Anda di halaman 1dari 6

Pupuh Kinanthi Pada 1 DALAM BAHASA JAWA

83.Mangka kanthining tumuwuh, Ngasah ing alam sepi (semedi),


Salami mung awas eling, Aja nganti leren sadurunge ngrasuk ng
Eling lukitaning alam, awak,
Dadi wiryaning dumadi, Yen wis ketara upaya,
Supadi nir ing sangsaya, Landhepe luar biasa,
Yeku pangreksaning urip. Ngiris gunung gedhe,
Bisa ngilangi pepalangane budi pekerti.
DALAM BAHASA JAWA
Pupuh Kinanthi Pada 4
Mangka kanggo sanguning urip,
Selawase kudu awas lan eling, 86. Dene awas tegesipu,
Ing mlaku kudeh ati-ati, Weruh warananing urip,
Eling marang pertandani urip, Miwah wisesaning tunggal,
Supaya adoh sangka sangsara, Kang atunggil rina wengi,
Yo ngono carane nglakoni urip. Kang mukitan ing sarkara,
Gumelar ngalam sakalir.
Pupuh Kinanthi Pada 2
DALAM BAHASA JAWA
84. Marma den taberi kulup,
Angulah lantiping ati, Dene wespada iku tegese,
Rina wengi den aneda, Weruh apa kang dadi ngalangi urip,
Pandak-panduking pambudi, Serta kekuasaan kang Maha Esa,
Bengkas kahadaning driya, Kang nduweni rina wengi,
Supaya dadya utami. Ora bisa dikabulna,
Bakal mbukak alame ndonya.
DALAM BAHASA JAWA
Pupuh Kinanthi Pada 5
Mula sregepa anak-anakku,
Sinau netepi ati, 87. Ayawa sembrana ing kalbu,
Rina wengi den upaya, Wawasen wuwus sireki,
Mrasuk ing sajroning ati, Ing kono yekti karasa,
Ngilangake napsu, Dudu ucape pribadi,
Supaya dadi wong kang utama. Marma den sembadeng sedya,
Wewesen praptaning uwis.
Pupuh Kinanthi Pada 3
DALAM BAHASA JAWA
85. Pangasahe sepi samun,
Aywa esah ing salami, Aja nganti sembrana ning ati,
Samangsa wis kawistara, Waspada marang pangucapanmu,
Landhepe mingis mingis, Ning kono bakal kerasa,
Pasah wukir reksamuka, Ora pangucapane dhewe,
Kekes srabedaning budi. Mula kudu tanggung jawab,
Nganti apa sing desembadaaki tuntas.
Pupuh Kinanthi Pada 6 DALAM BAHASA JAWA

88. Sirnakna semanging kalbu, Saumpama wong melaku,


Den waspada ing pangeksi, Dalan kang bebaya dilewati,
Yeku dalaning dalaning kasidan, Yen kurang ati ati,
Sinuda saka sathithik, Bisa kena ri(pepalang),
Pamotahing nafsu hawa, Apese kya kesandung watu,
Linantih mamrih titih. pungkasane kelara-lara.

DALAM BAHASA JAWA Pupuh Kinanthi Pada 9

Ngilangaki rasa mamang ing ati, 91. Lumrah bae yen kadyaku,
Den waspada marang pandelengmu, Atetamba yen wus becik,
Mengkono kui dalan kang apik, Duwey kawruh sabodhag,
Sudanen sangka sithik-sithik, Yen tan nartani ing kapti,
Kepenginane hawa nafsu, Dadi kawruhe kinarya,
den latiha supaya sempurna. Ngupaya kasil lan melik.

Pupuh Kinanthi Pada 7 DALAM BAHASA JAWA

89. Aywa mematuh nalutuh, Lumrah wae yen mangkono,


Tanpa tuwas tanpa kasil, Golek tombo yen bablak,
Kasalibuk ing srabeda, Sanadyan duwe ilmu akeh,
Marma dipun ngati ati, Yen ora padha karo tujuan,
Urip keh rencananira, Kawruh mung dienggo,
Sambekala den kaliling. Ngupaya kasil lan pamrih.

Pupuh Kinanthi Pada 10


DALAM BAHASA JAWA
92. Meloke yen arsa muluk,
Aja kulina tumindak ala, Muluk ujare lir wali,
Tanpa guna tanpa kasil, Wola wali nora nyata,
Kena marang gangguan, Anggepe pandhita luwih,
Mula diati-ati, Kaluwihane tan ana,
Urip kui akeh panggodane. Kabeh tandha-tandha sepi,
Panggoda kudu diperhatikna.
DALAM BAHASA JAWA
Pupuh Kinanthi Pada 8
Omongane muluk-muluk
90.Upamane wong lumaku, Omongane kaya wali,
Marga gawat den liwati, Bola-bali ora ana asile,
Lamun kurang ing pangarah, Anggepe dheweke nduwe,
Sayekti karendhet ing ri, Kaluwihane ora ana,
Apese kasandhung padhas, Kabeh iku prantarane jiwa kang kesang.
Babak bundhas anemahi.
Pupuh Kinanthi Pada 11

93. Kawruhe mung ana wuwus, DALAM BAHASA JAWA


Wuwuse gumaib-gaib,
Kasliring thithik tan kena, Luhure budi pekerti,
Mancereng alise gathik, Gampang srawung sapa wae,
Apa pandita antiga, Yeku bakal thukul ilmu,
Kang mangkono iku kaki. Tukul ilmu kang utama,
Nadyan bener ilmune,
DALAM BAHASA JAWA Kadang ora ana sing bedha.

Ngrlmune mung omongan thok, Pupuh Kinanthi Pada 14


Omongane digawe-gawe,
Disenggol sitik ora kena, 96. Tur kang nyulayani iku,
Muring-muring alise gathik, Wus wruh yen kawruhe nempil,
Apa kuwi kang diarani pandhita palsu, Nanging laire angalah,
Kang kaya kuwi anakku. Katingala angemori
Mung ngenaki tyasing lisan,
Pupuh Kinanthi Pada 12 Aywa esak aywa serik.

94. Mangka ta kang aran laku, DALAM BAHASA JAWA


Lakune ngelmu sejati,
Tan dahwen pati openan, Kang ngulayani/ngelmu,
Tan panasten nora jail, Biasane ilmune cethek,
Tan njurungi ing kahardan, Nanging uripe sing rukun,
Amung eneng mamrih ening. Katingala sing becik,
Mung bisa kepenak atine liya,
DALAM BAHASA JAWA Aja lara ati lan serik.

Mangka ta sing diarani laku, Pupuh Kinanthi Pada 15


Lakune ngelmu sejati,
Ora kena iri/ngurusi liya, 97. Yeku ilapating wahyu,
Ora kena panas ati lan jail, Yen yuwan ing salami,
Ora ngelampiasake amung nafsu, Marga wimbuh ing nugraha,
Kang ditindhakake amung anteng. Saking heb Kang Maha Suci,
Cinancang pucuking cipta,
Pupuh Kinanthi Pada 13 Nora ucul-ucul kaki.

95. Kaunanging budi luhung, DALAM BAHASA JAWA


Bangkit ajer ajur kaki,
Yen mangkono bakal cikal, Yaiku perantarane yen arep entuk wahyu,
Thukul wijining utami, Yen lega salawase,
Nadyan bener kawruhira, Mula iso entuk anugrah,
Yen ana kang nyulayani, Saking sabda Gusti,
Ditali ing pucuke cipta, Lamun tan mangkono kaki,
Ora ngarah ucul anakku. Yekti tuna ing tumitah,
Poma kaestokna kaki.
Pupuh Kinanthi Pada 16
DALAM BAHASA JAWA
98. Mangkono ingkang tinamtu,
Tanpa nugrahing widhi, Ananging sira kudu ngupaya,
Mamrih ta kulup den bisa, Miturut kemampuane awake dhewe,
Mbusuki ujaring janmi, Aja ninggal patuladan,
Pakoleh lair batinnya. Yn sira ora nglakoni,
Lir leluhur nguni uni, Mati bakal dadi kang rugi,
Mangka lakonana anakku.

DALAM BAHASA JAWA TEMBUNG CAMBORAN


 Tembung camboran yaiku tembung loro
Kaya kuwi siasane wong urip, utawa lewih sing digandhengake dadi siji
Entuk anugrahe Gusti, lan tembung mau dadi tembung anyar kang
Mula sinau sak bisa-bisane, tegese uga melu anayar
Etok-etok ujare manungsa,  Tembung camboran sing baku mung ana
Supaya entuk katentremen, loro yaiku camboran wutuh lan camboran
Kaya ngono kuwi budine sing becik. tugel.
Tembung camboran wutuh yaiku tembung
Pupuh Kinanthi Pada 17 kang dicampur awujud tembung-tembung
sing wutuh.
99. Pantes tinulad tinurut
Laladane mrih utami,
 Tembung camboran wutuh miturut
Utama kembanging mulya,
tegese kabagi loro, yaiku :
Kamulyaning jiwa dhiri,
1. Tembung camboran tunggal yaiku
Ora ta yen ngeplekana,
tembung camboran kang tembung-
Lir leluhur nguni uni.
tembunge linggane ora kanggo negesi
tembung.
DALAM BAHASA JAWA
Tuladha :
Pantes dadi tuladha lan ditiru, • Randha royal (panganan tape
Saranane dadi wong kang utama, goreng)
Iku kembang kamulyan, • Nagasari (panganan saka trigu)
Kamulyane jiwa raga,
Masio ora persis, • Kuping gajah (panganan sing
Kayata leluhur biyen. warnane coklat karo putih)
• Lare angon (jenise sing arane ula)
Pupuh Kinanthi Pada 18 • Semar mendem (panganan saka
beras ketan)
100. Ananging ta kudu-kudu, • Rajalele (beras sing pulen/apik)
Sakadarira pribadi,
Aywa tinggal tutuladhan,
2. Tembung camboran wudhar yaiku 4. Bumi :
tembung camboran kang tegese isih ana Bawana, Bantala, jagad, kisma,
gegayuhan karo tembung linggane. pratiwi, pratala, basundari,
Tuladha : mandhala
• Tela rambat 5. Geni :
• Pager bata Agni, bahni, brahmana, dahana,
• Buku gambar pawaha
• Buku tulis 6. Gunung :
• Anak lanang Arga, ancala, parwata, wukir, meru,
redi, giri, himawan, arditri
GEGURITAN 7. Jeneng :
 Struktur Fisik Asma, nama, mani,jejuluk, peparap,
a) Pamilihe tembung (diksi). rumrum, sesilih
b) Lelewaning basa (Majas). 8. Lawang :
c) Purwakanthi (Rima/ritma) Kori, regol, dwara, pintu
d) Tipografi 9. Manungso :
 Struktur Batin. Jana, jalma, janma, nara, wong
a) Bakuning gagasan/ tema (sense) 10. Rembulan :
Tuladha tema: sosial, moral, politik, agama, Candra, wulan, sasangka, sasadara,
individu, lan sapiturute. sitoresmi, arutala, sasi
b) Pangrasane penyair/ 11. Segara :
Sing kalebu rasa-pangrasa kayadene: Arwana, samodro, jalanidhi, jaladri,
simpati, empati, antipati sedhih, susah, udaya, baruno, tasik,
seneng, kangen, gumun, lan sapiturute. 12. Srengenge :
c) Nada utawa sikap penyair marang Aruna, arka, andakara prabangkara
“pembaca” pradanggapati, baskara, surya.
Tuladha: ngguroni, nuturi, ngenyek, muji,
nyemoni, utawa patrap liyane. PURWAKANTHI
d) Amanat/ pesen Purwa tegese wiwitan, kanthi tegese
e) Suasana; tegese kahanane batin/jiwa gandheng. Purwakanthi yaiku runtute
pamaos sawise maca geguritan. swara ing ukara, wanda utawa tembung
kang kapisan nggandheng wanda utawa
DASA NAMA tembung ing saburine.
Tuladane dasa nama :
1. Angin : Purwakanthi ana werna telu yaiku :
Bayu, samirana, 1. Purwakanthi guru swara :
maruto,Pawana,prabancana, purwakanthi kang runtut swarane.
prahara  Ana catur mungkur, ana bapang
2. Ati : nyimpang.
Galih, tyas, wardaya, kolbu, kalbu,  Gliyak-gliyak tumindak, alon-alon
penggalih, manah, prana, driya, nala waton kelakon. Aja banter-banter
3. Banyu : mundhak keblinger.
Tirta, jala, we, her, warih, sindu
Udaka, Tuban
 Watake putri kudu gemi, nastiti, lan 9. Selop.
ngati-ati.
Teks Dekskripsi
2. Purwakanthi guru sastra :
purwakanthi kang runtut sastrane utawa  Teks kang nggambarake kahanane
tulisane. (sifat-sifat) barang utawa
 Para mudha kudu nduweni watak tata panggonan, kadadeyan tartamtu
titi tatag tutug lan tanggon. kanthi gamblang lan rinci saengga
 Dhasare wong jejodhoan yaiku bobot, kang maca bisa kaya-kaya ndeleng
bibit, bebed. sarta kaya ngrasakake dhewe
 Sing sapa salah bakale seleh. mungguh apa kang dijlentrehake
3. Purwakanthi lumaksita utawa dening sing nulis.
purwakanthi guru basa : purwakanthi  Cara nulis dheskripsi :
sing tembunge ing ukara sadurunge 1. Nemtokake tema kang dadi
dibaleni maneh ing ukara candhake. bakuning gagasan
Tembung guru ing kene tegese paugeran 2. Nemtokake tujuwan
utawa pathokan. Purwakanthi guru 3. Ngumpulake dhata saka
swara ateges purwakanthi kang nganggo maneka sumber
pathokan swara. 4. Nyusun cengkorongan sing
 Lela lela linali saya kadriya, cocok karo tema sing dipilih
driyasmara marang risang kadi 5. Ngembangake cengkorongan
Ratih, Ratih ratu ratuning wong dadi teks dheskripsi
Cakrakembang, kembang  Struktur :
wijayakusuma asih mring kula. 1. Identifikasi : tetepungan,
 Bung – bung pait bung pait kuwihe ngenalake sawenehe barang,
maha, maha-maha lintrik cah cilik manungsa, kewan, utawa
digondhol kirik, kirik-kirik belang tetuwuhan kang arep
nyang pawon kesiram wedang, digambarake.
wedang – wedang bubuk kemriyuk 2. Klasifikasi (definisi) : mantha-
gulane remuk. mantha utawa nggolong-
nggolongake
Baju Adat Jawa 3. Deskripsi bagian : perangan
kang isine awujud gegambaran
1. Udheng (iket, blangkon, saka perangan2 kang ana
dhestar(krama)). sajroning wacan
Punika arupi panganggeng ingkang
dipun agem kangge nutupi
mustaka.
2. Kulambi (klambi, rasukan)
3. Stagen.
4. Sabuk.
5. Epek timang.
6. Sinjang.
7. Dhuwung.
8. Samir.

Anda mungkin juga menyukai