Anda di halaman 1dari 6

Form 01 - POS 7.5.1.

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN


(RPP)

Nama Sekolah : SMK Tunas Harapan Pati


Mata Pelajaran : Bahasa Jawa
Kompetensi Keahlian : Semua Kompetensi Keahlian
Kelas / Semester : XI / I
Pertemuan Ke :2
Alokasi Waktu : 1 x 45 menit
Standart Kompetensi : Mampu mengungkapkan pikiran, pendapat,
gagasan, dan perasaan secara lisan sastra maupun
nonsastra dengan menggunakan berbagai ragam
dan unggah-ungguh Bahasa Jawa
Kode Standart Kompetensi : 2
Kompetensi Dasar : Berdialog menggunakan parikan/ wangsalan.
Indikator : 1. Mengidentifikasi parikan dan wangsalan yang
digunakan dalam pembicaraan sehari-hari
2. Menentukan tema dialog
3. Menggunakan secara tepat parikan dan
wangsalan dalam dialog
4. Bertanya dengan menggunakan parikan atau
wangsalan
5. Menjawab pertanyaan dengan menggunakan
parikan atau wangsalan

A. Tujuan Pembelajaran :
Setelah mengikuti proses pembelajaran, diharapkan siswa dapat :
1. Mengidentifikasi parikan dan wangsalan yang digunakan dalam pembicaraan
sehari-hari.
2. Menentukan tema dialog.
3. Menggunakan secara tepat parikan dan wangsalan dalam dialog.
4. Bertanya dengan menggunakan parikan atau wangsalan.
5. Menjawab pertanyaan dengan menggunakan parikan atau wangsalan.

B. Materi Pembelajaran :
Guneman utawa pacelathon marang wong liya iku ana tata kramane utawa
unggah-ungguhe basa, punapa maneh guneman nganggo parikan utawa
wangsalan. Unggah-ungguh yaiku sopan-santun, tata susila, tata pranataning basa
miturut lungguhing tata krama utawa nggunakake basa. Babagan unggah-ungguh
basa di butuhake banget ing jaman moderen iki. Emane, basa krama kurang
kaajarake marang siswa ing sekolahan. Mula iku ing kene para siswa bakal di
ajari kepriye tuladhane pacelathon arang wong kang luwih tuwa.
Unda-usuking basa kaperang dadi loro, yaiku basa ngoko lan basa krama.
Basa ngoko kagunakake kanggo sesambungan karo wong kang wis kulina utawa
satataran. Dene basa krama kagunakake kanggo sesambungan karo wong kang
durung kulina utawa wong kang tataran bebrayan luwih tuwa.
Parikan yaiku unen-unen kang kedadeyan saka rong ukara, kang dhapukane
kanggo purwakanthi swara utawa purwakanthi sastra. Saben saukara kadadeyan
saka rong gatra, saben sagatrane isine 4 wanda utawa 8 wanda. Ukara kapisan
minangka pambuka, ukara kapindho iku wose utawa isi bakune.
Ing basa Indonesia parikan diarani pantun.
Tuladha:
1.Manuk emprit, nucuk pari
dadi murid, sing taberi
2.Wajik klethik, gula jawa
luwih becik, sing prasaja
3.Gudheg manggar bumbune mrica ketumbar
lamun sabar, bisa lejar serta bingar

Wangsalan yaiku unen-unen meh kaya cangkriman, dene tebusane utawa


batangane (jawaban) srana sinandi tegese ora blaka, ora diceplosake. Ana
wangsalan padinan lan tembang.
Tuladha wangsalan padinan
1.Janur gunung esuk-sesuk dolan mrene
janur gunung : aren (kadingaren)
2.Sekar aren, sampun dangu-dangu
(sekar/kembang aren : dangu)
3.Roning mlinjo, sampun sayah nyuwun ngaso
roning mlinjo: so

Wangsalan kang kanggo ing tembang. Biasane kanggo sing panembrama,


arane umpak-umpak. Gerongan, umpak-umpak, wangsalan diterusake tembang
Kinanthi Sandhung utawi Kinanthi subakastawa.
Tuladha.
1. Petis manis, sarining kaca benggala (4+8)
Aja ngucap yen durung dirasa-rasa (kecap rasa)
2. Jenangsela wader kalen sasonderan (4+8)
Apuranto yen wonten lepat kawula (apu, sepat)
3. Balung geni, kalong lit kang aneng wiSMK (4+8)
Dhuh pra siswa, yo sinau basa jawa (mawa/wawa, lawa)
Tuladha Pacelathon
Wis sawetara wektu aku kepengen tuku buku Basa Jawa. Buku kuwi kanggo
sinau supaya aku tambah pinter. Sawijining dina, aku matur karo paklik yen aku
arep nyuwun arta.
Ardi : “Kula nuwun.”
Paklik : “ O nggih. Mangga ... mangga, kok njanur gunung Le dolan mrene.”
Ardi : “Sowan kula mriki badhe nyuwun tulung, menapa saged Paklik?”
Paklik : “ Ana apa Le sejatine. Sajake wigati sanget.”
Ardi : “Menika Paklik. Kula badhe nyuwun arta kangge tumbas buku Basa
Jawa
Paklik : “Oooo dhuwit kanggo tuku buku Basa Jawa to, Sik dakjupukake.”
Ardi : “Inggih Paklik, Kula tengga.”
Paklik : “Iki Le dhuwite.”
Ardi : “Matur nuwun, Paklik. Amargi sampun sonten kula badhe nyuwun
pamit.”
Paklik : “ Ya, ngati-ati ya ning dalan
Ardi : “ Nggih Paklik.”

C. Metode Pembelajaran :
1. Ceramah,
2. Tanya jawab,
3. Penugasan,
4. Diskusi.
D. Kegiatan Pembelajaran :
1. Kegiatan Awal (10 menit)
a. Guru menyampaikan tujuan dan topik pembelajaran tentang
parikan/wangsalan.
b. Memberikan penjelasan tentang materi yang akan dipelajari.
c. Pengetahuan prasyarat : mengajukan pertanyaan kepada peserta didik : ”
Yen miturutmu, apa kang diarani parikan/wangsalan?”
2. Kegiatan Inti (30 menit)
a. Eksplorasi
1) Peserta didik secara disiplin mendengarkan materi tentang wangsalan
dan parikan yang disampaikan oleh guru.
2) Peserta didik secara mandiri dan bertanggung jawab berkelompok
menganalisis parikan dan wangsalan.
3) Peserta didik secara disiplin dan mandiri memperhatikan contoh yang
diberikan oleh guru tentang penerapan wangsalan dan parikan dalam
sesorah maupun lagu.
b. Elaborasi
1) Peserta didik secara disiplin dan mandiri meringkas parikan dan
wangsalan dalam sesorah atau lagu.
2) peserta didik secara mandiri dan bertanggung jawab menganalisis
parikan dan wangsalan yang ada dalam sesorah atau lagu.
3) Peserta didik secara kreatif dan demokratis mempresentasikan isi
parikan dan wangsalan yang ada dalam sesorah atau lagu.
c. Konfirmasi
1) Guru memberikan umpan balik positif atas hasil diskusi dan tanggapan
peserta didik.
2) Guru memberikan penghargaan kepada kelompok terbaik.
3) Guru dan peserta didik secara kreatif menyimpulkan bersama-sama
dengan demokratis dari apa yang sudah dipelajari.
4) Guru memberi motivasi kepada peserta didik yang belum berpartisipasi
aktif.
3. Kegiatan Akhir (5 menit)
a. Guru bersama dengan peserta didik mengadakan refleksi terhadap proses
dan hasil pembelajaran.
b. Penenangan.
c. Guru memberi tugas terstruktur dan tidak terstruktur sebagai pengayaan
materi tentang bercerita pengalaman (soal terlampir).

E. Alat dan Bahan, Sumber Belajar :


1. Alat dan Bahan :
a. Laptop
b. LCD
c. Speaker
d. Teks Wangsalan dan parikan dalam sesorah maupun lagu.
2. Sumber Belajar :
a. Dr. Sudi Yatmana dkk, Kabeh Seneng Basa Jawa 1 SMA Kelas X,
Yudhistira, Semarang.
b. Modul.
c. http://e-gembelonline.blogspot.com/2013/01/contoh-wangsalan-bahasa-
jawa.html
d. http://aakkuucintaindonesia.blogspot.com/2012/02/parikan-lan-
wangsalan-komplit.html

F. Penilaian :
1. Kecakapan non akademik meliputi kecakapan sosial,
kemampuan berkomunikasi, kemampuan beradaptasi sesama teman, berani
mengungkapkan pendapat dan menjawab pertanyaan dari guru
2. Kecakapan akademik meliputi tugas kelompok maupun individu
dan ulangan harian

Pati, 15 Juli 2013


Mengetahui,
Kepala Sekolah Guru Pengampu

Ir. Eny Wahyuningsih, M.Pd Dika Agung Marlianto, S.Pd


Tugas terstruktur dan tidak terstruktur
KD Berdialog menggunakan parikan/ wangsalan.

A. Tugas Terstruktur
1. Golekana batangane parikan ing ngisor iki!
a. Manuk emprit, nucuk eri
.........................................
b. Wajik klethik gula Jawa
..........................................
c. Theklek kecemplung kalen
..........................................
d. Bisa ngambang ora bisa nyuling
...................................................
e. Esuk nyuling sore nyuling
Sulinge arek Surabaya
Esuk eling sore eling
........................................

2. Golekana batangane wangsalan ing ngisor iki!


a. Kembang gembili, seneng-seneng oleh rejeki
b. Nyaron bumbung, nganthi cengklungen nggonku ngenteni
c. Reca kayu, golek kawruh rahayu
d. Pindang lulang, kacek apa aku karo kowe
e. Kembang jambu, kemaruk duwe dolanan anyar

B. Tugas tidak terstruktur


1. Golekana parikan lan wangsalan ing tembang campur sari!

Anda mungkin juga menyukai