Keputusan
Sudut kedudukan sudut
sel suria 200 40 60 90
Bacaan voltmeter (V)
Bacaan ammeter (A)
- Kuasa (W)
+
Rajah 4
Soalan- Soalan
1. Adakah berlaku perubahan kepada bacaan voltan dan arus apabila sel suria didedahkan
kepada punca cahaya pada sudut-sudut yang berlainan.
2. Bagaimanakah sudut dedahan cahaya kepada sel suria mempengaruhi kuasa (output) sel suria
tersebut ?
Eksperimen Tenaga
Mengukur Jumlah Voltan dan Arus Di Dalam Sambungan Selari
Dalam sesuatu litar selari, jumlah voltan yang diperolehi adalah sama dengan
nilai voltan yang merentasi di setiap laluan yang mengandungi sel suria
walau berapa banyak sel disambungkan . Kuantiti arus yang dibekalkan oleh
sel-sel suria dalam sambungan selari seharusnya sama dengan jumlah arus
dalam setiap laluan. Lakukan eksperimen ini di kawasan lapang yang terdedah
kepada cahaya matahari.
Alat Radas Kaedah Eksperimen

1. 3 keping sel suria 1. Ukur voltan dan arus yang boleh dihasilkan oleh sekeping sel
2. 1 voltmeter suria di suatu kawasan lapang seperti gambarajah di bawah .
3. 1 ammeter
4. Wayar penyembung
5. 3 suis
Soalan- Soalan
1. Adakah nilai voltan dan arus yang 2. Rekodkan bacaan yang terhasil.
diperolehi daripada sekeping sel 3. Sambungkan ketiga-tiga sel suria seperti di dalam Rajah 5.
suria sama dengan nilai voltan dan Terminal positif sel suria pertama disambungkan kepada
arus daripada tiga keping sel suria terminal positif sel kedua (begitu juga terminal negetif) . Ini
yang disambungkan secara selari ? adalah sambungan selari .
4. Hidupkan suis S1. Lihat apakah yang berlaku kepada bacaan
2. Bagaimanakah nilai arus dan ammeter dan voltmeter .
voltan yang akan terhasil jika tiga 5. Hidupkan suis S2. Adakah bacaan voltmeter bertambah ?
keping sel suria digantikan dengan 6. Hidupkan suis S3. Perhatikan perhatikan sekali lagi bacaan
tiga biji sel kering ? ammeter dan voltmeter .
+ - S1
+ - S2
+ - S3
Rajah 5
Eksperimen Tenaga
Mengukur Jumlah Voltan dan Arus Di Dalam Sambungan Bersiri
Picture
Dalam sesuatu litar bersiri , jumlah voltan dalam litar tersebut adalah sama
dengan hasil tambah voltan yang merentasi setiap sel suria . Dalam litar bersiri
, cuma ada satu laluan bagi arus mengalir , maka jumlah arus yang dihasilkan
adalah sama dengan dengan nilai yang dihasilkan oleh sekeping sel suria
walaupun berapa banyak sel disambungkan secara bersiri . Lakukan
eksperimen ini di kawasan lapang yang terdedah kepada cahaya matahari .
+ - S1
+ - S2
+ -
Rajah 6
Kaedah Eksperimen
Alat Radas
1. Ukur voltan dan arus yang boleh dihasilkan oleh sekeping sel 1. 3 keping sel suria
suria di suatu kawasan lapang seperti gambarajah di bawah . 2. 1 voltmeter
3. 1 ammeter
4. wayar penyembung
5. 2 suis
2. Rekodkan bacaan yang terhasil.

3. Sambungkan ketiga-tiga sel suria seperti di dalam Rajah 6.
Terminal positif sel suria pertama disambungkan kepada terminal
negatif sel suria kedua dan seterusnya . Ini dipanggil sambungan
siri .
4. Hidupkan suis S1 ,berapakah bacaan voltmeter dan ammeter ?
5. Seterusnya hidupkan suis S2 juga . Berapakah bacaan voltmeter
dan ammeter sekarang ?
Soalan- Soalan
1. Adakah nilai voltan dan arus yang diperolehi daripada sekeping sel suria sama dengan nilai voltan
dan arus daripada tiga keping sel suria yang disambungkan secara bersiri ?
2. Bagaimanakah nilai arus dan voltan yang akan terhasil apabila tiga sel suria digantikan dengan
tiga sel kering di dalam litar bersiri ini ?
Ekeperimen Tenaga
Penyambungan Sel Suria Kepada LED Dalam Litar
Picture
Sel suria boleh digunakan sebagai bekalan tenaga elektrik untuk

membolehkan alat-alat eletrik arus terus beroperasi . Jumlah sel suria
sel suria yang diperlukan bergantung kepada jumlah beban yang
digunakan . Dalam eksperimen ini , pemasangan LED (beban ) secara
bersiri dan selari dilakukan untuk menentukan keperluan sel suria bagi
menjana kuasa elektrik .
Alat Radas
Kaedah Eksperimen
1. 16 keping sel suria
1. Sambungkan sel-sel suria seperti dalam Rajah 7.1 dan 7.2 .
2. 4 suis
2. Hidupkan semua suis-suis dalam litar tersebut .
3. Wayar penyambung
3. Bandingkan kecerahan LED di antara kedua-dua litar dalam
4. 6 LED
Rajah 7.1 (LED disambung bersiri) dan 7.2 (LED disambung
selari) .
4. Matikan suis S2 dalam rajah 7.2 . LED manakahmenyala ?
,Adakah kecerahan LED sama seperti sebelumnya ?
5. Matikan semua suis dalam litar 7.1 dan 7.2 , tambahkan lagi
LED (beban) .
6. Tambahkan satu lagi LED ke dalam kedua-dua litar tersebut .
7. Ulangi langkah 3 .
S2
S1
Rajah 7.1 Rajah 7.2
Soalan-soalan
1. Adakah terdapat perbezaan kecerahan di antara LED di dalam kedua-dua litar tersebut ?
Terangkan mengapa berlaku demikian .
2. Litar manakah yang berfungsi dengan lebih baik ? Berikan sebab .
Eksperimen Tenaga
Penyambungan Sel Suria Kepada Radio Transistor
Sel suria boleh digunakan kepada sebarang peralatan elektrik . Dalam

eksperimen kali ini , kita akan menyambungkan sel suria secara bersiri dan
selari supaya beban kita ( radio transistor ) mendapat bekalan elektrik
secukupnya . Eksperimen ini hendaklah dilakukan di kawasan yang terdedah
supaya sel suria dapat berfungsi dengan baik .

1. Sambungkan litar bersiri dan selari seperti dalam Rajah 8 . 1. 8 keping sel suria
2. Ambil bacaan ammeter dan voltmeter untuk mengetahui kuasa 2. Wayar penyambung
yang dihasilkan oleh sel suria di dalam sambungan tersebut . 3. Radio transistor
3. Hidupkan suis radio transistor . 4. Voltmeter
4. Adakah radio tersebut boleh berfungsi.Jika tidak, ubah kedudukan 5. Ammeter
sel suria di dalam sambungan tersebut sehingga dapat 6. Suis
menghasilkan kuasa yang memenuhi keperluan transistor itu .
Rajah 8
radio
Soalan- Soalan :
1. Lukiskan suatu rajah yang menunjukkan sambungan yang telah dilakukan kepada sel-sel suria
sehingga membolehkan radio transistor itu berfungsi.
2. Adakah terdapat perubahan kepada nilai voltan dan arus apabila bunyi radio dikuatkan ? Mengapa
berlaku demikian ?
Eksperimen Tenaga
Penyambungan Sel Suria Kepada Kipas (2V)
Banyak alat elektrik yang menggunakan arus terus seperti televisyen ,

komputer dan pam air . Dalam eksperimen ini , kita akan dapat melihat
penggunaan kuasa elektrik dan sel suria bagi menggerakkan kipas . Selagi ada
cahaya matahari memancar maka selagi itu alatan elektrik ini dapat berfungsi
dengan baik.

1. Sambungkan litar bersiri dan selari seperti Rajah 9 di bawah . 1. 4 keping sel suria
2. Lihat bacaan ammeter dan voltmeter . 2. Wayar penyambung
3. Pastikan voltan dan arus (kuasa ) yang terdapat pada kipas itu 3. Kipas 2V
dapat dipenuhi oleh bekalan kuasa sel suria yang telah dipasang. 4. Voltmeter
4. Hidupkan suis litar kipas tersebut . 5. Ammeter
5. Adakah kipas itu berpusing ? Jika tidak, ubah kedudukan sel suria
di dalam sambungan tersebut sehingga kipas itu dapat berfungsi .
kipas
Rajah 9
Soalan- Soalan :
1. Berapakah kuasa yang di gunakan untuk menggerakkan kipas tersebut ?
2. Adakah kelajuan kipas itu bertambah sekiranya kuasa elektik suria bertambah ?
3. Jika sebahagian sel suria dilindungi oleh bayangan anda , apakah yang akan berlaku pada pusingan
kipas tersebut ?
Eksperimen Tenaga
Pengumpulan Cahaya Bagi Mengecas Bateri 6V
Sel suria boleh menukar cahaya matahari kepada kuasa elektrik . Pada waktu
tiada cahaya cahaya matahari , sistem bekalan elektrik suria memerlukan satu
penyimpan kuasa elektrik . Satu contoh penyimpan elektrik yang mudah
diperolehi ialah bateri . Dalam eksperimen ini , bateri digunakan sebagai
penyimpan elektrik
1. Tuangkan larutan asid sulfurik 2M ke dalam bateri sehingga ke 1. 12 keping sel suria
tanda aras . 2. 1 bateri basah 6 V
2. Biarkan larutan asid itu berada dalam bateri selama 20 minit . 3. 1 voltmeter
3. Sambungkan bateri pada voltmeter seperti gambarajah 10.1 dan
4. 1 diod
ambil bacaan voltan yang terhasil .
4. Nyahcas bateri itu, dengan menyambungkannya kepada 3 biji mentol 5. 1 suis
6V seperti rajah 10.2 . 6. Wayar penyambung
5. Ambil bacaan voltan yang terhasil setiap 5 minit sehingga bacaan
voltan menjadi berkurangan .
6. Bateri yang telah dinyahcas itu disambungkan kepada 6 keping sel
suria mengikut kedudukan seperti Rajah 10.3 selama 20 - 30 minit .
7. Selepas bateri dicaskan , voltan bateri tersebut diperiksa semula
seperti langkah 3 .
Bateri 6V Bateri 6V
Rajah 10.1 Rajah 10.2
- +
- +
Rajah 10.3
Bateri 6V
Soalan- Soalan
1. Adakah berlaku pertambahan nilai voltan selepas bateri dicaskan ?
2. Berapakah pertambahan nilai tersebut ?
3. Adakah masa yang diambil untuk bateri dinyahcaskan itu sama dengan masa yang diambil apabila
bateri itu dicaskan ?
Eksperimen Tenaga
FOTOVOLTA
 Dr. Kamarulazizi b. Ibrahim ialah seorang Profesor di Pusat
Pengajian Sains Fizik, Universiti Sains Malaysia, Pulau Pinang.
Beliau juga merupakan Pengarah CETREE.
E-mail beliau ialah kamarul@usm.my
 Azura bt. Ishak ialah seorang guru sains di Sekolah Menengah Sains
Tun Syed Sheh Shahabudin, Bukit Mertajam, Pulau Pinang.
 Mohtar b. Sabdin ialah seorang pembantu makmal di Makmal Silikon

(Silicon Lab) di Pusat Pengajian Sains Fizik, Universiti Sains Malaysia,
Pulau Pinang.
E-mail beliau ialah mbsdin@ntfizik.usm.my
_____________________________________________________________________________

BIOJISIM
 Misni b. Surif
Pakar Perunding
 Faridah bt. Hussain

Guru Penyemak
 Abdul Muthalib b. Syeikh Usman

Pembina Kit
_____________________________________________________________________________

Menyiasat sumber tenaga di sekeliling kita
Eksperimen 1
Banyak sumber bahan api terdapat di sekeliling kita. Tenaga kimia

yang tersimpan dalam bahan api ini boleh ditukarkan menjadi
tenaga haba untuk memasak makanan dan pelbagai kegunaan harian
lain. Dalam eksperimen ini, anda akan meyiasat sumber-sumber
bahan api yang terdapat di sekeliling kita.
Langkah-langkah
Anda perlu
1. Bakar ketiga-tiga bahan bakar dan perhatikan

1. sekam padi nyalaannya.
2. daun-daun kering
3. kayu kecil (ranting kayu)
Soalan
1. Terangkan perubahan tenaga yang berlaku dalam eksperimen di atas.
2. Selain daripada ketiga-tiga bahan bakar yang dinyatakan, berikan 2 contoh bahan bakar
lain.
3. Adakah anda menggunakan bahan bakar di atas sebagai punca tenaga harian. Mengapa?
4. Apakah kebaikan bahan bakar di atas.
Biomass  Biogas
Membandingkan pembakaran bahan api biomass dengan bahan api fosil
Eksperimen 2
Bahan api fosil digunakan secara meluas berbanding bahan api

biomass. Bahan api fosil merupakan sumber bahan api yang
tidak boleh diperbaharui. Dalam eksperimen anda akan
membandingkan kemudahbakaran bahan api-bahan api tersebut
Langkah-langkah
Anda perlu
1. Kayu lidi 1. Bakar kayu lidi.

2. Pemetik api gas 2. Nyalakan pemetik api.
3. kerosin 3. Masukkan 10 ml kerosin ke dalam pelita dan nyalakan
4. Pelita sumbu.
4. Bandingkan ketiga-tiga nyalaan yang terhasil.
Soalan
1. Bahan manakah yang mudah terbakar?

2. Bahan yang manakah mudah digunakan?
3. Antara ketiga-tiga bahan itu yang manakah pilihan utama anda untuk dijadikan sumber tenaga. Beri
sebab.
4. Apakah kelebihan kayu sebagai bahan bakar berbanding kerosin dan gas butana.
Biomass  Biogas
Penyediaan Etanol Melalui Kaedah Penapaian Air Tebu
Eksperimen 3
Biomass boleh ditukarkan kepada etanol. Sejak dahulu lagi penapaian
buah anggur dijalankan dalam keadaan semulajadi untuk
menghasilkan alkohol. Dalam eksperimen ini , air tebu digunakan
untuk menghasilkan etanol melalui kaedah penapaian. Enzim yang
terdapat dalam yis menukarkan gula tebu kepada etanol melalui
tindakbalas anaerobik. Selain daripada etanol, gas karbon dioksida
juga dibebaskan.
Langkah-langkah Anda perlu
1 Masukkan 300 ml air tebu ke dalam kelalang kon. 1. 300 ml air tebu
2. Tambahkan 30g yis kering ke dalam kelalang. 2. 30g yis kering
3. Kacau campuran yis dan air tebu. 3. Kelalang kon 500ml
4. Tutup dengan gabus seperti dalam rajah. 4. Tabung uji
5. Air kapur
6. Salur kaca bentuk U
7. Gabus
Air tebu
+ Air kapur
yis
5. Salurkan gas yang terhasil ke dalam tabung uji berisi

air kapur.
6. Perhatikan perubahan yang berlaku kepada air kapur .
7. Simpan hasil penapaian selama 2 hari untuk
eksperimen berikutnya.
Soalan
1. Namakah gas yang terhasil.
2. Nyatakan kegunaan air kapur.
3. Cadangkan satu bahan lain yang boleh menggantikan air tebu.
4. Apakah yang dimaksudkan dengan tindakan anaerobik
Biomass  Biogas
Penyulingan Etanol
Eksperimen 4
Hasil penapaian air tebu boleh disuling untuk mendapatkan etanol.

Etanol ialah sejenis alkohol yang berbau harum dan manis rasanya.
Eksperimen ini melibatkan pendidihan dan penukaran stim kepada
cecair dalam kondenser Leibig. Etanol mula terhasil pada suhu 78 0 C
– 90 0C.
Anda perlu Langkah-langkah
1. Kelalang buntut leper 1. Sediakan radas seperti yang ditunjukkan dalan rajah.
2. Termometer
3. Kondenser Liebig
4. Hasil Penapaian Air tebu termometer
(daripada Eksperimen 1) Air keluar
5. Bikar
6. Gabus Kondenser liebig
7. Serpihan porselin
8. Penunu Bunsen
Hasil
penapaian
air tebu
Air masuk
Serpihan hasil
Porselin pemanasan sulingan
2. Masukkan hasil penapaian air tebu ke dalam kelalang.

3. Masukkan serpihan porselin ke dalam kelalang.
4. Panaskan hasil penapaian dengan nyalaan api sederhana
sehingga mendidih.
5. Kumpulkan hasil sulingan dalam satu bikar.
6. Jalanakan eksperimen 3 dengan menggunakan hasil
sulingan yang terkumpul tadi.
Soalan
1. Apakah tujuan serpihan porselin dimasukkan ke dalam kelalang.
2. Dalam kondenser Liebig, stim disejukkan menjadi cecair. Namakan proses perubahan keadaan jirim
ini.
3. Berikan 2 sifat etanol.
4. Nyatakan 2 kegunaan etanol
Bab 3 36
Menguji Sifat keterbakaran Etanol
Eksperimen 5
Latarbelakang eksperimen
Salah satu ciri etanol ialah ia mudah terbakar. Penggunaan etanol

sebagai bahan api boleh mengurangkan pergantungan kepada kerosin
yang merupakan bahan api yang tidak boleh diperbaharui.
1. Mangkuk pijar 1. Tuang 10 ml etanol yang diperolehi dari eksperimen 2 ke

2. 10 ml etanol dalam mangkuk pijar.
3. Mancis api 2. Dengan menggunakan mancis api, nyalakan etanol dalam
mangkuk pijar.
3. Perhatikan nyalaan yang terbentuk.
4. Catatkan masa yang diambil untuk api nyalaan padam.
Nyalaan
Etanol
Soalan
1. Terangkan perubahan tenaga yang berlaku dalam eksperimen di atas.
2. Nyatakan ciri-ciri nyalaan etanol.
3. Berikan 2 kebaikan menggunakan etanol sebagai bahan bakar berbanding kerosin.
4. Etanol berpotensi untuk dijadikan bahan api kenderaan. Bincangkan kemungkinan penggunaan
etanol sebagai bahan api kenderaan.
Biomass  Biogas
Penghasilan Minyak Daripada Santan Kelapa
Eksperimen 6
Penghasilan minyak daripada lemak haiwan telah lama diamalkan.

Orang-orang Eskimo menggunakan lemak haiwan untuk menyalakan
api di igloo mereka. Dalam eksperimen ini anda akan menghasilkan
minyak daripada tumbuhan.
Langkah-langkah Anda perlu
1. Masukkan 200 ml pati santan ke dalam bikar. 1. 200 ml pati santan kelapa
2. Panaskan pati santan dalam nyalaan api sederhana. 2. penapis
3. Kacau pati santan sehingga terbit minyak. 3. Penunu bunsen
4. Tapis minyak yang terhasil ke dalam bikar. Simpan 4. salur kaca
untuk eksperimen berikutnya. 5. bikar
kacau Soalan
1. Terangkan ciri-ciri minyak kelapa yang

Pati terhasil.
santan 2. Berikan 2 kebaikan minyak sayuran
berbanding dengan minyak haiwan.
3. Selain daripada pokok kelapa, cadangkan 2
tumbuhan lain yang boleh digunakan untuk
menghasilkan minyak.
Bab 3 38
Minyak sayuran sebagai bahan bakar
Eksperimen 7
Selain daripada kerosin, minyak sayuran juga boleh dijadikan bahan

bakar. Dalam eksperimen ini anda akan menggunakan minyak kelapa
yang telah anda hasilkan dalam eksperimen 4 untuk menyalakan api.
1. 10 ml minyak kelapa (dari 1. Masukkan 10 ml minyak kelapa ke dalam mangkuk pijar.

eksperimen 4). 2. Masukkan sumbu ke dalam minyak itu.
2. mangkuk pijar 3. Pastikan sumbu itu terendam dalam minyak.
3. Sumbu 4. Nyalakan sumbu dengan mancis api.
4. Mancis api 5. Perhatikan nyalaan yang terhasil.
Nyalakan api
Sumbu
Minyak kelapa Mangkuk pijar
Soalan
1. Berikan 2 kebaikan menggunakan minyak sayuran sebagai bahan bakar.
Biomass  Biodiesel
Perbandingan Kuasa Pemanasan Kerosin, Minyak Kelapa, Minyak Kelapa
Sawit
Eksperimen 8
Dalam eksperimen ini anda akan membandingkan kuasa pemanasan

tiga bahan bakar iaitu kerosin, minyak kelapa dan minyak kelapa
sawit.
1. Masukkan 20ml kerosin, 20ml minyak kelapa sawit

1. 20 ml kerosin dan 20ml minyak kelapa ke dalam pelita yang
2. 20 ml minyak kelapa sawit berasingan.
3. 20 ml minyak kelapa 2. Masukkan 100 ml air ke dalam 3 buah tabung didih.
4. tabung didih 3. Tutup setiap tabung didih dengan gabus dan pasangkan
5. 3 x 100 ml air termometer.
6. Termometer 4. Nyalakan ketiga-tiga pelita.
7. Pelita/Mangkuk pijar 5. Ambil bacaan termometer setiap 5 minit selama 20
bersumbu minit.
Masa 0 5 10 15 20
termometer Kerosin
Minyak kelapa sawit
Minyak kelapa
Air
6. Bandingkan perbezaan suhu yang dicapai oleh air dalam

ketiga-tiga tabung didih.
pelita
Soalan
1. Antara ketiga-tiga bahan itu yang manakah merupakan bahan bakar yang baik?
2. Berikan alasan bagi jawapan anda di atas.
3. Antara ketiga-tiga bahan bakar itu yang manakah sesuai digunakan untuk memasak makanan?
Bab 3 40
Penghasilan Biogas Dari Najis Lembu
Eksperimen 9
Dalam keadaan semulajadi bahan buangan organik seperti najis

lembu mengalami pereputan. Bakteria pereput dan pengurai
menguraikan najis kepada bahan yang lebih ringkas. Semasa proses
pereputan ini, gas metana dibebaskan. Dalam eksperimen ini anda
akan mengumpul gas metana yang terhasil daripada pereputan najis
lembu melalui kaedah sesaran air.
1. 70% najis lembu + bahan 1. Campurkan 70% najis lembu dan bahan buangan
buangan organik organik dengan 30% air.
2. 30% air 2. Masukkan campuran tadi ke dalam tabung didih
3. Gabus 3. Sambungkan tiub getah kepada tabung didih.
4. Tiub getah 4. Penuhkan silinder penyukat dengan air dan
5. Silinder penyukat telangkupkan di atas tiub getah seperti yang
6. Juice Canister ditunjukkan dalam rajah. klip
7. Klip
8. Bikar Tiub getah
Silinder
Najis penyukat
Lembu
+ air Air
5. Kumpul gas yang terhasil selama beberapa hari.

6. Selepas seminggu buka klip dan perhatikan gelembung
gas yang terhasil.
Soalan
1. Nyatakan kegunaan gas metana.
Biomass  Biogas
BIOJISIM
 Dr. Misni b. Surif ialah seorang Profesor Madya dan juga merupakan
Dekan di Pusat Pendidikan Jarak Jauh, Universiti Sains Malaysia, Pulau
Pinang.
E-mail beliau ialah Misni@yahoo.com
 Faridah bt. Hussain ialah seorang guru sains di Sekolah Menengah

Kebangsaan St. George, Balik Pulau, Pulau Pinang.
 Abdul Muthalib b. Syeikh Usman ialah seorang pembantu makmal

di Makmal Silikon (Silicon Lab) di Pusat Pengajian Sains Fizik,
Universiti Sains Malaysia, Pulau Pinang.
E-mail beliau ialah amsu@ntfizik.usm.my
_____________________________________________________________________________

KECEKAPAN TENAGA
 Mohd. Zin b. Kandar

Pakar Perunding
 Nor Azizah bt. Haron

Guru Penyemak
 Ee Bee Choo
Pembina Kit
______________________________________________________________________

Kesan Pancaran Kepanasan Pada Dinding
Ujikaji Kecekapan Tenaga 01
Latar belakang
Anda sering mengalami keadaan yang panas bila berada di dalam sesebuah
ruang atau bilik dirumah anda.
Sinaran matahari tidak masuk ke ruang dalam rumah tetapi keadaan terasa
panas. Mengapa? Bagaimana haba boleh masuk ke ruang dalam yang
tertutup? Ujikaji ini akan memberikan jawapan kepada beberapa soalan yang
sering anda alami.
Soalan:
Adakah kepanasan di luar bangunan memberikan kesan kepada keselesaan di dalam?
Bahan-bahan yang digunakan untuk Cara ujikaji dijalankan.

demonstrasi:- Pasangkan peralatan sebagaimana yang
Sebuah kotak berdinding (berpenebat tinggi) berukuran ditunjukkan dalam gambarajah.
2’ x 2’ x 2’ yang salah satu dindingnya boleh ditukar- Pasangkan jenis dinding papan lapis.
tukar. Kotak ini mewakili sebuah rumah.
Hidupkan lampu dan mulakan jam randik.
1 keping contoh dinding dari bahan papan lapis.
Setelah 5 minit, catatkan bacaan pada
Termometer atau Termogandingan. keempat-empat termogandingan.
Sebuah lampu spot berkuasa 250 - 500W. Ulangi ujikaji yang sama sebanyak 3 kali.
Jam randik. Multimeter Kirakan purata ketiga-tiga set bacaan.
Peralatan menulis, kertas graf. * Sebelum dimulakan setiap ujikaji pastikan
Cermin mata keselamatan. udara di dalam bilik menyamai suhu luar,
iaitu dengan membuka pintu bilik
Lampu spot Pemerhatian.

Adakah perbezaan bacaan suhu luar dan
dalam kotak? Terangkan.
Termo-
gandingan Adakah perbezaan suhu permukaan luar
dinding dan dalam dinding? Terangkan.
Dinding
ujikaji
KERATAN RENTAS
Bayangkan jika anda berada di dalam bilik rumah anda dan dinding rumah anda menggunakan bahan
binaan papan lapis. Apa kah yang anda akan rasai ?
Kesimpulan:
Haba boleh mengalir melalui bahan pepejal (dinding) walaupun tidak dapat dilihat pancarannya.
Nilai haba menurun selepas menembusi bahan pepejal (dinding).
Kecekapan Tenaga
Kesan Pancaran Kepanasan Pada Dinding Berlainan Bahan
Latar belakang
ruang atau bilik dirumah anda. Anda mungkin juga merasai selesa berada di
suatu ruang atau bilik walaupun tanpa memasang pendingin hawa.
Apakah peranan dinding dalam menentukan keadaan tersebut? Ujikaji ini
akan memberikan jawapan kepada beberapa soalan yang sering anda alami.
Apakah peranan dinding dalam menentukan keadaan tersebut?
Soalan:
Adakah kepanasan di dalam bangunan berbeza-beza untuk dinding yang berlainan bahan?

2’ x 2’ x 2’ yang salah satu dindingnya boleh ditukar- Pasangkan jenis dinding ‘a’.
5 keping contoh dinding yang terdiri dari bahan-bahan
yang berlainan:- Setelah 5 minit, catatkan bacaan keempat-
empat termogandingan.
a. Papan lapis
Ulangi ujikaji yang sama sebanyak 3 kali.
b. Papan lembut.
Tukarkan dinding jenis b – e dan ulangi
c. Bahan plastik. eksperimen ini.
d. Besi bergalvani. * Sebelum dimulakan setiap ujikaji pastikan
e. Kepingan Tembaga udara di dalam bilik menyamai suhu luar,
Termometer atau Termogandingan.
Jam randik. Multimeter.
Sebuah lampu spot berkuasa 250 - 500W. Pemerhatian.
Peralatan menulis, kertas graf. cermin mata keselamatan. Adakah perbezaan bacaan suhu luar dan
Adakah perbezaan suhu permukaan luar
dinding dan dalam dinding berlaku untuk
dinding yang berlainan? Terangkan.
Lampu spot Adakah dinding dari bahan yang berlainan

memberikan beza suhu luar dan suhu ruang
dalam yang berlainan? Bagaimana dengan
Thermo beza suhu di antara suhu permukaan dalam
bandingan dan luar?
Dinding
ujikaji
KERATAN RENTAS
Kecekapan Tenaga
Kesan Pancaran Kepanasan Pada Dinding Berlainan Warna
Latar belakang
Soalan:
Adakah kepanasan di dalam bangunan berbeza-beza untuk dinding yang berlainan warna?

yang sama tetapi dicat dengan berlainan warna:- Setelah 3 minit, catatkan bacaan keempat-
a. Papan lapis tidak bercat.
b. Papan lapis bercat perak.
Tukarkan dinding b dan c serta ulangi
c. Papan lapis bercat biru (gelap). eksperimen.
Termometer atau termogandingan. * Sebelum dimulakan setiap ujikaji pastikan
Jam randik. Multimeter. udara di dalam bilik menyamai suhu luar,
Sebuah lampu spot berkuasa 250 - 500W.
Peralatan menulis, kertas graf.
Cermin mata keselamatan. Pemerhatian.
Adakah perbezaan di antara suhu permukaan
luar dinding dan dalam dinding sama untuk
dinding yang berlainan warna? Terangkan.
Lampu spot
Adakah dinding dari warna dinding yang
cerah atau yang gelap yang memberikan
Thermo perbezaan suhu yang lebih tinggi?
bandingan Terangkan.
Dinding
ujikaji
KERATAN RENTAS
Kecekapan Tenaga
Kesan Pancaran Kepanasan Pada Dinding Berlainan Tekstura
Latar belakang
Anda sering melihat berbagai jenis dinding bangunan dari segi teksturanya.
Ada dinding dari batu bata merah, dinging batu berplaster dan dinding kayu.
Apakah tekstura dinding memberikan kesan kepada keselesaan dalaman?
Ujikaji ini akan memberikan jawapan kepada beberapa soalan yang sering
anda alami. Apakah peranan dinding dalam menentukan keadaan tersebut?
Soalan:
Adakah kepanasan di dalam bangunan berbeza-beza untuk dinding yang berlainan tekstura?

yang sama tetapi dicat dengan berlainan tekstura:- Setelah 3 minit, catatkan bacaan keempat-
a. Papan lapis biasa.
b. Papan lapis bertekstura.
Tukarkan dinding jenis b dan ulangi
Termometer atau Termogandingan. eksperimen ini.
Jam randik. Multimeter. * Sebelum dimulakan setiap ujikaji pastikan
Sebuah lampu spot berkuasa 250 - 500W. udara di dalam bilik menyamai suhu luar,
Cermin mata keselamatan.
Pemerhatian.
Adakah terdapat perbezaan suhu permukaan
luar dinding dan dalam dinding untuk
dinding yang berlainan tekstura? Terangkan.
Lampu spot Dinding yang licin atau yang bertekstura
yang memberikan perbezaan suhu yang lebih
tinggi ? Terangkan.
Thermo
bandingan
Dinding
ujikaji
KERATAN RENTAS
Kecekapan Tenaga
Kesan Pancaran Kepanasan Pada Kaca biasa dan bersalut filem
Latar belakang
Anda sering melihat berbagai jenis kaca digunakan untuk dinding bangunan.
Ada kaca yang terang dan ada yang gelap. Apakah perbezaan dalam
menentukan keselesaan dalaman bangunan.
Ujikaji ini akan memberikan jawapan kepada beberapa soalan yang sering
anda alami. Apakah peranan dinding dalam menentukan keadaan tersebut?
Soalan:
Adakah kepanasan di dalam bangunan berbeza-beza dengan kaca bersalut filem?

yang sama (kaca) tetapi satu darinya disalut dilem gelap:- Setelah 3 minit, catatkan bacaan keempat-
a. Cermin 3mm cerah.
b. Cermin 3mm bersalut filem.
Tukarkan dinding jenis b dan ulangi
Termometer atau Termogandingan. eksperimen ini.
Pemerhatian.
Adakah terdapat perbezaan suhu permukaan
Lampu spot luar dinding dan dalam dinding untuk
dinding yang berlainan kecerahan?
Terangkan.
Termo-
gandingan Adakah dinding dari jenis kaca yang
berlainan memberikan beza suhu yang
Dinding berlainan di antara suhu luar dan dalam
ujikaji
ruang? Dan di antara suhu permukaan dalam
dan luar?
KERATAN RENTAS Dinding yang cerah atau yang bersalut filem
gelap yang memberikan bacaan haba yang
lebih tinggi ? Terangkan.
Kecekapan Tenaga
Kesan Pancaran Kepanasan Pada Kaca bertirai dan tidak bertirai.
Latar belakang
Soalan:
Adakah kepanasan di dalam bangunan dapat diturunkan dengan memasang tirai?

1 keping contoh dinding yang terdiri dari bahan kaca.
Setelah 3 minit, catatkan bacaan keempat-
a. Cermin atau perspek 3mm tidak bertirai. empat termogandingan.
b. Cermin atau perspek 3mm bertirai. Ulangi ujikaji yang sama sebanyak 3 kali.
Termometer atau Termogandingan. Pasangkan tirai pada dinding jenis b dan
Jam randik. Multimeter. ulangi eksperimen ini.
Sebuah lampu spot berkuasa 250 - 500W. * Sebelum dimulakan setiap ujikaji pastikan
udara di dalam bilik menyamai suhu luar,
Pemerhatian.
dinding dan dalam dinding untuk dinding
yang bertirai dan tidak bertirai? Terangkan.
Lampu spot
Adakah dinding kaca bertirai dan tidak
bertirai memberikan beza yang berlainan di
Thermo antara suhu luar dan dalam ruang? Dan di
bandingan antara suhu permukaan dalam dan luar?
Dinding bertirai atau tidak bertirai yang
Dinding
ujikaji
memberikan bacaan suhu dalam bilik yang
lebih tinggi ? Terangkan.
KERATAN RENTAS
Kecekapan Tenaga
Kesan Pancaran Kepanasan Pada ketebalan bahan yang berlainan.
Latar belakang
Soalan:
Adakah kepanasan di dalam bangunan berbeza-beza untuk dinding yang berlainan ketebalan?

2 keping contoh dinding yang terdiri dari bahan papan
lapis. Setelah 3 minit, catatkan bacaan keempat-
a. Papan lapis 10mm tebal.
Ulangi ujikaji yang sama sebanyak 3 kali..
b. Papan lapis 3mm tebal.
Tukarkan dinding dengan jenis b dan ulangi
Termometer atau Termogandingan. eksperimen..
Peralatan menulis, kertas geraf.
Pemerhatian.
Lampu spot dinding dan dalam dinding untuk dinding
yang berketebalan berbeza? Terangkan.
Adakah dinding nipis dan tebal memberikan
Thermo
bandingan beza yang berlainan di antara suhu luar dan
dalam ruang? Dan di antara suhu permukaan
Dinding
dalam dan luar?
ujikaji
Dinding tebal atau nipis yang memberikan
bacaan haba yang lebih tinggi ? Jelaskan.
KERATAN RENTAS
Kecekapan Tenaga
Kesan Pancaran Kepanasan Pada Dinding bertutup dan bertingkap
Latar belakang
Sinaran panas tidak masuk ke ruang dalam rumah tetapi keadaan terasa
panas. Anda akan membuka tingkap untuk memperolehi keselesaan? Ujikaji
ini akan memberikan jawapan kepada beberapa soalan yang sering anda
alami.
Soalan:
Adakah kepanasan ruang dapat dikurangkan dengan membuka tingkap?

Hidupkan lampu dan ambil masa.
Dua belah bertentangan dinding mempunyai bukaan
tingkap. Setelah 3 minit, catatkan bacaan keempat-
1 keping contoh dinding dari bahan papan lapis
Termometer atau Termogandingan.
Bandingkan ketiga-tiga set bacaan.
Jam randik. Multimeter.
* Sebelum dimulakan setiap ujikaji pastikan
Peralatan menulis, kertas geraf. iaitu dengan membuka pintu bilik
cermin mata keselamatan.
Pemerhatian.
Buka satu tingkap dari salah satu tingkap.
dalam kotak? Jelaskan pemerhatian anda.
Lampu spot
dinding dan luar dinding? Jelaskan.
Thermo
bandingan
Buka kedua-dua tingkap dari Adakah
perbezaan bacaan suhu luar dan dalam
kotak? Jelaskan.
Dinding
ujikaji Sekarang tukar dinding dengan dinding
perspek dan ambil bacaan dalam keadaan
tingkap ditutup kedua-duanya, salah satu
KERATAN RENTAS tingkap dibuka dan kedua-dua dibuka.
Bayangkan jika anda berada di dalam bilik rumah Apakah bacaan yang anda perolehi?.
Keadaan bagaimana yang anda akan pilih ? Ulaskan pemerhatian anda.
Kesimpulan:
Sukatan haba lebih rendah dengan bukaan tingkap yang maksima..
Kecekapan Tenaga
Kesan Pancaran Kepanasan Pada Dinding dan penyejukan dalaman.
Latar belakang
Sebagai langkah membuat penyejukan bilik anda akan memasang pendingin
hawa. Ujikaji ini akan menunjukkan bagaimana suhu dalam ruang dapat
diturunkan melalui pemasangan ‘pendingin hawa’.
Soalan:
Adakah pendingin hawa sebagai suatu kaedah menyejukkan ruang? Dimanakan pendingin hawa
harus diletakkan di dalam ruang anda?

1 keping contoh dinding dari bahan papan lapis 10mm.
Setelah 3 minit, catatkan bacaan keempat-
Ais diletakkan di dalam bikar empat termogandingan.
Termometer atau Termogandingan. Ulangi ujikaji yang sama sebanyak 3 kali
Jam randik. Multimeter. Bandingkan ketiga-tiga set bacaan.
Sebuah lampu spot berkuasa 250 - 500W. * Sebelum dimulakan setiap ujikaji pastikan
Peralatan menulis, kertas graf. udara di dalam bilik menyamai suhu luar,
cermin mata keselamatan.
Pemerhatian.
Sekarang letakkan bikar berisi ais dilantai
ruang. Ambil bacaan setelah 5 minit.
Dinding ujikaji dinding dan dalam dinding? Apa ulasan
anda ?
habagandingan
Lampu spot Apakah suhu dalaman yang dicatat?
Apakah berbezaan suhu sebelum dan
Ais selepas meletakkan ais di dalam ruang?
Sekarang letakkan ais di atas suatu aras
KERATAN RENTAS yang tinggi (hampir bahagian atas ruang).
Ambil semua bacaan-bacaan dan apa ulasan
anda?
Anda boleh terus menguji dengan menukar
dinding dengan kepingan perspek. Apakah
rumusan yang anda perolehi?
Kecekapan Tenaga
Mengkaji kecerahan lampu
Latar belakang
Ayah anda terpaksa membayar bil elektrik yang tinggi setiap bulan. Salah
satu kegunaan ialah untuk menghidupkan mentol elektrik. Baru-baru ini ayah
kamu telah menukar semua mentol lampu dengan lampu berkecekapan
tenaga dan dinyatakan dapat menurunkan 50% bil tenaga. Kamu ingin
mengkaji hal tersebut.
Soalan:
Adakah mentol lampu berkecekapan tenaga mengeluarkan kecerahan yang lebih berbanding
dengan mentol lampu biasa yang mempunyai kuasa yang sama?

demonstrasi:- Setelah semua litar dipasang, pasangkan
Sebuah kotak berdinding (berpenebat tinggi) berukuran suis.
2’ x 2’ x 2’ yang salah satu dindingnya boleh ditukar- Buat pemerhatian setelah beberapa ketika.
Letak kertas di bawah kedua-dua mentol
1 mentol lampu elektrik 40W dan 1 mentol lampu elektrik lampu atau di sisi lampu untuk
berkecekapan tenaga 40W. mendapatkan berbezaan kecerahan.
Satu litar yang disambung pada suis elektrik. Buat pemerhatian dengan membandingkan
Kertas putih. kedua-dua jenis lampu tersebut.
Peralatan menulis dan buku catatan
Pemerhatian.
Adakah kecerahan kedua-dua lampu sama?
Jelaskan.
Sekarang pasang mentol elektrik berkuasa

20W.
Mentol A Mentol B
Adakah kecerahan kedua-dua lampu
berbeza atau sama?, Manakah yang lebih
cerah?
Ujikaji ini lebih tepat jika kecerahan dapat
di ukur menggunakan meter lux.
kertas
Anda juga boleh mengukur suhu yang
dihasilkan oleh kedua-dua lampu secara
KERATAN RENTAS berasingan. Apakah ulasan anda ?
Kecekapan Tenaga
KECEKAPAN TENAGA
 Dr. Mohd. Zin b. Kandar ialah seorang pensyarah di Pusat Pengajian
Perumahan, Bangunan dan Perancangan (HBP), Universiti Sains
Malaysia, Pulau Pinang.
E-mail beliau ialah mzin@usm.my
 Nor Azizah bt. Haron ialah seorang guru sains di Sekolah Menengah
Kebangsaan Sungai Ara, Bayan Lepas, Pulau Pinang.
 Ee Bee Choo ialah seorang pembantu makmal di Bilik Bersih (Clean

Room), Pusat Pengajian Sains Fizik, Universiti Sains Malaysia, Pulau
Pinang.
E-mail beliau ialah bcee@ntfizik.usm.my
______________________________________________________________________

Buku Aktiviti Tenaga Diperbaharui Dan Kecekapan Tenaga

Diunggah oleh

Informasi Dokumen

Deskripsi Asli:

Hak Cipta

Format Tersedia

Bagikan dokumen Ini

Bagikan atau Tanam Dokumen

Opsi Berbagi

Apakah menurut Anda dokumen ini bermanfaat?

Apakah konten ini tidak pantas?

Hak Cipta:

Format Tersedia

Buku Aktiviti Tenaga Diperbaharui Dan Kecekapan Tenaga

Diunggah oleh

Hak Cipta:

Format Tersedia

BUKU

PUSAT PENDIDIKAN DAN LATIHAN BAGI

Hak cipta terpelihara. Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana

Perpustakaan Negara Malaysia Data Mengkatalog-dalam-Penerbitan

Buku Aktiviti Tenaga Diperbaharui Dan Kecekapan Tenaga

 Buku Sumber Guru Tenaga Diperbaharui dan Kecekapan Tenaga

Dalam Rancangan Malaysia Kelapan banyak usahasama dirancang untuk memastikan

 Faridah bt. Ibrahim

 Badrol Hisham b. Mohd. Nowani

CETREE – Buku Aktiviti Bab 1

Aktiviti 1: Sang Suria Pembekal Tenaga Terma

Anda akan memerlukan:

Rajah 1. Kanta bagi menumpu tenaga terma suria

pembekal tenaga terma

Mari merangsang minda: 1. Isikan 50 ml air ke dalam setiap

Bab 1 mukasurat 1 CETREE – Kit Demonstrasi Dan Eksperimen

Aktiviti 2: Mari Mengumpul Tenaga Terma Suria Dengan Kanta

Anda akan memerlukan:

Ketika berada di bawah matahari

Bab 1 mukasurat 2 CETREE – Kit Demonstrasi Dan Eksperimen

Aktiviti 3: Mari Mengumpul Tenaga Terma Suria Dengan Cermin

Tenaga terma sinar suria boleh dipantulkan. Tenaga terma sinar

Anda akan memerlukan:

Bab 1 mukasurat 3 CETREE – Kit Demonstrasi Dan Eksperimen

Aktiviti 4: Mari Mengumpul Tenaga Suria Dengan Corong Perangkap

Anda akan memerlukan:

1. 3 keping kad manila

1. Lukis pada kertas manila tiga

Bab 1 mukasurat 4 CETREE – Kit Demonstrasi Dan Eksperimen

Aktiviti 5: Bahan Apakah Pengumpul Tenaga Suria Yang Baik ?

Rajah 1. Bahan manakah pengumpul tenaga suria yang baik?

Mari merangsang minda:

Bab 1 mukasurat 5 CETREE – Kit Demonstrasi Dan Eksperimen

Aktiviti 6: Warna apakah pengumpul tenaga suria yang baik?

Anda akan memerlukan:

Rajah 1. Warna yang lebih hangat ?

Mari merangsang minda:

Bab 1 mukasurat 6 CETREE – Kit Demonstrasi Dan Eksperimen

Aktiviti 7: Mari Meninjau Pemanasan Bumi Oleh Suria

Permukaan bumi mengalami pemanasan suria yang tidak sama

Anda akan memerlukan:

Rajah 1. Pemanasan elemen bumi oleh suria

Mari merangsang minda: 1. Isikan setiap satu bikar dengan

Bab 1 mukasurat 7 CETREE – Kit Demonstrasi Dan Eksperimen

Aktiviti 8: Mari Memerangkap Tenaga Terma Suria – Kesan Rumah Hijau

Anda akan memerlukan:

1. 2 kelalang kon 250 ml

Rajah 1. Cubaan memerangkap tenaga terma suria

Mari merangsang minda: Mari mencuba:

Bab 1 mukasurat 8 CETREE – Kit Demonstrasi Dan Eksperimen

Aktiviti 9: Mari Membuat Termometer Air Suria

Air yang dipanaskan akan mengembang. Pengembangan air inii

Anda akan memerlukan:

Rajah 1. Termometer air suria Bahagian 1:

Bab 1 mukasurat 9 CETREE – Kit Demonstrasi Dan Eksperimen

Aktiviti 10: Ayuh Kita Bina Pancutan Air Panas

Air yang dipanaskan akan mengembang dan menjadi ringan. Air

Anda akan memerlukan:

Bab 1 mukasurat 10 CETREE – Kit Demonstrasi Dan Eksperimen

Aktiviti 11: Mari Mengimbangi Neraca Suria

Anda akan memerlukan:

Angin boleh menganggu

Bab 1 mukasurat 11 CETREE – Kit Demonstrasi Dan Eksperimen