123dok Analisis Dekonstruksi Dina Kumpulan Carpon Serat Sarwasatwa Karya Godi Suwarna

No.
573/FPBS/0251/2013
ANALISIS DÉKONSTRUKSI DINA KUMPULAN CARPON

SERAT SARWASATWA KARYA GODI SUWARNA
SKRIPSI
Diajukeun pikeun Nyumponan Salasahiji Sarat

Ujian Sidang Sarjana Pendidikan
ku
Kiki Pratiwi
0900541
JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA DAERAH

FAKULTAS PENDIDIKAN BAHASA DAN SENI
UNIVERSITAS PENDIDIKAN INDONESIA
2013
Kiki Pratiwi, 2013

ANALISIS DÉKONSTRUKSI DINA KUMPULAN CARPON SERAT SARWASATWA KARYA GODI
SUWARNA
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu
LEMBAR PENGESAHAN
KIKI PRATIWI
NIM 0900541

Disaluyuan jeung disahkeun ku:

Pangaping I,
Dr. Dedi Koswara, M. Hum.

NIP. 195906141986011002
Pangaping II,
Retty Isnendes, S.Pd, M. Hum.

NIP. 197212021999032001
Kauninga ku
Pupuhu Jurusan Pendidikan Bahasa Daérah

Fakultas Pendidikan Bahasa dan Seni
Universitas Pendidikan Indonesia
Dr. H. Dingding Haerudin, M. Pd.

NIP. 196408221989031001
Kiki Pratiwi, 2013

SUWARNA
Oleh
Kiki Pratiwi
Sebuah skripsi yang diajukan untuk memenuhi salah satu syarat memperoleh gelar
Sarjana pada Fakultas Pendidikan Bahasa dan Seni
© Kiki Pratiwi 2013
Universitas Pendidikan Indonesia
Februari 2013
Hak Cipta dilindungi undang-undang.
Skripsi ini tidak boleh diperbanyak seluruhya atau sebagian,
dengan dicetak ulang, difoto kopi, atau cara lainnya tanpa ijin dari penulis.
Kiki Pratiwi, 2013

SUWARNA
SERAT SARWASATWA KARYA GODI SUWARNA1)
Kiki Pratiwi2
ABSTRAK
Skripsi yang berjudul “Analisis Dekonstruksi dina Kumpulan Carpon Serat

Sarwasatwa Karya Godi Suwarna” dilatarbelakangi oleh keinginan penulis untuk
memperkaya penelitian terhadap karya sastra Sunda berdasarkan analisis
dékonstruksi selaku metode paling mutakhir dalam memahami dan mencapai
totalitas makna dari karya sastra sastra. Metode yang digunakan dalam penelitian
ini adalah metode deskriptif analisis. Metode ini digunakan untuk
mendeskripsikan data-data yang diperoleh dari hasil analisis. Teknik yang
digunakan dalam penelitian ini adalah telaah pustaka dan analisis data. Penelitian
ini memiliki tujuan untuk memaparkan kumpulan cerpen Serat Sarwasatwa
berdasarkan analisis dekonstruksi memakai oposisi binner, yang meliputi: 1)
makna dekonstruktif judul-judul cerpen dalam kumpulan cerpen Serat
Sarwasatwa, 2) makna dekonstruktif tokoh-tokoh dalam kumpulan cerpen Serat
Sarwasatwa, 3) pusat pengisahan cerpen dalam kumpulan cerpen Serat
Sarwasatwa, 4) latar/setting cerpen dalam kumpulan cerpen Serat Sarwasatwa, 5)
alur cerpen dalam kumpulan cerpen Serat Sarwasatwa, 6) indikator berpikir
dekonstruktif Godi Suwarna. Berdasarkan hasil penelitian diperoleh kesimpulan
bahwa 1) enam judul cerpen atau 46% judul cerpen mengandung pemikiran
dekonstruktif, 2) 29 atawa 88% tokoh dalam kumpulan cerpen Serat Sarwasatwa
yang mengandung pemikiran dekostruktif, 3) tidak telihat adanya pusat
pengisahan yang mengandung pemikiran dekonstruktif, 4) delapan atau 20,5%
latar/setting dalam kumpulan cerpen Serat Sarwasatwa yang mengandung
pemikiran dekostruktif, 5) empat atau 31% alur cerita dalam kumpulan cerpen
Serat Sarwasatwa yang mengandung pemikiran dekostruktif, dan 6) indikator
mikir dékonstruktif Godi Suwarna terlihat dari adanya misi Godi Suwarna dalam
menyampaikan kritik dan sindiran terhadap kehidupan masa kini dan ditunjukkan
dengan adanya oposisi antara “menolak tradisi” dan “bertolak dari tradisi”. Bisa
disimpulkan pula bahwa cerpen-cerpen karya Godi Suwarna ini masih berada
pada tataran konvensional tapi sudah menunjukkan adanya pemikiran
dekonstruktif pengarangnya. Dengan keunggulan dan keunikannya, Godi Suwarna
menjadi salah satu pelopor pemikiran dekonstruktif dalam kesusastraan Sunda.
Kata kunci: Analisis Dékonstruksi, Kumpulan Carpon Serat Sarwasatwa
1)
Skripsi ini dibimbing oleh Dr. Dedi Koswara, M.Hum. dan Retty Isnendes, S. Pd, M. Hum.
2)
Mahasiswa Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah FPBS UPI Bandung angkatan 2009
i
Kiki Pratiwi, 2013
SUWARNA
SERAT SARWASATWA KARYA GODI SUWARNA3)
Kiki Pratiwi4
ABSTRACT
The background of a studyentitled “Analisis Dekonstruksi dina Kumpulan Carpon

Serat Sarwasatwa Karya Godi Suwarna” is the author’s desire to enrich the study
of Sundanese literature based on deconstructive analysis as the most advanced
method in understanding and achieving the total meaning of literary works. This
study is a descriptive research. This method is used to describe the data which is
obtained from the analysis. The techniques of this study are literature review and
data analysis. The aim of this study is to describe the collection of short stories
based on deconstructive analysis byusing a Binner opposition, included: 1)
deconstructive meaning of the title in the collection of Serat Sarwasatwa short
stories, 2) deconstructive meaning of the characters in the collection of Serat
Sarwasatwa short stories, 3) the point of view the story in the collection of Serat
Sarwasatwa short stories, 4) the setting in the collection of Serat Sarwasatwa short
stories, 5) the plot in the collection of Serat Sarwasatwa short stories, 6) the
indicator of deconstructive thought of Godi Suwarna. Based on the above results,
the researcher concluded that 1) the titles of six short stories or 46% of the titles of
short stories contain a deconstructive thought, 2) 29 or 88% of the characters in
the collection of Serat Sarwasatwa short stories contain deconstructive thought, 3)
it cannot be seen that the main character’s thought contains deconstructive
thought, 4) eight or 20,5% of the settings in the collection of Serat Sarwasatwa
short stories contain deconstructive thought, 5) four or 31% of the plot in the
collection of Serat Sarwasatwa short story contains deconstructive thought, 6) the
indicators of deconstructive thought of Godi Suwarna can be seen from his
mission in delivering critiques and satires of the present life that are indicated by
the opposition between “rejecting the tradition” and “out of tradition”. It can be
seen that the short storiesof Godi Suwarnaare still at the conventional level.
However, they show the author’s descriptive thought. It is because of the
excellence and uniqueness, Godi Suwarna becomes one of the pioneers in the
deconstructive thought of Sundanese literature.
Keyword: Analisis Dékonstruksi, Kumpulan Carpon Serat Sarwasatwa
3)
Skripsi ini dibimbing oleh Dr. Dedi Koswara, M.Hum. dan Retty Isnendes, S. Pd, M. Hum.
4)
Mahasiswa Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah FPBS UPI Bandung angkatan 2009
ii
Kiki Pratiwi, 2013
SUWARNA
DAPTAR EUSI
Kaca
ABSTRAK .................................................................................................................... i
PANGJAJAP ............................................................................................................... ii
TAWIS NUHUN ......................................................................................................... iii
DAPTAR EUSI ........................................................................................................... vi
DAPTAR GAMBAR .................................................................................................. xi
DAPTAR TABEL ..................................................................................................... xii
DAPTAR BAGAN .................................................................................................... xiii
DAPTAR LAMPIRAN ............................................................................................ xiv
BAB I BUBUKA
1.1 Kasang Tukang Panalungtikan .......................................................................... 1

1.2 Watesan jeung Rumusan Masalah ..................................................................... 3
1.2.1 Watesan Masalah ............................................................................................... 3
1.2.2 Rumusan Masalah ............................................................................................. 3
1.3 Tujuan Panalungtikan ........................................................................................ 4
1.3.1 Tujuan Umum ................................................................................................... 4
1.3.2 Tujuan Husus..................................................................................................... 5
1.4 Mangpaat Panalungtikan ................................................................................... 5
1.4.1 Mangpaat Tioritis .............................................................................................. 5
1.4.2 Mangpaat Praktis ............................................................................................... 5
1.5 Anggapan Dasar.................................................................................................6
1.6 Raraga Téori ...................................................................................................... 6
BAB II CARPON JEUNG ANALISIS DÉKONSTRUKSI

2.1 Carpon ............................................................................................................... 8
vi
Kiki Pratiwi, 2013
ANALISIS DÉKONSTRUKSI DINA KUMPULAN CARPON SERAT SARWASATWA KARYA GODI SUWARNA
vii
2.1.1 Wangenan Carpon ............................................................................................. 8

2.1.2 Struktur Carpon ................................................................................................. 9
2.1.2.1 Judul ................................................................................................................ 10
2.1.2.1 Tokoh jeung Panokohan .................................................................................. 11
2.1.2.3 Puseur Implengan ............................................................................................ 16
2.1.2.4 Latar ................................................................................................................ 18
2.1.2.5 Galur atawa Plot .............................................................................................. 21
2.2 Analisis Dékonstruksi ..................................................................................... 24
2.2.1 Jaques Derrida ................................................................................................. 24
2.2.2 Wangenan Analisis Dékonstruksi ................................................................... 25
2.2.3 Analisis Dékonstruksi Kana Karya Sastra....................................................... 28
2.2.4 Konsép jeung Léngkah Analisis Dékonstruksi kana Karya Sastra ................. 31
2.2.4.1 Konsép Analisis Dékonstruksi kana Karya Sastra .......................................... 31
2.2.4.2 Konsép Analisis Dékonstruksi kana Karya Sastra ......................................... 34
BAB III MÉTODOLOGI PANALUNGTIKAN

3.1 Metode Panalungtikan .................................................................................... 41
3.2 TéhnikPanalungtikan ....................................................................................... 41
3.2.1 Téhnik Ulikan Pustaka .................................................................................... 42
3.2.2 Téhnik Analisis Data ....................................................................................... 42
3.3 Instrumén Panalungtikan ................................................................................. 43
3.4 Sumber Data .................................................................................................... 43
3.4.1 Idéntitas Buku Kumpulan Carpon Serat Sarwasatwa ..................................... 44
3.4.2 Ringkesan Caeita Kumpulan Carpon Serat Sarwasatwa ................................ 44
3.5 Wangenan Operasional ................................................................................... 45
3.6 Léngkah Garapan Panalungtikan .................................................................... 46
3.6.1 Tatahar ............................................................................................................. 46
3.6.2 Ngumpulkeun Data ......................................................................................... 47
3.6.3 Nganalisis Data................................................................................................47
Kiki Pratiwi, 2013

viii
3.6.4 Nyieun Kacindekan.........................................................................................48

3.6.5 Nyusun Laporan...............................................................................................48
BAB IV ANALISIS DÉKONSTRUKSI DINA KUMPULAN CARPON SERAT

SARWASATWA KARYA GODI SUWARNA
4.1 Judul-Judul Carpon Serat Sarwasatwa Disawang tina Jihad Dékonstruksi .... 49
4.1.1 Suluk Mahasukma .......................................................................................... 49
4.1.2 Serat Sarwasatwa ............................................................................................. 51
4.1.3 Serat Samaradahana ........................................................................................ 53
4.1.4 Apanjang-apunjung..........................................................................................55
4.1.5 Serat Kala Mesat ............................................................................................. 56
4.1.6 Lung-leng ........................................................................................................ 58
4.1.7 Séwang-séwang .............................................................................................. 59
4.1.8 Karamat Kuwu Karamat .................................................................................. 60
4.1.9 Bruk-brak ........................................................................................................ 60
4.1.10 Karunya Nya ................................................................................................... 61
4.1.11 Gur-ger ............................................................................................................. 63
4.1.12 Tik-tek .............................................................................................................. 64
4.1.13 Gusti! Gusti! .................................................................................................... 65
4.1.14 Judul Carpon Serat Sarwasatwa Disawang tina Jihad Dékonstruksi ............. 66
4.2.1 Tokoh-tokoh dina Carpon Suluk Mahasukma ............................................... 68
4.2.2 Tokoh-tokoh dina Carpon Serat Sarwasatwa ................................................. 69
4.2.3 Tokoh-tokoh dina Carpon Serat Samaradahana ............................................. 71
4.2.4 Tokoh-tokoh dina Carpon Apanjang-apunjung .............................................. 73
4.2.5 Tokoh-tokoh dina Carpon Serat Kala Mesat .................................................. 74
4.2.6 Tokoh-tokoh dina Carpon Lung-leng ............................................................. 76
4.2.7 Tokoh-tokoh dina Carpon Séwang-séwang ................................................... 77
4.2.8 Tokoh-tokoh dina Carpon Karamat Kuwu Karamat ...................................... 78
4.2.9 Tokoh-tokoh dina Carpon Bruk-brak ............................................................. 79
Kiki Pratiwi, 2013

ix
4.2.10 Tokoh-tokoh dina Carpon Karunya Nya ........................................................ 80

4.2.11 Tokoh-tokoh dina Carpon Gur-ger ................................................................. 81
4.2.12 Tokoh-tokoh dina Carpon Tik-tek................................................................... 83
4.2.13 Tokoh-tokoh dina Carpon Gusti! Gusti! ........................................................ 84
4.2.14 Tokoh-tokoh dina Kumpulan Carpon Serat Sarwasatwa Karya Godi Suwarna
Disawang tina Jihad Dékonstruksi ................................................................. 85
4.3 Puseur Implengan dina Kumpulan Carpon Serat Sarwasatwa Karya Godi
Suwarna Disawang tina Jihad Dékonstruksi .................................................. 87
4.4 Latar dina Kumpulan Carpon Serat Sarwasatwa Karya Godi Suwarna
Disawang tina Jihad Dékonstruksi ................................................................. 87
4.4.1 Latar dina Carpon Suluk Mahasukma ............................................................ 87
4.4.2 Latar dina Carpon Serat Sarwasatwa ............................................................. 88
4.4.3 Latar dina Carpon Serat Samaradahana ......................................................... 90
4.4.4 Latar dina Carpon Apanjang-apunjung .......................................................... 91
4.4.5 Latar dina Carpon Serat Kala Mesat .............................................................. 93
4.4.6 Latar dina Carpon Lung-leng ......................................................................... 95
4.4.7 Latar dina Carpon Séwang-séwang ............................................................... 96
4.4.8 Latar dina Carpon Karamat Kuwu Karamat .................................................. 97
4.4.9 Latar dina Carpon Bruk-brak ......................................................................... 97
4.4.10 Latar dina Carpon Karunya Nya .................................................................... 98
4.4.11 Latar dina Carpon Gur-ger ............................................................................. 99
4.4.12 Latar dina Carpon Tik-tek ............................................................................... 99
4.4.13 Latar dina Carpon Gusti! Gusti! .................................................................... 100
4.4.14 Latar dina Kumpulan Carpon Serat Sarwasatwa Karya Godi Suwarna
Disawang tina Jihad Dékonstruksi ............................................................... 101
4.5 Galur dina Kumpulan Carpon Serat Sarwasatwa Karya Godi Suwarna
Disawang tina Jihad Dékonstruksi ............................................................... 103
Kiki Pratiwi, 2013

x
4.5.1 Babandingan Galur Carita Wayang Mahabarata jeung Carita Pondok Suluk
Mahasukma .................................................................................................. 104
4.5.2 Babandingan Galur Carita Wayang Ramayana jeung Carita Pondok Serat
Sarwasatwa, Serat Smaradahana, jeung Serat Kala Mesat ........................... 109
4.6 Indikator Mikir Dékonstruktif Godi Suwarna dina Kumpulan Carpon Serat
Sarwasatwa ................................................................................................... 115
BAB V KACINDEKAN JEUNG SARAN

5.1 Kacindekan .................................................................................................... 118
5.2 Saran .............................................................................................................. 120
DAPTAR PUSTAKA .............................................................................................. 121

LAMPIRAN-LAMPIRAN ..................................................................................... 123
RIWAYAT HIRUP ................................................................................................. 151
Kiki Pratiwi, 2013

BAB I
BUBUKA
1.1 Kasang Tukang
Sastra mangrupa kagiatan kréatip manusa. Sastra ogé mangrupa gambaran
peradaban manusa. Maju atawa henteuna hiji bangsa bisa dititénan tina aprésiasi
jeung ngajén kana karya sastra anu aya dina jamanna. Sastra dianggap salaku
gejala sosial sabab sastra nu aya dina waktu nu tangtu bakal raket patalina jeung
norma sarta adat istiadat nu tumuwuh dina jamanna.
Dina kamekaran studi sastra aya tilu kagiatan sastra kayaning tiori sastra,
kritik sastra jeung sajarah sastra. Éta kagiatan téh tujuanna pikeun ngébréhkeun
pangalaman tina hal sastra. Lian ti éta, ieu tilu bidang téh (tiori sastra, kritik sastra
jeung sajarah sastra) teu bisa dipisah-pisah (Wellek&Warren, 1989:39). Téori
sastra moal mungkin disusun lamun teu maké kritik sastra jeung sajarah sastra.
Kitu ogé tiori sastra moal mungkin nyusun sajarah sastra lamun teu maké kritik
sastra jeung sajarah sastra. Dina studi sastra, karya sastra mibanda adegan nu ajeg
salaku sistém ajén (Wellek & Warren, 1989:42). Hartina, kagemblengan ma‟nana
teu bisa dipedar terus-terusan salaku ma‟na nu dimaksud ku pangarang dina
jamanna tapi mangrupa tambahan ajén sapanjang sajarah kritik sastra ti
mangpirang pamaca dina jaman anu béda. Karya sastra baris jadi objék éstétika
lamun dibéré ma‟na ku pamacana (Teeuw, 1984:191). Prosés ngama‟naan karya
sastra ieu disebutna kritik sastra (Pradopo, 1995:106) nu salasahiji carana nya éta
ku cara analisis sangkan karya sastra bisa dipaham jeung diajén sacara merenah.
Sastra Sunda, dumasar kana waktu gelarna dibagi kana dua rupa, nya éta
sastra Sunda buhun (klasik) jeung sastra Sunda modern (Syamsuri & Koswara
2001: 2). Génré sastra Sunda buhun (klasik) di antarana carita pantun, wawacan,
sisindiran, kakawihan, jeung wayang, sedengkeun génré sastra Sunda modern di
antarana sajak, carpon, novel jeung roman.
Salasahiji metode pikeun nafsirkeun atawa mesek karya sastra nya éta
metode dékonstruksi. Metode ieu minangka metode paling mutahir pikeun
nafsirkeun téks dina karya sastra. Fungsina teu ngan ukur néangan ma‟na tapi bisa
1
Kiki Pratiwi, 2013
SUWARNA
2
ngawada, ngabongkar atawa nyulayaan ma‟na. Hal ieu mangrupa kagiatan maca
kritis nu bebas pikeun néangan téks nu kontradiktif jeung maksud pangarangna
tapi ogé pikeun nyiptakeun ma‟na anyar nu sipatna plural.
Hukum ingkar filsafat mangrupa konsép asal dekonstruksi. Ieu hal
mangrupa buah pikir Derrida, salasahiji filsuf penting dina abad ka-20 jeung ka-
21. Metode atawa maca dékonstruksi taya lian ti néangan kagagalan, kasalahan
nepi ka éta karya téh teu sampurna tina bebeneran atawa konvénsi tunggal nu
salila ieu jadi puseur (Isnendes 2010:35). Dina metode dékonstruksi aya prosés
ngaruntuhkeun susunan hierarki tina hiji struktur téks. Ieu hal téh pikeun
ngamunculkeun atawa ngahirupkeun kakuatan ma‟na anu nu nyumput jeung
nyangkaruk di satukangeun téks.
Saperti nu dipedar di luhur, carpon téh mangrupa salasahiji genré sastra
Sunda modérn. Carpon mangrupa wancahan tina carita pondok. Numutkeun
Iskandarwassid (2010, 113) carpon, nya éta carita karangan (tinulis) rékaan atawa
fiksi dina wangun prosa, lancaran naratif. Galur caritana relatif basajan lantaran
jumlah kajadian caritana henteu réa, museur kana hiji kajadian utama, mangrupa
hiji “épisode” palakuna ogé nu ukur dua atawa tilu. Ku lantaran kitu, ieu carita téh
relatif pondok. Umumna mah jejer, latar (setting) jeung kajadian téh diolah tina
kahirupan kiwari.
Dina kumpulan carpon Serat Sarwasatwa karya Godi Suwarna katitén aya
ma‟na-ma‟na nu nyamuni di satukangeun téks. Lian ti éta, pamikiran-pamikiran
unik nu nyangkaruk (ngarempak konvénsi di masarakat) dina kagemblengan
struktur carponna. Tujuan dékonstruksi nya éta ngungkab oposisi-oposisi hierarkis
implisit nu aya dina téks (Al-Fayadl, 2012:80). Dékonstruksi miboga pancén
pikeun ngabongkar struktur sangkan manggihan ma‟na anyar nu nyamuni di
satukangeun téks lain pikeun ngawada atawa nyingkahan struktur. Sanajan kitu,
dina enas-enasna mah metode dékonstruksi bisa dipaké pikeun ngaguar unggal
téks karya sastra, boh nu dianggap „penting‟ boh nu dianggap „kurang penting‟
atawa „teu penting‟ tur taya patalina jeung struktur dina karya sastra. Misalna baé
maluruh ma‟na dékonstruktif dina téks catatan kaki (footnote), panganteur,
gambar jeung warna jilid, atawa jumlah kaca. Ku lantaran kitu, dina pajemuhan
Kiki Pratiwi, 2013

SUWARNA
3
ulikan sastra postmodern kiwari kaasup sastra Sunda, kalungguhan analisis

dékonstruksi téh dianggap penting.
Dina ulikan basa jeung sastra Indonesia, panalungtikan karya sastra
dumasar kana metode dékonstruksi téh geus aya nu ngalaksanakeun, misalna baé
buku Analisis Wacana: Dari Linguistik sampai Dékonstruksi (Aminuddin, 2002)
nu tadina mangrupa makalah nu judulna “Pendekatan Pasca-Struktural; Jacques
Derrida, aya ogé skripsi S1 Jurusan Pendidikan Bahasa Indonesia FPBS
Universitas Pendidikan Indonesia nu judulna “Kajian Dekonstruksi Novel
Kerudung Merah Kirmizi karya Remy Sylado sebagai Bahan Pembelajaran
Apresiasi Sastra di Sekolah Menengah Atas” nu disusun ku Ubaidilah Muchtar.
Kitu deui dina ulikan basa jeung sastra Sunda, panalungtikan karya sastra
ngagunanakeun metode dékonstruksi geus aya nu ngalaksanakeun, upamana baé
makalah anu judulna “Ngama’naan Pamikiran Panyajak Godi Suwarna tina
Karyana “Si Ujang Eueut Cikopi”: Analisis Dékonstruksi” nu disusun ku Chye
Retty Isnendes tur ngajanggelek dina bukuna Kajian Sastra Aplikasi dan Kritik
Pada Karya Sastra Sunda dan Indonesia (2010). Di Jurusan Pendidikan Bahasa
Daérah FPBS UPI anu nalungtik karya sastra maké teori dekonstruksi kaitung
saeutik. Ngan aya skripsi Deni Hadiansah nu judulna Novel Mercedes 190
Karangan Muh. Rustandi: Interpretasi Dekonstruksi.
Pikeun ngajembaran panalungtikan karya sastra dumasar kana metode
dekonstruksi, diayakeun panalungtikan anu objekna kumpulan carpon anu judulna
Serat Sarwasatwa karya Godi Suwarna. Ku kituna, ieu skripsi dibéré judul
Analisis Dekonstruksi dina Kumpulan Carpon Serat Sarwasatwa Karya Godi
Suwarna.
1.2 Watesan jeung Rumusan Masalah

1.2.1 Watesan Masalah
Kumpulan carpon Serat Sarwasatwa karangan Godi Suwarna mangrupa
salasahiji wanda carpon dina kasusastraan Sunda. Carponna loba nu ngandung
pamikiran-pamikiran unik (ngarempak konvénsi di masarakat) nu nyangkaruk
dina kagemblengan struktur carponna.
Kiki Pratiwi, 2013

SUWARNA
4
Ku kituna, dina nalungtik Kumpulan carpon Serat Sarwasatwa baris

diwatesanan yén anu dianalisis maké analisis dékonstrusi téh nya éta ma‟na
dékonstruktif judul, tokoh jeung panokohan, sarta puseur implenganna, sarta
indikator-indikator mikir dekontruksi dina carpon karya Godi Suwarna dumasar
kana ma‟na dékonstruktif judul, tokoh jeung panokohan, puseur implengan, latar
sarta galurna.
1.2.2 Rumusan Masalah
Dumasar kana watesan masalah tadi, nu nyusun ngarumuskeun masalah
saperti ieu di handap.
1) Kumaha judul-judul carpon nu aya dina kumpulan carpon Serat Sarwasatwa
karya Godi Suwarna disawang tina jihad dékonstruksi?
2) Kumaha tokoh-tokoh carpon nu aya dina kumpulan carpon Serat

Sarwasatwa karya Godi Suwarna disawang tina jihad dékonstruksi?
3) Kumaha puseur implengan carpon nu aya dina kumpulan carpon Serat

Sarwasatwa karya Godi Suwarna disawang tina jihad dékonstruksi?
4) Kumaha latar carpon nu aya dina kumpulan carpon Serat Sarwasatwa karya
Godi Suwarna disawang tina jihad dékonstruksi?
5) Kumaha galur carpon nu aya dina kumpulan carpon Serat Sarwasatwa karya
Godi Suwarna disawang tina jihad dékonstruksi?
6) Kumaha indikator mikir dékonstruktif Godi Suwarna dina kumpulan

carponna?
1.3 Tujuan Panalungtikan

1.3.1 Tujuan Umum
Dumasar kana kasang tukang di luhur, ieu panalungtikan miboga tujuan
hayang ngawanohkeun jeung méré pangaweruh ngeunaan metode dekonstruksi.
Kiki Pratiwi, 2013

SUWARNA
5
1.3.2 Tujuan Husus

Tujuan ieu panalungtikan nya éta pikeun ngaidentifikasi jeung
ngadeskripsikeun:
1) judul-judul carpon nu aya dina kumpulan carpon Serat Sarwasatwa karya
Godi Suwarna disawang tina jihad dékonstruksi;
2) tokoh-tokoh carpon nu aya dina kumpulan carpon Serat Sarwasatwa karya

Godi Suwarna disawang tina jihad dékonstruksi;
3) puseur implengan carpon nu aya dina kumpulan carpon Serat Sarwasatwa

karya Godi Suwarna disawang tina jihad dékonstruksi;
4) latar carpon nu aya dina kumpulan carpon Serat Sarwasatwa karya Godi
Suwarna disawang tina jihad dékonstruksi;
5) galur carpon nu aya dina kumpulan carpon Serat Sarwasatwa karya Godi
Suwarna disawang tina jihad dékonstruksi;
6) indikator mikir dékonstruktif Godi Suwarna dina kumpulan carponna;
1.4 Mangpaat Panalungtikan

1.4.1 Mangpaat Teoritis
Ieu panalungtikan dipiharep miboga mangpaat teoritis pikeun ngajembaran
pangaweruh ngeunaan analisis dekonstruksi dina widang sastra
1.4.2 Mangpaat Praktis

Ieu panalungtikan dipiharep miboga mangpaat praktis pikeun méré
gambaran kumaha nganalisis atawa ngulik karya sastra hususna carpon maké
analisis dekonstruksi sarta ngeuyeuban hasil ulikan (teori jeung kritik) sastra
Sunda.
Kiki Pratiwi, 2013

SUWARNA
6
1.5 Anggapan Dasar

Anggapan dasar nya éta salasahiji puseur panitén pamikiran anu
bebeneranana bisa ditarima ku panalungtik. Sipat bebeneranana éta satuluyna
dihartikeun ogé ku panalungtik pikeun ngarumuskeun hiji atawa leuwih hipotésis
anu dianggap bener saluyu jeung panalungtik.
1) Carpon mangrupa salasahiji wangun karya sastra wangun lancaran;
2) Analisis Dékonstruksi mangrupa istilah nu dipaké pikeun nyebut cara;
metode maca (nafsirkeun jang ngama‟naan) teks sastra atawa filsafat
dumasar kana paham filsuf Derrida.
3) Karya sastra (kaasup carpon) anu dijerona aya pamikiran-pamikiran radikal,
mahiwal, unik, anéh tur ngajungkir balikkeun konvénsi-konvénsi nu hirup di
masarakat luyu lamun dianalisis maké metode dékonstruksi, lantaran
metode dékonstruksi mangrupa metode anu tujuanna ngahirupkeun
kakuatan-kakuatan nu nyumput di satukangeun téks.
1.6 Raraga Teori

Téori-téori anu dipake dina ieu panalungtikan, ngawengku téori-téori
ngeunaan métodologi panalungtikan (sastra), carpon jeung analisis dékonstruksi.
Téori ngeunaan métodologi panalungtikan (sastra) dipaké pikeun
nétélakeun deui metode jeung tehnik naon nu digunakeun tur kumaha larapna dina
ieu panalungtikan. Buku-buku anu jadi sumberna, nya éta Teori, Metode, dan
Teknik Penelitian Sastra (Ratna, 2004), Prosedur Penelitian (Arikunto, 1998).
Téori-téori ngeunaan carpon dipaké pikeun nétélakeun deui perkara carpon
jeung kumaha cara maluruh strukturna. Buku-buku anu jadi sumberna, nya éta
Pedaran Basa Sunda (Sumarsono, 1986), Teori Kesusastraan (Wellek & Warren,
1989), Kamus Istilah Sastra (Iskandarwassid, 1992), Racikan Sastra (Koswara,
2009), Sastra Sunda Sausap Saulas (Durahman, 1991), Teori Pengkajian Fiksi
(Nurgiyantoro, 1994).
Téori-téori ngeunaan analisis dékonstruksi dipaké pikeun ngaguar
kumpulan carpon Serat Sarwasatwa maké analisis dékonstruksi, buku-buku anu
jadi sumberna, nya éta Analisis Wacana: Dari Linguistik sampai Dékonstruksi
Kiki Pratiwi, 2013

SUWARNA
7
(Aminuddin, 2002), Derrida (Al-Fayadl, 2012) nu medar ngeunaan metode

dekonstruksi, Kajian Sastra Aplikasi dan Kritik Pada Karya Sastra Sunda dan
Indonesia (Isnendes, 2010), sarta Penafsiran Teks Pengantar Kritis kepada Teori
dan Prakter penafsiran Sastra (Newton, 1989), Beginning Theory Pengantar
Komprehensif Teori Sastra dan Budaya (Barry, 2009).
Kiki Pratiwi, 2013

SUWARNA
BAB III
METODOLOGI PANALUNGTIKAN
3.1 Métode Panalungtikan

Istilah metode asalna téh tina kecap methodos, basa Latén, sedengkeun
methodos asalna tina akar kecap meta jeung hodos. Nu hartina, stratégi pikeun
maham réalitas. Léngkah-léngkah sistematis pikeun ngungkulan runtuyan sabab
akibat (kausalitas) (Ratna, 2004;34). Metode téh miboga fungsi ngabasajankeun
masalah dina panalungtikan nepi ka babari dipaham jeung diungkulanana.
Saéstuna, metode téh mangrupa léngkah-léngkah pikeun ngahontal udagan dina
nyangking kagemblengan hasil panalungtikan. Udagan ieu panalungtikan nya éta
ngaidéntifikasi jeung ngadéskripsikeun indikator-indikator sarta bukti dekontruksi
dina carpon nu aya dina buku kumpulan carpon Serat Sarwasatwa karya Godi
Suwarna. Ku kituna, metode panalungtikan anu dipaké dina ieu panalungtikan nya
éta metode déskriptif analisis. Metode déskriptif analisis mangrupa salasahiji
métode dina panalungtikan kualitatif. Metode déskriptif analisis dilaksanakeun ku
cara ngadéskripsikeun fakta-fakta nu satuluyna disusul ku analisis (Ratna,
2004:53). Ieu metode téh miboga maksud pikeun ngumpulkeun informasi
(Arikunto, 2010:203). Salian ti éta, metode déskriptif analisis bisa ogé dipaké
pikeun léngkah-léngkah dina ngungkulan pasualan dina panalungtikan kualitatif
ku cara ngumpulkeun data, nyieun papasingan, nyurahan jeung nafsirkeun.
Anapon anu baris didéskripsikeun dina ieu panalungtikan téh nya éta
ngeunaan analisis dékonstruksi dina kumpulan carpon “Serat Sarwasatwa” karya
Godi Suwarna.
3.2 Teknik Panalungtikan

Istilah teknik asalana tina kecap tekhnikos, basa Yunani nu hartina alat
(Ratna, 2004:37). Tehnik mangrupa unsur nu kawilang penting dina
panalungtikan. Nurutkeun Vredenbreght (dina Ratna, 2004:37) teknik ogé raket
patalina jeung data primer. Dina ieu panalungtikan, tehnik nu digunakeun nya éta
41
Kiki Pratiwi, 2013
SUWARNA
42
1) tehnik ulikan pustaka, jeung 2) tehnik analisis data kana sumber-sumber

pustaka nu dianggap ngarojong kana ieu panalungtikan. Sangkan leuwih écés, éta
dua téhnik baris dipedar ieu di handap.
3.2.1 Tehnik Ulikan Pustaka

Tehnik ulikan pustaka atawa tehnik studi pustaka téh mangrupa téhnik nu
ngulik, ngimeutan jeung niténan sajumlahing sumber pustaka, saperti buku,
dokumen jeung sumber tinulis séjénna nu raket patalina jeung panalungtikan
(Arikunto, 2010:206). Dina ieu panalungtikan, sumber pustaka anu pangheulana
diulik, diimeutan jeung dititénan eusina téh nya éta dokumen kumpulan Serat
Sarwasatwa karya Godi Suwarna. Salian ti éta, dina ieu panalungtikan ogé aya
sumber pustaka séjén nu baris diulik, diimeutan jeung dititénan sarta bakal
ngarojong kana panalungtikan saperti buku-buku nu medar ngeunaan metode
panalungtikan sastra, carpon jeung analisis dékonstruksi.
3.2.2 Tehnik Analisis Data

Tehnik analisis data miboga pancén pikeun milah jeung milih data nu
kapanggih tina sumber pustaka saperti dokumén, buku atawa sumber tinulis
séjénna (Moleong dina Hadiansah, 2006:56). Dina ieu panalungtikan, tehnik
analisis data téh baris dipaké pikeun ngaguar data atawa téks nu kapanggih dina
carpon nu aya dina buku kumpulan carpon Serat Sarwasatwa karya Godi
Suwarna. Ku kituna, ieu tehnik téh bisa ogé disebut tehnik analisis téks. Leuwih
jéntréna, sanggeus carpon nu aya dina buku kumpulan carpon Serat Sarwasatwa
karya Godi Suwarna dibaca, tuluy dipaluruh téks-téks nu ngarojong tur
nuduhkeun déskripsi judul, tokoh jeung panokohan, puseur implengan. Sanggeus
kitu tuluy maluruh, ma’na dékonstruktifna. Pamungkas, nya éta maluruh indikator
mikir dékonstruksi Godi Suwarna dumasar kana ma’na dékonstruktif judul, tokoh
jeung panokohan, puseur implengan, latar sarta galurna. Lamun geus kapanggih,
tuluy nyieun kacindekan hasil analisis.
43
3.3 Instrumen Panalungtikan

Nurutkeun Arikunto (2010:203), instrumén nya éta alat atawa fasilitas anu
digunakeun ku panalungtik dina ngumpulkeun data sangkan pagawéannana
leuwih gampang, jeung hasilna alus, dina harti leuwih taliti, lengkep jeung
ngéntép seureuh. Instrumén anu digunakeun dina ieu panalungtikan nya éta slip
data. Slip data digunakeun pikeun ngababarikeun milih jeung milah data anu
kapanggih tina téks sumber data panalungtikan (Andriansyah dina Yuanita,
2011:41).
Tabel 3.3
Conto Slip data
No :....................................................
1. Judul:...........................................
2. Sinopsis:......................................
3. Tokoh jeung panokohan :............
4. Puseur Implengan :......................
5. Latar :...........................................
6. Galur :..........................................
3.4 Sumber Data

Sumber data panalungtikan nya éta sagala hal boh téks boh nontéks, nu
dijadikeun sumber panalungtikan (Moleong, 1991:113). Nurutkeun Arikunto
(2010:172) nu dimaksud sumber data panalungtikan nya éta ti mana datangna
data. Dumasar kana hal éta, sumber data dina ieu panalungtikan nya éta buku
kumpulna carpon Serat Sarwasatwa karya Godi Suwarna nu ngawengku tilu belas
judul nya éta Suluk Mahasukma (kaca 14-31), Serat Sarwasatwa (kaca 32-41),
Serat Smaradhana (42-59), Apanjang-Apunjung (kaca 60-66), Serat Kala Mesat
(kaca 67-74) Lung-Leng (kaca 75-80), Séwang-séwang (kaca 81-86), Karamat
Kuwu Karamat (kaca 87-93), Bruk-Brak (kaca 94-100), Karunya Nya (kaca 101-
106) , Gur-Ger (kaca 107-112), Tik-Tek (kaca 113-119), Gusti-Gusti (kaca 121-
127).
44
3.4.1 Idéntitas Buku Kumpulan Carpon Serat Sarwasatwa

Gambar 3.4
Cover buku kumpulan
carpon Serat Sarwasatwa
Serat Sarwasatwa mangrupa buku kumpulan carpon karya Godi Suwarna,

nu dipedalkeun ku pamedal Geger Sunten taun 1995.
Kumpulan carpon Serat Sarwasatwa kandelna 127 kaca. Di jerona
ngamuat tilu belas judul carpon, nya éta Suluk Mahasukma (kaca 14-31), Serat
Sarwasatwa (kaca 32-41), Serat Smaradhana (42-59), Apanjang-Apunjung (kaca
60-66), Serat Kala Mesat (kaca 67-74) Lung-Leng (kaca 75-80), Séwang-séwang
(kaca 81-86), Karamat Kuwu Karamat (kaca 87-93), Bruk-Brak (kaca 94-100),
Karunya Nya (kaca 101-106) , Gur-Ger (kaca 107-112), Tik-Tek (kaca 113-119),
Gusti-Gusti (kaca 121-127). Buku kumpulan carpon Serat Sarwasatwa kungsi
dileler pangajén Hadiah Sastra Rancagé dina taun 1996.
3.4.2 Ringkesan Carita Kumpulan Carpon Serat Sarwasatwa

Kumpulan carpon Serat Sarwasatwa nyaritakeun rupa-rupa pasualan dina
kahirupan sapopoé jeung kritik sosial tapi ditepikeun kalayan maké gaya
suréalistik. Carita perang Baharatayudha anu kajadian lain mangsana. (Suluk
Mahasukma), Wibisana nu ngelingan lanceuk-lanceukna Rahwana, Kumbakarna,
jeung Sarpakanaka nu jadi rajaning angkara murka tapi daék ngabéla nu teu daya
45
muru karaton Amarta sarta ngarebut tahta Pandawa (Serat Sarwasatwa), Dewi
Sinta nu mitresna Dasamuka, Raja Alengka nya éta Rahwana (Serat
Smaradhana), Parikesit nu ngarobah sistim karajaan jadi republik, Parikesit jadi
presiden jeung Dawala nu jadi wakilna. Parikesit jeung Dawala teu disaluyuan
pangsiun ku masarakat. Tungtungna Parikesit jeung Dawala diudag-udag ku
sakabéh rahayatna (Apanjang-Apunjung), Sang Maruti (Anoman) diutus ka
Aléngka ku Sri Rama tapi kalah nyasar ngaliwatan lorong waktu ka Republik
Hanjuang nu saéstuna dipingping ku Rahwana jeung Dewi Sinta dina wujud
manusa (Serat Kala Mesat), Desa Tumaritis nu wargana pada-pada nyalonkeun
Kuwu, sarta ahirna pamilihan kuwu ditangtukeun ku ayana Dangiang (Lung-Leng,
Mang Léngsér nu ngabéwarakeun yén bakal aya Mundinglaya nu datang ti
Jabaning Langit sarta mawa sabda tetekon hirup hurip pikeun nu rumingkang
(Séwang-séwang), Kuwu Acah nu tetep jeneng jadi kuwu sanajan geus jadi layon
nu sirahna guplak-gaplek (Karamat Kuwu Karamat), Kuwu Adud nu katarajang
panyakit bisul medu (Bruk-Brak), Markum nu dibélok ku Ki Kuwu sarta wargana
sabab Markum dianggap ngadadak siwah (Karunya Nya), Kabayan nu ngarasa
bosen jadi tokoh nu dianggap pikaseurieun ku masarakat tapi masarakat maksa
sangkan Kabayan pikaseurieun nepi ka manéhna ngagantung manéh, masarakat
tetep nganggap Kabayan keur ngabodor (Gur-Ger), ayana beker nu getihan
sedengkeun tokoh Pa Kodir dijieun tina kabel jeung baud saperti robot (Tik-Tek),
jeung guntrengna kalbu antara bebeneran (katuhu) jeung kagorengan (kenca)
(Gusti-Gusti) .
3.5 Wangenan Operasional

Dina prakna panalungtikan, diperlukeun katerangan anu jelas ngeunaan
istilah-istilah anu dipaké, hususna kekecapan anu dipaké dina ieu judul
panalungtikan.
1) Analisis dekonstruksi nya éta istilah anu dipaké dumasar paham filsuf Jaques
Derrida pikeun nyebut metode maca atawa nafsirkeun ma’na téks sastra
atawa filsafat. Dekonstruksi ogé lain mangrupa prosedur métodologis,
lantaran dékonstruksi ukur muka jeung méré jalan pikeun ngawangun
46
papahaman. Pikeun Derrida, dékonstruksi ogé mangrupa hiji prosés nyusun

harti, nyusun papahaman katut pangwangun proposisi dina aktivitas mikir
manusa anu langsung jeung tuluy tumuluy.
2) Iskandarwassid (2010, 113) méré katerangan yén carita pondok (carpon)
mangrupa karangan (tinulis) rékaan atawa fiksi dina wangun lancaran, prosa
naratif. Galur caritana rélatif basajan lantaran jumlah kajadian caritana henteu
réa, museur kana kajadian utama, mangrupa hiji episodeu. Palakuna ogé ukur
dua atawa tilu. Umumna mah jejer, latar (setting) jeung kajadian carita téh
diolah tina alam kahirupan kiwari.
3) Kumpulan Carpon Serat Sarwasatwa mangrupa kumpulan carpon karya Godi
Suwarna anu ngamuat 13 carpon.
3.6 Léngkah Garapan Panalungtikan

Léngkah garapan dina ieu panalungtikan téh dibagi jadi opat tahap, nya éta
1) tatahar, 2) ngumpulkeun data, 3) nganalisis data, 4) nyieun kacindekan jeung 5)
nyieun laporan. Sangkan écés kalima tahap léngkah garapan panalungtikan dh
baris dipedar ieu di handap.
3.6.1 Tatahar
Dina ieu tahap, léngkah-léngkah garapan téh saperti ieu di handap.
1) Ngumpulkeun sumber pustaka atawa buku-buku nu aya patalina jeung baris
ngarojong kana ieu panalungtikan, di anatarana buku-buku nu medar
ngeunaan metode panalungtikan sastra, carpon jeung analisis dékonstruksi,
jeung hususna buku kumpulan carpon Serat Sarwasatwa karya Godi
Suwarna.
2) Macaan buku-buku nu gus dikumpulkeun.
3) Nyieun watesan jeung rumusan masalah.
4) Ngasongkeun judul panalungtikan.
5) Nyusun ngararancang proposal panalungtikan.
6) Konsultasi jeung ménta panyaluyuan ka dosén pangaping I jeung dosén
pangaping II.
47
3.6.2 Ngumpulkeun Data

Réngsé tahap tatahar, nincak kana tahap ngumpulkeun data. Data ieu
panalungtikan téh nya éta téks-téks dina carpon nu geus dipilih dina buku
kumpulan carpon Serat Sarwasatwa karya Godi Suwarna pangpangna anu
ngarojong tur nuduhkeun déskripsi judul, tokoh jeung panokohan, puseur
implengan minangka pangrojongna. Léngkah-léngkahna nya éta saperti ieu di
handap.
1) Maca kegemblengan leunjeuran carita tiap carpon dina buku kumpulan
carpon Serat Sarwasatwa karya Godi, jeung;
2) Nangtukeun struktur carpon nu rék dianalisis, leuwih jéntréna nya éta téks-
téks nu ngarojong tur nuduhkeun déskripsi judul, tokoh jeung panokohan,
puseur implengan, latar, jeung galur minangka pangrojongna.
3.6.3 Nganalisis Data

Sanggeus data nu kapanggih dikumpulkeun tuluy dianalisis dumasar
téhnik-téhnik nu geus dipedar di luhur. Sangkan leuwih jéntré, léngkah-léngkah
nganalisis data téh dipedar ieu di handap.
1) Niténan deui kagemblengan data;
2) Milah jeung milih data;
3) Nyirian data nu nuduhkeun tur ngarojong déskripsi judul, tokoh jeung
panokohan, puseur implengan latar, jeung galur minangka pangrojongna;
4) Maluruh ma’na dékonstruktif judul dina carpon nu dianalisis dumasar analisis
dékonstruksi maké raraga oposisi binér;
5) Maluruh ma’na dékonstruktif tokoh jeung panokohan dina carpon nu
dianalisis dumasar analisis dékonstruksi maké raraga oposisi binér;
6) Maluruh ma’na dékonstruktif puseur implengan dina carpon nu dianalisis
dumasar analisis dékonstruksi maké raraga oposisi binér;
7) Maluruh ma’na dékonstrkutif Godi Suwarna ditilik tina ma’na dékonstruktif
judul, tokoh jeung panokohan, puseur implengan minangka pangrojongna
dina carpon nu dianalisis.
48
3.6.4 Nyieun Kacindekan

Tahap saterusna, nya éta nyieun kacindekan. Kacindekan hasil
panalungtikan téh dirumuskeun sabada sakumna data geus réngsé dianalisis.
Salian ti éta, dirumuskeun ogé saran-saran nu patali jeung lajuning panalungtikan.
3.6.5 Nyusun Laporan

Tahap pamungkas, nya éta nyusun laporan panalungtikan. Ieu laporan
panalungtikan téh disusun dina wangun karya ilmiah skripsi. Salila nyususn
skripsi, salawasna diaping ku dosén pangaping I jeung dosén pangaping II.
Sangkan leuwih jéntré ngeunaan tahap nyusun laporan, éntép seureuhna
bakal ébréh saperti ieu di handap.
LEMBAR PENGESAHAN
LEMBAR PERNYATAAN
ABSTRAK
PANGJAJAP
DAPTAR EUSI
DAPTAR GAMBAR
DAPTAR BAGAN
DAPTAR LAMPIRAN
BAB I BUBUKA
BAB II CARPON JEUNG ANALISIS DEKONSTRUKSI
BAB III METODOLOGI PANALUNGTIKAN
BAB IV ANALISIS DÉKONSTRUKSI DINA KUMPULAN CARPON SERAT
SARWASATWA KARYA GODI SUWARNA
BAB V PANUTUP
DAPTAR PUSTAKA
LAMPIRAN
RIWAYAT HIRUP
BAB V
KACINDEKAN JEUNG SARAN
5.1 Kacindekan
Objék ieu panalungtikan téh nya éta kumpulan carpon Serat Sarwasatwa
karya Godi Suwarna, anapon anu jadi talaahna nya éta nganalisis carpon disawang
tina jihad dékonstruksi salaku métode paling mutakhir dina pajemuhan sastra
kiwari, kaasup sastra Sunda. Metode nu dipaké dina ieu panalungtikan téh nya éta
metode deskriptif analisis sedengkeun teknik nu digunakeun dina ieu
panalungtikan téh nya éta ulikan pustaka jeung analisis data. Dumasar analisis
kana data anu geus dilaksanakeun, ieu panalungtikan téh hasilna bisa
dicindekkeun saperti ieu di handap.
Kahiji, tina 13 judul carpon nu aya dina ieu buku kumpulan carpon Serat
Sarwasatwa téh tétéla aya genep atawa 46% judul carpon nu ngandung pamikiran
dékonstruktif. Genep carpon ieu téh nya éta Suluk Mahasukma, Serat
Sarwasatwa, Serat Smaradahana, Apanjang-Apunjung, Serat Kala Mesat, jeung
Karunya Nya.
Kadua, tina 13 judul carpon nu aya dina ieu buku kumpulan carpon Serat
arwasatwa téh tétéla aya tokoh-tokoh nu mahiwal, unik sarta ngarempak konvénsi
anu geus aya di masarakat. Dina 13 judul carpon ieu téh aya 91 tokoh nu
ngawengku 33 tokoh lulugu jeung 58 tokoh tambahan. Tina 33 tokoh lulugu nu
dianalisis katitén aya 29 atawa 88% tokoh nu unik jeung mahiwal sabab
ngarempak konvénsi nu geus aya di masarakat, nya éta tokoh Suyudana,
Yudistira, Bisma, Gatotgaca jeung Bima (Suluk Mahasukma), Rahwana,
Kumbakarna, Sarpakanaka, Wibisana, jeung Pandawa (Serat Sarwasatwa),
Rahwana, Déwi Sinta, Sri Rama, jeung Anoman (Serat Smaradahana), Parikesit
jeung Dawala (Apanjang-Apunjung), Déwi Sinta (Serat kala Mesat), Cépot,
Dawala, Garéng (Lung-Leng), Mang Léngsér jeung Mundinglaya (Séwang-
séwang), Kuwu Acah (Karamat Kuwu Karamat), Kabayan jeung Iteung (Gur-
Ger), Kuring, Pa Wahyu, jeung Pa Kodir (Tik-Tek), sarta tokoh Orok (Gusti!
Gusti).
118
Kiki Pratiwi, 2013
SUWARNA
119
Katilu, teu katitén aya puseur implengan anu mahiwal atawa ngarempak
konvénsi nu geus aya. Tina 13 judul carpon nu aya dina ieu buku kumpulan
carpon Serat Sarwasatwa tétéla aya 12 carpon nu ngagunakeun puseur implengan
jalma katilu atawa anu sok disebut third person narrative kalayan ngagunakeun
gabungan métode objektif jeung métode romantik ironik, hartina pangarang
nyaritakeun sakabéh prosés nu dialaman ku tokoh ngaliwatan pikiran, rasa, jeung
sarwa nyaho tapi teu ngoméntaran atawa mapatahan kana naon nu dilakukeun ku
tokoh. Sanajan kitu, katitén aya hiji koméntar pangarang ka tokoh Markum dina
carpon Karunya Nya.
Kaopat tina 13 judul carpon nu aya dina ieu buku kumpulan carpon Serat
Sarwasatwa téh tétéla aya 39 latar atawa setting nu ngawangun tiap leunjeuran
carita. 39 latar ieu téh ngawengku 13 latar waktu, jeung 13 latar sosial. Tina 39
latar ieu téh aya dalapan atawa 20,5% latar nu unik jeung mahiwal sabab
ngarempak konvénsi nu geus aya di masarakat. Genep latar ieu téh nya éta latar
tempat jeung latar sosial dina carpon Serat Sarwasatwa, latar tempat jeung latar
sosial dina carpon Apanjang-Apunjung, latar waktu jeung latar sosial dina carpon
Serat Kala Mesat, latar Sosial dina carpon Séwang-séwang, jeung latar sosial dina
carpon Tik-Tek.
Kalima, tina 13 judul carpon nu aya dina ieu buku kumpulan carpon Serat
Sarwasatwa tétéla aya opat judul carpon atawa 31% tina 13 judul carpon nu galur
caritana ngandung pamikiran dékonstruktif sabab katitén galur caritana nyulayaan
atawa ngarempak konvénsi galur carita pawayangan Ramayana jeung
Mahabarata nu geus dipikawanoh sacara umum ku masarakat. Opat judul carpon
ieu téh nya éta Suluk Mahasukma, Serat Sarwasatwa, Serat Smaradahana, jeung
Serat Kala Mesat
Kagenep, indikator mikir dékonstruktif Godi Suwarna katitén tina ayana
misi Godi Suwarna pikeun nepikeun kritik jeung sindirna kana kahirupan jaman
kiwari nu dituduhkeun ku oposisi antara “menolak tradisi” jeung “bertolak dari
tradisi” nu satuluyna nyangkaruk hiji ma’na nu mangrupa hakékat bebeneran dina
karya sastra. Bisa dicindekkeun ogé, yén carpon-carpon nu aya dina buku
kumpulan carpon Serat Sarwasatwa téh sacara umum masih kénéh aya dina
Kiki Pratiwi, 2013

SUWARNA
120
tataran konvénsional, tapi geus némbongkeun ayana pamikiran-pamikiran

dékonstruktif Godi Suwarna nu nyulayaan kana konvénsi atawa puseur nu salila
ieu dipercaya bisa ngatur sakabéh unsur karya sastra. Kumpulan carpon Serat
Sarwasatwa ogé geus mampuh ngaréprésentasikeun manéh jadi karya anu béda
tina karya-karya nu biasa. Ku kituna, Godi Suwarna nepi ka kiwari bisa disebut
salaku salasahiji pilar dina kasusastraan Sunda sarta pelopor pamikiran
dékonstruktif.
5.2 Saran
Ieu panalungtikan dumasar kana analisis dékonstruksi dina kumpulan
carpon Serat Sarwasatwa karangan Godi Suwarna téh kakara museurkeun panitén
kana perkara ma’na dékonstruktif struktur, anu ngawengku: 1) judul, 2) tokoh
jeung panokohan, 3) puseur implengan, 4) latar, jeung 5) galur carita. Ku kituna,
disarankeun sangkan aya nu nalungtik atawa nganalisis kumpulan carpon Serat
Sarwasatwa anu leuwih lega jeung jembar ambahan wengkuan strukturna.
Salian ti éta, ieu panalungtikan téh murni ulikan sastra. Ku kituna, perlu
aya panalungtikan kana karya sastra, lain ngan ukur kumpulan carpon Serat
Sarwasatwa dumasar analisis dékonstruksi anu museurkeun paniténna atawa
dipatalikeun kana pangajaran basa jeung sastra Sunda di sakola.
Kiki Pratiwi, 2013

SUWARNA
DAPTAR PUSTAKA
Al-Fadyadl. (2012). Derrida. Yogyakarta: LKIS.

Aminuddin. (2002). Analisis Wacana: Dari Linguistik sampai Dékonstruksi.
Yogyakarta: Kanal.
--------------- (2002). Pengantar Aprésiasi Sastra. Bandung: Sinar Baru Algesindo
Arikunto. (2010). Prosedur Penelitian (suatu pendekatan praktik). Jakarta:
Rineka Cipta.
Barry, P. (2009). Beginning Theory Pengantar Komprehensif Teori Sastra dan
Budaya. Yogyakarta: Jalasutra.
Danadibrata, R.A. (2006). Kamus Umum Basa Sunda. Bandung: Kiblat Buku
Utama.
Durahman, D. (1991). Sastra Sunda Sausap Saulas. Bandung: Geger Sunten.
Hadiansah, D. (2006). Novél Mércédés 190 Karangan Muh. Rustandi
Kartakusuma:Interprétasi Dékonstruksi. Skripsi di Jurusan Pendidikan
Bahasa Daerah FPBS UPI: teu dipedalkeun.
Iskandarwassid. (2010).Kamus Istilah Sastra. Bandung: Geger Sunten.
Isnéndés, R. (2010). Kajian Sastra Aplikasi dan Kritik Pada Karya Sastra Sunda
dan Indonesia. Bandung: Daluang.
--------------. (2010). Teori Sastra. Bandung: JPBD FPBS UPI .
Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah FPBS UPI. 1988. Palanggeran Éjahan Basa
Sunda. Bandung: Sonagar Press.
Koswara, D. (2009). Racikan Sastra. Bandung: JPBD FPBS UPI.
Newton, K. M. (1989). Penafsiran Teks Pengantar Kritis kepada Teori dan
Praktek Penafsiran Sastra. Yogyakarta: IKIP semarang Press.
Nurgiyantoro, B. (1994). Teori Pengkajian Fiksi. Yogyakarta:Gadjah Mada
University Press.
Minderop, A. (2005). Metode Karakteristik Telaah Fiksi. Jakarta: Yayasan Obor
Indonesia.
Moleong, L. J. (1991). Metode Penelitian Kualitatif. Bandung: Remaja
Rosdakarya.
121
Kiki Pratiwi, 2013
SUWARNA
122
Pradopo, R. D. (1995).Beberapa Teori Sastra, Metode Kritik, dan Penerapannya.

Yogyakarta: Pustaka Belajar.
Ratna, K. N. (2011). Teori, Metode, dan Teknik Penelitian Sastra. Yogyakarta:
Pustaka Belajar.
Rusyana, Y. (1981). Panyungsi Sastra. Bandung: CV Gunung Larang.
Salmun, M. A. (1985). Kandaga Kasusastraan. Bandung: Ganeco.
Sudaryat, Y et al. (2007). Tata Basa Sunda Kiwari. Bandung: Yrama Widya.
-------------------. (2007). Makaya Basa Sunda. Bandung:Sonagar Press.
Sumardjo, J. (2007). Paradoks Cerita-Cerita Si Kabayan.Bandung: Kelir.
Sumarsono, T. (1986).Pedaran Basa Sunda. Bandung: Geger Sunten..
Suwarna, G. (1995). Kumpulan Carita Pondok Serat Sarwasatwa. Bandung:
Geger Sunten.
Tarasaty, T. S. (2012). Analisis Struktural Novel Perang Bubat karangan Yoseph
Iskandar. Skripsi Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah FPBS UPI: teu
dipedalkeun.
Teeuw, A. (1984). Sastera dan Ilmu Sastera. Jakarta: Pustaka Jaya.
Tim Penyusun kamus Pusat Bahasa. (1995). Kamus Besar Bahasa Indonesia:
Edisi Kedua. Jakarta: Balai Pustaka
Universitas Pendidikan Indonesia. (2012). Pedoman Penulisan Karya
Ilmiah:Laporan Buku, Makalah, Skripsi, Tesis, dan Disertasi. Bandung:
Universitas Pendidikan.
Wellek, R & Wareen, A. (1989).Teori Kesusastraan. Jakarta:Gramedia.
Yuanita, T. (2011). Kajian Sosiologi sastra kana Kumpukan Carpon Oknum
Karangan Hadi AKS pikeun Pangajaran Aprésiasi Sastra di SMA. Skripsi
Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah FPBS UPI: teu dipedalkeun.

123dok Analisis Dekonstruksi Dina Kumpulan Carpon Serat Sarwasatwa Karya Godi Suwarna

Diunggah oleh

Informasi Dokumen

Hak Cipta

Format Tersedia

Bagikan dokumen Ini

Bagikan atau Tanam Dokumen

Opsi Berbagi

Apakah menurut Anda dokumen ini bermanfaat?

Apakah konten ini tidak pantas?

Hak Cipta:

Format Tersedia

123dok Analisis Dekonstruksi Dina Kumpulan Carpon Serat Sarwasatwa Karya Godi Suwarna

Diunggah oleh

Hak Cipta:

Format Tersedia

No.

ANALISIS DÉKONSTRUKSI DINA KUMPULAN CARPON

Diajukeun pikeun Nyumponan Salasahiji Sarat

JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA DAERAH

Kiki Pratiwi, 2013

ANALISIS DÉKONSTRUKSI DINA KUMPULAN CARPON

Disaluyuan jeung disahkeun ku:

Dr. Dedi Koswara, M. Hum.

Retty Isnendes, S.Pd, M. Hum.

Pupuhu Jurusan Pendidikan Bahasa Daérah

Dr. H. Dingding Haerudin, M. Pd.

Kiki Pratiwi, 2013

© Kiki Pratiwi 2013

Universitas Pendidikan Indonesia

Hak Cipta dilindungi undang-undang.

Skripsi ini tidak boleh diperbanyak seluruhya atau sebagian,

Kiki Pratiwi, 2013

Skripsi yang berjudul “Analisis Dekonstruksi dina Kumpulan Carpon Serat

Kata kunci: Analisis Dékonstruksi, Kumpulan Carpon Serat Sarwasatwa

The background of a studyentitled “Analisis Dekonstruksi dina Kumpulan Carpon

Keyword: Analisis Dékonstruksi, Kumpulan Carpon Serat Sarwasatwa

1.1 Kasang Tukang Panalungtikan .......................................................................... 1

BAB II CARPON JEUNG ANALISIS DÉKONSTRUKSI

2.1.1 Wangenan Carpon ............................................................................................. 8

BAB III MÉTODOLOGI PANALUNGTIKAN

Kiki Pratiwi, 2013

3.6.4 Nyieun Kacindekan.........................................................................................48

BAB IV ANALISIS DÉKONSTRUKSI DINA KUMPULAN CARPON SERAT

Kiki Pratiwi, 2013

4.2.10 Tokoh-tokoh dina Carpon Karunya Nya ........................................................ 80

Kiki Pratiwi, 2013

BAB V KACINDEKAN JEUNG SARAN

DAPTAR PUSTAKA .............................................................................................. 121

Kiki Pratiwi, 2013

Kiki Pratiwi, 2013

ulikan sastra postmodern kiwari kaasup sastra Sunda, kalungguhan analisis

1.2 Watesan jeung Rumusan Masalah

Kiki Pratiwi, 2013

Ku kituna, dina nalungtik Kumpulan carpon Serat Sarwasatwa baris

2) Kumaha tokoh-tokoh carpon nu aya dina kumpulan carpon Serat

3) Kumaha puseur implengan carpon nu aya dina kumpulan carpon Serat

6) Kumaha indikator mikir dékonstruktif Godi Suwarna dina kumpulan

1.3 Tujuan Panalungtikan

Kiki Pratiwi, 2013

1.3.2 Tujuan Husus

2) tokoh-tokoh carpon nu aya dina kumpulan carpon Serat Sarwasatwa karya

3) puseur implengan carpon nu aya dina kumpulan carpon Serat Sarwasatwa

6) indikator mikir dékonstruktif Godi Suwarna dina kumpulan carponna;

1.4 Mangpaat Panalungtikan

1.4.2 Mangpaat Praktis

Kiki Pratiwi, 2013

1.5 Anggapan Dasar

1.6 Raraga Teori

Kiki Pratiwi, 2013

(Aminuddin, 2002), Derrida (Al-Fayadl, 2012) nu medar ngeunaan metode

Kiki Pratiwi, 2013

3.1 Métode Panalungtikan

3.2 Teknik Panalungtikan

1) tehnik ulikan pustaka, jeung 2) tehnik analisis data kana sumber-sumber

3.2.1 Tehnik Ulikan Pustaka

3.2.2 Tehnik Analisis Data

3.3 Instrumen Panalungtikan

3.4 Sumber Data

3.4.1 Idéntitas Buku Kumpulan Carpon Serat Sarwasatwa