(a) Apakah yang berlaku kepada sinar
cahaya apabila sudut pembiasan sama
6.2
Sebutir intan terkenal
dengan rupanya yang
berkilau. Mengapakah
intan berkilau? Fenomena
ini berhubungkait dengan
sifat cahaya yang penting
iaitu pantulan dalam
penuh.
Aktiviti 1
Tujuan: Menerangkan pantulan dalam penuh
1. Rajah 1 menunjukkan satu sinar cahaya dituju
dari udara ke blok kaca semibulatan dan
keluar semula ke udara.
(a) Apakah yang berlaku apabila cahaya
masuk daripada medium lebih tumpat ke
medium kurang tumpat?
Bias menjauhi garis normal
(b) Bandingkan intensiti sinar biasan dengan
sinar pantulan dalam kaca.
Sinar biasan lebih cerah
(c) Hubungkaitkan sudut tuju dengan sudut
biasan.
Berkadar terus
2. Rajah 2 menunjukkan apabila sudut tuju
bertambah, sudut pembiasan juga bertambah.
dengan 90⁰?
Bias pada sempadan udara-kaca.
(b) Ini merupakan limit untuk sinar cahaya
dibiaskan di udara. Sudut tuju dalam
medium lebih tumpat pada limit ini
dipanggil sudut genting. Beri definasi
sudut genting.
Sudut genting, c: sudut tuju di mana
sudut biasan r = 90⁰
3. Rajah 3 menunjukkan keadaan apabila sudut
tuju melebihi sudut genting.
(a) Apakah yang berlaku kepada cahaya
dalam situasi ini?
Cahaya dipantulkan dalam kaca
(b) Namakan fenomenaca cahaya ini.
Pantulan dalam penuh
(c) Nyatakan dua syarat supaya fenomena ini
boleh berlaku.
Cahaya bergerak dari medium lebih
tumpat ke kurang tumpat
Sudut tuju melebihi sudut genting
Aktiviti 2 / Activity 2:
Tujuan: Memerhati fenomena pantulan dalam
penuh dan menentukan sudut genting kaca
Radas: Blok kaca semibulatan, kotak sinar,
bekalan kuasa dan jangka sudut
Bahan: kertas putih
Prosedur
1. Lukis garis blok kaca di atas sekeping kertas
putih dan tanda bahagian tengah blok kaca
dengan O. Lukis garis normal, N.
2. Tujukan satu sinar cahaya ke arah titik O
daripada bahagian lengkung dengan sudut
tuju i = 20⁰. Perhatikan sinar yang keluar
daripada blok kaca.
3. Tambah sudut tuju perlahan-lahan dan
perhatikan perubahan pada sudut pembiasan.
 (b) i = c: Bias pada sempadan udara-kaca

(c) i > c : Pantulan dalam penuh

Hubungkait antara sudut genting dengan sudut

Biasan.

Berpandukan rajah di bawah dan menggunakan

Hukum Snell, tulis satu persamaan yang
menghubung kaitkan sudut genting, c, sudut
4. Apabila sudut pembiasan ialah 90⁰, tandakan pembiasan dan indeks pembiasan cecair Y.
sudut tuju, i. Ukur dan rekodkan nilai i.
5. Tambahakan sudut tuju i dan perhatikan arah
sinar cahaya yang keluar selepas sampai ke
sempadan antara kedua-dua medium.

Keputusan:
1. Jika sudut pembiasan, r < 90⁰, apa berlaku
pada sinar biasan?
Nyatakan hubungan antara indeks biasan dengan
Bias menjauhi garis normal
sudut genting bahan.
n = sin r
2. Ukur sudut tuju bila sudut pembiasan ialah
sin i
90⁰.
i = c , r = 90°
n = sin 90
i = 42⁰
sin c
n= . 1 .
3. Apakah yang berlaku bila sudut tuju ditambah
sin c
setelah sinar pembiasan telah sampai ke
n berkadar songsang dengan sin c.
sempadan antara dua medium.
Sinar cahaya dipantulkan dalam kaca //
Latihan 1
pantulan dalam penuh berlaku.
1. Indeks pembiasan air ialah 1.33. Berapakah
4. Lengkapkan rajah berikut berdasarkan
sudut gentiing bagi air?
pemerhatian anda dalam 1, 2 dan 3.
n= . 1 .
sin c
1.33 = . 1 .
sin c
Sin c = 1/1.33
c = 48.75⁰

2. Rajah 2 menunjukkan tiga sinar cahaya, X, Y

Observation 1 Observation 2 Observation 3 dan Z, dtujukan pada titik AB sebuah blok
i <c i=c i>c kaca semibulatan yang mempunyai sudut
genting 42⁰.
Perbincangan: <NOZ = 30° , <NOY = 42° and <NOX = 60°.
1. Terangkan mengapa cahaya mesti ditujukan Lukis arah sinar X, Y dan Z daripada O. Lukis
pada tengah blok kaca pada bahagian dan labelkan dengan X’, Y’ dan Z’.
melengkung blok kaca. .
Cahaya selari dengan garis normal

2. Apakah sudut genting, c blok kaca yang

digunakan.

c = 42⁰

3. Huraikan lintasan sinar cahaya pada

bahagian lurus blok kaca untuk setiap
situasi.

(a) i < c: Bias menjauhi garis normal

3. Jangkakan apakah yang berlaku kepada sinar
tuju. Sokong jawapan anda dengan
pengiraan. [Indeks pembiasan air = 1.3]
1. Logamaya
Pada hari yang panas, lopak-lopak air kadangkala
kelihatan di permukaan jalan pada jarak yang jauh
di hadapan kita. Apabila sampai ke tempat
tersebut, lopak-lopak air itu hilang dan
sebenarnya tidak wujud. Fenomena ini dikenal
sebagai logamaya. Bagaimana fenomena ini
berlaku?

n = 1/sin c
sin c = 1/n = 1/1.33
c = 50° i>c,
pantulan dalam penuh

4. Rajah menunjukkan satu sinar cahaya ➢ Pada hari yang panas, bandingkan suhu
memasuki ke dalam prisma kaca. udara di lapisan lebih tinggi dengan udara
[indeks biasan kaca = 1.51] berhampiran permukaan jalan.
Suhu udara di bahagian atas lebih sejuk

➢ Bandingkan ketumpatan udara panas dengan

udara sejuk.
Udara sejuk lebih tumpat

➢ Apakah yang berlaku kepada sinar cahaya

dari langit yang merambat daripada udara
lebih tumpat ke udara kurang tumpat.
Sinar cahaya bias menjauhi garis normal.

(a) tentukan sudut genting bagi kaca. ➢ Sudut tuju akan bertambah. Bandingkan
sin c = 1 . sudut tuju dengan sudut genting.
1.51 Sudut tuju > sudut genting.
c = 42 ⁰
➢ Jika mata pemerhati berada pada kedudukan
(b) Lukis sinar selepas merambat melalui yang betul, dia akan melihat lopak-lopak air
titik P. (imej pantulan langit) seolah-olah berada di
atas permukaan jalan. Terangkan mengapa.
5. Rajah menunjukan satu sinar cahaya ➢ Apabila sudut tuju > sudut genting, pantulan
merambat dari udara ke prisma kaca. dalam penuh berlaku
Berapakah sudut genting? ➢ Cahaya dipantulkan ke mata pemerhati.
➢ Mata kata cahaya datang dari jalan dan bukan
dari awan.
➢ Pemerhati akan lihat imej awan sebagai
lopak2 air di atas jalan.

2. Pelangi

Aktiviti 3 Pelangi ialah suatu fenomena semulajadi. Apabila

Tujuan: Menerangkan fenomena semula jadi dan cahaya matahari menyinari berjuta-juta titisan air
aplikasi pantulan dalam penuh.
di dalam udara selepas hujan, kita dapat melihat ➢ Apakah yang berlaku setelah sinar cahaya
suatu lengkok yang berwarna-warni. memasuki binocular?
Pantulan dalam penuh

➢ Lukis rajah sinar untuk menunjukkan sinar

cahaya yang memasuki periskop.

➢ Namakan fenomena pengasingan cahaya

kepada pelbagai warna mengikut frekuensi.
Penyerakan cahaya

➢ Nyatakan tiga fenomena cahaya yang

menghasilkan pelangi.
Penyerakan, pembiasan, pantulan dalam
penuh

➢ Apakah yang berlaku apabila cahaya putih

menyinari titisan air hujan.?
➢ Dibiaskan & dipecahkan kepada 7 komponen
warna di dalam titisan air hujan.

➢ Apakah yang berlaku apabila cahaya yang
disebarkan mengenai permukaan belakang
titisan air.
Ia mengalami pantulan dalam penuh
➢ Ianya kemudian dibiaskan apabila
meninggalkan titisan air hujan.
➢ Warna pelangi adalah daripada ungu di
bahagian bawah spectrum kepada merah di
bahagian atas spectrum.
➢ Nyatakan ciri-ciri image yang terbentuk.
Maya, tegak, sama saiz
➢ Terangkan dua kelebihian menggunakan
periskop berprisma kaca berbanding
periscope cermin.
➢ 1. Imej lebih cerah sebab semua cahaya
dipantulkan
➢ 2. Imej lebih jelas sebab tiada imej
berganda dibentuk di atas cermin
periskop.

3. Periskop berprisma / 4. Binocular

➢ Namakan komponen untuk membina periskop.

Dua 45⁰ prisma kaca

➢ Berapakah: ➢ Nyatakan kegunaan sebuah binocular..

Sudut tuju, i: 45⁰ Melihat objek yang jauh
Sudut genting, c: 42⁰ ➢ Apakah yang berlaku setelah sinar cahaya
memasuki binocular? Mengapa
➢ Bandingkan sudut tuju, i, dengan sudut Pantulan dalam penuh
genting, c.,
i>c
➢ Nyatakan ciri imej akhir dalam binocular. ➢ they can carry data for computer and TV
Maya, tegak, sama saiz programmes.

➢ Lukis rajah sinar menunjukkan sinar cahaya ………………………………………………………………

yang memasuki binocular.
………………………………………………………………

………………………………………………………………

………………………………………………………………

TUTORIAL 5.3

1 Manakah antara berikut menunjukkan pantulan dalam

penuh? C

5. Gentian optik / Fibre optics

➢ Apakah kegunaan gentian optic?

Komunikasi, perubatan

➢ Namakan bahan untuk gentian optik.

Kaca

➢ Bandingkan ketumpatan teras dalam, Q,

dengan pembalut luar, P.
Ketumpatan: Q > P

➢ Bandingkan indeks biasan teras dalam, Q,

dan pembalut luar, P.
Indeks biasan: Q > P

➢ Terangkan mengapa sinar cahaya mengalami
pantulan dalam penuh ketika mengenai
dinding dalam gentian kaca.
Sudut tuju > sudut genting
i>c
2 Rajah menunjukkan sinar cahaya XO mengalami
pantulan dalam penuh apabila cahaya merambat
daripada kaca ke udara.

➢ Lengkapkan lintasan sinar cahaya dalam

gentian optik.

Manakah kenyataan benar mengenai pantulan dalam

penuh?

P – θ lebih besar daripada sudut genting kaca

Q – laju cahaya dalam kaca lebih tinggi daripada
➢ Berikan kelebihan kegunaan gentian optic. dalam udara
(a) Lebih nipis dan ringan R – Indeks biasan kaca lebih besar daripada udara.
(b) Lebih banyak maklumat boleh dihantar pada
satu masa A. P dan Q C. P dan R
(c) Sedikit kehilangan tenaga walaupun jauh B. Q dan R D. P, Q dan R
(d) Isyarat selamat dan bebas dari gangguan
elektrik
(e) Boleh bawa data untuk computer dan
rancangan TV
3 Rajah menunjukkan sinar cahaya, P, ditujukan ke 6. Rajah manakah yang menunjukkan sinar cahaya
arah blok kaca. Sudut genting kaca ialah 42⁰. Arah yang mengena blok kaca semibulatan pada sudut
manakah cahaya bergerak daripada titik Q? C genting, θ? A

4 Rajah menunjukkan keratas rentas kabel gentian

optik.

7. Sudut genting bagi cecair berwarna ialah 48⁰.

Rajah manakah yang menunjukkan pantulan
dalam penuh? D

Manakah perbandingan yang betul?

A. Ketumpatan P < ketumpatan Q
B. Ketumpatan P > ketumpatan Q
C. Ketumpatan P = ketumpatan Q

5 Rajah (i) dan Rajah (ii) menunjukkan sinar cahaya

merambat daripada kaca ke udara pada sudut tuju
yang berbeza.

8. Rajah 17 menunjukkan lintasa cahaya

daripada P ke O.

Manakah sudut genting kaca?

A. P
B. Q
C. R
D. S

Sudut genting air ialah 48⁰. JIka θ = 48⁰, di

manakah lintasan cahaya betul selepas
melalui titik O?
A. OR
B. OS
C. OT
D. OU
9. Rajah 19 menunjukkan sinar cahaya (i) Dalam Rajah di bawah, lukis lintasan
merambat dalam blok kaca lutsinar cahaya yang betul K dan L sehingga
semibulatan. keluar dari prisma XYZ.

Apakah indeks biasan blok kaca lutsinar?

A. 1.25
B. 1.33
C. 1.43
D. 1.66
n = 1/sin 37 = 1.66

10. Manakah instrument yang menggunakan

pantulan dalam penuh?
A. Mikroskop
B. Kanta pembesar (ii) Namakan alat yang menggunakan
C. Binokular berprisma susunan prisma di atas.
D. Teleskop astronomi Periskop

1. (SPM 1993) 2. Question 6: Spm 2006

Rajah 3.1 menunjukkan sinar cahaya ditujukan Rajah 4.1 menunjukkan sebuah kapal selam yang
berserenjang ke permukaan PQ prisma kaca PQR. dilengkapi dengan alat optik P.
Indeks pembiasan prisma ialah 1.5.

(a) Namakan alat optik P. [1 mark]

Periscope
(a) Cari sudut tuju pada permukaan PR.
45° (b) Pada Rajah 4.2, dua prisma kaca perlu
diletakkan supaya objek dapat dilihat oleh
(b) Hitung sudut genting prisma. pemerhati. Kedudukan satu daripada prisma
n = 1/sin c kaca itu adalah seperti yang ditunjukkan.
sin c = 1/1.5
c = 42⁰

(c) (i) Terangkan apa yang berlaku kepada sinar

cahaya selepas kena permukaan PR.
Pantulan dalam penuh

(ii) Nyatakan situasi supaya fenomena dalam

(c)(i) berlaku.
Cahaya merambat dari medium lebih tumpat
(kaca) ke medium kurang tumpat. (udara)
i>c

(d) Satu lagi prisma kaca yang sama XYZ

disusun seperti dalam Rajah 8.2. Dua sinar
selari K dan L ditujukan berserenjang ke (i) Dalam petak A pada Rajah 4.2, lukis dan
permukaan PQ. lorek prisma yang kedua itu. [1 mark]

(ii) Terangkan mengapa prisma-prisma dalam
alat optik P diletakkan sepert yang dilukis di
4(b)(i).
Pantulan dalam penuh boleh berlaku
[1 mark]
(c)(i) Pada Rajah 4.2, lengkapkan lintasan sinar
cahaya dari objek ke mata pemerhati.
[1 mark]
(ii) Nyata satu ciri imej yang diperhatikan.
Maya, tegak dan sama saiz.
[1 mark]
(b) Indeks pembiasan prisma kaca ialah 1.52.
Hitung sudut genting prisma kaca.
[2 marks]
n = 1/sin c = 1.52
c = 41.14⁰
3. Question 5 SPM 2007
Rajah 1 dan Rajah 2 masing-masing menunjukkan
satu sinar cahaya melalui prisma P dan prisma Q.
Prisma P dan prisma Q diperbuat daripada kaca
yang berbeza ketumpatan.
Diagram 1 Diagram 2
(a) Apakah yang dimaksudkan dengan sudut
genting? Tanda (√) jawapan yang betul dalam
petak yang disediakan.
_____ Sudut tuju apabila sudut biasan ialah
90⁰
_____ sudut tuju apabila sinar tuju
dipantulkan sepenuhnya.
[1 mark]
(b) Jelaskan mengapa sinar cahaya tidak
bengkok semasa memasuki kedua-dua
prisma di titik A.
Sinar tuju selari dengan garis normal
[1 mark]
(c) (i) berdasarkan Rajah 1 dan Rajah 2,
bagaimanakah sudut tuju di titik B dijadikan
sama dengan sudut genting? [2 marks]
Prisma P: bertambah
Prisma Q: berkurang
(ii) Rajah 1 menunjukkan sinar cahaya itu
merambat dari kaca ke udara di ttik B.
Bandingkan ketumpatan kaca dengan
ketumpatan udara.
Ketumpatan kaca > udara
[1 mark]
(iii) Berdasarkan Rajah 5.1 dan Rajah 5.2,
apaka yang berlaku pada sinar cahaya itu
selepas melalui titik B?
Rajah 5.1 : Bias menjauhi garis normal
Rajah 5.2 : Pantulan dalam penuh
[2 marks]
(a) Namakan fenomena yang ditunjukkan dalam
Rajah 5.2.
Pantulan dalam penuh
[1 marks]
4. SPM 2016 Qustion 7
Rajah 7 menunjukkan struktur sebuah pemantul
belakang sebuah basikal yang direka oleh
seorang pelajar. Pemantul itu mengandungi
prisma-prisma plastic yang serupa dengan sudut
genting 42°.
(a) Apakah yang dimaksudkan dengan sudut
genting?
Sudut tuju apabila sudut biasan ialah 90⁰
[1 mark]
(b) (i) Rajah 7, lengkapkan sinar cahaya selepas
memasuki pemantul itu.
[1 mark]

ii. Berdasarkan jawapan pada 7(b)(i), apakah

yang berlaku kepada sinar cahaya selepas
memasuki pemantul itu. Beri satu sebab
bagi jawapan anda.
Bias menjauhi gari normal. i < c
[2 marks]

(c) Berdasarkan pemerhatian dalam 7(b)(ii),

pelajar itu mendapati beberapa
pengubahsuaian perlu dibuat supaya pemantul
itu dapat memantulkan lebih banyak cahaya.
Pengubahsuaian adalah berdasarkan aspek-
aspek berikut:
(i) Sudut prisma yang digunakan
45°

sebab
Pantulan dalam penuh boleh berlaku
[2 marks]

(ii) Bilangan prisma yang digunakan

Banyak

sebab
Lebih cerah
[2 marks]
(d) Berdasarkan prisma pada Rajah 7, hitung
indeks biasan prisma plastic yang diguanakan.
[2 marks]
n = 1/sin 42°
= 1.49