Lembar Kerja Peserta Didik

NILAI MUTLAK
Nama :
Kelas :

Kopetensi Dasar : 3.2 Menerapkan persamaan dan pertidaksamaan nilai mutlak

bentuk linear satu variabel
4.2 Menyajikan penyelesaian masalah yang berkaitan dengan
persamaan dan pertidaksamaan nilai mutlak bentuk linear satu
variabel
Tujuan Pembelajaran : 1. Setelah mengamati bahan tayang dan diskusi, siswa dapat
mendefinisikan konsep nilaii mutlak bentuk linear satu variabel
dengan percaya diri.
2. Setelah diskusi dan mengamati LKS, siswa dapat menerapkan
persamaan dan pertidaksamaan nilai mutlak bentuk linear satu
variabel dengan cermat.
3. Setelah diskusi dan mengamati LKS siswa dapat menggunakan
konsep persamaan untuk menentukan penyelesaian
permasalahan nilai mutlak bentuk linear satu variabel dengan
cermat dan percaya diri.
4. Setelah diskusi dan mengamati LKS siswa dapat menggunakan
konsep pertidaksamaan untuk menentukan penyelesaian
permasalahan nilai mutlak bentuk linear satu variabe dengan
cermat dan percaya diri.

Model dan Metode Pembelajan

Pendekatan : Saintifik
Model Pembelajaran : Problem Based Learning
Metode Pembelajaran : Diskusi, tanya jawab, menggali informasi, brainstroming dan
demonstrasi

Petunjuk
1. Bacalah baik-baik petunjuk kegiatan yang diberikan
2. Kerjakan langkah-langkah kegiatan sesuai petunjuk kerja.
3. Jika mengalami kesulitan dalam melakukan kegiatan, dapat bertanya kepada Guru.
4. Selamat mengerjakan dengan rasa senang dan gembira.
5. Presentasikanlah hasil diskusi didepan kelas.

LKPD SMK PPGJ Tahap 2 SUMSEL 2018 Page 1

 (sumber : youtube,https://www.youtube.com/watch?v=UeG1ftTmLAg&t=247s)

Mengidentifikasi Masalah
...........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................

Menetapkan Masalah

Masalah kontekstual yang berkaitan dengan masalah nilai mutlak.

Seorang anak bermain lompat-lompatan di lapangan. Dari posisi diam, si anak melompat ke
depan 2 langkah, kemudian 3 langkah ke belakang, dilanjutkan 2 langkah ke depan, kemudian
1 langkah ke belakang, dan akhirnya 1 langkah ke
belakang.
Permasalahan:
a. .........................................................................................................................
b. .........................................................................................................................
c. .........................................................................................................................

LKPD SMK PPGJ Tahap 2 SUMSEL 2018 Page 2

Kolaborasi Mengembangkan Solusi
Penyelesaian :
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................

Melakukan Tindakan Strategis

(Diskusi)

Materi Pembelajaran

A. Definisi Nilai Mutlak

Nilai mutlak menyatakan nilai suatu bilangan selalu positif. Nilai mutlak dari setiap bilangan
real x yang ditulis dengan simbol | x | adalah nilai positif dari nilai x dan –x. Secara matematis
didefinisikan sebagai berikut.
𝑥 , 𝑢𝑛𝑡𝑢𝑘 𝑥 ≥ 0
|𝑥| = {
− 𝑥 , 𝑢𝑛𝑡𝑢𝑘 𝑥 < 0
Sifat-sifat nilai mutlak
Jika 𝑥, 𝑦 ∈ 𝑅 maka berlaku :
a. |𝑥 . 𝑦 | = |𝑥| . |𝑦|
𝑥 |𝑥|
b. |𝑦| = |𝑦| , 𝑦 ≠ 0

c. |𝑥 + 𝑦| ≤ |𝑥| + |𝑦|
d. |𝑥 − 𝑦| ≥ |𝑥| − |𝑦|
e. |𝑥| = √𝑥 2
f. |𝑥|2 = 𝑥 2
g. |𝑥| < |𝑦| , jika dan hanya jika 𝑥 2 < 𝑦 2

LKPD SMK PPGJ Tahap 2 SUMSEL 2018 Page 3

B. Persamaaan dan Pertidaksamaan Nilai Mutlak
Persamaan nilai mutlak dapat diselesaikan dengan mengkuadratkan masing-masing ruas
persamaan atau dengan menggunakan definisi nilai mutlak.Sedangkan pertidaksamaan nilaii
mutlak dapat diselesaikan dengan menggunakan sifat berikut,
Untuk𝑥, 𝑝 ∈ 𝑅 𝑑𝑎𝑛 𝑝 > 0 , 𝑏𝑒𝑟𝑙𝑎𝑘𝑢 ∶
a. |𝑥| ≤ 𝑝 𝑎𝑟𝑡𝑖𝑛𝑦𝑎 − 𝑝 ≤ 𝑥 ≤ 𝑝
b. |𝑥| ≥ 𝑝 𝑎𝑟𝑡𝑖𝑛𝑦𝑎 𝑥 ≤ −𝑝 𝑎𝑡𝑎𝑢 𝑥 ≥ 𝑝

Contoh :
1. Dari definisi nilai mutlak, dapatkah anda berikan pendefinisian berikut :
a. |2𝑥 + 1|
b. |3 − 4𝑥|
Jawab
2𝑥 + 1 𝑗𝑖𝑘𝑎 2𝑥 + 1 ≥ 0
a. |2𝑥 + 1| = {
− (2𝑥 + 1) 𝑗𝑖𝑘𝑎 2𝑥 + 1 < 0

3 − 4𝑥 𝑗𝑖𝑘𝑎 3 − 4𝑥 ≥ 0
b. |3 − 4𝑥| = {
− (3 − 4𝑥) 𝑗𝑖𝑘𝑎 3 − 4𝑥 < 0

2. Tentukan nilai x yang memenuhi persamaan |𝑥 − 3| = 5

Jawab :
𝑥 − 3 𝑗𝑖𝑘𝑎 𝑥 ≥ 3
|𝑥 − 3| = {
− 𝑥 + 3 𝑗𝑖𝑘𝑎 𝑥 < 3

Untuk 𝑥 < 3 maka – 𝑥 + 3 = 5

– 𝑥 =5−3
– 𝑥=2
𝑥 = −2
(memenuhi karena x = - 2 berada pada domain x < 3)

Untuk 𝑥 ≥ 3 maka 𝑥 − 3 = 5
𝑥 =5+3
𝑥=8
(memenuhi karena x = 8 berada pada domain 𝑥 ≥ 3)
Jadi penyelesaian |𝑥 − 3| = 5 adalah HP = {(−2,8)}

LKPD SMK PPGJ Tahap 2 SUMSEL 2018 Page 4

3. Tentukan penyelesaian dari |4𝑥 − 1| > 11
Jawab:
|4𝑥 − 1| > 11 ↔ √(4𝑥 − 1)2 > 11
↔ (4𝑥 − 1)2 > 112
↔ 16𝑥 2 − 8𝑥 + 1 > 121
↔ 16𝑥 2 − 8𝑥 − 120 > 0
↔ 2𝑥 2 − 𝑥 − 15 > 0
↔ (2𝑥 + 5)(𝑥 − 3) > 0
5
Nilai pembuat nol adalah 𝑥 = − atau 𝑥 = 3
2

Garis bilangan

5 3
- -2

5
Uji daerah penyelesaian dengan cara mengambil sembarang titik selain 3 dan - .
2

Misalnya kita akan mengambil nilai x = 0.

𝑥 = 0 → 02 − 2. 02 − 0 − 15 → 𝑥 = −15 ( negatif )
5
Pada garis bilangan diatas angka 0 berada diantara -2 dan 3, sehingga daerah
5
diatara -2 sampai 3 bernilai negatif (-)

+ + _ _ _ + + +
+

5 3
-2

Karena 2𝑥 2 − 𝑥 − 15 > 0, maka daerah yang kita ambil adalah yang bernilai positif
5
(+). JadiHP = {𝑥|𝑥 < − 𝑎𝑡𝑎𝑢 𝑥 > 3}
2

LKPD SMK PPGJ Tahap 2 SUMSEL 2018 Page 5

Mengevaluasi

Latihan Soal

1. Dari definisi nilai mutlak, dapatkah anda memberikan pendefinisian berikut.

a. |2𝑥 − 3|
b. |3 + 4𝑥|

Penyelesaian
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.................................................................................................................................
2. Tentukan nilai x (jika ada) yang memenuhi setiap persamaan berikut.

|𝑥 + 1| = 3
Penyelesaian
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.................................................................................................................................

3. Tentukan penyelesaian dari pertidaksamaan berikut

|4𝑥 − 2| > |𝑥 − 3|
Penyelesaian
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................

LKPD SMK PPGJ Tahap 2 SUMSEL 2018 Page 6