- Aqiqah
- Menyembelih
MA’RUF KHOZIN
Qurban Bagi Semua Umat
”Dan bagi tiap-tiap umat ك ُأ َّم ٍة َج َعلْنَا َمن ْ َس اًك ِل َي ْذ ُك ُروا َو ِل ُ ِل
telah Kami syariatkan
penyembelihan (kurban), اَّلل عَ ََل َما َر َزقَه ُْم ِم ْن َبَ ِ مي َ ِة
ِ َّ اْس َْ
supaya mereka menyebut
nama Allah terhadap ]34/ْ َاْلنْ َعا ِم [احلج
binatang ternak yang telah
direzkikan Allah kepada
mereka…” (al-Hajj: 34)
Qurban Di Masa Para Nabi
Qurban Nabi Ibrahim Qurban Putra Adam
]107/ْح َع ِظ ٍيم [الصافات ٍ َوفَدَ ْينَاهُ ِب ِذب َ ِإ ْذ قَ َّربَا قُ ْربَانًا فَتُقُ ِبّ َل ِم ْن أ َ َح ِد ِه َما َولَ ْم يُتَقَب َّْل ِمن
“Dan Kami tebus anak itu ]27/ْاْلَخ َِر [المائدة
dengan seekor sembelihan yang “..Ketika putera Adam (Habil
besar.” dan Qabil) mempersembahkan
وهو الكبش الذي قَ ّربه ابن آدم فتقبل منه kurban, maka diterima dari
)31 ص/ 7 ج- (تفسير ابن كثير salah seorang dari mereka
“Itu adalah kambing qurban
berdua (Habil) dan tidak
Habil” diterima dari yang lain (Qabil).”
Definisi Qurban
hewan ternak yang هللا تَ َع َاَل
ِ ِه َما يُ ْذب َ ُح ِم َن النَّ َع ِم تَ َق ُّر ااب ا ََل َ ِ
disembelih untuk
mendekatkan diri kepada
ِ ْ َّ ِم ْن ي َ ْو ِم الْ ِع ْي ِد ا ََل أ ِخ ِر َأ ََّّي ِم الت
شيْ ِق
Allah di hari raya idul )122 /6 (مغين احملتاج
Adha hingga akhir hari
Tasyriq (Syaikh Khatib asy-
Syirbini, Mughni al-Muhtaj 6/122)
Hukum Qurban
Sabda Nabi: "Ada 3 hal ِه عَ َ َّل فَ َرائِ ُض َولَ ُ ُْك تَ َط ُّو ٌع
َ ِ ثَ َال ٌث
yang wajib bagi saya
dan sunah bagi kalian; النَّ ْح ُر َوالْ ِو ْت ُر َوالُُّّ َح
Qurban, witir, dan 2
rakaat salat Dluha" (HR
Ahmad dan al-Baihaqi
dari Ibnu Abbas)
Hukum Qurban
"Telah sampai kepada َ ِ قَا َل ال َّشا ِف ِعي َوبَلَ َغنَا َأ َّن َأ َاب بَ ْك ٍر َو ُ َُع َر َر
ِض
kami bahwa Abu Bakar هللا َع ْْنُ َما ََك ََن َال يَُُّ ِلح َي ِان َك َرا ِه َي َة َأ ْن يُ َرى
dan Umar (pernah) tidak
ُ
menyembelih Qurban /8 أَّنَّ َا َو ِاج َب ٌة (خمترص املزين مع اْلم
karena khawatir akan )283
dianggap wajib" (Mukhtashar
al-Muzani 8/283)
Hukum Qurban Menurut Abu Hanifah
Nabi: “Jika telah masuk « َم ْن-صَل هللا عليه وسمل- اَّلل ِ َّ ول ُ قَا َل َر ُس
Dzulhijjah dan ia mau ََك َن َ َُل ِذبْ ٌح ي َ ْذ َ َُب ُه فَا َذا ُأ ِه َّل ِه َال ُل ِذى الْ ِح َّج ِة
berqurban, maka فَ َال يَأْخ َُذ َّن ِم ْن َش ْع ِر ِه َو َال ِم ْن َأ ْظ َفا ِر ِه َشيْئاا
jangan potong rambut ) (رواه مسمل.» َ َح ََّّت يَُُّ ِلح
dan kuku, hingga ia
berqurban” (HR
Muslim)
Waktu Menyembelih
ات عَ ََل َما ٍ اَّلل ِِف َأ ََّّي ٍم َم ْعلُو َم َْ ِليَ ْشهَدُ وا َمنَا ِف َع لَه ُْم َوي َ ْذ ُك ُروا
ِ َّ اْس
َر َزقَه ُْم ِم ْن َبَ ِ مي َ ِة ْ َاْلنْ َعا ِم فَ ُ ُكوا ِم ْْنَا َو َأ ْط ِع ُموا الْ َبائِ َس الْ َف ِقري
]28/[احلج
028. Maka makanlah sebahagian
daripadanya dan (sebahagian
lagi) berikanlah untuk
dimakan orang-orang yang
sengsara lagi fakir.
Sedekah dan Hadiah
Miskin
Sendiri
Hadiah
Pemilik Dapat Bagian
َ ْ ْك لِال ِ لم ل ِي َم َع الْ ُم ْس ِل ِم َي ِمنْ ُه َما ن ََُّ ُه َه َذا َ َلَك ُم ا ْب ِن الْ ُم ْن ِذر َول َ ْم َأ َر ِ َْل
ْصا ِبنَا ِ ْ َ فَا ْن ُطب َِخ ل َ ْح ُمهَا فَ َال بَأْ َس ِبأ
ُون الْ َو ِاج َب ِة ا هـ ِ َ َ َلَك اما ِفي ِه َو ُم ْقتَ َض الْ َم ْذ َه ِب َأن َّ ُه َ َُي ُوز ا ْط َعا ُمهُ ْم ِم ْن
َ َض َّي ِة التَّ َط ُّوعِ د
“Jika daging Qurban dimasak maka boleh untuk dimakan
oleh kafir Dzimmi bersama umat Islam. Penjelasan ini adalah
perkataan Ibnu Mundzir. Saya (Imam Nawawi) tidak menjumpai
komentar ulama kita dalam masalah ini. Arah pendapat madzhab
kita memberi makan (daging Qurban yang sudah dimasak) kepada
mereka adalah boleh jika diambilkan dari Qurban Sunah, bukan
dari Qurban Nadzar” (Tuhfat Al-Muhtaj 41/145)
Wajib Disedekahkan
Sedekah dari hewan )40 ص/ 16 (ج- فتح الباري البن جحر
qurban adalah wajib
الَدَ قَة ِم ْْنَا فَا َّلَ ِحيح َأن َّ ُه َ َِيب التَّ ََدُّق َّ َو َأ َّما
menurut pendapat yang
sahih. Yang sempurna َوا ْ َْل ْْكَل َأ ْن، َض َّية ِب َما ي َ َقع عَلَ ْي ِه ِاال ْْس
ِ ْ ِم ْن ْ ُاْل
adalah sedekah sebagian . ي َ َت ََدَّق ِب ُم ْع َظ ِمهَا
besar qurban (al-Hafidz
Ibnu Hajar, Fath al-Bari
16/40)
Amal yang Utama
َما َ ُِع َل أ َد ِم ٌّي ِِف َه َذا الْ َي ْو ِم أفَُّْ َل ِم ْن َد ٍم ُ ْي َر ُاق االَّ َأ ْن يَ ُك ْو َن َر ِ اِحا ت ُْو َص ُل (رواه الطرباين ِف
)الكبري وفيه حيىي بن احلسن اخلش ين وهو ضعيف وقد وثقه جامعة
Artinya: "Tidak ada amal manusia yang lebih utama
di hari ini (Qurban) daripada menyembelih hewan
kecuali menyambung silaturrahim" (HR Thabrani,
dalam sandanya terdapat Yahya bin Hasan al-
Khusyani, ia dlaif tapi dinilai terpercaya oleh banyak
ulama)
“Tidak ada amal manusia
Kendaraan di
yang lebih dicintai oleh Akhirat
Allah di hari qurban dari
pada mengalirkan darah
hewan. Sebab hewan itu )112 ص/ 6 (ج- سنن الترمذى
akan datang di hari ِ َّ َما َ ُِع َل أ َد ِم ٌّ ِم ْن َ َُع ٍل ي َ ْو َم النَّ ْح ِر َأ َح َّب ا ََل
اَّلل
kiamat dengan ِم ْن اه َْر ِاق ادلَّ ِم اَّنَّ َا لَ َتأْ ِِت ي َ ْو َم الْ ِق َيا َم ِة ِب ُق ُر ِوَّنَا
tanduknya, rambutnya
َو َأ ْش َع ِار َها َو َأ ْظ َال ِفهَا
dan kaki-kakinya (HR al-
Turmudzi, hadis dhaif)
"Saya adalah orang ketujuh Arisan Qurban
bersama Rasulullah Saw,
kemudian Beliau memerintahkan
agar kami mengumpulkan uang
Dirham, kemudian kami membeli َع ْن َأ ِب ْا َْل َس ِد ال ُّسلَ ِمي َع ْن َأبِي ِه َع ْن َج لِد ِه قَا َل
hewan Qurban dengan 7 Dirham هللا عَلَ ْي ِه
ُ هللا َص ََّلِ ول ِ ُك ْن ُت َسا ِب َع َس ْب َع ٍة َم َع َر ُس
tadi. Kami berkata: "Ya
Rasulallah, kami membeli hewan
ك َر ُج ٍل ِمنَّا ِد ْر َهاما َو َس َّ َمل قَا َل فَأَ َم َرَنَ َ ْن َم ُع ِل ُ ِل
Qurban termahal". Kemudian ِ اه فَ ُقلْنَا ََّي َر ُسو َل
هللا ِ ْ فَ ْاش َ ََتينَا ُأ
ِ ِ َض َّي اة ِب َس ْبع ِ ادلَّ َر
Rasulullah Saw bersabda: هللا عَلَ ْي ِه
ُ هللا َص ََّلِ ول ُ فَقَا َل َر ُس.ل َ َق ْد َأ ْغلَ ْينَا َبِ َا
"Sesungguhnya hewan Qurban َو َس َّ َمل ا َّن َأفَُّْ َل الَُّّ َح َاَّي َأ ْغ َالهَا َو َأ ْ َسْنُ َا (رواه
yang terbaik adalah yang paling
mahal dan gemuk" (HR Ahmad no )اِحد
15533, al-Hafidz al-Haitsami tidak
mengomentari status hadis tersebut dan ia
memperbolehkan hal tersebut)
Untuk 1 Keluarga
صَل- ول ا َّ َِّلل ِ يُك عَ ََل َعهْ ِد َر ُس َ ُّ َع ْن َع َطا ِء ْب ِن ي ََس ٍار قَا َل َسأَلْ ُت َأ َاب َأي
ْ ُ وب ا َْلن ََْ ِار َّى َك ْي َف ََكن َِت الَُّّ َحا ََّي ِف
يَُُّ ِلح ِاب َّلشا ِة َع ْن ُه َو َع ْن َأه ِْل بَيْ ِت ِه-صَل هللا عليه وسمل- قَا َل ََك َن َّالر ُج ُل ِِف َعهْ ِد النَّ ِ ِ لب-هللا عليه وسمل
.ون ُ َُّث تَ َب َاَه النَّ ُاس فَ ََ َار َ ََك تَ َرى
َ ون َويُ ْط ِع ُمَ فَ َيأْ ُ ُُك
"Bagaimanakah Qurban kalian di masa Nabi Saw?".
Abu Ayyub menjawab: "Seseorang di masa Nabi
Saw menyembelih 1 kambing untuk dirinya
dan keluarganya. Mereka makan dari daging
kambing tersebut, dan mereka juga bersedekah dari
daging tersebut. Kemudian ini menjadi kebanggaan
bagi mereka sebagaimana kau lihat" (Riwayat
Thabrani dalam al-Kabir No 3920 dan Ibnu Majah
No 3138)
Doa Nabi Saw
Rasulullah menyembelih صَل هللا عليه- اَّلل ِ َّ ولُ َو ُأ ِ َِت ِب َكبْ ٍش فَ َذ َ ََب ُه َر ُس
domba dengan tangannya dan
berdoa: “Ya Allah, terimalah
اَّلل َأ ْك َ ُرب َه َذا ِ َّ ِب َي ِد ِه َوقَا َل « ب ِْس ِم-وسمل
ُ َّ اَّلل َو
dari ku dan dari umatku yang (رواه أبو.» َع ِ لّن َو َ َُّع ْن ل َ ْم يَُُّ ل ِح ِم ْن ُأ َّم َِّت
tidak berqurban” (HR Abu )داود واِحد
Dawun dan Ahmad)
Niat Qurban dan Aqiqah
Madzhab Hanbali berkata: )328 ص/ 3 (ج- فقه السنة
Jika hari qurban واذا اجمتع يوم النحر مع يوم: قالت احلنابةل
bersamaan dengan hari العقيقة فانه ميكن الاكتفاء بذبيحة واحدة
aqiqah, maka boleh
menyembelih 1 kambing
كام اذا اجمتع يوم عيد ويوم مجعة،عْنام
untuk keduanya” (Fiqh al- .واغتسل الحدهام
Sunah 3/328)
Qurban + Aqiqah
َع ْن عَ ِ ٍ لَل َأن َّ ُه ََك َن يَُُّ ِلح ِب َكبْ َش ْ ِي َأ َحدُ ُ ََما َع ِن النَّ ِ ِ لب َواْلخ َُر َع ْن ن َ ْف ِس ِه فَ ِقي َل َ َُل
يب َال ٌ يث غَ ِر ٌ قَا َل َأبُو ِع َيَس َه َذا َح ِد.فَ َقا َل َأ َم َر ِِن ِب ِه ي َ ْع ِّن النَّ ِ َّب فَ َال َأ َدعُ ُه َأبَدا ا
. يك ٍ ُش
ِ َ يث ِ ن َ ْع ِرفُ ُه االَّ ِم ْن َح ِد
”Ali menyembelih dua domba, yang satu atas nama
Nabi Muhammad Saw (dan beliau telah wafat),
dan yang kedua untuk dirinya sendiri. Ketika
ditanya tentang hal ini, Sayidina Ali berkata:
Rasulullah Saw yang telah memerintahkan hal ini
pada saya, dan saya tidak pernah meninggalkannya
selamanya” (HR al-Turmudzi No 1574)
Qurban Untuk Mayit
ُ َوقَا َل َع ْبد. َوقَ ْد َرخ ََّص ب َ ْع ُض َأه ِْل الْ ِع ْ ِمل َأ ْن يَُُّ َّح َع ِن الْ َم لي ِِت َولَ ْم يَ َر ب َ ْعُُّ ه ُْم َأ ْن يَُُّ َّح َع ْن ُه
ْك ِم ْْنَا َشيْئاا َّ َ هللا ْب ُن الْ ُم َب َار ِك َأ َح ُّب ا َ ََّل َأ ْن يُ َت ََد ََّق َع ْن ُه َو َال يَُُّ َّح َع ْن ُه َوا ْن
ْ ُ َْض فَ َال يَأ ِ
قُلْ ُت َ َُل َأبُو.ُش ٍيك قَا َل ُم َح َّم ٌد قَا َل عَ ِ َُّل ْب ُن الْ َم ِد ِ ِ ل.َوي َ َت ََد َّْق َبِ َا ُ ُِكلهَا
ِ َ يّن َوقَ ْد َر َوا ُه غَ ْ ُري
) 1574 اس ُه الْ َح َس ُن (رواه الَتمذى ُ ْ الْ َح ْس نَا ِء َما
ُ ْ قَا َل ُم ْس ِ ٌمل.اس ُه فَ َ ْمل ي َ ْع ِرفْ ُه
Turmudzi berkata: “Sebagian ulama memberi
keringanan untuk menyembelih hewan Qurban bagi
mayit, namun ulama yang lain tidak
memperbolehkannya. Abudllah bin Mubarak
berkata: Saya lebih senang kalau disedekahkan atas
nama mayit, bukan disembelihkan Qurban atas
nama mayit. Jika di-Qurbankan maka tidak boleh
memakannya sedikitpun dan bersedekah
keseluruhannya”.
Dalil Sedekah Almarhum
Jika seseorang َض َّالر ُج ُل َع ْن الْ َم لي ِِت ُمنْ َف ِرداا فَ ِاال ْح ِت َي ُاط َأ ْن فَا َذا َ َّ
berqurban untuk mayit, اَّلل تَ َع َاَل َأ ْع َ ُمل َ( .تفة اْلحوذي - دَّق َبِ َا ُ ُِكلهَا َو َّ ُ
ي َ َت ََ َ
maka untuk kehati- ج / 4ص )148
hatian ia sedekahkan َّ ناية احملتاج اَل ُشح املْناج ( -ج / 27ص )231قَا َل الْ َقفَّ ُال َ :و َم ََّت
َج َّو ْزَنَ التَُّّْ ِح َي َة َع ْن الْ َم لي ِِت َال َ َُي ُوز ْ َاْل ْ ُ
ْك ِم ْْنَا ِ َْل َح ٍد ب َ ْل ي َ َت ََد َُّق ِ َِب ِمي ِعهَا ِ َْل َّن
semuanya (Syaikh al- ْك عَ ََل ا ْذ ِن ِه َوقَ ْد تَ َع َّذ َر فَ َو َج َب التَّ ََد ُُّق َض َّي َة َوقَ َع ْت َع ْن ُه فَتَ َوقَّ َف َج َو ُاز ْ َاْل ْ ِ ْ ُاْل ْ ِ
Mubarakfuri, Tuhfat al- َبِ َا َع ْن ُه .
)Ahwadzi, 4/148
Wasiat atau Tanpa Wasiat
Secara qiyas, boleh qurban روضة الطالبني وعمدة املفتني ( -ج / 2ص
atas nama mayit, sebab )376
masuk sedekah. Menurut وهذا القياس يقتضي جواز التضحية عن امليت
pendapat lain tidak boleh ألَنا ضرب من الصدقة وقد أطلق أبو احلسن
jika tidak ada izin atau العبادي جواز التضحية عن الغري وروى فيه
wasiat, baik dari orang lain حديثا لكن يف التهذيب أنه ال جتوز التضحية
)atau mayit (al-Raudhah عن الغري بغري إذنه وكذلك عن امليت إال أن
يكون أوصى به.
Kirim Pahala Untuk Nabi
Muhammad bin Ishaq al- اق ال َّسَّراج الن َّْي اسابُوري أانَّهُ او اع ْن ُُما َّمد بْن إ ْس اح ا
Sarraj, guru Imam al- صلَّى ا ََّّللُ اعلاْيه او اسلَّ ام أا ْكثا ار م ْناختا ام اع ْن النَّب ا
Bukhari, mengkhatamkan ك ا ه. اع ْشارة اآالف اخْت ام ا ا ا ُ ْ ا ا
ل ذ
ا ل ث م ه ن
ْ ع ى ح
َّ ض و ٍ
ة
al-Quran untuk Nabi ب الشَّافعي ا ها ذ
ْ ما نَّ اولاك َّن اه ُؤاالء أائ َّمةٌ ُْمتاه ُدو ان فاإ
sebanyak 10.000 kali وز اك اما
َّضحياةا اع ْن الْغا ْري بغا ْري إ ْذنه اال اجتُ ُ أ َّ
ان الت ْ
khataman dan qurban ف يف صن ُصَّر اح به الْ ُم ا
ا
(Imam al-Nawawi, Minhaj
)al-Thalibin
Ongkos Penyembelih
Ali berkata: “Nabi صَل هللا عليه- اَّلل ِ َّ ولُ َع ْن عَ ِ ٍ لَل قَا َل َأ َم َر ِِن َر ُس
memerintahku untuk َ ََ َ َأ ْن َأقُو َم عَ ََل بُ ْد ِن ِه َو َأ ْن َأت-وسمل
دَّق ِبلَ ْح ِمهَا
mengurus ontanya, dan « َو ُجلُو ِد َها َو َأ ِجل َّ ِِتَا َو َأ ْن َال ُأع ِْط َ الْ َج َّز َار ِم ْْنَا قَا َل
sedekah dengan daging ) (رواه مسمل.» ََ َْن ُن ن ُ ْع ِطي ِه ِم ْن ِع ْن ِدَن
dan kulit, dan melarang
memberi upah begal
dari qurban. Upahnya
dari kami” (HR
Muslim)
Menjual Kulit Hewan Qurban
Tempat menyembelih
1 (ج- كفاية األخيار
Qurban adalah tempat )695 ص/
pemilik Qurban. Hukum فرع ُمل التضحية
memindah Qurban ada 2
pendapat, diqiyaskan بلد املضحي ويف
dengan memindah zakat. نقل األضحية
Pendapat yang benar
dalam masalah
وجهان خترجيا من
Qurban adalah boleh نقل الزكاة
(Kifayat Al-Akhrar) والصحيح هنا اجلواز
وهللا أعلم