I. NYEMAK
Standar Kompetensi : Mampu memahami dan menangapi
berbagai ragam wacana lisan tentang
bahasa, sastra dan budaya Jawa melalui
menyimak informasi dari media elektronik
maupun cerita yang disampaikan secara
langsung atau melalui rekaman.
Kompetensi Dasar : Menyimak dan menanggapi siaran dan
informasi dari media elektronik, tuturan
langsung atau pembacaan teks.
A. Nyemak wacan.
Salah siji siswa maca, liyane nyemak.
Cekak aose sakabehing tumindake wong urip ing alam donya kudu nganggo tata
krama, tansah nganggo deduga utawa pangati-ati. Sing gelem nindakake tata krama uripr
bakal tentrem, begja, tansah nemu keslametan ing sadhengah papan. Sapa sing bisa
migunakake tata krama kanthi becik bakal mundhak ajining dhirine, dikurmati, diajeni
wong liya lan dadi tuladha urip sing utama. ( Sudiyatmana, 1994).
B. Kawruh Basa
Apa tegese tembung kang kacithak miring ing ngisor iki ?
7. Apa perabot rumah tangga wis padha ditata ing omah anyar ?
8. Sang prabu kondur saking kedhaton banjur nendra ing pagulingan.
10. Aja digebyah uyah, ora saben siswa ora duwe tata krama, isih akeh sing duwe
subasita.
C. Mangsuli Pitakon
a. ing sekolah
b. ing omah
II. MICARA
Standar Kompetensi : Mengungkapkan pikiran, pendapat, gagasan dan tanggapan dalam
berbagai bentuk wacana lisan dan non-lisan tentang bahasa, sastra
dan budaya Jawa dengan menggunakan santun bahasa atau unggah-
ungguh bahasa sesuai dengan konteks buaya Jawa.
Kompetensi Dasar : Memperkenalkan diri dan orang lain dengan sikap santun dan dengan
tingkat tutur yang tepat.
Indikator : * Melafalkan kalimat perkenalan berbahasa Jawa dengan tingkat tutur ngoko
dan atau krama dengan lancar dan intonasi yang sesuai denga konteks
pembicaraan.
* Mengembangkan wicara perkenalan dengan menggunakan tingkat tutur
ngoko dan atau krama.
* Mengidentifikasi ungkapan-ungkapan dan perilaku sebagai penanda sikap
santun.
Materi : Pacelathon.
A. Pacelathon
Tindakna pacelathon iki !
Dina senin iku, dina sing wigati tumrap para siswa SMA Taruna Bakti sebab Masa
Pengenalan Sekolah diwiwiti. Sarampunge upacara pembukaan MPS, ana wektu kanggo
leren sawetara. Sinambi ngenteni kegiatan sabanjure, ana siswa kang mloka-mlaku karo
kancane sing wis kenal, ana sing mung lungguhan ing ngarep kelas, ana sing maca madding
utawa koran ing papan informasi.
Widada mung ijen ing SMA Taruna Bakti, ora ana kanca sing saka SMP sadurunge,
dheweke banjur nyedhaki bocah sing ana ing sisihe, karo ngulungake tangane, tembunge
alon, polatane grapyak lan sumanak.
Widada : “Kenalke, aku Widada kelas XB, yen kowe ?”
Andika : ”Andika, aku iya kelas XB, sajake aku wis tahu weruh kowe sadurunge,
nanging neng endi ya, aku kok lali.”
Widada : ”Lha neng endi, apa nalika ing kene njupuk formulir pendhaftaran, apa neng
endi coba eling-elingen?”
Andika : ”O, ya, apa kowe melu club basket, sajake tahu tandhing karo club basket
karo SMP ku biyen.”
Widada : “Bener, mula aku sajak wis tahu weruh kowe, omahmu ngendi An ?”
Andika : ”Desa Karangsari cedhak daleme Pak Lurah, yen kowe endi ?”
Widada : ”Yen omahku rada adoh saka kene, ing Perumahan Griya Mulya, kira-kira
ya 8 km saka kene.”
Andika : ”Wah yen ngono budhalmu sekolah luwih esuk tinimbang aku ya, aku yen
sekolah mung mlaku lho.”
Widada : ”Kepenak kuwi, yen aku jam 6.15 wis kudu mangkat, ngepit alon-alon, kira-
kira jam 6.45 wis tekan.”
Andika : ”Mengko lungguhe jejer wae, kapan dolan omahku, apa mengko bali sekolah
mampir ?”
Widada : ”Ya kena wae, kae wis bel, ayo neng aula sekolah mesthine kegiyatan bakal
dibacutake.”
Andika : ”Ya ayo….”
B. Unggah-ungguh
Saka pacelathon antarane Widada lan Andika bisa kajupuk dudutan yen bocah loro
iku migunakake tata krama ingsrawunge. Sanajan migunakake basa Jawa ngoko sing prasaja,
nanging bocah loro iku tansah ajen-ingajenan. Ora migunakake tembung sing kasar sing bisa
gawe seriking ati. Tansah grapyak lan sumanak. Tembunge kepenak dirungokake lan gawe
enaking ati sing diajak srawung.
Pancen tetembunganwong guneman iku warna-warna. Ana sing mboseni utawa gawe
gela sebab tembunge nylekit, gawe serik. Tetembungan bisa ngraketake paseduluran, nanging
bisa methalake kekadangan. Yen ora ngeti-ati, tembung sakecap bisa gawe serik selawase
urip.
Ana tembung sing bisa natoni utawa nyilakani wong liya. Ana tembung kang landhep,
landhepe ngungkuli pedhang. Mula diati-ati ing saben ucap, tembung lan gunem. Mung wae,
banjur aja wedi guneman. Becike guneman saperlune, lumrah lan sacukupe wae.
Sing kudu digatekake wong guneman :
2. Kapan wektune ?
C. Gawe Pacelathon
III. MACA
Standar Kompetensi : Mampu membaca dan memahami berbagai teks bacaan tentang bahasa,
sastra dan budaya serta menganalisis struktur dan isinya.
Kompetensi Dasar : Memahami dongeng atau cerita
Indikator : * Mengungkapkan ringkasan isi dongeng atau cerita wayang denga bahasa Jawa
tingkat tu-tur krama.
* Mengidentifikasi ungkapan-ungkapan yang mengandung nilai-nilai budi pekerti
dalam dongeng atau cerita wayang.
Materi : Membaca cerita wayang
A. Crita Wayang
SEMAR
Semar iku putrane Sang Hyang Wenang lan Dewi Wiranti. Sedulure Semar ana
loro yaiku Sang Hyang Antaga ( Togog) lan Sang Hyang Manikmaya ( Bathara Guru ).
Sedulur telu iku dumadi saka cahya putih kaya dene endhog. Kulite dadi Antaga,
putihe dadi Ismaya (Semar ) lan kuninge dadi Manikmaya ( Bathara Guru). Nalika Semar
manggon ing kahyangankanthi asma Sang Hyang Ismaya.
Sesebutan Semar liyane Ki Lurah Badranaya, Nayantaka, Janggan Asmaransanta,
Bogajati, Boga Sampir mapan ing Karang Kedhepel. Sadurunge dadi Semar, wujud
BAthara Ismaya sing bagus lan mapan ing kahyangan. Nanging banjur dadi Semar,
cendhek, mblendhung wetenge lan rembes mripate.
Critane mangkene :
Sedulur telu yaiku Antaga, Ismaya lan Manikmaya melu sayembara. Sapa bisa
ngelu jagad bakal dadi ratuning kahyangan. Sepisan Antaga nyoba, ora bisa malah suwek
lambene banjur salin wujud dadi Togog sing amba lambene. Semar bisa ngulu jagad,
nanging ora bisa ngetokake mula wetengedai gedhe. Sing bisa mung Manikmaya, mula
banjur diangkat dadi ratuning Dewa ing kahyangan kanthi sesebutan Bathara Guru.
Dening Sang Hyang Wenang, Ismaya kadhawuhan mudhun ing ngarcapada,
donyaning manungsa dadi pamomonge satriya, kalebu leluhure Pandhawa saanak turune.
Semar duwe anak telu yaiku Gareng, Petruk, Bagong. Banjur wong papat diarani
Panakawan utawa Punakawan (pana: ngerti, kawan: kanca).
Semar tansah paring wewarah marang bendara kang lagi susah atine. Negara sing
kena pageblug, katekan Semar bisa dadi tentrem, ayem lan mulya. Tumrap para satriya
Pandhawa, Semar dianggep pepundhene dewa ngejawantah, bisa ngerti sadurunge
prakara dumadi ing donya.
Sanajan ala wujude, Semar luhur bebudene, tata kramane ganep, sabar, ora tau
nesu, tresna asih marang sapadhane lan wicaksana. Yen lagi nesu , dewa utawa manungsa
ora ana sing bisa nandhingi, kajaba Sang Hyang Wenang.
Budi Pekerti :
1. Aja mbiji manungsa saka blegere awak, nanging saka tumindake. Wong becik rupane
durung mesthi luhur budine.
2. Abdi kudu setya lan bekti marang bendara.
3. Manungsa kudu bisa nampa pepesthening / takdire Gusti.
(Jatirahayu, 2002: Mutyara Rinonce, Budi Pekerti Ing Pewayangan)
B. Kawruh Basa
Tembung ing wacan iki golekana tegese !
10. Blegere Semar pancen ora sepiraa, nanging luhur bebudene, sekti mandraguna.
C. Mangsuli Pitakon
Kawangsulana nganggo basa karma !
D. Maca Jawa
Cobi seratan Jawi menika kawaosa kanthi leres !
1.Är[mai=g[wsepiai=pmºihmemyuayuni=bwn.
2.ÄzufilkuautmknQismPu/nai=bufi.
3. ÄallnBecikHikufumunu=anaw[kK[d[w.
4.Äspllimr=kbecikKnNi=liynHikuky[kwn¿,
5.ÄaucpHikubisffijlrnKbecikKnLnJlrnNi=pti.
6.ÄmultSlirtnSh[ali=lwnWsPf.
7.Äsi=spkulintuminFkHlbklCilkauri[pP.
8.ÄbegJbegJ[nk=lliaisihbegJk=[ali=lwnWsPf.
9.Äajrum=sbisnzi=bisarum=s.
10.Ä[ynFibecikKi[w=oliytulisSenHi=wtusupy[aorgmP=lli.
IV. NULIS
Standar Kompetensi : Mampu mengungkapkan pikiran, pendapat, dan gagasan tentang bahasa,
sastra, dan budaya Jawa dalam ragam tulis
Kompetensi Dasar : Menulis wacana beraksara Jawa..
Indikator : Mengalihaksarakan kata dan kalimat yang beraksara latin dalam aksara Jawa de-ngan
tepat.
Materi : Menulis aksara jawa
A. Intisarining Wacan
Cobi waosan Semar menika kaserata intisarinipun, utawi karingkes, lajeng dipunserat
bab ingkang pokok-pokok kemawon, kanthi basa ingkang sae !
Ing mata pelajaran PKK mesthine para siswa wis tau oleh pamulangan bab tata kramane
wong mangan. Kajaba iku ing kulawarga mesthi diajari carane mangan kang becik utawa
malah duwe pengalaman tata kramane wong mangan ing omah, yen duwe tamu, utawa
ing restoran.
Tugas
2. Bab-bab kang ora oleh katindakake nalika wong padha mangan bebarengan.
C. Nulis Jawa
Kaserata mawi aksara Jawi !
Advertisements
Report this ad
Report this ad
Pages
1. Profil
2. LKS
o A. LKS 1
o B. LKS 2
o C. LKS 3
o D. LKS 4
o E. LKS 5
o F. LKS 6
o G. LKS 7
o H. LKS 8