Modul 02
ANALISIS VEKTOR DAN
SISTEM KOORDINAT
ELMAG I (B305) ELMAG I (A108)
ELMAG I (TT-33-02) ELMAG I (TT-33-02)
ELMAG I ELMAG I
1
ELEKTROMAGNETIKA I
Materi :
2.1 Analisis Vektor dan Fasor
2.2 Sistem Koordinat
2.3 Transformasi Koordinat
2.4 Integral Vektor
2
ELEKTROMAGNETIKA I
3
ELEKTROMAGNETIKA I
4
ELEKTROMAGNETIKA I
5
ELEKTROMAGNETIKA I
Koordinat Cartesius
Koordinat Cartesius tersusun atas tiga
sumbu koordinat yang saling tegak lurus
masing-masing sumbu x, y, dan z
z
aˆ x , aˆ y , aˆ z
â z â adalah vektor satuan searah
y
sumbu x, sumbu y, dan
y Sumbu z
â x
x
6
ELEKTROMAGNETIKA I
Koordinat Cartesius
z Dalam koord. Cartesius
Az sembarang vektor A
A ditulis
Ay y A Ax aˆ x Ay aˆ y Az aˆ z
Ax
7
ELEKTROMAGNETIKA I
Koordinat Cartesius
Besar vektor A ditulis
A Ax Ay Az
2 2 2
8
ELEKTROMAGNETIKA I
Contoh
Tulis dan Gambarkan Vektor A berpangkal di
(0,0,0) dan memiliki komponen 2 ke arah x,
3 ke arah y, dan 4 ke arah z.
9
ELEKTROMAGNETIKA I
z
A
A
B 4
2 y
3
10
ELEKTROMAGNETIKA I
Contoh 2
11
ELEKTROMAGNETIKA I
x
12
ELEKTROMAGNETIKA I
13
ELEKTROMAGNETIKA I
Koordinat Silinder
Dalam koord. Silinder
sembarang vektor A
ditulis
â z
z â A A aˆ A aˆ Az aˆ z
14
ELEKTROMAGNETIKA I
Contoh
15
ELEKTROMAGNETIKA I
B
az 2a
az
N 3a y
M
2a
A
3a
x
16
ELEKTROMAGNETIKA I
17
ELEKTROMAGNETIKA I
d d
18
ELEKTROMAGNETIKA I
dS ddz aˆ
dS ddz aˆ
dS z dd aˆ z
19
ELEKTROMAGNETIKA I
Koordinat Bola
z Vektor A ditulis :
ar
A Ar ar A a A a
a
Ar, A, A adalah kompo-
r a nen vektor A dalam arah
sb r , sb , dan sb
y
x
20
ELEKTROMAGNETIKA I
Contoh
Gambarkan vektor berikut pada sistem koordinat bola
A= 3ar + a + 2a berpangkal di M(2, /2, 0)
B= 3ar + a + 2a berpangkal di N(2, /2, /2)
21
ELEKTROMAGNETIKA I
2a
3ar
N y
M 2a B
a
a
3ar
x
22
ELEKTROMAGNETIKA I
23
ELEKTROMAGNETIKA I
Elemen volume
dV r sin drdd
2
24
ELEKTROMAGNETIKA I
x A Ax sin Ay cos
zz Az Az
25
ELEKTROMAGNETIKA I
Contoh 1
Ubahlah vektor A=3 ax+ 4 ay + 5 az dengan
pangkal di (0,1,0) ke koordinat silinder dgn
pangkal yang sama.
26
ELEKTROMAGNETIKA I
Contoh 2
27
ELEKTROMAGNETIKA I
Az Az
28
ELEKTROMAGNETIKA I
Contoh
Vektor A= 3a+4a+5az berada pada sistem
koordinat silinder dengan titik pangkal di
(10,/2,0)
Tentukan penulisan vektor ini pada sistem
koordinat kartesian
29
ELEKTROMAGNETIKA I
Transformasi Koordinat
3. Kartesius (x,y,z) ke Bola (r, , )
r x2 y2 z2
y
Ar Ax cos sin Ay sin sin Az cos
tan 1
x A Ax cos cos Ay sin cos Az sin
x2 y2
tan 1 A Ax sin Ay cos
z
30
ELEKTROMAGNETIKA I
Contoh
31
ELEKTROMAGNETIKA I
Transformasi Koordinat
4. Bola (r,θ,) ke Kartesius (x,y,z)
x r sin cos
y r sin sin
z r cos
32
ELEKTROMAGNETIKA I
Contoh
Vektor A=3ar+5a+4a berada pada sistem
koordinat bola dengan titik pangkal di (10,/2,0)
Tentukan penulisan vektor ini pada sistem
koordinat kartesian
33
ELEKTROMAGNETIKA I
2.4 Integral
Definisi Integral Garis
b N
A(li)
li b
a
34
ELEKTROMAGNETIKA I
Contoh
Cari integral garis dari vektor A=yax-xay melalui garis
parabola y=x2 dari titik (-1,1) sampai titik (2,4)
y
4 y=x2
-1 2 x
35
ELEKTROMAGNETIKA I
F y ax
untuk memindahkan benda dari A(0,0) ke
B(2,4) melalui lintasan parabola:
2
y x
kemudian kembali lagi ke A(0,0) melalui
lintasan garis lurus.
36
ELEKTROMAGNETIKA I
37
ELEKTROMAGNETIKA I
Integral Permukaan
Konsep Vektor Permukaan:
dS
ai bi
dS = vektor permukaan.
Arah : Tegak lurus permukaan
Besar : Sama dengan luas permukaan
yang diwakilinya.
38
ELEKTROMAGNETIKA I
Integral Permukaan
Konsep Vektor Permukaan diperlukan dalam menghitung
total flux vektor yang menembus suatu permukaan
F dSi-1 dSi F
dSi+1 F dSi
ai bi
F dS i cos F dS i
Fluks medan vektor F menembus dSi adalah :
F dS F cos dS
S S
39
ELEKTROMAGNETIKA I
Contoh
Tentukan Total Flux F yang menembus permukaan
kubus jika F adalah:
F ( x yz ) a x 2 a y
(x z ) az
2
40