Anda di halaman 1dari 135

ُُ َ َ َ َ ِ َ ِّ ‫َ َ ُ ل‬

‫وف‬ ِ ‫ِرياضة ا لس ِان في مخ ِار ِج و ِصف‬


ِ ‫ات الحر‬
Panduan Melatih Pengucapan Tempat-Tempat Keluarnya Huruf Beserta
Sifat-Sifat Yang Menyertainya

Penyusun : Nadhilah Muntazharah


Editor : Mohamad Dino Hadi Kusno, Lc
Desain Sampul : Ahmad Mj
Penerbit : Markaz Taajul Waqoor
Cetakan Pertama : Agustus 2020

PERHATIAN !
UNTUK KEBERKAHAN ILMU, DILARANG MEMPERBANYAK ISI BUKU INI
TANPA IZIN TERTULIS DARI PENYUSUN, DAN JIKA INGIN MENGUTIP ISI
BUKU HARUS MENYERTAKAN SUMBERNYA.
(0812 8083 8497)
Kata Pengantar

Bismillahirrahmanirrahiim…

‫احلمد هلل اذلي أنزل ىلع عبده الكتاب و لم جيعل هل عوجا و الصالة و السالم ىلع من‬
:‫علم و رتل كما سمع وبلغ رسالة ربه كما أمر صالة متصلة إىل يوم ادلين و بعد‬
Allah subhanahu wa ta’ala berfirman dalam surat al-Muzzammil ayat 4:
‫ُۡ َ َ ا‬
‫ َو َرت ِِّّل الق ۡرآن ت ۡرت ِّۡيال‬....
“… dan bacalah al-Quran dengan tartil”
Ketika Ali bin Abi Thalib ditanya tentang makna tartil, beliau menjawab :
ُ ۡ ُ َ ُ ‫ُهــــ َو تَــــ ۡجـــــويۡـــــ ُد الۡـــ‬
‫حــــ ُر ۡو ِّف َو َمــــ ۡعـــــ ِّرفــــة الـــــ ُوقــــ ۡو ِّف‬ ِّ
“ Tartil adalah mentajwidkan huruf dan mengetahui tempat berhentinya.”
Imam Ibnul Jazari mengatakan dalam kitab muqoddimah jazariyyah :
َ ۡ ٌ َ َّ َ َ
ِّ‫كــه‬ ٍ ‫إال ِّريَــاضـــة امـــ ِّر‬
ِّ ‫ئ ب ِّــفــ‬ ِّ‫َو لــ ۡيــ َس بَــ ۡيــنَــ ُه َو بَــ ۡيــ َن تــ ۡركِّــه‬
“ Dan tidak ada yang membedakan antara orang-orang yang mengamalkan tajwid
dengan orang yang meninggalkannya kecuali latihan terus menerus secara kontinu
dengan lisannya”.
Artinya, seseorang yang mempelajari tajwid tidak akan mendapatkan apa-apa, tidak
ada bedanya dengan orang yang tidak mempelajari tajwid kecuali bila ia rajin melatih
ilmu yang dipelajarinya dengan konsisten dan diiringi dengan kesabaran.
Alhamdulillah tingkat kesadaran atau perhatian kaum muslimin Indonesia saat ini
terhadap keinginan membaca al-Quran dengan baik dan benar begitu juga dalam
mengajarkannya semakin tinggi, terbukti dengan maraknya pelatihan dan kegiatan
belajar –mengajar membaca al-Quran dimana-mana.
Tetapi yang perlu diperhatukan adalah, untuk mengajar al-Quran dengan metode
apapun, bab makharijul huruf dan bab sifatul huruf merupakan skill dasar yang wajib
dikuasai oleh para pengajar dan pembelajar al-Quran, baik dari segi teori dan
praktiknya.
Sesuai nasihat Syaikh Dr. Aiman suwaid, beliau mengatakan :
Bahwa al-Quran yang agung :

1
• Tersusun dari 114 Surah
• Satu Surah tersusun dari beberapa ayat
• Satu Ayat tersusun dari satu atau dua kalimat
• Satu Kalimat tersusun dari beberapa kata
• Satu Kata tersusun dari beberapa huruf
Maka huruf adalah unit terkecil dalam bangunan menara besar ini, yaitu al-Quranul
'Adzim.
Karena itu beliau menasihatkan kepada kita semua, untuk yang pertama kali dipelajari
dalam belajar ilmu tajwid adalah bab makharijul huruf 'arabiyyah, baru kemudian bab
sifatul huruf dan seterusnya.
Sehingga kedua bab tersebut adalah hal yang wajib dikuasai para pengajar al-Quran
sebelum mengajarkan bab-bab yang lainnya dalam ilmu tajwid.
Oleh karena itu kami mencoba menyusun buku ini secara ringkas dan praktis untuk
memudahkan dan membantu kaum muslimin dalam mempelajari kaidah-kaidah dasar
membaca al-Quran secara teori dan praktek khusus bab makharijul huruf 'arabiyyah,
dan bab sifatul huruf. Serta sebagai sarana untuk mempelajari bacaan al-Quran dan
pengajaran yang efektif untuk digunakan.
Semoga dengan mempelajari buku ini dan mempraktikannya dengan bimbingan
seorang guru, dapat membantu kaum muslimin dalam berupaya untuk memperbaiki
dan memfasihkan bacaan al-Qurannya dengan baik dan benar dan semoga buku ini
juga bisa bermanfaat bagi penulis khususnya dan bagi pembaca pada umumnya dan
semoga Allah memberikan pahala yang besar terhadap guru-guru kita dan kedua
orang tua kita sehingga memudahkan kita semua dalam meraih surga dan ridha-Nya.
Aamiin.

Balikpapan, Oktober 2019

Penyusun

Nadhilah Muntazharah

2
Daftar Isi

Kata Pengantar……………………………………………………………………………… 1
Daftar Isi……………………………………………………………………………………….. 3
DALIL MATN MAKHARIJUL HURUF & SIFATUL HURUF………………… 6
TERJEMAH TAFSIRIYAH MAKHARIJUL HURUF & SIFATUL HURUF.. 8
SKEMA MAKHARIJUL HURUF……………………………………………………… 14
SKEMA SIFATUL HURUF……………………………………………………………… 16
MAKHRAJ JAUFI…………………………………………………………………………. 19
Itmamul Harakat…………………………………………………………………………… 20
Melatih Itmamul Harakat………………………………………………………………. 21
MAKHRAJ HALQI………………………………………………………………………… 23
Huruf Hamzah ) ‫…………………………………………………………………………( أ‬. 24
Huruf Ha ) ‫……………………………………………………………( ه‬..................... 27
Huruf ‘Ain ) ‫……………………………………………………………( ع‬.................... 30
Huruf Ha ) ‫…………………………………………………………………………………( ح‬ 33
Huruf Ghain ) ‫……………………………………………………………………………( غ‬ 36
Huruf Kha ) ‫………………………………………………………………………………( خ‬. 39
MAKHRAJ LISANI………………………………………………………………………… 43
Huruf Qof ) ‫………………………………………………………………………………( ق‬. 44
Huruf Kaf ) ‫………………………………………………………………………………( ك‬.. 47
Huruf Jim ) ‫……………………………………………………………( ج‬..................... 50
Huruf Syin ) ‫……………………………………………………………………………( ش‬.. 53
Huruf Ya ) ‫…………………………………………………………………………………( ي‬ 56
Huruf Dhad ) ‫…………………………………………………………………………( ض‬.. 59
Huruf Lam ) ‫………………………………………………………………………………( ل‬. 62
Huruf Nun ) ‫………………………………………………………………………………( ن‬. 65
Huruf Ra ) ‫…………………………………………………………………………………( ر‬. 68
Huruf Ta ) ‫…………………………………………………………………………………( ت‬ 71
Huruf Dal ) ‫…………………………………………………………………………………( د‬ 74
Huruf Tha ) ‫………………………………………………………………………………( ط‬. 77
Huruf Zai ) ‫…………………………………………………………………………………( ز‬ 80
3
Huruf Sin ) ‫………………………………………………………………………………( س‬. 83
Huruf Shad) ‫…………………………………………………………………………… ( ص‬ 86
Huruf Tsa ) ‫………………………………………………………………………………( ث‬. 89
Huruf Dzal ) ‫………………………………………………………………………………( ذ‬. 92
Huruf Dzha ) ‫……………………………………………………………………………( ظ‬.. 95
MAKHRAJ SYAFAWI……………………………………………………………………. 99
Huruf Fa ) ‫…………………………………………………………………………………( ف‬ 100
Huruf Ba ) ‫…………………………………………………………………………………( ب‬ 103
Huruf Mim ) ‫……………………………………………………………( م‬.................... 106
Huruf Wawu ) ‫……………………………………………………………………………( و‬ 109
MAKHRAJ KHAISYUMI………………………………………………………………… 113
Latihan Ghunnah…………………………………………………………………………… 114
EVALUASI……………………………………………………………………….............. 115
Perbedaan Pengucapan Huruf Hijaiyyah……………………………………….. 117
LATIHAN MAD THABI’I……………………………………………………………….. 118
LATIHAN TANWIN………………………………………………………………………. 121
LATIHAN AYAT-AYAT QURANIYYAH……………………………………………. 124
QS. AL-FATIHAH…………………………………………………………………………. 127
QS. AL-ZALZALAH……………………………………………………………………….. 128
LAMPIRAN-LAMPIRAN……………………………………………………………….. 129
DAFTAR PUSTAKA………………………………………………………………………. 131

4
MAKHARIJUL
HURUF

SIFATUL
HURUF

5
‫‪DALIL MATN MUQADDIMAH‬‬
‫‪JAZARIYYAH‬‬

‫َُۡ َۡ ُ َُۡ َ ۡ‬
‫منظومة ٱلمقدِّمة‬
‫‪1‬‬

‫ىلع قَارئِّ الۡ ُق ۡرآن أَ ۡن َي ۡعلَ َمهۡ‬ ‫َۡ َ ُ ََ‬


‫جيب‬
‫ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫فِّيما ِّ‬
‫َّ‬ ‫َ ُ َّ ۡ ُ‬ ‫ۡ َ ۡ َ ِّ ۡ ُ َّ‬
‫اظ وحجةِّ ٱلقراءِّ‬ ‫مِّن نظ ِّم إِّمام ٱحلف ِّ‬
‫َ‬ ‫ُ َ َّ ۡ ُ َ َّ ۡ ُ َ َّ ۡ َ‬
‫ىلع بۡ ِّن يُ ۡو ُسف‬‫ُمم ِّد ب ِّن ُمم ِّد ب ِّن ُمم ِّد ب ِّن ِّ ِّ‬
‫َ َ ُ َّ ُ َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬
‫ٱلمعرو ِّف بِّـ " ٱب ِّن ٱلزرِّ ِّي " ر ِِّحه ٱهلل تعاىل‬

‫ُ‬ ‫ۡ َ‬
‫ٱلـ ُمـقـ ِّد َمـة‬
‫ِّـع‬ ‫ف‬ ‫ا‬ ‫ـ‬ ‫ش‬
‫َّ‬
‫ـ‬ ‫ٱل‬ ‫ي‬ ‫ر‬ ‫ـج َ‬
‫ـز‬ ‫ـن ۡٱل َ‬ ‫ـد بۡ ُ‬‫ـم ُ‬‫ح َّ‬ ‫ُمـ َ‬ ‫َ ۡ‬
‫جـي عـفـوِّ َر ٍب َســامِّــعِّ‬ ‫َ ُ ُۡ َ‬
‫ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫يــقــول را ِّ‬
‫ـفــاهُ‬ ‫َُ ۡ َ َ‬
‫َعــلـي نــب ِّــيِّــهِّ ومــصــطـ‬
‫َ َ‬ ‫ـد لِّـلَّـهِّ َو َصــلَّــي ٱلـلَّ ُ‬
‫ــه‬ ‫ـمـ ُ‬ ‫ۡٱلــ َ‬
‫حـ ۡ‬
‫ــع ُ‬ ‫ۡ‬ ‫ـرآن َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ ُ‬ ‫َُ ۡ‬ ‫ـمــد َوآلِّـــهِّ َو َصـ ۡ‬ ‫ـحــ َّ‬ ‫ُمـ َ‬
‫حـبِّـهِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ـ‬ ‫م‬ ‫م‬ ‫ِّ‬ ‫ـ‬ ‫ـق‬ ‫ـرئِّ ٱلـ‬‫ِّ‬ ‫ـ‬ ‫ـق‬ ‫ومـ‬ ‫ـحــبِّـــهِّ‬ ‫ٍ‬
‫ـمـهۡ‬ ‫ـمـا َعـلَـي قَـارئــهِّ أَ ۡن يَـ ۡعـلَ َ‬ ‫ف ِّـ ۡي َ‬ ‫َ‬
‫ـد‪ :‬إِّن هـــ ِّذه ِّ ُمــقــد َِّمــ ۡه‬
‫َ َ ۡ ُ َّ َ‬
‫وبـــعــ‬
‫ِّ ِّ‬
‫ـمــواۡ‬ ‫ال أَ ۡن يَــ ۡعـلَ ُ‬ ‫ُّ ُ ۡ َ َّ ا‬
‫ـبـل ٱلـشـرو ِّع أو‬
‫َ ۡ َ‬
‫ق‬ ‫ـتــ ُمۥ‬ ‫حـ َّ‬ ‫ـمۥ ُمـ َ‬
‫ـيــه ُ‬ ‫ـب َعـلَـ ۡ‬ ‫إذ َواج ٌ‬ ‫ۡ‬
‫ِّ‬ ‫ِّ‬
‫ُّ َ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ ُ ۡ َۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َ َ‬
‫ـات‬
‫لِّـيـلـفِّـظـوا بِّـأفــصــحِّ ٱلـلــغ ِّ‬ ‫ات‬ ‫صـفـ ِّ‬ ‫مـخـارِّج ٱلــحــرو ِّف وٱلــ ِّ‬
‫ۡ‬ ‫َو َمـا َّٱلـذِّي ُر ِّس َ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ ۡ ۡ‬
‫ِّـف‬ ‫ـم ف ِّـي ٱلـ َمـ َصـاح ِّ‬ ‫ـف‬ ‫ـررِّي ٱلـتـجـوِّيـ ِّد َوٱلـ َمـ َواق ِّـ ِّ‬ ‫مـح ِّ‬
‫ُ َ‬
‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ََ َُۡ َۡ َ ُ ۡ ُ ۡ‬ ‫ِّـن ُكـل َمـ ۡقـ ُطـ ۡو ٍع َو َمــ ۡو ُصـ ۡول ب َ‬ ‫م ۡ‬
‫وتـاءِّ أنَث لم تـكن تكـتـب بِّـ‪:‬هـا‬ ‫ـها‬ ‫ٍ ِّ‬ ‫ِّ‬

‫‪1‬‬
‫‪Isi buku ini dinukil dari terjemah tafsiriyyah muqoddimah jazariyah karya ustadz Laili Al-Fadhli dan‬‬
‫‪Ustadz Abdur Rohman Fadholi.‬‬

‫‪6‬‬
‫ـخــارِّ ُج ۡٱلــح ُ‬
‫ــ ُر ۡو ِّف‬
‫َ َ‬
‫م‬
‫ٱخـ َت َ ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫خـ َت ُ‬
‫ـارهُ َ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َّ‬ ‫ََ‬ ‫وف َسـ ۡب َعـ َة َعـ َشـ ۡ‬ ‫خـار ُج ٱلـ ُ‬ ‫َ َ‬
‫ـب‬ ‫ـن‬
‫ِّ‬ ‫م‬ ‫ـ‬ ‫ي‬ ‫ِّي‬ ‫ذ‬ ‫ـ‬ ‫ٱل‬ ‫ـي‬ ‫ل‬‫ع‬ ‫ر‬ ‫ح ُر ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫مـ‬
‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ ُ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ُ‬
‫ــد ل ِّلــهــواءِّ تـنــتـ ِّهـي‬ ‫فـألِّــف ٱلـجـو ِّف وأخــتـاها و ِّه حــروف م ٍ‬
‫ـن َحـــاءُ‬ ‫ــم لِّــ َو ۡســ ِّطــهِّ فَــ َعــ ۡيـ ٌ‬ ‫ـاء ثُ َّ‬ ‫ـز َه ُ‬ ‫ـم ٌ‬ ‫حـلۡـق‪َ :‬ه ۡ‬ ‫ثُـ َّم ِِّلَقۡــ ََص ٱلـ َ‬
‫ِّ‬
‫َ ۡ ُ ُ َّ ۡ َ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ۡ َ ُ‬ ‫ََۡ ُ َ ۡ ٌ َ ُ َ‬
‫ان فـوق‪ ،‬ثـم ٱلـكـاف‬ ‫أدنـاه‪ :‬غـيــن خـاؤهـا‪ ،‬وٱلـقـاف‪ :‬أقـَص ٱلل ِّـسـ ِّ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ َ َ‬ ‫َ َّ ُ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫َ ۡ َ ُ َ َۡ ۡ ُ َ‬
‫ٱلشيـن يـا وٱلـضـاد‪ :‬مِّــن حــافـتِّـهِّ إِّذ ولِّـيــا‬ ‫جـيم ِّ‬ ‫أسـفـل‪ ،‬وٱلوسط‪:‬فـ ِّ‬
‫ُ ۡ َ َ َ‬ ‫َّ ُ َ ۡ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ َ َ ۡ َۡ َ َ َۡ ُ ۡ َ َ‬
‫ٱالضـراس مِّن أيـسـر أو يـمـنـاهـا وٱلـــالم‪ :‬أدنــاهــا لِّـمـنــتـهـاهـا‬
‫َ ۡ َۡ َ ُ‬ ‫ٱلــرا‪ :‬يُــ َدان ِّـ ۡ‬ ‫ٱجـ َعـلُوا َو َّ‬ ‫ت ۡ‬ ‫ون‪ :‬م ِّۡن َطـ َرف ِّـهِّ َتۡ ُ‬ ‫َ ُّ ُ‬
‫ـر أدخــل‬ ‫ٍ‬ ‫ـه‬ ‫ظ‬ ‫ـ‬ ‫ِّ‬ ‫ل‬ ‫ِّ‬ ‫ه‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـي‬ ‫وٱلـن‬
‫ِّـن‬‫ـر ُم ۡس َتـك ۡ‬ ‫وٱلصـفِّ ۡ‬
‫ـي ُ‬ ‫ِّـن ُعـلۡ َيا ٱلـ َّث َنايَـا َّ‬ ‫ـه َوم ۡ‬ ‫ِّـن ُ‬ ‫اء َوٱلــ َّد ُال َوتَــا‪ :‬م ۡ‬ ‫َوٱلـ َّطـ ُ‬

‫ـيـا‬ ‫ٱلــذ ُال َوثَــا‪ :‬ل ِّلۡــ ُعــلۡ َ‬ ‫َّ‬


‫ـاء َو‬
‫ٱلـظ ُ‬ ‫َ َّ‬ ‫ُّ ۡ َ‬
‫ٱلسـفـل و‬
‫َّ‬
‫ِّـن فـ ۡو ِّق ٱلـث َنـايَـا‬
‫ۡ ُ َ ۡ َ‬
‫ِّمـنـه وم‬
‫ٱلم ۡشفَ ۡ‬ ‫اف ٱلـ َّثـ َنايَـا ُ‬ ‫ٱط َ‬ ‫ـع ۡ‬ ‫ٱل َفا َم َ‬ ‫َّ َ ۡ َ ۡ‬ ‫ِّـن َط َرفَـ ۡيهـ َما‪َ ،‬و ِّمـ ۡن بَ ۡ‬ ‫م ۡ‬
‫ـه‬ ‫ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ـر‬ ‫ف‬ ‫ه‬ ‫ف‬ ‫ـ‬ ‫ٱلش‬ ‫ن‬ ‫ِّ‬ ‫ـط‬ ‫ِّ‬
‫ـشــ ُ‬
‫وم‬
‫َ ۡ ُ‬
‫ـها ٱلـخـي‬ ‫ـر ُج َ‬ ‫خ َ‬ ‫ۡ ُ َ ُ َّ ٌ َ ۡ‬
‫ــاء ِّمــيــم وغــنــة‪ :‬مـ‬ ‫ل ِّلــ َّشـ َفـ َتـ ۡيـن‪ۡ :‬ٱلـ َو ُاو بَ ٌ‬
‫ِّ‬
‫َ ُ ۡ‬
‫ات ٱلـح ُــ ُر ۡو ِّف‬‫صـفـ‬
‫ِّ‬
‫َّ ُ ۡ‬ ‫ُ ۡ َ ٌ ُ ۡ َ ٌ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َُ َ ۡ ٌ ۡ‬
‫ـد قـــل‬ ‫ـح مـص َمـتـة َو ِّ‬
‫ٱلـض‬ ‫مـنـفـت ِّ‬ ‫ـر َورِّخـ ٌو ُمـ ۡســ َتـ ِّفـل‬ ‫صـفاتهـاجـه‬
‫ِّ‬
‫ـكتۡ‬ ‫َ َ‬ ‫َ ۡ ُ َ َۡ ُ َ ۡ َ‬ ‫ك ۡ‬ ‫َ ۡ ُ ُ َ َ َ َّ ُ َ ۡ ٌ َ َ‬
‫ــط ب‬
‫جـد ق ٍ‬ ‫شـدِّيـدهـا لفـظ أ ِّ‬ ‫ـت‬ ‫مـهـمـوسـها‪ :‬فحثـه شخص س‬
‫ۡ‬ ‫َ َ ۡ ُ ُ ۡ ُ َّ َ ۡ‬ ‫ـن ر ۡخـو َوٱلـ َّشـدِّيۡـ ِّد‪ :‬ل ۡ‬
‫ِّـن ُعـ َم ۡ‬
‫ـط ق ِّظ َح َصـ ۡر‬ ‫وسـبع عل ٍو‪ :‬خص ض ٍ‬
‫غ‬ ‫ـر‬ ‫ََۡ َ‬
‫وبي ِّ ٍ‬
‫َۡ َ‬ ‫ُ ُ‬ ‫َ َ َّ ۡ ُ‬ ‫َ‬ ‫اء َظ ٌ‬ ‫ضـ ٌ‬‫َ َ ُ َ‬
‫حـ ُروف ٱلـ ُمذلـق ۡه‬ ‫ب‪ :‬ٱلـ‬ ‫و فـر مِّـن ل ِّ‬ ‫ـاء‪ُ :‬مـ ۡطـ َبـقـ ۡه‬ ‫اد َطـ ُ‬ ‫وصـاد‬
‫ب َجـد َوٱلـل ِّـ ۡ‬ ‫َ ۡ َ َ ٌ‬
‫ـة‪ :‬قُ ۡ‬ ‫َصـفــ ۡيــ ُر َهـا‪َ :‬صــ ٌ‬
‫اد َو َز ٌ‬
‫ـيــ ُن‪:‬‬ ‫ٍ‬
‫ـطـ ُ‬ ‫قـلـقـل‬ ‫اي سِّــ ۡيـ ُن‬ ‫ِّ‬
‫اف ُصـح َ‬ ‫َ ُ‬ ‫َ ۡ َ ُ َ َ ۡ‬ ‫َ َ ۡ َ‬
‫ـفــ َتــ َ‬ ‫َو ٌاو َويَــ ٌ‬
‫ـحـا‬ ‫ِّ‬ ‫حــر‬ ‫ٱالنـ ِّ‬
‫قـبـلـهـمـا و ِّ‬ ‫حـا‬ ‫كــنـا وٱنـ‬‫اء ُسـ ِّ‬
‫ۡ‬ ‫ُۡ َ ا‬ ‫َّ َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ‬
‫ٱس َت ِّطـل‬
‫ـادا ۡ‬ ‫ٱلشـي ض‬ ‫َول ِّلـتـفـ ِّ‬
‫شـي‪ِّ :‬‬ ‫ِّف ٱلال ِّم َوٱلـ َّرا َوب ِّـ َتـكـ ِّر ۡيــ ٍر ُجـ ِّعـل‬

‫‪7‬‬
TERJEMAH TAFSIRIYYAH
ُ َ ۡ
‫ٱلـ ُمـقـ ِّد َمـة‬
‫ِّـع‬ ‫ف‬ ‫ا‬ ‫ـ‬
َّ
‫ش‬ ‫ـ‬‫ٱل‬ ‫ي‬ ‫ر‬ ‫ـز‬ َ ‫ـن ۡٱل‬
َ ‫ـج‬ ُ ۡ‫ـد ب‬
ُ ‫ـم‬ ۡ َ
َ ‫ـفـو َرب َســامِّــعِّ ُمـ‬
َّ ‫ح‬ ‫ع‬ ‫ي‬ ‫ـ‬ ‫ج‬ ‫ا‬‫ر‬َ ‫يَــ ُقــ ۡو ُل‬
ِّ ِّ ِّ ٍ ِّ ِّ
Akan berkata seseorang yang mengharap ampunan dari Allâh ‫ ﷻ‬Rabb
(Tuhan) yang Maha Mendengar: Syamsuddîn Abul Khair Muhammad bin
Muhammad bin Muhammad bin ‘Alî bin Yûsuf Al-Jazarî Ad-Dimasyqî Asy-
Syâfi’î
َ َ ۡ َُ
ُ‫ـفــاه‬ َ َ ُ َّ‫ـد لِّـلَّـهِّ َو َصــلَّــي ٱلـل‬
‫ــه َعــلـي نــب ِّــيِّــهِّ ومــصــطـ‬ ُ ‫ـمـ‬ َ ‫ۡٱلــ‬
ۡ ‫حـ‬
Segala puji bagi Allâh ‫ ﷻ‬dan shalawat (rahmat) dari Allâh ‫ ﷻ‬ke atas
nabi-Nya dan manusia pilihan-Nya,
ُ ۡ ‫ـرآن َم‬ ُ ۡ
ۡ ‫ـقـ‬ ۡ َُ ۡ َ َ َ ‫ـمـ‬ َ ‫ُمـ‬
َّ ‫ـحــ‬
ِّ‫حـبِّـه‬
ِّ ‫ــع مـ‬ ِّ ‫ـرئِّ ٱلـ‬
ِّ ‫ـد وآلِّـــهِّ وصــحــبِّـــهِّ ومــقـ‬
ٍ
Yaitu Rasûlullâh Muhammad bin Abdillâh ‫ ﷺ‬juga seluruh keluarga dan
para sahabatnya, serta para Muqriil Quran (para ulama dan pengajar Al-
Quran)2 serta para pecinta Al-Quran.

‫ـه‬ َ َ‫ـمـا َعـلَـي قَـارئــهِّ أَ ۡن يَـ ۡعـل‬


ۡ ‫ـم‬ َ ‫ف ِّـ ۡي‬ 3 ۡ ‫ إ َّن َهـــذه ِّ ُمــ َقــد َِّمــ‬:‫ـد‬
‫ـه‬ ِّ ِّ
ۡ ‫َوبَــ‬
ُ ‫ـعـــ‬
ِّ ِّ
Kemudian setelah itu, sesungguhnya kitab ini merupakan
Muqaddimah (pendahuluan) yang berisi mengenai apa-apa yang wajib dan
selayaknya dipelajari oleh para pembaca Al-Quran.
ُ َ‫ال أَ ۡن يَــ ۡعـل‬
ۡ‫ـمــوا‬ ‫ُّ ُ ۡ َ َّ ا‬ َ ۡ َ ُ َّ َ ُ ُ
‫ـبـل ٱلـشـرو ِّع أو‬ ۡ ‫ـب َعــلَـ‬
‫ـيــ ِّهـم مــحــتــم ق‬
ۡ
ٌ ‫إذ َواج‬
ِّ
Maka wajib secara mutlak bagi para pembaca Al-Quran, sebelum
mereka mulai membaca Al-Quran, hendaklah terlebih dahulu mempelajari
dan memahami,
َ ُّ َۡ 4ۡ ُ ۡ َ ُ ۡ َ َ َ
ِّ ‫مـخـارِّج ٱلــحــ ُر ۡو ِّف َوٱلــ‬
َ
ِّ ‫ات لِّـيَــلــفِّــظــوا بِّـأفـصـحِّ ٱلـلـغ‬
‫ـات‬ ِّ ‫صـفـ‬

2
Dikatakan bahwa istilah Muqri digunakan untuk orang yang telah menguasai teori dan praktik
seminimalnya 7 qiraat. Adapun orang yang menguasai teori dan praktik qiraat seminimalnya satu
riwayat, namun masih kurang dari 7 qiraat maka dikenal dengan istilah Qâri..
3 ۡ َ َّ َ ُ
Dalam riwayat lain: ‫مقدمه‬.
ُ
4
Dalam riwayat lain: ‫ِِّلَ ۡن ِّطقوا‬
8
Tempat-tempat keluarnya huruf hijaiyyah serta sifat-sifat yang
mengiringinya, agar mereka bisa mengucapkan huruf demi huruf tersebut
dengan bahasa yang paling fasih.
َ ‫ـف َو َمـا ٱلَّــذِّي ُر ِّس‬ ۡ ۡ ۡ َّ َ ُ
ِّ ‫ ف ِّـي ٱلـ َمـ َصـاح‬5 ‫ـم‬
‫ِّـف‬ ِّ ‫ـررِّي ٱلـتـجـوِّيـ ِّد َوٱلـ َمـ َواق ِّـ‬
ِّ ‫مـح‬
Menguasai dan mampu menerapkan kaidah-kaidah tajwid juga
kaidah-kaidah waqaf (cara berhenti dan memulai membaca Al-Quran) dengan
baik dan benar, serta memahami apa-apa yang tertulis pada mushaf-mushaf
‘Utsmânî,6
َ َ ۡ ُ ۡ ُ َ َۡ َُۡ ََ َ ۡ ُ ۡ
‫هـا‬:‫ِّـن كـ ِّل َمـقـ ُطـ ۡو ٍع َو َمــ ۡو ُصـ ۡو ٍل بِّـها وتـاءِّ أنَث لم تـكن تكـتـب بِّـ‬
ۡ ‫م‬
Di antaranya mengenai dua kata yang tertulis disambung atau
dipisah, juga mengenai penulisan huruf Ta ta’nits (huruf Ta yang digunakan
untuk menunjukkan perempuan/ feminin) yang tidak ditulis dengan Ta
marbûthah (yakni Ta yang berbentuk seperti huruf Ha dengan dua titik di
atasnya (‫)ة‬, melainkan ditulis dengan Ta maftûhah (‫)ت‬, padahal biasanya Ta
ta’nits ditulis dengan Ta marbûthah bukan Ta maftûhah (Ta asli).

5
Dalam riwayat lain:
َ ‫ُر ِّس‬
‫ـم‬
6
Tiga hal yang harus diketahui bagi pembaca alquran, pertama: makharijul huruf, sifatul huruf dan
kaidah-kaidah (hukum-hukum) tajwid, kedua: waqaf dan ibtida, ketiga: memahamai apa yang tertulis
pada mushaf-mushaf Utsmani.

9
ُ ‫خـار ُج ۡٱلـ‬
‫حـ ُر ۡو ِّف‬
َ َ
‫مـ‬
ِّ
ۡ
ۡ َ‫ٱخــتَـب‬ ۡ َ
ُ َ‫ـخـت‬
َ ُ‫ـاره‬ َّ ََ ۡ َ َ َ َ ۡ َ ُ
ُ ‫ٱلـح‬ َ َ
ُ ‫ـخــار‬
‫ـر‬ ‫ــن‬
ِّ ‫م‬ ‫ي‬ ‫ِّي‬
‫ذ‬ ‫ـ‬ ‫ٱل‬ ‫ـي‬‫ل‬ ‫ع‬ ‫ـر‬ ‫ـ‬‫ش‬‫ـ‬‫ـ‬‫ع‬ ‫ـة‬ ‫ـع‬‫ب‬ ‫س‬ ‫وف‬
ِّ ‫ـر‬ ‫ج‬ ِّ ‫م‬
Tempat-tempat keluar huruf hijaiyyah itu berjumlah 17 (tujuh belas)
tempat untuk 29 (dua puluh sembilan) huruf hijaiyyah, berdasarkan pendapat
yang terpilih dari para Ulama Ahli Qiraah.7 Ini merupakan pendapat yang
dipilih oleh Al-Imam Ibnul Jazarî.
ۡ َ‫ــوا ِّء ت‬ َ ۡ‫وف َمـــد ل ِّل‬
ُ ُ ُ َ َ ۡ ُ 8 ۡ َ ُ َ َ
‫ــنــتَــ ِّهـي‬ َ ‫ـه‬ ٍ ‫ــر‬‫ح‬ ‫ي‬ ‫ـ‬‫ه‬
ِّ َ
‫و‬ ‫ا‬ ‫ـ‬‫اه‬ ‫ــ‬‫ت‬ ‫ــ‬‫خ‬ ‫وأ‬ ‫ف‬
ِّ ‫ـو‬ ‫ـ‬‫ج‬ ‫ـ‬‫ل‬‫ٱ‬ ‫ف‬ ‫فـألِّــ‬
Maka pada al-jauf (rongga, yang mencakup rongga tenggorokan
hingga rongga mulut), terdapat Alif dan saudari-saudarinya yakni huruf-huruf
mad (Waw mad dan Ya mad) yang berhenti seiring dengan berhentinya nafas.
Makhraj jauf disebut juga makhraj muqaddar.
ُ‫ فَــ َعــ ۡيـــ ٌن َحــاء‬9:ِّ‫ــم لِّــ َو ۡســ ِّطــه‬
َّ ُ‫ـاء ث‬ ۡ ‫ َهـ‬:‫ٱلــحـلۡـق‬
ُ ‫ـمــ ٌز َه‬ َ َ ۡ َ َّ ُ
ِّ ‫ثــم ِِّلقــَص‬
Kemudian pada tenggorokan yang paling jauh dari rongga mulut,
tepatnya pada pangkal pita suara (laring), keluar dua huruf: Hamzah dan Ha.
Kemudian pada tenggorokan bagian tengah, yakni pada katup epiglotis
(lisânul mizmâr) keluar huruf ‘Ain dan Ha,
ُ َ ۡ َّ ُ ُ ۡ َ
‫ـم ٱلـكـاف‬ َ ۡ‫ أَق‬:‫اف‬
َ ‫ـَص ٱلل‬
‫ ث‬،‫ِّــســا ِّن فــوق‬
ُ َ ۡ َ ُ َ ٌ ۡ َ ُ ََۡ
‫ وٱلـقــ‬،‫ــن خــاؤهـا‬‫ غــي‬:‫أدنــاه‬
Pada tenggorokan luar (adnal halqi), yang paling dekat dengan rongga
mulut, keluar huruf Ghain dan Kha, tepatnya merupakan persentuhan antara
bagian akar lidah (jadzrul lisân) dengan uvula, yakni daging yang tersambung
dengan langit-langit dan merupakan persimpangan antara rongga mulut
dengan rongga hidung.
Adapun huruf Qaf keluar dari pangkal lidah (aqshal lisan)yang
bersentuhan dengan langit-langit atas, maksudnya yakni langit-langit yang
lunak.
Kemudian huruf Kaf...
ۡ َ َّ َ
ُ ‫ٱلـض‬ َ ُ َۡ ۡ َ ُ َ َۡ
‫ِّــن َحــافـتِّـهِّ إِّذ َولِّــيَـــا‬
ۡ ‫ م‬:‫ــاد‬ ‫ـن يَـا و‬
ُ ‫ش ۡي‬
ِّ ‫ج ۡيـ ُم ٱلـ‬
ِّ ‫ ف‬:‫ وٱلـوسـط‬،‫أسـفـل‬
‫ـ‬

7
Perlu diketahui, para ulama berbeda pendapat tentang jumlah makharijul huruf, yaitu: pertama; 29
makhraj. Pendapat ini menyatakan bahawa huruf hijaiyah yang berjumlah 29 memiliki makhrajnya
masing-masing. Kedua; 17 makhraj. Ini adalah pendapat al-Khalil bin Ahmad al-Farahidi. ketiga; 16
makhraj. Pendapat ini dinyatakan oleh Sibawaih, Makki, ad-Dani dan asy-Syathibi. Mereka
menggugurkan makhraj al-jauf dan memindahkan huruf-hurufnya ke makhraj huruf aslinya. Keempat;
14 makhraj. Ini adalah pendapat al-Farra, Quthrub dan al-Jarmi. Mereka menggugurkan makhraj jauf

ٌ َ
dan menjadikan huruf lam, ra dan nun berada dalam satu makhraj.
8
Dalam riwayat lain: ‫ف أل ِّف‬
ۡ َ ۡ
ِّ ‫ل ِّلجو‬.
9
Dalam riwayat lain: ِّ‫طه‬
َ َ ‫َوم ِّۡن‬
ِّ ‫وس‬
10
Tempat keluarnya di bawah huruf Qaf, maksudnya yakni persentuhan
antara pangkal lidah dengan langit-langit yang keras dan yang lunak sekaligus,
sedikit di bawah tempat keluarnya huruf Qaf.
Pada tengah lidah (wasatul lisan) keluar huruf Jim bila disentuhkan ke
langit-langit, serta keluar huruf Syin dan Ya bila digerakkan mendekati langit-
langit (tanpa menempel).
Huruf Dhad keluar dari sisi/tepi lidah (hafatul lisan) yang memanjang
dari pangkal sisi lidah hingga ke ujung sisi lidah, saat bersentuhan dengan...
َ َ َ ۡ ُ َ َ ۡ َ ُ َّ َ َ َ ۡ ُ َۡ َ َ َۡ ۡ َ ‫ـر‬
َ ‫ض‬ۡ َ
‫ أدنــاهــا لِّـمــنــتــهـاهـا‬:‫اس مِّـن أيـسـر أو يــمــنـاهــا وٱلـــالم‬ ‫ٱال‬
Gigi geraham, baik yang sebelah kiri ataupun sebelah kanan, bahkan
bisa juga kedua sisi lidah disentuhkan dengan gigi geraham yang kiri dan yang
kanan sekaligus.
Huruf Lam keluar dari ujung sisi lidah yang merupakan akhir dari
tempat keluarnya huruf Dhad di sebelah kiri melingkar hingga sebelah kanan,
melalui akhir dari ujung sisi lidah pada bagian depan (kepala lidah).
Disentuhkan dengan langit-langit yang dekat dengan gusi gigi seri atas.
ُ َ َۡ ۡ َ َّ ‫ٱجـ َعـلُوا َو‬
َ ُ‫ ي‬:‫ٱلــرا‬
ۡ ‫ــدان‬ ۡ ‫ـت‬ ۡ َ‫ـرف ِّـهِّ ت‬
ُ ‫ـح‬ ُ ُّ َ
َ ‫ مِّـ ۡن َط‬:‫ـون‬
‫ـر أدخــل‬
ٍ ‫ــه‬‫ِّــظ‬ ‫ل‬ ‫ه‬
ِّ ‫ــ‬‫ِّــي‬ ‫وٱلـن‬
Dan huruf Nun keluar dari ujung lidah yang bersentuhan dengan langit-
langit di bawah tempat keluarnya huruf Lam, lebih dekat ke gusi gigi seri atas.
Adapun huruf Ra keluar dekat dengan tempat keluarnya huruf Nun,
namun sedikit masuk ke punggung lidah, yakni berada di sekitar makhraj Nun
dan Lam.
َّ ۡ ۡ ‫ م‬:‫ٱلــد ُال َوتَــا‬
ۡ ‫ـر ُم ۡستَـك‬
‫ِّـن‬ َّ ،‫ٱلـثـنَايَـا‬
ۡ ‫وٱلص ِّف‬
ُ ‫ـي‬ ‫ــه َومِّــ ۡن ُعـلـيَـا‬
ُ ‫ِّــن‬ َّ ‫ـاء َو‬ َّ ‫َو‬
ُ ‫ٱلـط‬
Huruf Tha, Dal, dan Ta keluar dari bagian ujung lidah yang bersentuhan
dengan bagian belakang tempat tumbuh gigi seri atas. Huruf-huruf Shafîr
(yakni Shad, Zay, dan Sin) keluar bila ujung lidah tegak/ sejajar...
ۡ ُ ۡ َ ُ َّ َّ َ َ ۡ ُّ َّ ۡ َ‫ِّـن ف‬ ُ ‫مِّـ ۡن‬
‫ــعـلــيَــا‬ ‫ ل ِّل‬:‫ــاء َوٱلــذال َوثــا‬
ُ ‫ٱلــظ‬ ‫ــو ِّق ٱلـثـنَـايَـا ٱلـسـفـل و‬ ۡ ‫ـه َوم‬
…..Dan mendekat ke atas gigi seri bawah.
Adapun huruf Zha, Dzal, dan Tsa lebih tinggi lagi,
ۡ َ‫ـشـرف‬
‫ـه‬
ۡ ُ
‫ٱلـم‬ ‫ـا‬
َّ
َ‫ٱلـثنَاي‬ ‫اف‬ َ ‫ٱط‬
‫ـر‬ َ ‫ـفـ ۡه فَٱلۡ َفا َم‬
ۡ ‫ـع‬ َ َّ ۡ َ‫ َوم ِّۡن ب‬،‫ـمـا‬
‫ـط ِّن ٱلـش‬ ۡ ََ َ ۡ
َ ‫ـيـه‬
ِّ ِّ ِّ ‫مِّـن طـرف‬
Yakni keluar dari persentuhan ujung lidah dengan ujung gigi seri atas.
Adapun huruf Fa keluar dari perut bibir bawah yang bersentuhan
dengan ujung gigi seri “yang mulia”, maksudnya yang atas.
ُ ‫ــش‬
‫ــوم‬
ُ ۡ َ َ ‫ج‬
‫ـهـا ٱلـخــي‬ ُ ‫ــر‬
َ ‫ـخ‬ۡ َ ٌ َّ ُ َ
‫ م‬:‫وغـنــة‬ ‫ـم‬ ۡ ‫ــاء م‬
ُ ‫ِّــي‬ َ ۡ‫ ٱل‬:‫ــيــن‬
ٌ َ‫ــو ُاو ب‬ َ َّ
ۡ َ‫ـفــت‬‫ل ِّلـش‬
ِّ
Dari dua bibir keluar huruf Waw, Ba, dan Mim.
Sedangkan huruf-huruf Ghunnah (suara dengung pada Nun dan Mim)
tempat keluarnya adalah rongga hidung.

11
ُ ‫ات ۡٱلـ‬
‫حـ ُر ۡو ِّف‬ ُ ‫صـ َفـ‬
ِّ
ۡ ُ َّ ٌ َ َ ۡ ُ ٌ َ ۡ ُ ۡ َ ۡ ُ ٌ ۡ َ ٌ ۡ َ َ ُ َ
‫ـد قـــل‬ ِّ ‫ـمـتـة َو‬
‫ٱلـض‬ ‫صـفـاتـهـا جـهـر و ِّرخــو مـســتـفِّـل مـنــفـتِّـح مـص‬
ِّ
Sifat-sifat huruf itu di antaranya: Jahr (jelas/ tertahannya udara),
Rakhâwah (mengalirnya suara), Istifâl (merendahnya lidah), Infitâh
(terbukanya antara lidah dengan langit-langit), dan Ishmât (suara yang
dianggap lebih sulit keluar). Sifat-sifat di atas merupakan sifat-sifat yang
memiliki lawan.
Adapun lawan-lawannya adalah:
َ َ
ۡ‫ـكـت‬ َ ۡ َ ُ ۡ َ َ ُ ۡ َ ۡ َ َ ٌ ۡ َ ُ َّ َ َ َ ُ ُ ۡ َ
‫ــط ب‬
ٍ ‫جـد ق‬ِّ ‫ فـحثـه شـخـص سكـت شــدِّيـدهـا لـفـظ أ‬:‫مـهـمـوسـها‬
Sifat Hams (mengalirnya udara, tidak tertahan di pita suara) yang
merupakan lawan dari sifat Jahr, huruf-hurufnya terkumpul pada kalimat
“Fahatstsahu Syakhshun Sakat”, yakni huruf Fa, Ha, Tsa, Syin, Kha, Shad, Sin,
Kaf, dan Ta.
Sifat Syiddah (kuat/ tertahannya suara), yang merupakan lawan dari
sifat Rakhâwah, huruf-hurufnya “Ajid Qathin Bakat”, yakni Hamzah, Jim, Dal,
Qaf, Tha, Ba, Kaf, dan Ta.
ۡ
ۡ َ ‫ِّـظ َح‬ ۡ َ َّ ُ ۡ ُ ُ ۡ َ َ ۡ َ ُ ۡ ۡ َّ َ ۡ َ ۡ ََ
‫ص‬ ‫ـط ق‬
ٍ ‫ خص ضـ‬:‫ لِّـن عـمـر وسـبـع عـل ٍو‬:‫ــو وٱلـشـدِّيـ ِّد‬
‫غ‬ ٍ ‫وبـيــن ِّرخ‬
Dan di antara sifat Rakhâwah dan Syiddah ada sifat pertengahan
(bayniyah/ tawassuth), yang huruf-hurufnya terkumpul dalam “Lin ‘Umar”,
yakni Lam, Nun, ‘Ain, Mim, dan Ra.
Dan ada tujuh huruf yang pangkal lidah terangkat saat
mengucapkannya (Isti’lâ, lawan dari Istifâl), terangkum dalam “Khushsha
Dhaghthin Qizh”, yakni Kha, Shad, Dhad, Ghain, Tha, Qaf, dan Zha.
ۡ ‫لمـ ۡذلَـ َق‬
‫ـه‬
ُ ُ ُ
ُ ‫وف ٱ‬ ‫ب) ٱلـحر‬
ُ ۡ 10 َّ َ َ ۡ َ َ ۡ ُ ٌ َ ُ َ ٌ َ ُ َ َ
ِّ ‫ مـطـبـقـه و (فـر مِّـن ل‬:‫وصــاد ضــاد طــاء ظــاء‬
Huruf Shad, Dhad, Tha, dan Zha merupakan huruf-huruf yang memiliki
sifat Ithbâq, yakni lidah terangkat sangat tinggi hingga seolah- olah menempel
langit-langit dan tidak menyisakan ruang antara lidah dengan langit-langit,
merupakan lawan dari sifat Infitâh.
Dan “Farra Min Lubb”, yakni huruf Fa, Ra, Mim, Nun, Lam, dan Ba
merupakan huruf-huruf yang dianggap lebih mudah dan cepat dikeluarkan
(Idzlâq) dibandingkan selainnya (Ishmât), disebabkan letaknya yang dekat
dengan pintu keluar (mulut).11

10 َّ َ
Dalam riwayat lain: ‫وف ِّر‬
11
Sifat idzlâq dan ishmât tidak berkaitan dengan kesempurnaan pengucapan atau kefasihan lisan.
Kedua sifat ini erat kaitannya dengan bahasa Arab seperti ilmu shorof, bukan tahsîn.

12
َ ‫ـب‬
ۡ ‫جــد َوٱلـل‬
ُ ‫ِّــي‬ ُ ‫ـط‬ ٌ َ َ ۡ َ ُ ۡ
ۡ ُ‫ ق‬:‫ــة‬ ٌ ‫ َص‬:‫ــر َهــا‬
ٌ ‫ــاد َو َز‬ ۡ ِّ‫َصــف‬
ُ ‫ــي‬
:‫ــن‬ ٍ ‫اي سِّــيــن قـلـقـل‬
Juga ada huruf-huruf yang tidak memiliki lawan, di antaranya sifat
Shafir (huruf yang memiliki desis khas), yakni huruf Shad, Zay, dan Sin.
Adapun huruf-huruf yang memiliki sifat Qalqalah12
(goncangan/memantul) adalah “Quthbu Jadin”, yakni huruf Qaf, Tha, Ba,
Jim, dan Dal.
Dan huruf yang memiliki sifat Lîn (lembut)...
َ ‫حـ‬ ُ َ ۡ َ َ ُ َ ۡ َ َ ۡ َ 13 َ
َ ‫ـفــتَــ‬
‫ـحـا‬ ِّ ‫ــراف ُصــ‬‫ح‬ِّ ‫ٱالنـ‬
ِّ ‫ و‬،‫ـحــا قـبـلـهـمـا‬ ‫كــنـا وٱنـ‬ ٌ ‫َو ٌاو َويَــ‬
ِّ ‫اء ُسـ‬
Yaitu huruf Waw dan Ya bila keduanya dalam keadaan sukun dan
huruf sebelumnya berharakat fathah.
Dan sifat Inhirâf (menyimpangnya makhraj)14 dibenarkan..
ۡ ‫ۡ ُ َ ا‬ ۡ
َ َّ َ ‫ــل‬ ۡ َ َ َّ َ َّ
ُ ‫ـكـريۡـر‬
15
‫ٱستَ ِّطـل‬
ۡ ‫ادا‬
‫ِّن‬ ‫ ٱلشِّـيـن ض‬:‫للـتـفـشِّـي‬ ‫و‬ ِّ‫جــع‬ ٍ ِّ ‫ِّف ٱلـال ِّم وٱلــرا وبِّـت‬
Pada huruf Lam dan Ra saja. Huruf Lam makhrajnya menyimpang ke
makhrajnya Nun saat mengucapkan Lam tebal dan huruf Ra menyimpang ke
makhrajnya Lam saat mengucapkan Ra tipis. Lalu huruf Ra juga memiliki sifat
Takrîr (getaran yang berulang).
Huruf Syin memiliki sifat Tafasysyî (udara yang berhembus deras dan
menyebar di dalam mulut). Sedangkan huruf Dhad memiliki sifat istitholah.

12
Qalqalah artinya getaran yang kuat, sangat tampak dengan pantulan suara saat huruf-hurufnya
sukun.
13 ََ َ
Dalam riwayat lain: ‫سكنا‬.
14
Sebagian Ulama mengatakan penyimpangan di sana bukan pada makhraj tapi pada aliran suara dari
Jauf.
ۡ ُ ۡ
15
Dalam riwayat lain: ‫طل‬
ِّ ‫ٱست‬.
13
ْ ‫ْمخارجْالحرو‬
MAKHARIJUL HURUF/‫ف‬
(Tempat-Tempat Keluarnya Huruf)
AL JAUF AL HALQ AL LISAN ASY SYAFATAN AL KHAISYUM
(Rongga Mulut & (Tenggorokan) (Lidah) (Kedua Bibir) (Rongga Hidung)
Rongga Tenggorokan)
10 Makhraj
1 Makhraj Untuk 3 3 Makhraj Untuk 6 Huruf Untuk 18 1 Makhraj Untuk Sifat
2 Makhraj Untuk 4 Huruf Hijaiyyah
Huruf Mad Hijaiyyah Huruf Ghunnah
Hijaiyyah
Alif sukun (ْ‫ )ا‬yang Huruf Hamzah (‫ & )ء‬Ha (‫)ه‬ Huruf Mim (‫)م‬

14
sebelumnya berharakat Tenggorokan bagian Kedua bibir bertemu dalam keadaan
fathah. bawah tertutup disertai ghunnah dari hidung
Contoh : ‫قال‬
Huruf Ba (ْ‫)ب‬
Wawu sukun (ْ‫ )و‬yang Huruf ‘ Ain (‫ & )ع‬Ha (‫)ح‬ Pangkal hidung bagian atas,
Kedua bibir bertemu dalam keadaan tempat keluarnya seluruh
sebelumnya berharakat Tenggorokan bagian
tertutup bunyi ghunnah pada setiap
dhommah. tengah
Huruf Wawu (‫)و‬ huruf mim (‫ )م‬dan nun (‫)ن‬
Contoh : ‫ْْْقالوْا‬
Kedua bibir dengan
Ya sukun (ْ‫ )ي‬yang memonyongkannya
sebelumnya berharakat Huruf Ghain (‫ & )غ‬Kha (‫)خ‬ Huruf Fa (ْ‫)ف‬
kasroh. Tenggorokan bagian atas Ujung gigi seri atas bertemu dengan
Contoh : ‫ْقيل‬ perut bibir bawah
AQSHAL LISAN WASATUL LISAN HAAFATUL LISAN THARAFUL LISAN
(Pangkal Lidah) (Tengah Lidah) (Tepi Lidah) (Ujung Lidah)
2 Makhraj Untuk 2 1 Makhraj Untuk 3 Huruf 2 Makhraj Untuk 2 Huruf
5 Makhraj Untuk 11 Huruf Hijaiyyah
Huruf Hijaiyyah Hijaiyyah Hijaiyyah
Huruf Jim (‫)ج‬ Huruf Dhad (‫)ض‬ Huruf Nun (‫)ن‬
Huruf Qof (‫)ق‬
Tengah lidah menyentuh langit- Salah satu tepi lidah Ujung lidah bertemu langit-langit dekat gusi gigi seri
langit, sehingga makhrajnya bagian samping, atau atas disertai ghunnah
Pangkal lidah
tertutup sempurna kedua-duanya secara
menyentuh langit- Huruf Ra (‫)ر‬
bersamaan, bertemu
langit lunak, sedikit Punggung ujung lidah, dekat dengan makhraj nun dan
dengan gigi geraham
di belakang makhraj lam, yang bertemu dengan langit-langit yang sejajar
Huruf Syin (‫)ش‬ bagian atas
huruf kaf (‫)ك‬ dengannya

15
Tengah lidah sedikit terangkat,
dan tidak menyentuh langit-
Huruf Ta (‫ )ت‬Dal (‫ )د‬Tha (‫)ط‬
langit, sehingga makhrajnya
Ujung lidah menempel pada pangkal gigi seri atas
tidak tertutup
Huruf Kaf (‫)ك‬ Huruf Lam (‫)ل‬
Ujung tepi lidah menempel
Huruf Zai (‫ )ز‬Sin (‫ )س‬Shad (‫)ص‬
Pangkal lidah pada langit-langit dekat gusi
Huruf Ya (‫)ي‬ Ujung lidah sejajar dengan ujung gigi seri bawah
menyentuh langit- gigi-gigi bagian atas
Tengah lidah sedikit terangkat,
langit lunak dan
dan tidak menyentuh langit-
keras sekaligus Huruf Tsa (‫ )ث‬Dzal (‫ )ذ‬Zha (‫)ظ‬
langit, sehingga makhrajnya
Ujung lidah keluar menyentuh ujung gigi seri atas
tidak tertutup
SIFATUL HURUF / ‫ف‬
ْ ‫صفاتْالحرو‬
(Sifat- Sifat Huruf )

1. SIFAT YANG MEMILIKI LAWAN


HAMS (Samar atau Tersembunyi) JAHR (Terang atau Jelas)
Mengalirnya udara dengan deras Tertahannya udara saat
saat mengucapkan huruf-huruf 1 mengucapkan huruf - huruf jahr
hams (‫ب‬ َ َّْْ‫ضْْ َجد‬
َْ َ‫طل‬ َ ْْ‫نْْقَ ِارئْْ ِْذي‬
ٍّ ‫غ‬ َ ‫عظُ َم‬
ُْ ‫ْْوز‬ َ )
َ ٌ‫) فَ َحثَّهُْ شَخص‬
(َْ‫سكَت‬ ْ
SYIDDAH (Kuat) RAKHAWAH (Lembut)
Tertahannya suara saat huruf- Mengalirnya suara saat
2
hurufnya diucapkan mengucapkan huruf-hurufnya
(ْ‫) أ َ ِجدْقَطٍّ ْبَكَت‬ (‫سا ٍّْه‬
َ ْْ‫ي‬ َ ‫ص‬
َّ ‫ْْز‬ ُ ‫ظْْفَضَّ ْْشَو‬
َّ ‫ِثْْ َح‬
َّ ‫) ُخذْْغ‬
BAYNIYYAH (Pertengahan)
Pertengahan antara syiddah dan rakhawah
( ‫ع َم ُْر‬
ُ ْ‫) لِن‬
ISTI’LA (Tinggi atau Terangkat) ISTIFAL (Menurun atau Merendah)
Terangkatnya lidah kearah langit- Huruf-huruf yang diucapkan dengan
langit saat mengucapkan huruf- keadaan lidah yang rileks dan
hurufnya, sehingga aliran suara tertahan didasar mulut
3
mengalir ke arah langit-langit dan
bunyi suara huruf-huruf isti’la َ ْْ‫ْْعِزْْ َمنْْيُج َِودُْْحَرفَهُْْإِذ‬
(َّْ‫سلَّْْشَك‬ ُّ َ‫)ثَبَت‬
menjadi bulat dan tebal
(ْ‫) ُخصَّ ْضَغطٍّ ْقِظ‬
ITHBAQ (Menempel atau Rekat) INFITAH (Terbuka atau Terpisah)
Huruf-huruf yang diucapkan Huruf-huruf yang diucapkan dengan
dengan keadaan lidah yang seolah- keadaan mulut yang terbuka, yakni
olah rekat atau rapat dengan langit- terdapat jarak yang cukup renggang
langit, hal ini disebabkan pangkal antara lidah dengan langit-langit,
4
lidah hingga bagian tengahnya sehingga udara atau suara mengalir
terangkat naik kelangit-langit saat ditengahnya saat mengucapkan
huruf-hurufnya diucapkan huruf-hurufnya
(‫)ص ْض ْط ْظ‬ ْْ‫ب‬
ُ ‫ُر‬ ‫ش‬ ُْْ ‫ه‬ َ ‫ل‬َّْ
‫ق‬ ‫س َعةٍّْْفَ َزكَاْ َح‬ ُ َ‫) َمنْْأ َ َخذ‬
َ َْْ‫ْْوجد‬
(‫ث‬ٍّْ ‫غي‬ َ
IDZLAQ (Bagian ujung lancip lidah) ISHMAT (Tertahan)
Huruf-huruf yang menurut logika Berat dan sulitnya mengucapkan
serta kebiasaan orang-orang arab huruf-hurufnya disebabkan jauhnya
terasa ringan dan cepat saat makhraj dari ujung lisan atau kedua
5
diucapkan, disebabkan makhrajnya bibir
berada pada ujung lisan atau kedua
bibir َ ‫ْْصدْْْثِقَةًْْإِذ‬
( ‫ْْوعظُهُْْيَ ُحضُّك‬ ِ ٍّ‫شْْسَاخِ ط‬ َ ْْ‫) ُج َّز‬
َّ ‫غ‬
ِ ‫) فَ َّرْْ ِمنْْل‬
(ْ‫ب‬ ُ

16
2. SIFAT YANG TIDAK MEMILIKI LAWAN

SHAFIR (Suara yang menyerupai burung)


Suara tambahan berupa desis yang khas yang menyertai huruf saat
mengucapkan huruf-hurufnya
( ‫) سْزْص‬
QALQALAH (Guncang atau Bergetar)
Getaran yang kuat pada makhraj huruf hijaiyyah, sehingga memberikan efek
pantulan saat huruf-huruf tersebut disukunkan

• Tingkatan Qalqalah
1. Qalqalah shughra : terjadi pada huruf qalqalah yang berada ditengah
kalimat, seperti ( ‫)وْيَق ِد ُْر‬
َ
2. Qalqalah kubra : terjadi pada huruf qalqalah yang berada di akhir
kalimat, seperti (ْ‫)ْ َولَمْيُولَد‬
ُ ‫) قُط‬
( ‫بْج ٍَّْد‬
LIN (Lembut atau Mudah)
Pengucapan huruf yang lembut dan mudah tanpa dipaksakan saat
mengucapkan huruf-hurufnya
( ْ‫ْ يْْو‬yang sebelumnya berharakat fathah )
INHIRAF (Melenceng atau Menyimpang)*
Bergesernya makhraj satu huruf ke makhraj huruf yang lain. Hukum asal inhiraf
adalah terlarang, kecuali bagi huruf lam yang bergeser ke makhraj nun
( ‫) رْل‬
TAKRIR (Berulang-ulang)
Bergetarnya ujung lidah lebih dari sekali saat mengucapkan huruf ra
(ْ‫) ر‬
TAFASYSYI (Menyebar)
Menyebarnya angin/udara didalam mulut saat mengucapkan hurufnya
(‫) ش‬
ISTITHALAH (Memanjang)
Memanjangnya makhraj dhad saat diucapkan dari pangkal sisi lidah hingga
ujung sisi lidah di makhrajnya lam
(‫)ض‬
GHUNNAH (Suara yang keluar dari pangkal rongga hidung)
Suara yang indah dan teratur pada huruf Nun (termasuk tanwin) dan Mim
(dalam segala macam kondisinya)
• Tingkatan Ghunnah
1. Ghunnah Akmal (paling sempurna) : terjadi pada saat Nun atau Mim
bertasydid dan idgham bighunnah
2. Ghunnah Kamilah (sempurna) : terjadi pada ikhfa dan qalb

17
3. Ghunnah Naqishah (tidak sempurna/ kurang) : terjadi pada saat Nun
atau Mim dibaca idzhar
4. Ghunnah Anqash (paling kurang) : terjadi pada saat Nun atau Mim
berharakat

KHAFA (Terhalang atau Tersembunyi)


Tersembunyinya suara huruf saat diucapkan. Huruf-huruf yang memiliki sifat
khafa adalah : huruf Ha, huruf-huruf Mad, dan huruf-huruf Lin
)ْ‫(ْهاْ و ْي‬
TAAFFUF (Suara seseorang saat mengucapkan “uff”)
Suara yang khas yang keluar dari bibir, saat mengucapkan huruf Fa
)ْ‫ف‬
ْ ْ(

18
MAKHRAJ JAUFI

19
ITMAAMUL HARAKAT
(Kesempurnaan Harakat)

Fathah
Senyum seperti
kasrah dengan
sedikit
mengangkat Bentuk mulut saat Bentuk mulut saat
rahang mengucapkan huruf mengucapkan huruf
tipis berharakat fathah tebal berharakat fathah
(alif muraqaqah) (alif mufakhomah)

Kasrah
Senyum dengan
merendahkan
Bentuk mulut saat
rahang Bentuk mulut saat
mengucapkan huruf tipis
mengucapkan huruf
berharakat kasrah (ya
tebal berharakat kasrah
mad)

Dhammah
Memonyong kan
kedua bibir Bentuk mulut saat Bentuk mulut saat
mengucapkan huruf mengucapkan huruf
tipis berharakat tebal berharakat
dhammah (waw mad) dhammah

20
‫‪Melatih Itmaamul Harakat‬‬
‫)‪(Kesempurnaan Harakat‬‬
‫َۡ ۡ ُ ۡ‬ ‫َ ُُ‬ ‫َُ َ ََ‬
‫أو إِّي ءاَ‬
‫ُ‬
‫أأ إِّئ أؤ‬ ‫إِّأ أأ إِّإ ِّ‬ ‫أأ أإ ِّ أأ‬
‫أَ ۡب إ ۡب أُبۡ‬ ‫ب‬ ‫ُ‬ ‫َ ُ‬ ‫أَ ُب أَب أَبَ‬ ‫بُو ِِّب بَا‬
‫ِّ‬ ‫إِّب أب إ ِّ ِّ‬ ‫ِّ‬
‫َ ۡ ۡ ُ ۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ ُ‬ ‫ت أَت أَتَ‬ ‫أَ ُ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫أت إِّت أت‬ ‫ت‬‫إِّت أت إ ِّ ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫تو ِِّت تا‬
‫َ ۡ ۡ ُ ۡ‬ ‫َ ُ ُ‬ ‫َ ُ َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫أث إِّث أث‬ ‫ث‬ ‫إِّث أث إ ِّ ِّ‬ ‫ث أث‬ ‫أث أ ِّ‬ ‫ثو ِِّث ثا‬
‫َ ۡ ۡ ُ ۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ ُ‬ ‫أَ ُج أَ ِّج أَجَ‬
‫أج إِّج أج‬ ‫إِّج أج إ ِّ ِّج‬ ‫ُجو ِِّج َجا‬
‫َ ۡ ۡ ُ ۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ ُ‬ ‫أَ ُح أَ ِّح أَحَ‬
‫أح إِّح أح‬ ‫إِّح أح إ ِّ ِّح‬ ‫ُحو ِِّح َحا‬
‫َ ۡ ۡ ُ ۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ ُ‬ ‫َ ُ َ ِّ َ َ‬ ‫َ‬
‫أخ إِّخ أخ‬ ‫إِّخ أخ إ ِّ ِّخ‬ ‫أخ أخ أخ‬ ‫ُخو ِّخ خا‬
‫َۡ ۡ ُۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ ُ‬ ‫َُ َ ََ‬ ‫َ‬
‫أد إِّد أد‬ ‫إِّد أد إِّدِّ‬ ‫أد أدِّ أد‬ ‫ُدو دِّي دا‬
‫َۡ ۡ ُۡ‬ ‫َ ُُ‬ ‫َُ َ ََ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫أذ إِّذ أذ‬ ‫إِّذ أذ إِّذِّ‬ ‫أذ أذِّ أذ‬ ‫ذو ذِّي ذا‬
‫أَ ۡر إ ۡر أُرۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ ُ‬ ‫أَ ُر أَر أَرَ‬ ‫ُرو ري َ‬
‫ِّ‬ ‫إِّر أر إِّرِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ا‬‫ر‬ ‫ِّ‬
‫أَ ۡز إ ۡز أُزۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ ُ‬ ‫أَ ُز أَز أَزَ‬ ‫ُزو زي َ‬
‫ِّ‬ ‫إِّز أز إِّزِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ا‬‫ز‬ ‫ِّ‬
‫َۡ ۡ ُۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ ُ‬ ‫ُسو ِِّس َسا أَ ُس أَ ِّس أَسَ‬
‫أس إِّس أس‬ ‫إِّس أس إ ِّ ِّس‬
‫َۡ ۡ ُۡ‬ ‫َ ُُ‬ ‫َُ َ ََ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫أش إِّش أش‬ ‫إِّش أش إ ِّ ِّش‬ ‫شو ِِّش شا أش أ ِّش أش‬
‫‪21‬‬
‫َ ۡ ۡ ُ ۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ َ َ‬
‫أص إِّص أص‬ ‫إِّص أص إ ِّ ِّص‬ ‫أص أ ِّص أص‬ ‫ُصو ِِّص َصا‬
‫َ ۡ ۡ ُ ۡ‬ ‫َ ُ ُ‬ ‫َ ُ َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫أض إِّض أض‬ ‫إِّض أض إ ِّ ِّض‬ ‫أض أ ِّض أض‬ ‫ضو ِِّض ضا‬
‫أَ ۡط إ ۡط أُطۡ‬ ‫إِّط أط إ ِّ ِّط‬ ‫ُ‬ ‫َ ُ‬ ‫أَ ُط أَ ِّط أَطَ‬ ‫ُطو ِِّط َطا‬
‫ِّ‬
‫َۡ ۡ ُۡ‬ ‫َ ُُ‬ ‫َُ َ ََ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫أظ إِّظ أظ‬ ‫إِّظ أظ إ ِّ ِّظ‬ ‫أظ أ ِّظ أظ‬ ‫ظو ِِّظ ظا‬
‫َ ۡ ۡ ُ ۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ ُ‬ ‫َ ُ َ ِّ َ َ‬
‫أع إِّع أع‬ ‫إِّع أع إ ِّ ِّع‬ ‫أع أع أع‬ ‫ُعو ِِّع َع‬
‫َ ۡ ۡ ُ ۡ‬ ‫َ ُ ُ‬ ‫َ ُ َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫أغ إِّغ أغ‬ ‫إِّغ أغ إ ِّ ِّغ‬ ‫أغ أ ِّغ أغ‬ ‫غو ِِّغ غ‬
‫َۡ ۡ ُۡ‬ ‫َ ُُ‬ ‫َُ َ ََ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫أف إِّف أف‬ ‫إِّف أف إ ِّ ِّف‬ ‫أف أ ِّف أف‬ ‫فو ِّف فا‬
‫َۡ ۡ ُۡ‬ ‫َ ُُ‬ ‫َُ َ ََ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫أق إِّق أق‬ ‫إِّق أق إ ِّ ِّق‬ ‫أق أ ِّق أق‬ ‫قو ِِّق قا‬
‫َ ۡ ۡ ُ ۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ ُ‬ ‫أَ ُك أَكِّ أَكَ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫أك إِّك أك‬ ‫إِّك أك إِّكِّ‬ ‫كو ِِّك ك‬
‫َۡ ۡ ُۡ‬ ‫َ ُُ‬ ‫َُ َ ََ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫أل إِّل أل‬ ‫إِّل أل إ ِّ ِّل‬ ‫أل أ ِّل أل‬ ‫لو ِّىل ال‬
‫أَ ۡم إ ۡم أُمۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ ُ‬ ‫أَ ُم أَ ِّم أَمَ‬
‫ِّ‬ ‫إِّم أم إ ِّ ِّم‬ ‫ُمو ِِّم َما‬
‫َۡ ۡ ُۡ‬ ‫َ ُُ‬ ‫َُ َ ََ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫أن إِّن أن‬ ‫إِّن أن إ ِّ ِّن‬ ‫أن أ ِّن أن‬ ‫نو ِِّن نا‬
‫أَ ۡو أَو أُوۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ ُ‬ ‫أَ ُو أَو أَوَ‬ ‫ُوو وِّي َوا‬
‫إِّو أو إِّوِّ‬ ‫ِّ‬
‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ‬
‫إ ِّه أه إ ِّه أه إ ِّه أه‬ ‫أه أه أه‬ ‫ُهو ِّه ها‬
‫َ‬
‫ۡ‬ ‫ۡ‬
‫إ ِّي أي إ ِّ ِّي أي إ ِّي إ ِّي‬ ‫ُ‬ ‫َ ُ‬ ‫أَ ُي أَي أَيَ‬ ‫يُو ِِّي يَا‬
‫ِّ‬
‫‪22‬‬
MAKHRAJ HALQI

23
ْ‫أ‬ HAMZAH
MAKHRAJ Tenggorokan bagian bawah
ُ‫ــز َهــاء‬
ٌ ‫ــم‬ َ ‫ثُــ َّم ِِّلَقۡــ َصـي ٱلۡــ‬
ۡ ‫ َه‬:‫حــلۡــق‬
DALIL ِّ

َ َۡ
َّ‫أأ‬-‫أأ‬

JAHR : Udara tertahan


ۡ ٌ ‫ــر َور ۡخ‬ َ
َ ُ‫ـفــات‬
‫ــســتَــفِّــل‬
ۡ ‫ــو ُم‬
ِّ
ۡ ‫ــاج‬
ٌ ‫ــه‬ َ ‫ـه‬ ‫ص‬ِّ
SYIDDAH : Suara tertahan
َ َ
ۡ‫كــت‬ َ ۡ َ ُ ۡ َ َ ُ ۡ َ
‫ـط بــ‬
ٍ ‫جــد قــ‬
ِّ ‫شــدِّيــدهــا لــفــظ أ‬
SIFAT ISTIFAL : Merendahnya lidah bagian belakang
ۡ ٌ ‫ــر َور ۡخ‬ َ
َ ُ‫ـفــات‬
DAN ‫ــســتَــ ِّفــل‬
ۡ ‫ــو ُم‬
ِّ
ٌ ‫ـه‬ۡ ‫ــاجـ‬
َ ‫ـه‬ ‫ص‬ِّ
DALIL
INFITAH : Lidah rileks, banyak ruang antara lidah dan langit-langit
ۡ ُ َّ ٌ َ َ ۡ ُ ٌ َ
‫ـد قــل‬ ِّ ‫ـمــتــة َوٱلــ‬
‫ضـ‬ ‫ُمــ ۡنــفــتِّــح مــصـ‬
ISHMAT : Lebih sulit diucapkan karena letak makhraj jauh dari
pintu mulut
ۡ ُ َّ ٌ ۡ ‫ــح ُم‬ َ ۡ ُ
‫ــد قــل‬‫ٱلــض‬
ِّ ‫ــمــتَــة َو‬
َ ‫ــص‬ ٌ ِّ‫ــفــت‬‫مــن‬

● Tidak menebalkannya
● Tidak membacanya seperti huruf ‘Ain )‫ع‬
ْ(
● Tidak berlebihan dalam membacanya
TANBIH ● Tidak melemahkan suara hamzah saat berada diakhir bacaan
● Tidak mengubahnya menjadi tashil, terutama saat berada
setelah mad

24
‫‪TADRIB‬‬
‫َۡ ۡ ُ ۡ‬ ‫َ ُُ‬ ‫َُ َ ََ‬ ‫ُ‬
‫أو إِّي ءاَ‬
‫أأ إِّئ أؤ‬ ‫إِّأ أأ إِّإ ِّ‬ ‫أأ أإ ِّ أأ‬

‫َ‬
‫ـــــــ‬
‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬
‫أ ح أ‬ ‫أ ج أ‬ ‫أ ث أ‬ ‫أ ت أ‬ ‫أ ب أ‬
‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬
‫أ ز أ‬ ‫أ ر أ‬ ‫أ ذ أ‬ ‫أ د أ‬ ‫أخ أ‬
‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬
‫أ ض أ‬ ‫أ ص أ‬ ‫أ ش أ‬ ‫أ س أ‬
‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬
‫أ ف أ‬ ‫أ غ أ‬ ‫أ ع أ‬ ‫أ ظ أ‬ ‫أ ط أ‬
‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬
‫أ ن أ‬ ‫أ م أ‬ ‫أ ل أ‬ ‫أ ك أ‬ ‫أ ق أ‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬
‫أ أ أ‬ ‫أ ي أ‬ ‫أ ه أ‬ ‫أ و أ‬

‫ــــِّـــ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫إ ِّ ح إ ِّ‬ ‫إ ِّ ج إ ِّ‬ ‫إ ِّ ث إ ِّ‬ ‫إ ِّ ت إ ِّ‬ ‫إ ِّ ب إ ِّ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫إ ِّ ز إ ِّ‬ ‫إ ِّ ر إ ِّ‬ ‫إ ِّ ذ ِّإ‬ ‫إ ِّ د ِّإ‬ ‫إ ِّ خ ِّإ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫إ ِّ ض ِّإ‬ ‫إ ِّ َص ِّإ‬ ‫إ ِّ ش ِّإ‬ ‫إ ِّ س إ ِّ‬
‫َ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫إ ِّ ف إ ِّ‬ ‫إ ِّ غ إ ِّ‬ ‫إ ِّ ع ِّإ‬ ‫إ ِّ ظ إ ِّ‬ ‫إ ِّ ط إ ِّ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫إ ِّ ن إ ِّ‬ ‫إ ِّ م إ ِّ‬ ‫إ ِّ ل إ ِّ‬ ‫إ ِّ ك إ ِّ‬ ‫إ ِّ ق ِّإ‬
‫َ‬
‫إ ِّ إ ِّ إ ِّ‬ ‫إ ِّ ي إ ِّ‬ ‫إ ِّ ه إ ِّ‬ ‫إ ِّ و إ ِّ‬
‫‪25‬‬
‫ُ‬
‫ـــــــ‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫أ ح أ‬ ‫أ ج أ‬ ‫أ ث أ‬ ‫أ ت أ‬ ‫أ ب أ‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫أ ز أ‬ ‫أر أ‬ ‫أذ أ‬ ‫أد أ‬ ‫أخ أ‬
‫ُ‬ ‫ُ َ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫أ ض أ‬ ‫أ ص أ‬ ‫أ ش أ‬ ‫أ س أ‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫أ ف أ‬ ‫أ غ أ‬ ‫أ ع أ‬ ‫أ ظ أ‬ ‫أ ط أ‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫أ ن أ‬ ‫أ م أ‬ ‫أ ل أ‬ ‫أ ك أ‬ ‫أ ق أ‬
‫ُ ُ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫أ أ أ‬ ‫أ ي أ‬ ‫أ ه أ‬ ‫أ و أ‬

‫أَرَ‬ ‫ََ‬
‫أظ ـ‬ ‫أقـ‬
‫ََ‬
‫أطـ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫أغـ‬
‫َ َ‬
‫أضـ‬
‫َ َ‬
‫أصـ‬‫َ‬ ‫َ‬
‫أ خـ‬
‫َ َ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫أرِّ‬ ‫أظِّـ‬ ‫أق ِّـ‬ ‫أ ِّطـ‬ ‫أغِّـ‬ ‫ضـ‬
‫أ ِّ‬ ‫صـ‬
‫أ ِّ‬ ‫خـ‬‫أ ِّ‬
‫أَرُ‬ ‫َُ‬
‫أظ ـ‬ ‫أقـ‬
‫َُ‬
‫أطـ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫أغـ‬
‫َ ُ‬
‫أضـ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫أصـ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫أَخـُ‬
‫أَرۡ‬ ‫َۡ‬
‫أظ ـ‬ ‫أقـ‬
‫َۡ‬
‫أطـ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬
‫أغـ‬
‫َ ۡ‬
‫أضـ‬
‫َ ۡ‬
‫أصـ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬
‫أ خـ‬
‫َ ۡ‬

‫ََ‬ ‫أَفَأَمِّنَ‬ ‫َ َ َ‬ ‫أَأَ ِّدلُ‬ ‫َ‬


‫أث ِّر‬ ‫أخذ‬ ‫أ‬
‫َ‬
‫ُسئ ِّل‬
‫َ‬
‫يَش ِّإ‬ ‫ََلَبإَ‬ ‫إ ِّ َر َم‬
‫ِّ‬ ‫إ ِّ‬
‫أُ َممَ‬ ‫َ َُ‬
‫ظمأ‬ ‫أف ِّك‬
‫ُ َ‬ ‫ُ َ‬
‫أذِّن‬
‫ُ‬
‫أ‬
‫ۡ ُ‬ ‫ۡ َ ُ‬ ‫َۡ‬ ‫ج ۡئ َ‬ ‫ۡ‬
‫ُمؤم َِّنة‬ ‫يُؤخذ‬ ‫ت‬ ‫نأ ِّ‬ ‫ت‬ ‫ِّ‬ ‫أ‬

‫‪26‬‬
‫ﮪ‬ HA
MAKHRAJ Tenggorokan bagian bawah
َ ‫ثُــ َّم ِِّلَقۡــ َصـي ٱلۡــ‬
ۡ ‫ َهـ‬:‫حــلۡــق‬
ُ‫ـمــ ٌز َهــاء‬
DALIL ِّ

َ َ
‫أه‬-‫أه‬

HAMS : Udara mengalir


َ َ ٌ ۡ َ ُ َّ َ َ َ ُ ُ ۡ َ
ۡ ‫كــ‬
‫ت‬ ‫ فــحــثــه شــخــص ســ‬:‫مــهــمــوســهـا‬
RAKHAWAH : Suara mengalir
ۡ ٌ ‫ــر َور ۡخ‬ َ
َ ُ‫ـفــات‬
‫ــســتَــ ِّفــل‬
ۡ ‫ــو ُم‬
ِّ
ۡ ‫ــاج‬
ٌ ‫ــه‬ َ ‫ـه‬ ‫ص‬ِّ
ISTIFAL : Merendahnya lidah bagian belakang
ۡ ٌ ‫ــر َور ۡخ‬ َ
َ ُ‫ـفــات‬
‫ــســتَــفِّــل‬
SIFAT ۡ ‫ــو ُم‬ ۡ ‫ــاج‬
ٌ ‫ــه‬ َ ‫ـه‬
ِّ ‫ص‬ِّ
DAN
DALIL INFITAH : Lidah rileks, banyak ruang antara lidah dan langit-langit
ۡ ُ َّ ٌ ۡ ‫ــح ُم‬ َ ۡ ُ
‫ــد قــل‬‫ٱلــض‬
ِّ ‫ــمــتَــة َو‬
َ ‫ــص‬ ٌ ِّ‫ــفــت‬‫مــن‬
ISHMAT : Lebih sulit diucapkan karena letak makhraj jauh dari
pintu mulut
ۡ ُ َّ ٌ ۡ ‫ــح ُم‬ َ ۡ ُ
‫ــد قــل‬‫ٱلــض‬
ِّ ‫ــمــتَــة َو‬
َ ‫ــص‬ ٌ ِّ‫ــفــت‬‫مــن‬
KHAFA’ : Tersembunyi

● Tidak menebalkannya
● Tidak menyamarkan suaranya, baik saat berharakat atau sukun
● Tidak mengubahnya menjadi hamzah musahhalah
TANBIH ● Tidak mengubahnya menjadi huruf Hamzah
● Tidak berlebihan dalam membacanya, bahkan sampai
mengalihkan suaranya ke dada

27
‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫‪TADRIB‬‬
‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬
‫أه إ ِّه أه‬ ‫إ ِّه أه إ ِّه‬ ‫أه أه أه‬ ‫ُهو ِّه ها‬

‫َ‬
‫ـــــــ‬
‫َ‬ ‫ه َ‬
‫ه َح ه‬ ‫ه َج ه‬ ‫هثه‬ ‫ته‬ ‫ه َب ه‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ه َز ه‬ ‫ه َر ه‬ ‫هذ ه‬ ‫هده‬ ‫هخ ه‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫هضه‬ ‫ه َص ه‬ ‫هشه‬ ‫ه َس ه‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ه هغ ه هفه‬ ‫هع‬ ‫ه َط ه ه ظ ه‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ه ه َم ه ه ن ه‬ ‫ه ل‬ ‫ه ق ه ه ك ه‬
‫َ‬
‫ه أ ه‬ ‫ه ي ه‬ ‫ه ه ه‬ ‫ه َو ه‬

‫ــــِّـــ‬
‫َ‬ ‫ه َ‬
‫ه َح ه‬ ‫ه َج ه‬ ‫هثه‬ ‫ته‬ ‫ه َب ه‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ه َز ه‬ ‫ه َر ه‬ ‫هذ ه‬ ‫هده‬ ‫هخ ه‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫هضه‬ ‫ه َص ه‬ ‫هشه‬ ‫ه َس ه‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫هفه‬ ‫هغ ه‬ ‫هع ه‬ ‫ه َط ه ه ظ ه‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ه ن ه‬ ‫ه َم ه‬ ‫ه ل ه‬ ‫ه ق ه ه َك ه‬
‫َ‬
‫ه أ ه‬ ‫ه ي ه‬ ‫ه ه ه‬ ‫ه َو ه‬

‫‪28‬‬
‫ُ‬
‫ـــــــ‬
‫َ‬ ‫ه َ‬
‫ه َح ه‬ ‫ه َج ه‬ ‫هثه‬ ‫ته‬ ‫ه َب ه‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ه َز ه‬ ‫ه َر ه‬ ‫ه ذ ه‬ ‫ه د ه‬ ‫هخ ه‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫هضه‬ ‫ه َص ه‬ ‫هشه‬ ‫ه َس ه‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ه هغ ه هفه‬ ‫هع‬ ‫ه َط ه ه ظ ه‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ه ه َم ه ه ن ه‬ ‫ه ل‬ ‫ه ق ه ه َك ه‬
‫َ‬
‫ه أ ه‬ ‫ه ي ه‬ ‫ه ه ه‬ ‫ه َو ه‬

‫َ‬ ‫ََ‬ ‫ََ‬ ‫َ‬ ‫ََ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬


‫ه َر‬ ‫هظـ‬ ‫هق ـ‬ ‫ه َطـ‬ ‫ه غـ‬ ‫ه ضـ‬ ‫هخـ ه َصـ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ه ِّر‬ ‫ه ِّظـ‬ ‫هقِّـ‬ ‫ه ِّطـ‬ ‫هغِّـ‬ ‫ضـ‬‫ه ِّ‬ ‫خـ ه ِّصـ‬ ‫ه ِّ‬
‫َ‬ ‫َُ‬ ‫َُ‬ ‫َ‬ ‫َُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ‬
‫ه ُر‬ ‫هظـ‬ ‫هق ـ‬ ‫ه ُطـ‬ ‫ه غـ‬ ‫ه ُضـ‬ ‫هخـ ه ُصـ‬
‫َ‬ ‫َۡ‬ ‫َۡ‬ ‫َ‬ ‫َۡ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ‬
‫ه ۡر‬ ‫هظـ‬ ‫هق ـ‬ ‫ه ۡطـ‬ ‫ه غـ‬ ‫ه ضـ‬ ‫هخـ ه ۡصـ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َه َط َ‬ ‫ََ َ‬ ‫َ‬
‫ه َر َب‬ ‫َو َزه َق‬ ‫ب‬ ‫هلك‬ ‫هـ‬
‫َُ‬ ‫َ‬ ‫َف ُبه َ‬
‫َع ِّه َد‬ ‫ُ‬
‫وكتب ِّهِّ‬ ‫ش ِّه َد‬ ‫ت‬ ‫ِّ‬ ‫هِّـ‬
‫لَ َعل ِّ َمهُ‬ ‫َ‬ ‫كلَهُ‬ ‫ََ َ‬
‫أ َح َد ُهمُ‬ ‫فأ‬ ‫ي‬ ‫ُه ِّد َ‬ ‫ُهـ‬
‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َۡ‬ ‫ۡ‬
‫ُم ۡهلِّك‬ ‫َره ِّط‬ ‫ش ۡه ِّر‬ ‫أهلِّهِّ‬ ‫هـ‬
‫َ‬
‫َج َّه َز‬ ‫ُم َط َّه َرة ِّ‬ ‫ف َم ِّه ِّل‬ ‫َو َط َّه َركِّ‬ ‫هـ‬

‫‪29‬‬
‫ع‬ ‘AIN
MAKHRAJ Tenggorokan bagian tengah

DALIL ‫اء‬ ٌ ‫ثُــ َّم لِّــ َو ۡســ ِّطــهِّ فَــ َعــ ۡيـ‬
ُ ‫ـن َحــ‬

َّ َ ۡ َ
‫أع‬-‫أع‬

JAHR : Udara tertahan


ۡ ٌ ‫ــر َور ۡخ‬ َ
َ ُ‫ـفــات‬
‫ــســتَــفِّــل‬
ۡ ‫ــو ُم‬
ِّ
ۡ ‫ــاج‬
ٌ ‫ــه‬ َ ‫ـه‬ ‫ص‬ِّ
BAYNIYYAH : Pertengahan antara syiddah & rakhawah
ۡ ‫ لِّــ ۡن ُعــ َمـ‬:‫ـن ر ۡخــو َوٱلــ َّشــدِّيۡــ ِّد‬
‫ـر‬ َ ۡ ََ
ٍ ِّ ‫وبــيـ‬
ISTIFAL : Merendahnya lidah bagian belakang
SIFAT
ۡ ٌ ‫ــر َور ۡخ‬ َ
َ ُ‫ـفــات‬
DAN ‫ــســتَــفِّــل‬
ۡ ‫ــو ُم‬
ِّ
ۡ ‫ــاج‬
ٌ ‫ــه‬ َ ‫ـه‬ ‫ص‬ِّ
DALIL
INFITAH : Lidah rileks, banyak ruang antara lidah dan langit-langit
ۡ ُ َّ ٌ ۡ ‫ــح ُم‬ َ ۡ ُ
‫ــد قــل‬‫ٱلــض‬
ِّ ‫ــمــتَــة َو‬
َ ‫ــص‬ ٌ ِّ‫ــفــت‬‫مــن‬
ISHMAT : Lebih sulit diucapkan karena letak makhraj jauh dari
pintu mulut
ۡ ُ َّ ٌ ۡ ‫ــح ُم‬ َ ۡ ُ
‫ــد قــل‬‫ٱلــض‬
ِّ ‫ــمــتَــة َو‬
َ ‫ــص‬ ٌ ِّ‫ــفــت‬‫مــن‬

● Tidak mengubah suaranya menjadi hamzah tebal


● Tidak menahan makhraj saat mengucapkan ‘ain berharakat
TANBIH ● Tidak mengalirkan suara dari rongga hidung
● Tidak memotong suaranya saat sukun, sehingga membuat sifat
bayniyyahnya tidak tampak

30
‫‪TADRIB‬‬
‫َ ۡ ۡ ُ ۡ‬ ‫ُ‬
‫َ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ َ ِّ َ‬
‫أع إِّع أع‬ ‫إِّع أع إ ِّ ِّع‬ ‫أع أع أع‬ ‫ُعو ِِّع َع‬

‫َ‬
‫ـــــــ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬
‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ع َح ع‬ ‫ع‬ ‫ع َج‬ ‫تع ع ثع‬ ‫ع‬ ‫َب ع‬ ‫ع‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬
‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬
‫ع َز ع‬ ‫ع‬ ‫ع َر‬‫د ع ع ذ ع‬ ‫ع‬ ‫خ ع‬ ‫ع‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬
‫َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ع ضع‬ ‫َص ع‬
‫ع‬ ‫ع شع‬ ‫ع َس ع‬
‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ع فع‬ ‫ظع ع ع ع ع غ ع‬ ‫ع َط ع ع‬
‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬
‫ع نع‬ ‫كع ع لع ع م ع‬ ‫ع قع ع‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬
‫ع أ ع‬ ‫ع يع‬ ‫ع هع‬ ‫ع و ع‬

‫ــــِّـــ‬
‫ِّ َ‬ ‫ِّع َ‬
‫ِّع َح ِّع‬ ‫ِّع َج ِّع‬ ‫ث عِّ‬ ‫ع‬ ‫ت ِّع‬ ‫ِّع َب ِّع‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّع َز ِّع‬ ‫ِّع َر ِّع‬ ‫ِّع ذ ِّع‬ ‫ِّع د ِّع‬ ‫ِّع خ ِّع‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّع ض ِّع‬ ‫ِّع َص ِّع‬ ‫ِّع ش ِّع‬ ‫ِّع َس ِّع‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّع ف عِّ‬ ‫ِّع غ ِّع‬ ‫ِّع ِّع ِّع‬ ‫ِّع ظ ِّع‬ ‫ِّع َط ِّع‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّع ن ِّع‬ ‫ِّع َم ِّع‬ ‫ِّع ل ِّع‬ ‫ِّع َك ِّع‬ ‫ِّع ق ِّع‬
‫َ‬
‫ِّع أ ِّع‬ ‫ِّع ي ِّع‬ ‫ِّع ه ِّع‬ ‫ِّع َو ِّع‬

‫‪31‬‬
‫ُ‬
‫ـــــــ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ ُ‬
‫َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ع َح ع‬ ‫ع‬ ‫ع َج‬ ‫تع‬ ‫ثع‬ ‫ع‬ ‫ع‬ ‫َب ع‬ ‫ع‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ ُ‬ ‫َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ ُ‬ ‫ُ‬
‫ع َز ع‬ ‫ع‬ ‫ع َر‬ ‫د ع ع‬ ‫ذ ع‬ ‫ع‬ ‫خ ع‬ ‫ع‬
‫ُ َ ُ‬ ‫َ ُ‬
‫ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ع ضع‬ ‫صع‬
‫ع‬ ‫ع شع‬ ‫ع َس ع‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ ُ ُ‬ ‫َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ع فع‬ ‫ظع ع ع ع ع غ ع‬ ‫ع َط ع ع‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫ع نع‬ ‫كع ع لع ع م ع‬ ‫ع قع ع‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ع أ ع‬ ‫ع يع‬ ‫ع هع‬ ‫ع َو ع‬

‫َ َ‬ ‫ََ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬


‫َع َر‬ ‫عظـ‬ ‫عقـ‬ ‫ع َطـ‬ ‫ع غـ‬ ‫َع َصـ َعضـ‬ ‫َعخـ‬
‫َعر‬ ‫َع ِّظـ‬ ‫َعقِّـ‬ ‫َع ِّطـ‬ ‫َعغِّـ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّ‬ ‫ضـ‬‫ع ِّصـ ع ِّ‬ ‫خـ‬
‫ع ِّ‬
‫َ ُ‬ ‫َُ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ‬ ‫ُ‬
‫َع ُر‬ ‫عظـ‬ ‫عقـ‬ ‫ع ُطـ‬ ‫ع غـ‬ ‫َع ُصـ َع ُضـ‬ ‫َعخـ‬
‫َ ۡ‬ ‫َۡ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬
‫َع ۡر‬ ‫عظـ‬ ‫عقـ‬ ‫ع ۡطـ‬ ‫ع غـ‬ ‫َع ۡصـ َعضـ‬ ‫َعخـ‬

‫َعقِّبِّهِّ‬ ‫ض َع‬ ‫ََ‬ ‫تض َع‬


‫َ َ‬
‫َعـ‬
‫ُو ِّ‬ ‫َوعن ِّ‬
‫ت‬
‫َمعِّ َ‬ ‫َ ُ َ‬ ‫لُعِّنَ‬
‫ـي‬ ‫عظك‬ ‫أ ِّ‬ ‫يُ ِّطعِّ‬ ‫عِّـ‬
‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬
‫َونض ُع‬ ‫ُربُ ُع‬ ‫ُع ِّرض‬ ‫ض ُعف‬ ‫ُعـ‬
‫َ‬
‫َي ۡع ِّص‬ ‫َب ۡع َدهُ‬ ‫َ‬
‫ن ۡع ُب ُد‬ ‫أ ۡعلَمُ‬ ‫ۡ‬
‫عـ‬
‫ُّ‬ ‫ُ‬
‫ُسعِّ َر‬ ‫يَ ُدع‬ ‫ت َصعِّ ۡر‬ ‫يَ َّص َّع ُد‬ ‫عـ‬

‫‪32‬‬
ْ‫ح‬ HA
MAKHRAJ Tenggorokan bagian tengah
ُ ‫ــن َح‬
‫ــاء‬ َ َ‫ِّــو ۡســطــهِّ ف‬
ۡ ‫ــع‬
ٌ ‫ــي‬ َّ ُ‫ث‬
َ ‫ــم ل‬
DALIL ِّ

َّ‫أَح‬-‫أَ ۡح‬

HAMS : Udara mengalir


َ َ ٌ ۡ َ ُ َّ َ َ َ ُ ُ ۡ َ
ۡ ‫كـ‬
‫ت‬ ‫ فــحــثــه شــخــص ســ‬:‫مــهــمــوســهـا‬
RAKHAWAH : Suara mengalir
ۡ ٌ ‫ــر َور ۡخ‬ َ
َ ‫ـفــاتُـ َه‬
‫ــســتَــفِّــل‬
ۡ ‫ــو ُم‬
ِّ
ۡ ‫ــاج‬
ٌ ‫ــه‬ ‫ص‬ِّ
SIFAT ISTIFAL : Merendahnya lidah bagian belakang
ۡ ٌ ‫ــر َور ۡخ‬ َ
َ ُ‫ـفــات‬
DAN ‫ــســتَــفِّــل‬
ۡ ‫ــو ُم‬
ِّ
ۡ ‫ــاج‬
ٌ ‫ــه‬ َ ‫ـه‬ ‫ص‬ِّ
DALIL
INFITAH : Lidah rileks, banyak ruang antara lidah dan langit-langit
ۡ ُ َّ ٌ ۡ ‫ــح ُم‬ َ ۡ ُ
‫ــد قــل‬‫ٱلــض‬
ِّ ‫ــمــتَــة َو‬
َ ‫ــص‬ ٌ ِّ‫ــفــت‬‫مــن‬
ISHMAT : Lebih sulit diucapkan karena letak makhraj jauh dari
pintu mulut
ۡ ُ َّ ٌ ۡ ‫ــح ُم‬ َ ۡ ُ
‫ــد قــل‬‫ٱلــض‬
ِّ ‫ــمــتَــة َو‬
َ ‫ــص‬ ٌ ِّ‫ــفــت‬‫مــن‬

● Tidak menebalkannya
● Tidak mengubahnya menjadi huruf Ha (‫ )ه‬atau Kha (‫)خ‬
TANBIH ● Tidak melemahkan rakhawah dan hamsnya
● Tidak memperjelasnya, terutama saat berdekatan dengan huruf
Ha (‫ )ه‬atau huruf ‘Ain (ْ‫)ع‬

33
‫‪TADRIB‬‬
‫َ ۡ ۡ ُ ۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫أَ ُح أَ ِّح أحَ‬
‫أح إِّح أح‬ ‫إ ِّ َح أ ُح إ ِّ ِّح‬ ‫ُحو ِِّح َحا‬

‫َ‬
‫ـــــــ‬
‫َ‬ ‫َح َب َح َح َ‬
‫َح‬ ‫َح‬ ‫َح‬ ‫َح‬ ‫َح َج‬ ‫ث َح‬
‫ت َح‬ ‫َح‬
‫َح‬ ‫َز‬ ‫َح‬ ‫َح‬ ‫َح َر‬ ‫َذ حَ‬ ‫َ‬
‫َح د َح‬ ‫َح‬
‫َ‬
‫َح خ َح‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫َح ض َح‬ ‫َح َص َح‬ ‫َح ش َح‬ ‫َح َس َح‬
‫َح َف حَ‬ ‫غ حَ‬‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َح ع َح ح‬ ‫َح ظ َح‬ ‫َح َط َح‬
‫َح َن حَ‬ ‫َح َم حَ‬ ‫َح َل حَ‬ ‫َح َك َح‬
‫َ‬
‫َح ق َح‬
‫َح أَ حَ‬ ‫َح ي َح‬ ‫َح ه َح‬ ‫َح َو َح‬

‫ــــِّـــ‬
‫ِّ َ‬ ‫ِّح َب ِّح ِّح َ‬
‫ِّح ِّح ِّح‬ ‫ِّح َج ِّح‬ ‫ث حِّ‬ ‫ح‬ ‫ت ِّح‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّح َز ِّح‬ ‫ِّح َر ِّح‬ ‫ِّح ذ ِّح‬ ‫ِّح د ِّح‬ ‫ِّح خ ِّح‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّح ض ِّح‬ ‫ِّح َص ِّح‬ ‫ِّح ش ِّح‬ ‫ِّح َس ِّح‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّح ف حِّ‬ ‫ِّح غ حِّ‬ ‫ِّح ع ِّح‬ ‫ِّح ظ ِّح‬ ‫ِّح َط ِّح‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّح ن ِّح‬ ‫ِّح َم ِّح‬ ‫ِّح ل ِّح‬ ‫ِّح َك ِّح‬ ‫ِّح ق ِّح‬
‫َ‬
‫ِّح أ ِّح‬ ‫ِّح ي ِّح‬ ‫ِّح ه ِّح‬ ‫ِّح َو ِّح‬

‫‪34‬‬
‫ُ‬
‫ـــــــ‬
‫َ‬
‫ُح َب ُح ُح َ‬
‫ُح‬ ‫ُح‬ ‫ُح‬ ‫ُح‬ ‫ُح َج‬‫ت ُح‬ ‫ث ُح‬ ‫ُح‬
‫ُح‬ ‫َز‬ ‫ُح‬ ‫ُح‬ ‫ُح َر‬
‫َ‬
‫ُح د ُح‬ ‫َذ حُ‬ ‫َ‬
‫ُح خ ُح‬ ‫ُح‬
‫ُح َض حُ‬ ‫ُح َص حُ‬ ‫ُح َش حُ‬
‫ُح َس ُح‬
‫ُح َف حُ‬ ‫غ حُ‬‫ُ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ُح ع ُح ح‬ ‫ُح ظ ُح‬ ‫ُح َط ُح‬
‫ُح َن حُ‬ ‫ُح َم حُ‬ ‫ُح َل حُ‬ ‫ُح َك ُح‬
‫َ‬
‫ُح ق ُح‬
‫ُح أَ حُ‬ ‫ُح ي ُح‬ ‫ُح ه ُح‬ ‫ُح َو ُح‬

‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬


‫َح َر‬ ‫َحظـ‬ ‫َحقـ‬ ‫َحغـ َح َطـ‬ ‫َح َصـ َحضـ‬ ‫َحخـ‬
‫َحر‬
‫ِّ‬ ‫َح ِّظـ‬ ‫َحقِّـ‬ ‫َحغِّـ َح ِّطـ‬ ‫ضـ‬ ‫َ‬
‫ح ِّصـ ح ِّ‬
‫َ‬ ‫َح ِّ‬
‫خـ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫َح ُر‬ ‫َحظـ‬ ‫َحقـ‬ ‫َحغـ َح ُطـ‬ ‫َح ُصـ َح ُضـ‬ ‫َحخـ‬
‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬
‫َح ۡر‬ ‫َحظـ‬ ‫َحقـ‬ ‫َحغـ َح ۡطـ‬ ‫َح ۡصـ َحضـ‬ ‫َحخـ‬

‫ح َش َ‬
‫ـر‬ ‫فَ َ‬ ‫ب‬ ‫د‬‫َح َ‬ ‫ش َح‬ ‫َ َ‬ ‫َ ََ‬
‫ـمل‬ ‫ح‬ ‫َحـ‬
‫ِّ‬
‫حهِّ‬ ‫ۡ‬
‫ب ِّ ُم َزح ِّز ِّ‬ ‫حـ َم ُه‬ ‫َر ِّ‬ ‫ََكَمحِّۡ‬ ‫ح َ‬
‫ج ِّج‬ ‫ِّ‬ ‫حـ‬‫ِّ‬
‫ُح ُ‬
‫ـم ُر‬ ‫ُح ِّ َ‬
‫ش‬ ‫لَ َفرحُ‬ ‫ح ِّف‬‫ُص ُ‬ ‫ُحـ‬
‫ِّ‬
‫يَـ ۡ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ح ِّملُهُ‬
‫تَـ ۡ‬
‫ح َس ُ‬
‫ب‬ ‫أحرص‬‫َ‬ ‫ُز ۡح ِّز َح‬ ‫ۡحـ‬
‫َ َّ َ‬ ‫ُ‬ ‫َ َّ َ‬
‫صحح*‬ ‫ش َّح‬ ‫ح َص‬‫َو ِِّلُ َم ِّ‬ ‫أ ِّشحة‬ ‫حـ‬

‫‪35‬‬
ْ‫غ‬ GHAIN
MAKHRAJ Tenggorokan bagian atas
َ ُ َ ٌ ۡ َ ُ ََۡ
DALIL ‫ غــيــن خــاؤهــا‬:‫أدنــاه‬

َّ َ ۡ َ
‫أغ‬-‫أغ‬

JAHR : Udara tertahan


ۡ ٌ ‫ــر َور ۡخ‬ َ
َ ُ‫ـفــات‬
‫ــســتَــفِّــل‬
ۡ ‫ــو ُم‬
ِّ
ۡ ‫ج‬
ٌ ‫ــه‬ َ ‫ـهــا‬ ‫ص‬ِّ
RAKHAWAH : Suara mengalir
ۡ ٌ ‫ــر َور ۡخ‬ َ
َ ُ‫ـفــات‬
‫ــســتَــفِّــل‬
ۡ ‫ــو ُم‬
ِّ
ۡ ‫ــاج‬
ٌ ‫ــه‬ َ ‫ـه‬ ‫ص‬ِّ
SIFAT ISTI’LA : Terangkatnya lidah bagian belakang
HURUF ۡ
َ ‫ـظ َحـ‬
ۡ ‫ـصـ‬ ۡ َ َّ ُ ۡ ُ ُ ۡ ََ
DAN ‫ـر‬ ‫ـط ق ِّـ‬
ٍ ‫ خــص ضــغـ‬:‫ـو‬
ٍ ‫وســبــع عــل‬
‫ـ‬
DALIL INFITAH : Lidah rileks, banyak ruang antara lidah dan langit-langit
ۡ ُ َّ ٌ ۡ ‫ــح ُم‬ َ ۡ ُ
‫ــد قــل‬‫ٱلــض‬
ِّ ‫ــمــتَــة َو‬
َ ‫ــص‬ ٌ ِّ‫ــفــت‬‫مــن‬
ISHMAT : Lebih sulit diucapkan karena letak makhraj jauh dari
pintu mulut
ۡ ُ َّ ٌ ۡ ‫ــح ُم‬ َ ۡ ُ
‫ــد قــل‬‫ٱلــض‬
ِّ ‫ــمــتَــة َو‬
َ ‫ــص‬ ٌ ِّ‫ــفــت‬‫مــن‬

● Tidak memantulkannya
● Tidak mengubahnya menjadi huruf “G”
TANBIH ● Tidak mengubahnya menjadi huruf Kha (‫)خ‬
● Tidak mencampur suaranya dengan huruf Qaf (‫)ق‬
● Tidak berlebihan dalam menebalkannya saat berharakat kasrah

36
‫‪TADRIB‬‬
‫َ ۡ ۡ ُ ۡ‬ ‫ُ‬
‫َ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫أغ إِّغ أغ‬ ‫إِّغ أغ إ ِّ ِّغ‬ ‫أغ أ ِّغ أغ‬ ‫غو ِِّغ غ‬

‫َ‬
‫ـــــــ‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫غ جَ‬ ‫َ‬
‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬
‫غ ح غ‬ ‫غ‬ ‫غبغ غتغ غثغ‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫غ رَ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬
‫غ ز غ‬ ‫غ‬ ‫غ ذغ‬ ‫غ خ غ غ دغ‬
‫َ َ َ‬ ‫َ َ‬
‫َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬
‫غ ضغ‬ ‫صغ‬
‫غ‬ ‫غ شغ‬ ‫غ سغ‬
‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬
‫غ فغ‬ ‫غ طغ غ ظغ غ ع غ غ غ غ‬
‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬
‫غ نغ‬ ‫غ قغ غ كغ غ لغ غ م غ‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬
‫غ أ غ‬ ‫غ يغ‬ ‫غ هغ‬ ‫غ و غ‬

‫ــــِّـــ‬
‫ِّ َ‬ ‫ِّغ َ‬
‫ِّغ َح ِّغ‬ ‫ِّغ َج ِّغ‬ ‫ث غِّ‬ ‫غ‬ ‫ت ِّغ‬ ‫ِّغ َب ِّغ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّغ َز ِّغ‬ ‫ِّغ َر ِّغ‬ ‫ِّغ ذ ِّغ‬ ‫ِّغ د ِّغ‬ ‫ِّغ خ ِّغ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّغ ض ِّغ‬ ‫ِّغ َص ِّغ‬ ‫ِّغ ش ِّغ‬ ‫ِّغ َس ِّغ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّغ ف غِّ‬ ‫ِّغ ِّغ ِّغ‬ ‫ِّغ ع ِّغ‬ ‫ِّغ ظ ِّغ‬ ‫ِّغ َط ِّغ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّغ ن ِّغ‬ ‫ِّغ َم ِّغ‬ ‫ِّغ ل ِّغ‬ ‫ِّغ َك ِّغ‬ ‫ِّغ ق ِّغ‬
‫َ‬
‫ِّغ أ ِّغ‬ ‫ِّغ ي ِّغ‬ ‫ِّغ ه ِّغ‬ ‫ِّغ َو ِّغ‬

‫‪37‬‬
‫ُ‬
‫ـــــــ‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫غ جَ‬ ‫ُ َ َ‬
‫ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫غ ح غ‬ ‫غ‬ ‫غ بغ غ تغ غ ثغ‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫غ رَ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫غ ز غ‬ ‫غ‬ ‫غ ذغ‬ ‫غ خ غ غ دغ‬
‫ُ َ ُ‬ ‫َ ُ‬
‫ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫غ ضغ‬ ‫صغ‬
‫غ‬ ‫غ شغ‬ ‫غ سغ‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ ُ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫غ فغ‬ ‫غ طغ غ ظغ غ ع غ غ غ غ‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫غ نغ‬ ‫غ قغ غ كغ غ لغ غ م غ‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫غ أ غ‬ ‫غ يغ‬ ‫غ هغ‬ ‫غ و غ‬

‫َغرَ‬ ‫غظـ‬
‫َ َ‬
‫غقـ‬
‫ََ‬
‫غطـ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬
‫غ غـ‬ ‫غ ضـ‬
‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫غخـ غصـ‬
‫َ َ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫غ ِّر‬ ‫غ ِّظـ‬ ‫غقِّـ‬ ‫غ ِّطـ‬ ‫غغِّـ‬ ‫ضـ‬‫غ ِّ‬ ‫خـ غ ِّصـ‬ ‫غ ِّ‬
‫َ‬ ‫َ ُ‬ ‫َُ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ‬
‫غ ُر‬ ‫غظـ‬ ‫غقـ‬ ‫غ ُطـ‬ ‫غ غـ‬ ‫غ ُضـ‬ ‫غخـ غ ُصـ‬
‫َ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َۡ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ‬
‫غ ۡر‬ ‫غظـ‬ ‫غقـ‬ ‫غ ۡطـ‬ ‫غ غـ‬ ‫غ ضـ‬ ‫غخـ غ ۡصـ‬
‫َ ََ‬ ‫ََ َ‬ ‫َغ َفرَ‬ ‫َََ‬ ‫َ‬
‫شغف‬ ‫نزغ‬ ‫ت‬ ‫بلغ ِّ‬ ‫غـ‬
‫َ‬
‫يَ ۡب َتغِّ‬ ‫غ ِّل‬
‫ِّ‬ ‫ص ۡبغِّ‬‫َو ِّ‬ ‫ن ۡبغِّ‬ ‫غِّـ‬
‫َف َي ۡد َم ُغهُ‬ ‫َُُ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ ُ‬ ‫ُ‬
‫غرف‬ ‫ت‬‫غلِّب ِّ‬ ‫شغ ِّل‬ ‫غـ‬
‫ۡ َ‬ ‫فَ َر ۡغتَ‬ ‫َۡ ۡ‬ ‫َف َبلَ ۡغنَ‬ ‫ۡ‬
‫َبغ َتة‬ ‫أف ِّرغ‬ ‫غـ‬
‫َ َّ َ‬ ‫َ َّ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َّ‬ ‫َ َّ َ‬
‫ن غم*‬ ‫صغر*‬ ‫رغب*‬ ‫ش غ ل*‬ ‫غـ‬

‫‪38‬‬
ْ‫خ‬ KHA
MAKHRAJ Tenggorokan bagian atas
َ ُ َ ٌ ۡ َ ُ ََۡ
DALIL ‫ غــيــن خــاؤهــا‬:‫أدنــاه‬

َّ َ ۡ َ
‫أخ‬-‫أخ‬

HAMS : Udara mengalir


َ َ ٌ ۡ َ ُ َّ َ َ َ ُ ُ ۡ َ
ۡ ‫ــك‬
‫ـت‬ ‫ فــحــثــه شــخــص س‬:‫مــهــمــوســهـا‬
RAKHAWAH : Suara mengalir
ۡ ٌ ‫ــر َور ۡخ‬ َ
َ ُ‫ـفــات‬
‫ــســتَــفِّــل‬
ۡ ‫ــو ُم‬
ِّ
ۡ ‫ــاج‬
ٌ ‫ــه‬ َ ‫ـه‬ ‫ص‬ِّ
SIFAT ISTI’LA : Terangkatnya lidah bagian belakang
DAN ۡ
َ ‫ِّــظ َح‬
ۡ ‫ــص‬ ۡ َ َّ ُ ۡ ُ ُ ۡ ََ
‫ــر‬ ‫ــط ق‬
ٍ ‫ خــص ضــغ‬:‫ــو‬
ٍ ‫وســبــع عــل‬
DALIL
INFITAH : Lidah rileks, banyak ruang antara lidah dan langit-langit
ۡ ُ َّ ٌ ۡ ‫ــح ُم‬ َ ۡ ُ
‫ــد قــل‬‫ٱلــض‬
ِّ ‫ــمــتَــة َو‬
َ ‫ــص‬ ٌ ِّ‫ــفــت‬‫مــن‬
ISHMAT : Lebih sulit diucapkan karena letak makhraj jauh dari
pintu mulut
ۡ ُ َّ ٌ ۡ ‫ــح ُم‬ َ ۡ ُ
‫ــد قــل‬‫ٱلــض‬
ِّ ‫ــمــتَــة َو‬
َ ‫ــص‬ ٌ ِّ‫ــفــت‬‫مــن‬

● Tidak berlebihan dalam memberikan sifat rakhawahnya


● Tidak berlebihan dalam menebalkannya saat berharakat kasrah
TANBIH ● Tidak membulatkan bibir ketika mengucapkannya, sehingga
terdengar seperti suara huruf “O”

39
‫‪TADRIB‬‬
‫َ ۡ ۡ ُ ۡ‬ ‫ُ‬
‫َ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ َ ِّ َ‬ ‫َ‬
‫أخ إِّخ أخ‬ ‫إِّخ أخ إ ِّ ِّخ‬ ‫أخ أخ أخ‬ ‫ُخو ِّخ خا‬

‫َ‬
‫ـــــــ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫خ َح خ‬ ‫خ‬ ‫خ َج‬ ‫ثخ‬ ‫تخ خ‬ ‫خ‬ ‫َب خ‬ ‫خ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬
‫خ َز خ‬ ‫خ‬ ‫خ َر‬ ‫ذ خ‬ ‫د خ خ‬ ‫خ‬ ‫خ خ‬ ‫خ‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫خ ضخ‬ ‫َص خ‬
‫خ‬ ‫خ َس خ‬
‫خ شخ‬
‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َ‬ ‫َ َ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫خ فخ‬ ‫خ خ غ خ‬ ‫ع‬ ‫ظخ خ‬‫خ َط خ خ‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َ َ َ‬
‫خ ن خ‬ ‫خ خ َم خ‬ ‫ل‬ ‫َك خ خ‬
‫خ ق خ خ‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬
‫خ أ خ‬ ‫خ يخ‬ ‫خ هخ‬ ‫خ و خ‬

‫ــــِّـــ‬
‫ِّ َ‬ ‫ِّخ َ‬
‫ِّخ َح ِّخ‬ ‫ِّخ َج ِّخ‬ ‫ث خِّ‬ ‫خ‬ ‫ت ِّخ‬ ‫ِّخ َب ِّخ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّخ َز ِّخ‬ ‫ِّخ َر ِّخ‬ ‫ِّخ ذ ِّخ‬ ‫ِّخ د ِّخ‬ ‫ِّخ ِّخ ِّخ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّخ ض ِّخ‬ ‫ِّخ َص ِّخ‬ ‫ِّخ ش ِّخ‬ ‫ِّخ َس ِّخ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّخ ف خِّ‬ ‫ِّخ غ خِّ‬ ‫ِّخ ع ِّخ‬ ‫ِّخ ظ ِّخ‬ ‫ِّخ َط ِّخ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّخ ن ِّخ‬ ‫ِّخ َم خِّ‬ ‫ِّخ ل ِّخ‬ ‫ِّخ َك ِّخ‬ ‫ِّخ ق ِّخ‬
‫َ‬
‫ِّخ أ ِّخ‬ ‫ِّخ ي ِّخ‬ ‫ِّخ ه ِّخ‬ ‫ِّخ َو ِّخ‬

‫‪40‬‬
‫ُ‬
‫ـــــــ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫خ َح خ‬ ‫خ‬ ‫خ َج‬ ‫ثخ‬ ‫تخ خ‬ ‫خ‬ ‫َب خ‬ ‫خ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ ُ‬ ‫ُ‬
‫خ َز خ‬ ‫خ‬ ‫خ َر‬ ‫ذ خ‬ ‫د خ خ‬ ‫خ‬ ‫خ خ‬ ‫خ‬
‫ُ َ ُ‬ ‫َ ُ‬
‫ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬
‫خ ضخ‬ ‫خ‬‫صخ‬ ‫خ َس خ‬
‫خ شخ‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫ُ‬ ‫َ ُ‬
‫ُ َ ُ‬
‫خ فخ‬ ‫خ خ غ خ‬ ‫ع‬ ‫خ‬ ‫خ‬ ‫خ‬
‫خ‬ ‫ظ‬
‫خ ط‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ُ َ ُ‬
‫خ ن خ‬ ‫خ خ َم خ‬ ‫ل‬ ‫َك خ خ‬
‫خ ق خ خ‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫خ أ خ‬ ‫خ يخ‬ ‫خ هخ‬ ‫خ و خ‬

‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫ََ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬


‫خ َر‬ ‫خظـ‬ ‫خق ـ‬ ‫خغـ خ َطـ‬ ‫خ ضـ‬ ‫خخـ خ َصـ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫خ ِّر‬ ‫خ ِّظـ‬ ‫خقِّـ‬ ‫خغِّـ خ ِّطـ‬ ‫ضـ‬‫خ ِّ‬ ‫خـ خ ِّصـ‬ ‫خ ِّ‬
‫َ‬ ‫َ ُ‬ ‫َُ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ‬
‫خ ُر‬ ‫خظـ‬ ‫خق ـ‬ ‫خغـ خ ُطـ‬ ‫خ ُضـ‬ ‫خخـ خ ُصـ‬
‫َ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َۡ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ‬
‫خ ۡر‬ ‫خظـ‬ ‫خق ـ‬ ‫خغـ خ ۡطـ‬ ‫خ ضـ‬ ‫خخـ خ ۡصـ‬
‫َ‬ ‫ُ َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ب ِّ َسخ ِّط‬ ‫نفِّخ‬ ‫خش َع ِّ‬
‫ت‬ ‫خ َت َم‬ ‫خـ‬
‫َ‬ ‫َ َ‬
‫َس ِّ‬
‫خ َر‬ ‫بِّأ ِّخ‬ ‫خل‬ ‫بـ ِّ‬ ‫خ َط‬ ‫َس ِّ‬ ‫خـ‬‫ِّ‬
‫َ ُ‬ ‫ُخ ُش ُ‬
‫أخ‬ ‫ب‬ ‫ُخل ِّ َق‬ ‫ُخ ِّذ‬ ‫ُخـ‬
‫زخرف‬
‫ُ ۡ َُ‬ ‫ۡ‬
‫يَـخ ُر َج‬
‫ُ‬
‫َمـخ َم َصة‬
‫ۡ‬ ‫َلهُ‬ ‫أَ ۡخ َ َ‬ ‫ۡ‬
‫خـ‬
‫َّ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬
‫ُم َسخ ِّر‬ ‫َو َسخ َر‬ ‫َ‬
‫يُؤ ِّ‬
‫خ ُر‬ ‫تَأ َّخرَ‬ ‫خـ‬

‫‪41‬‬
42
MAKHRAJ LISANI

43
ْ‫ق‬ QOF
Pangkal lidah membentur langit-langit lunak, sedikit dibelakang
MAKHRAJ makhraj huruf kaf (‫)ك‬
ُۡ َ َ َ َۡ ُ َ ۡ
DALIL ‫ان فــوق‬
ِّ ‫ أقــصـي ٱلـلِّــســ‬:‫وٱلــقــاف‬

َّ َ ۡ َ
‫أق‬-‫أق‬

JAHR : Udara tertahan


ۡ ٌ ‫ـر َور ۡخـ‬ َ
ۡ ‫ـفــاتُـ َهــا َجـ‬
‫ـســتَــفِّــل‬
ۡ ‫ـو ُمـ‬
ِّ
ٌ ‫ـهـ‬ ‫صـ‬
ِّ
SYIDDAH : Suara tertahan
َ َ
ۡ ‫ـكـ‬ َ ۡ َ ُ ۡ َ َ ُ ۡ َ
‫ت‬ ‫ـد قـــ ٍط بـ‬ ‫جـ‬
ِّ ‫شــدِّيــدهــا لــفــظ أ‬
ISTI’LA : Terangkatnya lidah bagian belakang
ۡ ‫ـغــط ق ِّــ ۡظ َحــ َصـ‬
ۡ َ َّ ُ ۡ
SIFAT ‫ـر‬ ٍ ‫ خــص ضـ‬:‫َو َســ ۡبــ ُع ُعــلــ ٍو‬
DAN INFITAH : Lidah rileks, banyak ruang antara lidah dan langit-langit
ۡ ُ َّ ٌ ۡ ‫ــح ُم‬ َ ۡ ُ
‫ــمــتَــة َو‬
DALIL َ ‫ــص‬ ٌ ِّ‫ــفــت‬
‫ــد قــل‬‫ٱلــض‬
ِّ ‫مــن‬
ISHMAT : Lebih sulit diucapkan karena letak makhraj jauh dari
pintu mulut
ۡ ُ َّ ٌ ۡ ‫ــح ُم‬ َ ۡ ُ
‫ــد قــل‬‫ٱلــض‬
ِّ ‫ــمــتَــة َو‬
َ ‫ــص‬ ٌ ِّ‫ــفــت‬‫مــن‬
QOLQOLAH : Suara terpantul
َ ‫ــب‬
ُ ‫ــط‬ ٌ َ َ ۡ َ
ۡ ُ‫ ق‬:‫ــة‬
‫ـد‬
ٍ ‫ـ‬‫ج‬ ‫قــلــقــل‬

● Tidak membacanya dengan Hams


● Tidak menghilangkan qalqalahnya
TANBIH ● Tidak mencampurnya dengan suara huruf Ghain (ْ‫)غ‬
● Tidak mengubahnya menjadi huruf Kaf (ْ‫ )ك‬atau huruf “G”
● Tidak berlebihan dalam menebalkannya saat berharakat kasrah

44
‫‪TADRIB‬‬
‫َۡ ۡ ُۡ‬ ‫ُ‬‫َ ُ‬ ‫َ‬ ‫َُ َ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫أق إِّق أق‬ ‫إِّق أق إ ِّ ِّق‬ ‫أق أ ِّق أق‬ ‫قو ِِّق قا‬

‫َ‬
‫ـــــــ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ق َح ق‬ ‫ق‬ ‫ق ث ق ق َج‬ ‫ت ق‬ ‫ق‬ ‫ق َب ق‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َق رَ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬
‫ق َز ق‬ ‫ق‬ ‫ق ذ ق‬ ‫ق د ق‬ ‫قخ ق‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ق ض ق‬ ‫ق َص ق‬ ‫ق‬ ‫ق ش‬ ‫ق َس ق‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫قفق‬ ‫ق‬ ‫قع ق قغ‬ ‫ق ظ ق‬ ‫ق َط ق‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َق مَ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬
‫ق ن ق‬ ‫ق‬ ‫ق ل ق‬ ‫ق َك ق‬ ‫ق ق ق‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬
‫ق أ ق‬ ‫ق ي ق‬ ‫ق‬ ‫ق ه‬ ‫ق و ق‬

‫ــــِّـــ‬
‫َ‬ ‫ق َ‬
‫ِّق َح ِّق‬ ‫ِّق َج ِّق‬ ‫ِّق ث ِّق‬ ‫ت ِّق‬ ‫ِّ‬ ‫ِّق َب ِّق‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّق َز ِّق‬ ‫ِّق َر ِّق‬ ‫ِّق ذ ِّق‬ ‫ِّق د ِّق‬ ‫ِّق خ ِّق‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّق ض ِّق‬ ‫ِّق َص ِّق‬ ‫ِّق‬ ‫ِّق ش‬ ‫ِّق َس ِّق‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّق ف ِّق‬ ‫ِّق غ ِّق‬ ‫ِّق ع ِّق‬ ‫ِّق ظ ِّق‬ ‫ِّق َط ِّق‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّق ن ِّق‬ ‫ِّق َم ِّق‬ ‫ِّق ل ِّق‬ ‫ِّق َك ِّق‬ ‫ِّق ِّق ِّق‬
‫َ‬
‫ِّق أ ِّق‬ ‫ِّق ي ِّق‬ ‫ِّق‬ ‫ِّق ه‬ ‫ِّق َو ِّق‬

‫‪45‬‬
‫ُ‬
‫ـــــــ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ق َح ق‬ ‫ق‬ ‫ق ث ق ق َج‬ ‫ت ق‬ ‫ق‬ ‫ق َب ق‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُق رَ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫ق َز ق‬ ‫ق‬ ‫ق ذ ق‬ ‫ق د ق‬ ‫قخ ق‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ق ض ق‬ ‫ق ص ق‬ ‫ق‬ ‫ق ش‬ ‫ق َس ق‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫قفق‬ ‫ق‬ ‫قع ق قغ‬ ‫ق ظ ق‬ ‫ق َط ق‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُق مَ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ ُ ُ‬
‫ق ن ق‬ ‫ق‬ ‫ق ل ق‬ ‫ق َك ق‬ ‫ق ق ق‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ق أ ق‬ ‫ق ي ق‬ ‫ق‬ ‫ق ه‬ ‫ق َو ق‬

‫قَرَ‬ ‫قظـ‬
‫ََ‬ ‫ََ‬
‫قق ـ‬ ‫قطـ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ََ‬
‫ق غـ‬ ‫ق ضـ‬
‫َ َ‬
‫ق صـ‬‫َ‬ ‫َ‬
‫قخـ‬
‫َ َ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ق ِّر‬ ‫ق ِّظـ‬ ‫ققِّـ‬ ‫ق ِّطـ‬ ‫قغِّـ‬ ‫ضـ‬‫ق ِّ‬ ‫ق ِّصـ‬ ‫خـ‬
‫ق ِّ‬
‫َ‬ ‫َُ‬ ‫َُ‬ ‫َ‬ ‫َُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ‬
‫ق ُر‬ ‫قظـ‬ ‫قق ـ‬ ‫ق ُطـ‬ ‫ق غـ‬ ‫ق ُضـ‬ ‫ق ُصـ‬ ‫قخـ‬
‫َ‬ ‫َۡ‬ ‫َۡ‬ ‫َ‬ ‫َۡ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ‬
‫ق ۡر‬ ‫قظـ‬ ‫قق ـ‬ ‫ق ۡطـ‬ ‫ق غـ‬ ‫ق ضـ‬ ‫ق ۡصـ‬ ‫قخـ‬
‫َََ َ‬ ‫َ‬ ‫َق َمرُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫وقذف‬ ‫بَ ِّرق‬ ‫َو َص َدق‬ ‫قـ‬
‫ُ َ‬ ‫ُ‬ ‫ََ َ‬ ‫َ‬
‫ع ُنقِّك‬ ‫نقِّ َر‬ ‫ق ِّبلك‬ ‫غس ِّق‬ ‫َ‬ ‫ق ِّـ‬
‫ُ َ‬ ‫ُ َ‬ ‫َف ُق ِّطعَ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ق ِّرئ‬ ‫قتِّل‬ ‫ق ِّد َر‬ ‫قـ‬
‫َۡ‬ ‫ۡ ُ‬ ‫ُۡ‬ ‫َۡ‬ ‫ۡ‬
‫َونق ِّص‬ ‫ُيق َتل‬ ‫سمُ‬ ‫أق ِّ‬ ‫تق َر َب‬ ‫قـ‬
‫تقَّ ُ‬
‫يَ َ َ‬ ‫ح ُّق‬ ‫ت َ َش َّققُ‬
‫َر ِّق‬ ‫ب‬ ‫َويُـ ِّ‬ ‫قـ‬

‫‪46‬‬
ْ‫ك‬ KAF
MAKHRAJ Pangkal lidah menyentuh langit-langit lunak dan keras sekaligus
ُ َ ۡ َ ُ َ ۡ َّ ُ
DALIL ‫ثــم ٱلـكــاف أســفــل‬

َّ‫أَك‬-‫أَ ۡك‬

HAMS : Udara mengalir


َ َ ٌ ۡ َ ُ َّ َ َ
ۡ ‫كـ‬
‫ت‬ ‫ فــحــثــه شــخــص سـ‬:‫َمــ ۡهــ ُمــ ۡو ُســ َهــا‬
SYIDDAH : Suara tertahan
َ َ
ۡ‫كـت‬ َ ۡ َ ُ ۡ َ َ ُ ۡ َ
‫جــد قــ ٍط بــ‬
ِّ ‫شــدِّيــدهــا لــفــظ أ‬
SIFAT ISTIFAL : Merendahnya lidah bagian belakang
ۡ ۡ ‫ـر َور ۡخــ ٌو ُم‬ َ
َ ُ‫ــفــات‬
DAN ‫ــســتَــفِّــل‬ ِّ
ۡ ‫ـاج‬
ٌ ‫ــهـ‬ َ ‫ــه‬ ‫ص‬ِّ
DALIL
INFITAH : Lidah rileks, banyak ruang antara lidah dan langit-langit
ۡ ُ َّ ٌ َ ۡ ٌ ‫ُمــ ۡنــ َفــتِّـ‬
‫ـد قــل‬ ِّ ‫ـح ُمــصــ َمــتــة َوٱلـ‬
‫ـضـ‬
ISHMAT : Lebih sulit diucapkan karena letak makhraj jauh dari
pintu mulut
ۡ ُ َّ ٌ َ ۡ ٌ ‫ُمــ ۡنــ َفــتِّـ‬
‫ـد قــل‬ ِّ ‫ـح ُمــصــ َمــتــة َوٱلـ‬
‫ـضـ‬

● Tidak memantulkannya dan tidak menghilangkan sifat hamsnya


● Tidak berlebihan dalam menampakkan sifat hamsnya sehingga
melemahkan sifat syiddahnya
TANBIH ● Tidak memindahkan makhrajnya ketengah lidah dan langit-
langit bagian depan
● Tidak menebalkannya dan tidak mencampurnya dengan suara
huruf Qaf (‫)ق‬

47
‫‪TADRIB‬‬
‫َ ۡ ۡ ُ ۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫أَ ُك أَكِّ أكَ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫أك إِّك أك‬ ‫إ ِّ َك أ ُك إِّكِّ‬ ‫كو ِِّك ك‬

‫َ‬
‫ـــــــ‬
‫َ‬ ‫َك َ‬
‫َك‬ ‫َك َح‬ ‫َك‬ ‫َك َج‬ ‫َك ث َك‬ ‫ت َك‬ ‫َك‬ ‫َك َب‬
‫َك‬ ‫َك َز‬ ‫َك‬ ‫َك َر‬ ‫َك َذ كَ‬ ‫َ‬
‫َك د َك‬ ‫َك‬
‫َ‬
‫َك خ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫َك ض َك‬ ‫َك َص َك‬ ‫َك ش َك‬ ‫َك َس َك‬
‫َك َف كَ‬ ‫غ كَ‬‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َك ك‬ ‫َك ع‬ ‫َك ظ َك‬ ‫َك َط َك‬
‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬
‫َك ن َك‬ ‫َك َم َك‬ ‫َك‬ ‫َك َك َك ك ل‬ ‫َك ق َك‬
‫َك أَ كَ‬ ‫َك ي َك‬ ‫َك ه َك‬ ‫َك َو َك‬

‫ــــِّـــ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫كِّ ب كِّ كِّ ت كِّ كِّ ث كِّ كِّ ج كِّ كِّ ح كِّ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫كِّ َز كِّ‬ ‫كِّ َر كِّ‬ ‫كِّ ذ كِّ‬ ‫كِّ د كِّ‬ ‫كِّ خ كِّ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫كِّ ض كِّ‬ ‫كِّ َص كِّ‬ ‫كِّ ش كِّ‬ ‫كِّ َس كِّ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫كِّ ع كِّ كِّ غ كِّ كِّ ف كِّ‬ ‫كِّ ظ كِّ‬ ‫كِّ َط كِّ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫كِّ كِّ م كِّ كِّ ن كِّ‬ ‫ل‬ ‫كِّ كِّ كِّ كِّ كِّ‬ ‫ق‬ ‫كِّ‬
‫َ‬
‫كِّ أ كِّ‬ ‫كِّ ي كِّ‬ ‫كِّ ه كِّ‬ ‫كِّ َو كِّ‬

‫‪48‬‬
‫ُ‬
‫ـــــــ‬
‫َ‬ ‫ُك َب ُك ُك َ‬
‫ُك‬ ‫ُك َح‬ ‫ُك‬ ‫ُك َج‬ ‫ت ُك ُك ث ُك‬
‫ُك‬ ‫ُك َز‬ ‫ُك‬ ‫ُك َر‬ ‫ُك َذ كُ‬ ‫َ‬
‫ُك د ُك‬
‫َ‬
‫ُك خ ُك‬
‫ُك ض ُك‬
‫َ‬ ‫ُك َص كُ‬ ‫ُك َش كُ‬
‫ُك َس ُك‬
‫َ‬ ‫ُ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ُك ف ُك‬ ‫ُك‬ ‫ُك ع ُك ك غ‬ ‫ُك ظ ُك‬ ‫ُك َط ُك‬
‫َ‬ ‫ُك َل كُ‬ ‫ُك ُك ُك‬ ‫ُك ق ُك‬
‫َ‬
‫ُك ن ُك‬ ‫ُك‬ ‫ُك مَ‬
‫ُك أَ كُ‬ ‫ُك ي ُك‬ ‫ُك ه ُك‬ ‫ُك َو ُك‬

‫َكرَ‬ ‫كظـ‬
‫ََ‬ ‫ََ‬
‫كق ـ‬ ‫كطـ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬
‫ك غـ‬
‫َ َ‬
‫ك صـ ك ضـ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫كخـ‬
‫َ َ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ك ِّر‬ ‫ك ِّظـ‬ ‫كقِّـ‬ ‫ك ِّطـ‬ ‫كغِّـ‬ ‫ضـ‬
‫ك ِّصـ ك ِّ‬ ‫خـ‬
‫ك ِّ‬
‫َكرُ‬ ‫كظـ‬
‫َُ‬ ‫َُ‬
‫كق ـ‬ ‫كطـ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫ك غـ‬
‫َ ُ‬ ‫ُ‬
‫ك صـ ك ضـ‬
‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫كخـ‬
‫َ ُ‬
‫َكرۡ‬ ‫كظـ‬
‫َۡ‬ ‫َۡ‬
‫كق ـ‬ ‫ۡ‬
‫كطـ‬
‫َ‬
‫ك غـ‬
‫َ ۡ‬ ‫َ ۡ‬
‫ك صـ ك ضـ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬
‫كخـ‬
‫َ ۡ‬

‫َ َ َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ ََ َ‬ ‫َك َسبَ‬ ‫َ‬


‫كشف‬ ‫نك َص‬ ‫خلقك‬ ‫كـ‬
‫ُ‬ ‫ََ‬ ‫ُ‬
‫ك‬‫َمل ِّ ِّ‬ ‫ذكِّ َر‬ ‫ك‬‫فل ِّ‬ ‫ك‬ ‫ُ‬
‫نس ِّ‬ ‫كِّـ‬
‫يَ ُ‬ ‫ُكتِّبَ‬ ‫كلُهُ‬ ‫أُ ُ‬ ‫َر َزقَ ُ‬ ‫ُ‬
‫ك ِّن‬ ‫ك ُم‬ ‫كـ‬
‫ُ ۡ‬ ‫ُ ۡ‬ ‫ۡ َ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ‬ ‫ۡ‬
‫ِّحلك ِّمهِّ‬ ‫بِّركن ِّهِّ‬ ‫يُكشف‬ ‫أكرم ِّن‬‫َ‬ ‫كـ‬
‫َ ُّ‬ ‫َ َّ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َّ َ َ‬
‫فك‬ ‫مكة‬ ‫ُمذكِّ ُر‬ ‫ركبك‬ ‫كـ‬

‫‪49‬‬
ْ‫ج‬ JIM
Tengah lidah menyentuh langit-langit, sehingga makhrajnya
MAKHRAJ tertutup sempurna
َ ُ َۡ ۡ َ
DALIL ‫شــ ۡيــ ُن يَــا‬
ِّ ‫جــ ۡيــ ُم ٱلــ‬
ِّ ‫ ف‬:‫وٱلــوســط‬
‫ـ‬ ‫ـ‬

َّ‫أَج‬-‫أَ ۡج‬

JAHR : Udara tertahan


ۡ ۡ ُ َ
‫صــفــاتـ َهــا َجــ ۡهــ ٌر َو ِّرخــ ٌو ُمــ ۡســتَــفِّــل‬
ِّ
SYIDDAH : Suara tertahan
َ َ
ۡ ‫ــكـ‬ َ ۡ َ ُ ۡ َ َ ُ ۡ َ
‫ت‬ ‫ــط ب‬
ٍ ‫ق‬ ‫ــد‬ ‫ج‬
ِّ ‫شــدِّيــدهــا لــفــظ أ‬
ISTIFAL : Merendahnya lidah bagian belakang
ۡ ٌ ‫ـر َور ۡخ‬ َ
َ ُ‫ــفــات‬
SIFAT ‫ــســتَــفِّــل‬
ۡ ‫ــو ُم‬
ِّ
ۡ ‫اج‬
ٌ ‫ــهـ‬ َ ‫ـهــ‬ ‫ص‬ِّ
DAN INFITAH : Lidah rileks, banyak ruang antara lidah dan langit-langit
DALIL ۡ ُ َّ ٌ ۡ ‫ــح ُمـ‬ َ ۡ ُ
‫ــد قــل‬ ‫ٱلــض‬
ِّ ‫ــمــتَــة َو‬
َ ‫ـص‬ ٌ ِّ‫ــفــت‬ ‫مــن‬
ISHMAT : Lebih sulit diucapkan karena letak makhraj jauh dari
pintu mulut
ۡ ُ َّ ٌ ۡ ‫ــح ُم‬ َ ۡ ُ
‫ــد قــل‬ ‫ٱلــض‬
ِّ ‫ــمــتَــة َو‬
َ ‫ــص‬ ٌ ِّ‫ــفــت‬ ‫مــن‬
QOLQOLAH : Suara terpantul
َ ‫ب‬
ُ ‫ـطــ‬ ٌ َ َ ۡ َ
ۡ ‫ قُـ‬:‫ـة‬
‫جــ ٍد‬ ‫قــلــقــلـ‬

● Tidak menyamarkan suaranya sehingga mirip huruf Ya (‫)ي‬


● Tidak membaca dengan hams atau rakhawah, sehingga
TANBIH menghilangkan sifat jahr & syiddahnya
● Tidak memindahkan makhrajnya ke ujung lidah sehingga
terdengar mirip huruf “C”

50
‫‪TADRIB‬‬
‫َ ۡ ۡ ُ ۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫أَ ُج أَ ِّج أجَ‬
‫أج إِّج أج‬ ‫إ ِّ َج أ ُج إ ِّ ِّج‬ ‫ُجو ِِّج َجا‬

‫َ‬
‫ـــــــ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫َج‬ ‫َح‬ ‫َج‬ ‫َج‬ ‫َج َج‬ ‫ث َج‬ ‫َج‬ ‫ت َج‬ ‫َج‬ ‫َب َج‬ ‫َج‬
‫َج‬ ‫َز‬ ‫َج‬ ‫َج‬ ‫َج َر‬ ‫َذ جَ‬ ‫َج‬ ‫د َج‬
‫َ‬
‫َج‬ ‫خ َج‬
‫َ‬
‫َج‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫َج ض َج‬ ‫َج َص َج‬ ‫َج ش َج‬ ‫َج َس َج‬
‫َج َف جَ‬ ‫غ جَ‬‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬
‫ج فج ج ظ ج ج ع ج ج‬
‫َ‬ ‫َج َل جَ‬ ‫َج َك َج‬
‫َ‬
‫َج ن َج‬
‫َج ن َج‬ ‫َج َم جَ‬
‫َج أَ جَ‬ ‫َج ي َج‬ ‫َج ه َج‬ ‫َج َو َج‬

‫ــــِّـــ‬
‫َ‬ ‫ِّج َ‬
‫ِّج َح ِّج‬ ‫ِّج ِّج ِّج‬ ‫ِّج ث ِّج‬ ‫ت ِّج‬ ‫ِّج َب ِّج‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّج َز ِّج‬ ‫ِّج َر ِّج‬ ‫ِّج ذ ِّج‬ ‫ِّج د ِّج‬ ‫ِّج خ ِّج‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّج ض ِّج‬ ‫ِّج َص ِّج‬ ‫ِّج َس ِّج‬
‫ِّج ش ِّج‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّج ف ِّج‬ ‫ِّج غ ِّج‬ ‫ِّج ف ِّج ِّج ظ ِّج ِّج ع ِّج‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّج ن ِّج‬ ‫ِّج َم ِّج‬ ‫ِّج ل ِّج‬ ‫ِّج َك ِّج‬ ‫ِّج ن ِّج‬
‫َ‬
‫ِّج أ ِّج‬ ‫ِّج ي ِّج‬ ‫ِّج ه ِّج‬ ‫ِّج َو ِّج‬

‫‪51‬‬
‫ُ‬
‫ـــــــ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ُج‬ ‫َح‬ ‫ُج‬ ‫ُج‬ ‫ُج ُج‬ ‫ث ُج‬ ‫ُج‬ ‫ت ُج‬ ‫ُج‬ ‫َب ُج‬ ‫ُج‬
‫ُج‬ ‫َز‬ ‫ُج‬ ‫ُج‬ ‫ُج َر‬ ‫َذ جُ‬ ‫ُج‬ ‫د ُج‬
‫َ‬
‫ُج‬ ‫خ ُج‬
‫َ‬
‫ُج‬
‫ُج ض ُج‬
‫َ‬ ‫ُج َص جُ‬ ‫ُج َش جُ‬
‫ُج َس ُج‬
‫َ‬ ‫ُ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ُج ف ُج‬ ‫غ جُ‬ ‫ُج ف ُج ُج ظ ُج ُج ع ُج ج‬
‫َ‬ ‫ُج َل جُ‬ ‫ُج َك ُج‬
‫َ‬
‫ُج ن ُج‬
‫ُج ن ُج‬ ‫ُج َم جُ‬
‫ُج أَ جُ‬ ‫ُج ي ُج‬ ‫ُج ه ُج‬ ‫ُج َو ُج‬

‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬


‫َج َر‬ ‫َجظـ‬ ‫َجقـ‬ ‫َجغـ َج َطـ‬ ‫َج َصـ َجضـ‬ ‫َجخـ‬
‫َجر‬
‫ِّ‬ ‫َج ِّظـ‬ ‫َجقِّـ‬ ‫َجغِّـ َج ِّطـ‬ ‫ضـ‬ ‫َ‬
‫ج ِّصـ ج ِّ‬
‫َ‬ ‫َج ِّ‬
‫خـ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫َج ُر‬ ‫َجظـ‬ ‫َجقـ‬ ‫َجغـ َج ُطـ‬ ‫َج ُصـ َج ُضـ‬ ‫َجخـ‬
‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬
‫َج ۡر‬ ‫َجظـ‬ ‫َجقـ‬ ‫َجغـ َج ۡطـ‬ ‫َج ۡصـ َجضـ‬ ‫َجخـ‬
‫َ ََ‬ ‫َج َ‬ ‫َ َ ََ‬ ‫َش َ‬
‫أج ل‬ ‫ـم َع‬ ‫وجعل‬ ‫ج َر‬ ‫َجـ‬
‫َح َر ِّج‬
‫َ َُ‬
‫جلة‬ ‫ع َِّو ِّج‬ ‫َِلَجدَ‬
‫و ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫جـ‬‫ِّ‬
‫ُ َ‬
‫يَل ِّ ُج‬ ‫َح َر ُج‬ ‫َر ُج ِّل‬ ‫جعِّل‬ ‫ُجـ‬
‫أَ ۡج ُرهُ‬ ‫َز ۡج َر ُة‬ ‫ل ِّ َو ۡجهِّ‬ ‫رِّ ۡج ِّز‬ ‫ۡجـ‬
‫َ‬ ‫َي َت َف َّ‬ ‫َّ‬
‫ح ُّج‬
‫ِّ‬ ‫ف ِّج‬ ‫ج ُر‬ ‫ت‬ ‫ُرج ِّ‬ ‫جـ‬

‫‪52‬‬
ْ‫ش‬ SYIN
Tengah lidah sedikit terangkat, dan tidak menyentuh langit-langit,
MAKHRAJ sehingga makhrajnya tidak tertutup
َ ُ َۡ ۡ َ
DALIL ‫شــ ۡيــ ُن يَــا‬
ِّ ‫جــ ۡيــ ُم ٱلــ‬
ِّ ‫ ف‬:‫وٱلــوســط‬
‫ـ‬ ‫ـ‬

َّ َ ۡ َ
‫أش‬-‫أش‬

HAMS : Udara mengalir


َ َ ٌ ۡ َ ُ َّ َ َ
ۡ ‫كـ‬ ُ ‫َمــ ۡهــ ُمــ‬
‫ت‬ ‫ فــحــثــه شــخــص سـ‬:‫وســ َهــا‬
RAKHAWAH : Suara mengalir
ۡ ۡ ٌ ۡ َ َ ُ َ
‫ـر َو ِّرخــ ٌو ُمــ ۡســتَــفِّــل‬‫صــفــاتـهــاجــهـ‬
ِّ
ISTIFAL : Merendahnya lidah bagian belakang
ۡ ۡ ٌ ۡ َ َ ُ َ
SIFAT ‫ـر َو ِّرخــ ٌو ُمــ ۡســتَــفِّــل‬‫صــفــاتـهــاجــهـ‬
ِّ
DAN INFITAH : Lidah rileks, banyak ruang antara lidah dan langit-langit
DALIL ۡ ُ َّ ٌ ۡ ‫ــح ُمـ‬ َ ۡ ُ
‫ــد قــل‬ ‫ٱلــض‬
ِّ ‫ــمــتَــة َو‬
َ ‫ـص‬ ٌ ِّ‫ــفــت‬ ‫مــن‬
ISHMAT : Lebih sulit diucapkan karena letak makhraj jauh dari
pintu mulut
ۡ ُ ٌ ۡ ‫ــح ُم‬ َ ۡ ُ
‫ٱلــضــ َّد قــل‬
ِّ ‫ــمــتَــة َو‬
َ ‫ــص‬ ٌ ِّ‫ــفــت‬‫مــن‬
TAFASSYI : Menyebarnya udara diatas lidah
ۡ ‫ٱلــش‬ َ َّ
ُ ‫ــيـ‬
‫ـن‬ ِّ ِّ ‫َولِّـلــتــف‬
:‫ــشــي‬

● Tidak menebalkannya
● Tidak melemahkan suaranya
TANBIH ● Tidak membacanya dengan menyerupai huruf Sin (‫)س‬
● Tidak memonyongkan bibir saat tidak dhammah, sampai
sebagian sifatnya hilang

53
‫‪TADRIB‬‬
‫َۡ ۡ ُۡ‬ ‫ُ‬‫َ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َُ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫أش إِّش أش‬ ‫إِّش أش إ ِّ ِّش‬ ‫أش أ ِّش أش‬ ‫شو ِِّش شا‬

‫َ‬
‫ـــــــ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ش َب ش ش ت ش ش ث ش ش ج ش ش َح ش‬
‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬
‫شخ ش شد ش شذ ش شرش شزش‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫شضش‬ ‫ش َص ش‬ ‫ششش‬ ‫ش َس ش‬
‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ش َط ش ش ظ ش ش ع ش ش غ ش ش ف ش‬
‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬
‫شقش شكش شلش شم ش شنش‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬
‫ش أ ش‬ ‫ش ه ش ش ي ش‬ ‫ش و ش‬

‫ــــِّـــ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّش ب ِّش ِّش ت ِّش ِّش ث ِّش ِّش ج ِّش ِّش ح ِّش‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّش َز ِّش‬ ‫ِّش خ ِّش ِّش د ِّش ِّش ذ ِّش ِّش َر ِّش‬
‫َ‬
‫ِّش ض ِّش‬ ‫ِّش َص ِّش‬ ‫ِّش ِّش ِّش‬ ‫ِّش َس ِّش‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّش َط ِّش ِّش ظ ِّش ِّش ع ِّش ِّش غ ِّش ِّش ف ِّش‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ِّش َق ِّش ِّش َ‬
‫ِّش م ِّش ِّش ن ِّش‬ ‫ش‬ ‫ِّ‬ ‫ل‬ ‫ش‬‫ِّ‬ ‫ش‬ ‫ِّ‬ ‫ك‬
‫َ‬
‫ِّش أ ِّش‬ ‫ِّش ي ِّش‬ ‫ِّش ه ِّش‬ ‫ِّش َو ِّش‬

‫‪54‬‬
‫ُ‬
‫ـــــــ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ش َب ش ش ت ش ش ث ش ش ج ش ش َح ش‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫شخ ش شد ش شذ ش شرش شزش‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ ُ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫شضش‬ ‫شصش‬ ‫ششش‬ ‫ش َس ش‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ش َط ش ش ظ ش ش ع ش ش غ ش ش ف ش‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫شقش شكش شلش شم ش شنش‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫ش أ ش‬ ‫ش ه ش ش ي ش‬ ‫ش و ش‬

‫ـر‬ ‫َش َ‬ ‫شظـ‬


‫َ َ‬ ‫َ َ‬
‫شق ـ‬ ‫ش َطـ‬
‫َ‬ ‫َ َ‬
‫ش غـ‬ ‫ش ضـ‬
‫َ َ‬ ‫َ‬
‫شخـ ش َصـ‬
‫َ َ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ـر‬
‫ِّ‬ ‫ش‬ ‫ش ِّظـ‬ ‫شقِّـ‬ ‫ش ِّطـ‬ ‫شغِّـ‬ ‫ضـ‬‫ش ِّ‬ ‫خـ ش ِّصـ‬ ‫ش ِّ‬
‫َش ُ‬
‫ـر‬ ‫شظـ‬
‫َ ُ‬
‫شق ـ‬
‫َ ُ‬
‫ش ُطـ‬
‫َ‬
‫ش غـ‬
‫َ ُ‬
‫ش ُضـ‬
‫َ‬
‫شخـ ش ُصـ‬
‫َ‬ ‫َ ُ‬
‫َش ۡ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ‬
‫ـر‬ ‫شظـ‬ ‫شق ـ‬ ‫ش ۡطـ‬ ‫ش غـ‬ ‫ش ضـ‬ ‫شخـ ش ۡصـ‬
‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َع َش َ‬ ‫َ َ‬
‫كرَ‬ ‫َ‬
‫ـرع‬ ‫ش‬ ‫كشف‬ ‫ـر‬ ‫ش‬ ‫شـ‬
‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫ِّش َية‬ ‫ف ُر ِّش‬ ‫أ ِّشـرُ‬ ‫َخ ِّش َ‬
‫ـي‬ ‫ِّشـ‬
‫ب‬ ‫ُخ ُش ُ‬ ‫ب‬ ‫ُش َ‬
‫ع‬
‫ُ ُ‬
‫شغ ِّل‬ ‫ـح ُش ُ‬
‫ـر‬ ‫نَ ۡ‬ ‫شـ‬
‫ُ‬
‫ِّ‬
‫أَ ۡشهرُ‬ ‫ـر ُب‬ ‫ي َ ۡش َ‬ ‫ُ ۡ َ‬
‫ـرك ِّة‬
‫ۡ َ‬
‫ي َشف ُع‬
‫ۡ‬
‫ِّ‬ ‫مش ِّ‬ ‫شـ‬
‫َ َ ُ ُّ‬ ‫ُم َن َّش َ‬
‫ب ُ ِّش َ‬
‫ـر‬ ‫وأهش‬ ‫لِّ ُ َب ِّش َ‬
‫ـر‬ ‫ـر َة‬ ‫شـ‬

‫‪55‬‬
ْ‫ي‬ YA
Tengah lidah sedikit terangkat, dan tidak menyentuh langit-langit,
MAKHRAJ sehingga makhrajnya tidak tertutup
َ ُ َۡ ۡ َ
DALIL ‫شــ ۡيــ ُن يَــا‬
ِّ ‫جــ ۡيــ ُم ٱلــ‬
ِّ ‫ ف‬:‫وٱلــوســط‬
‫ـ‬ ‫ـ‬

َ َ
َّ‫أي‬-‫أي‬

JAHR : Udara tertahan


ۡ ۡ ٌ ۡ َ َ ُ َ
‫ـر َو ِّرخــ ٌو ُمــ ۡســتَــفِّــل‬‫صــفــاتـهــاجــهـ‬
ِّ
RAKHAWAH : Suara mengalir
ۡ ۡ ٌ ۡ َ َ ُ َ
‫ـر َو ِّرخــ ٌو ُمــ ۡســتَــفِّــل‬‫صــفــاتـهــاجــهـ‬
ِّ
ISTIFAL : Merendahnya lidah bagian belakang
ۡ ۡ ٌ ۡ َ َ ُ َ
SIFAT ‫ـر َو ِّرخــ ٌو ُمــ ۡســتَــفِّــل‬‫صــفــاتـهــاجــهـ‬
ِّ
DAN INFITAH : Lidah rileks, banyak ruang antara lidah dan langit-langit
DALIL ۡ ُ َّ ٌ َ ۡ ُ ٌ ‫ُمــ ۡنــ َفــتـ‬
‫ـد قــل‬ ِّ ‫ـح مــصــ َمــتــة َوٱلـ‬
‫ـضـ‬ ِّ
ISHMAT : Lebih sulit diucapkan karena letak makhraj jauh dari
pintu mulut
ۡ ُ َّ ٌ ۡ ‫ــح ُم‬ َ ۡ ُ
‫ـد قــل‬ ‫ٱلــضـ‬
ِّ ‫ــمــتَــة َو‬
َ ‫ــص‬ ٌ ِّ‫ــفــت‬‫مــن‬
LIIN : Mengucapkan huruf dengan lembut dan mudah
ُ َ‫ــبــل‬
َ ‫ـه‬
‫ـمـا‬ ۡ َ‫ـحـا ق‬ َ ۡ َ َ ُ ٌ ََ ٌ َ ُ ۡ
َ ‫ــفــتَـ‬‫ واو ويــاء سـكِّنـا وٱن‬:‫َوٱلـلِّــيــن‬

● Tidak membaca lin pada ya dengan huruf “E”


● Harus memberikan tekanan (nabr) saat bertasydid
TANBIH ● Tidak menebalkannya & mencampur suaranya dengan ghunnah
● Tidak berlebihan dalam menekan saat tasydid sehingga suara
menjadi syiddah

56
‫‪TADRIB‬‬
‫ي‬
‫أَّيََّّإَّيََّّإَّ َّ‬ ‫أَّيََّّأَّيَّأَّيَََّّّ َََّّّ إَّيََّّأَّيََّّإَّيَّ‬ ‫يوَِّيَّياََََّّّّ‬

‫َ‬
‫ـــــــ‬

‫ي‬
‫يََّّحَّ َّ‬ ‫يََّّجَّيَّ‬ ‫يََّّثَّيَّ‬ ‫يََّّتَّيَّ‬ ‫يََّّبَّيَّ‬
‫يََّّزَّيَّ‬ ‫يََّّرَّيَّ‬ ‫يََّّذَّيَّ‬ ‫ي‬
‫يََّّدَّ َّ‬ ‫ي‬
‫يََّّخَّ َّ‬
‫ي‬
‫يََّّضَّ َّ‬ ‫ي‬
‫يََّّصَّ َّ‬ ‫يََّّشَّيَّ‬ ‫يََّّسَّيَّ‬
‫يَّ فَّيَّ‬ ‫ي‬
‫يََّّغَّ َّ‬ ‫ي‬
‫يََّّعَّ َّ َّ‬ ‫ي‬
‫يََّّظَّ َّ‬ ‫ي‬
‫يََّّطَّ َّ‬
‫يََّّنَّيَّ‬ ‫ي‬
‫يََّّمَّ َّ‬ ‫ي‬
‫يََّّلَّ َّ‬ ‫ي‬
‫يََّّكَّ َّ‬ ‫يََّّ قَّ يَّ‬
‫ي‬
‫يََّّأَّ َّ‬ ‫يََّّيََّّيَّ‬ ‫ي‬
‫يََّّهَّ َّ‬ ‫يََّّوَّيَّ‬

‫ـــ ِّــــ‬

‫ي‬
‫يََّّحََّّ َّ‬ ‫يََّّجََّّيَّ‬ ‫يََّّثَّيَّ‬ ‫يََّّتَّيَّ‬ ‫يََّّبَّيَّ‬
‫ي‬
‫يََّّزَََّّّ َّ‬ ‫ي‬
‫يََّّرَََّّّ َّ‬ ‫ي‬
‫يََّّذََّّ َّ‬ ‫يََّّدََّّيَّ‬ ‫ي‬
‫يََّّخَّ َّ‬
‫ي‬
‫يََّّضَّ َّ‬ ‫ي‬
‫يََّّصَّ َّ‬ ‫يََّّشَّيَّ‬ ‫يََّّسَّيَّ‬
‫يَّ فَّيَّ‬ ‫ي‬
‫يََّّغَّ َّ‬ ‫ي‬
‫يََّّعَّ َّ َّ‬ ‫ي‬
‫يََّّظَّ َّ‬ ‫ي‬
‫يََّّطَّ َّ‬
‫يََّّنَّيَّ‬ ‫ي‬
‫يََّّمَّ َّ‬ ‫ي‬
‫يََّّلَّ َّ‬ ‫ي‬
‫يََّّكَّ َّ‬ ‫يََّّ قَّ يَّ‬
‫ي‬
‫يََّّأَّ َّ‬ ‫يََّّيََّّيَّ‬ ‫ي‬
‫يََّّهَّ َّ‬ ‫يََِّّوَّيَّ‬

‫‪57‬‬
‫ُ‬
‫ـــــــ‬

‫ي‬
‫يََّّحَّ َّ‬ ‫يََّّجَّيَّ‬ ‫يََّّثَّيَّ‬ ‫يََّّتَّيَّ‬ ‫يََّّبَّيَّ‬
‫يََّّزَّيَّ‬ ‫يََّّرَّيَّ‬ ‫يََّّذَّيَّ‬ ‫ي‬
‫يََّّدَّ َّ‬ ‫ي‬
‫يََّّخَّ َّ‬
‫ي‬
‫يََّّضَّ َّ‬ ‫ي‬
‫يََّّصَّ َّ‬ ‫يََّّشَّيَّ‬ ‫يََّّسَّيَّ‬
‫يَّ فَّيَّ‬ ‫ي‬
‫يََّّغَّ َّ‬ ‫ي‬
‫يََّّعَّ َّ َّ‬ ‫ي‬
‫يََّّظَّ َّ‬ ‫ي‬
‫يََّّطَّ َّ‬
‫يََّّنَّيَّ‬ ‫ي‬
‫يََّّمَّ َّ‬ ‫ي‬
‫يََّّلَّ َّ‬ ‫ي‬
‫يََّّكَّ َّ‬ ‫يََّّ قَّ يَّ‬
‫ي‬
‫يََّّأَّ َّ‬ ‫يََّّيََّّيَّ‬ ‫ي‬
‫يََّّهَّ َّ‬ ‫يََّّوَّيَّ‬

‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬


‫يَ َر‬ ‫َيظـ‬ ‫َيقـ‬ ‫َي َطـ‬ ‫َيغـ‬ ‫يَضـ‬ ‫يَـخـ يَ َصـ‬
‫يَر‬
‫ِّ‬ ‫يَ ِّظـ‬ ‫يَقِّـ‬ ‫يَ ِّطـ‬ ‫يَغِّـ‬ ‫يَ ِّ‬
‫ضـ‬ ‫خـ يَ ِّصـ‬
‫يَـ ِّ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫يَ ُر‬ ‫َيظـ‬ ‫َيقـ‬ ‫َي ُطـ‬ ‫َيغـ‬ ‫يَ ُضـ‬ ‫يَـخـ يَ ُصـ‬
‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬
‫يَ ۡر‬ ‫َيظـ‬ ‫َيقـ‬ ‫َي ۡطـ‬ ‫َيغـ‬ ‫يَضـ‬ ‫يَـخـ يَ ۡصـ‬

‫فَ ِّهـيَ‬ ‫يَ َر ُه‬ ‫ل ِّـ َي َذرَ‬ ‫ب ِّ َي ِّده ِّ‬ ‫يَـ‬


‫ۡ‬ ‫َُ‬ ‫َُُ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬
‫وأحـ ِّي‬ ‫يَ َديَّ‬ ‫ثلثـ ِّي‬ ‫لمحـ ِّي‬ ‫ُ‬ ‫يِّـ‬
‫َُ ۡ َ‬ ‫َُ َ‬
‫ـر ِّسل‬ ‫في‬ ‫نل‬‫ي ِّ‬ ‫يُ ِّطعِّ‬ ‫ي‬ ‫خ ۡز ُ‬ ‫ِّ‬ ‫يُـ‬
‫بَن ِّ ۡي َ‬
‫ـن‬
‫َ ُ‬
‫ف َو ۡيل‬ ‫أَ َر َأيۡتَ‬ ‫َع ِّظ ۡي ُم‬ ‫يۡـ‬
‫َ ُ‬ ‫ُ‬
‫َع َربِّـ ُّي‬ ‫قي ِّ َمة‬ ‫يُ َبي ُ‬
‫ـن‬ ‫ِّ‬ ‫بَ ِّر َّية‬ ‫يـ‬
‫‪58‬‬
ْ‫ض‬ DHAD
Salah satu tepi lidah bagian samping, atau kedua-duanya secara
MAKHRAJ bersamaan, bertemu dengan gigi geraham bagian atas
َ َۡ ُ َۡ َ َ َۡ ۡ َ َ ۡ َ َ َ ۡ َ َّ َ
ُ ‫ٱلـض‬
DALIL ‫ِّـن َحافـتِّهِّ إِّذ ولِّـيـا ٱالضـراس مِّن أيـسـر أو يمنـاهـا‬
ۡ ‫ م‬:‫ـاد‬ ‫و‬

َّ َ ۡ َ
‫أض‬-‫أض‬

JAHR : Udara tertahan


ۡ ۡ ُ َ
‫صــفــاتـ َهــا َجــ ۡهــ ٌر َو ِّرخــ ٌو ُمــ ۡســتَــفِّــل‬
ِّ
RAKHAWAH : Suara mengalir
ۡ ٌ ‫ـر َور ۡخ‬ َ
َ ُ‫ــفــات‬
‫ــســتَــفِّــل‬
ۡ ‫ــو ُم‬
ِّ
ۡ ‫اج‬
ٌ ‫ــهـ‬ َ ‫ـهــ‬ ‫ص‬ِّ
ISTI’LA : Terangkatnya lidah bagian belakang
ۡ
َ ‫ِّــظ َح‬
ۡ ‫ــص‬ ۡ َ َّ ُ ۡ ُ ُ ۡ ََ
SIFAT ‫ــر‬ ‫ــط ق‬
ٍ ‫ خــص ضــغ‬:‫ــو‬
ٍ ‫وســبــع عــل‬
DAN ITHBAQ : Lidah tegang, sedikit ruang antara lidah dan langit-langit
DALIL َ َ ۡ ُ ٌ َ ُ َ ٌ َ ُ َ َ
ۡ ‫ــق‬
‫ــه‬ ‫ مــطــب‬:‫وصــاد ضــاد طــاء ظــاء‬
ISHMAT : Lebih sulit diucapkan karena letak makhraj jauh dari
pintu mulut
ۡ ُ َّ ٌ َ ۡ َ ۡ
‫ـد قــل‬ ِّ ‫ُمــنــفــتِّــ ٌح ُمــصــ َمــتــة َوٱلـ‬
‫ـضـ‬
ISTITHOLAH : Memanjangnya makhraj huruf Dhaad
ۡ ‫َ ا‬
‫ٱســتَــ ِّطــل‬
ۡ ‫ــادا‬‫ض‬

● Tidak memantulkannya
● Tidak mencampurkannya dengan suara ghunnah
TANBIH ● Tidak mengubahnya menjadi huruf Zha (‫ )ظ‬dan huruf Dal (‫)د‬
● Tidak berlebihan dalam menahannya saat tasydid dan
menganggapnya istithalah

59
‫‪TADRIB‬‬
‫َ ۡ ۡ ُ ۡ‬ ‫َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬‫َ‬ ‫َ ُ َ‬ ‫َ‬
‫ُضو ِِّض ضا أض أ ِّض أض إِّض أض إ ِّ ِّض أض إِّض أض‬

‫َ‬
‫ـــــــ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ض َب ض ض ت ض ض ث ض ض ج ض ض َح ض‬
‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬
‫ضخض ضدض ضذض ضرض ضزض‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬
‫َض َس َض ض ش ض ض َص ض ض ض ض‬
‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬
‫ضفض ضظض ضع ض ضغ ض ضفض‬
‫َ َ َ‬ ‫َض َن َض َض َك َض َض َل َض َ َ َ‬
‫ضم ض ضنض‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ضأ ض‬ ‫ضه ض ضي ض‬ ‫ض َو ض‬

‫ــــِّـــ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّض ب ِّض ِّض ت ِّض ِّض ث ِّض ِّض ج ِّض ِّض ح ِّض‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّض خ ِّض ِّض د ِّض ِّض ذ ِّض ِّض َر ِّض ِّض َز ِّض‬
‫َ‬
‫ِّض ِّض ِّض‬ ‫ِّض َص ِّض‬ ‫ِّض ش ِّض‬ ‫ِّض َس ِّض‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّض ف ِّض ِّض ظ ِّض ِّض ع ِّض ِّض غ ِّض ِّض ف ِّض‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ِّض َن ِّض ِّض َ‬
‫ِّض م ِّض ِّض ن ِّض‬ ‫ض‬ ‫ِّ‬ ‫ل‬ ‫ض‬‫ِّ‬ ‫ض‬ ‫ِّ‬ ‫ك‬
‫َ‬
‫ِّض أ ِّض‬ ‫ِّض ي ِّض‬ ‫ِّض ه ِّض‬ ‫ِّض َو ِّض‬

‫‪60‬‬
‫ُ‬
‫ـــــــ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ض َب ض ض ت ض ض ث ض ض ج ض ض َح ض‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫ضخض ضدض ضذض ضرض ضزض‬
‫ُ ُ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫ُض َس ُض ض ش ض ض ص ض ض ض ض‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫َ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫ض ف ض ض ظ ض ُض ع ُض ض غ ض ض ف ض‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُض َن ُض ُض َك ُض ُض َل ُض ُ َ ُ‬
‫ضم ض ضنض‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ضأ ض‬ ‫ضه ض ضي ض‬ ‫ض َو ض‬

‫َض َظـ َض َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬


‫ـر‬ ‫ضق ـ‬ ‫ضغـ ض َطـ‬ ‫ض ضـ‬ ‫ضخـ ض َصـ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ـر‬
‫ِّ‬ ‫ض‬ ‫ـ‬ ‫ظ‬
‫ِّ‬ ‫ض‬ ‫ضقِّـ‬ ‫ضغِّـ ض ِّطـ‬ ‫ضـ‬‫ض ِّ‬ ‫خـ ض ِّصـ‬ ‫ض ِّ‬
‫َض ُظـ َض ُ‬ ‫َ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ‬
‫ـر‬ ‫ضق ـ‬ ‫ضغـ ض ُطـ‬ ‫ض ُضـ‬ ‫ضخـ ض ُصـ‬
‫َض ۡظـ َض ۡ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ‬
‫ـر‬ ‫ضق ـ‬ ‫ضغـ ض ۡطـ‬ ‫ض ضـ‬ ‫ضخـ ض ۡصـ‬
‫َ َ‬ ‫َض َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ف َرض‬ ‫ـر َب‬ ‫ب‬
‫بِّغ ِّ‬
‫ض‬ ‫َو َوض َع‬ ‫ضـ‬
‫ضبَ‬ ‫َ َ‬ ‫ُ‬
‫وغ ِّ‬ ‫ض َ‬
‫ـي‬ ‫َوق ِّ‬ ‫ض َع‬
‫ُو ِّ‬ ‫ـي‬‫ض َ‬ ‫َر ِّ‬ ‫ضـ‬‫ِّ‬
‫َ ُ‬ ‫فَ ُ‬ ‫ب ُ‬ ‫ُ‬
‫أۡرض‬ ‫ـر َب‬
‫ِّ‬ ‫ض‬ ‫ـر‬
‫ِّ ِّ‬ ‫ض‬ ‫َم َرض‬ ‫ُضـ‬
‫نَ ۡض َ‬
‫ـر َة‬ ‫ت‬‫َف َق َب ۡض ُ‬ ‫ۡ‬
‫ب ِّضعِّ‬ ‫فضلِّهِّ‬
‫َ ۡ‬ ‫ۡ‬
‫ضـ‬
‫ُّ‬ ‫َ ُ ُّ‬ ‫َّ‬ ‫ََُ ُ‬
‫َي َعض‬ ‫ـحض‬ ‫ي‬ ‫ف ِّض ِّة‬ ‫ضل‬ ‫ونف ِّ‬ ‫ضـ‬

‫‪61‬‬
ْ‫ل‬ LAM
Ujung tepi lidah menempel pada langit-langit dekat gusi gigi-gigi
MAKHRAJ bagian atas
َ َ َ ۡ ُ َ َ ۡ َ ُ َّ
DALIL ‫ أدنــاهــا لِّــمــنــتــهــاهــا‬:‫َوٱلــالم‬

َّ َ ۡ َ
‫أل‬-‫أل‬

JAHR : Udara tertahan


ۡ ۡ ٌ ۡ َ َ ُ َ
‫ـر َو ِّرخــ ٌو ُمــ ۡســتَــفِّــل‬ ‫صــفــاتـهــاجــهـ‬
ِّ
BAYNIYYAH : Pertengahan antara syiddah & rakhawah
ۡ ‫ لِّـ‬:‫َوبَــ ۡيــ َن ر ۡخــو َوٱلــ َّشــدِّيۡــ ِّد‬
ۡ ‫ـن ُعــ َمـ‬
‫ـر‬ ٍ ِّ
ISTIFAL : Merendahnya lidah bagian belakang
ۡ ۡ ٌ ۡ َ َ ُ َ
SIFAT ‫ـر َو ِّرخــ ٌو ُمــ ۡســتَــفِّــل‬ ‫صــفــاتـهــاجــهـ‬
ِّ
DAN INFITAH : Lidah rileks, banyak ruang antara lidah dan langit-langit
DALIL ۡ ُ َّ ٌ َ
‫ـد قــل‬ ۡ ٌ ‫ُمــ ۡنــ َفــتِّـ‬
ِّ ‫ـح ُمــصــ َمــتــة َوٱلـ‬
‫ـضـ‬
IDZLAQ : Lebih mudah untuk diucapkan karena letak makhraj
dekat pintu mulut (bibir)
ۡ ‫وف ٱلــ ُمــ ۡذلَــ َقـ‬
‫ـه‬
ُ ُ ُ
‫ ٱلــحـر‬:‫ب‬
ُ ۡ َّ َ َ
ِّ ‫و فــر مِّــن ل‬
‫ـ‬
INHIRAF : Menyimpang (bergesernya makhraj)*
َّ َ ‫ـحــ‬ ُ ۡ َ
‫حــا ف ِّـي ٱلــال ِّم َوٱلــ َّرا‬ ِّ ‫حــ َراف ُصـ‬
ِّ ‫ٱالنــ‬
ِّ ‫و‬

● Tidak memantulkannya pada saat sukun


TANBIH ● Tidak menebalkannya pada saat harus dibaca tipis
● Tidak menahan lama ketika melafalkan huruf lam bertasydid

62
‫‪TADRIB‬‬
‫َۡ ۡ ُۡ‬ ‫ُ‬‫َ ُ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َُ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫أل إِّل أل‬ ‫إِّل أل إ ِّ ِّل‬ ‫أل أ ِّل أل‬ ‫لو ِّىل ال‬

‫َ‬
‫ـــــــ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َل جَ‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ‬
‫ل‬ ‫ل َح‬ ‫ل‬ ‫لب ل لتل‬‫ل‬ ‫لث‬
‫َ‬ ‫َل زَ‬ ‫َ‬ ‫َل رَ‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬‫َ َ َ‬ ‫َ َ‬
‫ل‬ ‫ل‬ ‫ل د ل‬ ‫ل‬ ‫لخ ل‬ ‫ل ذ‬
‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬
‫لضل‬ ‫لشل‬ ‫ل َص ل‬ ‫لسل‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ‬‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬
‫َ‬
‫لفل‬ ‫ل‬ ‫لع‬ ‫لغ‬
‫لظل‬ ‫ل‬ ‫لطل‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ َ‬
‫َل مَ‬ ‫َ‬‫َ َ َ‬
‫ل ل ن ل‬ ‫ل ق ل ل ك ل ل ل‬ ‫ل‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬
‫ل أ ل‬ ‫لي ل‬ ‫ل ه ل‬ ‫ل و ل‬

‫ــــِّـــ‬
‫َ‬ ‫ل َ‬
‫ِّل َح ِّل‬ ‫ِّل َج ِّل‬ ‫ِّل ث ِّل‬ ‫ت ِّل‬ ‫ِّ‬ ‫ِّل َب ِّل‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّل َز ِّل‬ ‫ِّل َر ِّل‬ ‫ِّل ذ ِّل‬ ‫ِّل د ِّل‬ ‫ِّل خ ِّل‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّل ض ِّل‬ ‫ِّل َص ِّل‬ ‫ِّل ش ِّل‬ ‫ِّل َس ِّل‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّل ف ِّل‬ ‫ِّل غ ِّل‬ ‫ِّل‬ ‫ِّل ع‬ ‫ِّل ظ ِّل‬ ‫ِّل َط ِّل‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّل ن ِّل‬ ‫ِّل َم ِّل‬ ‫ِّل‬ ‫ِّل ِّل‬ ‫ِّل َك ِّل‬ ‫ِّل ق ِّل‬
‫َ‬
‫ِّل أ ِّل‬ ‫ِّل ي ِّل‬ ‫ِّل ه ِّل‬ ‫ِّل َو ِّل‬

‫‪63‬‬
‫ُ‬
‫ـــــــ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُل جَ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫ل‬ ‫ل َح‬ ‫ل‬ ‫لب ل لتل لث ل‬
‫ُ‬ ‫ُل زَ‬ ‫ُ‬ ‫ُل رَ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫ل‬ ‫ل‬ ‫لذ ل‬ ‫ل د ل‬ ‫لخ ل‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫لضل‬ ‫لصل‬ ‫لشل‬ ‫لسل‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫لفل‬ ‫ل‬ ‫لغ‬ ‫لع ل‬ ‫لظل‬ ‫لطل‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُل مَ‬ ‫ُ ُ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫ل ل ن ل‬ ‫ل ق ل ل ك ل ل ل ل‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫ل أ ل‬ ‫لي ل‬ ‫ل ه ل‬ ‫ل و ل‬

‫ل َرَ‬ ‫لظـ‬
‫ََ‬ ‫ََ‬
‫لق ـ‬ ‫لطـ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ََ‬
‫ل غـ‬
‫َ َ‬
‫ل ضـ‬ ‫َ‬
‫لـخـ لصـ‬
‫َ‬ ‫َ َ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ل ِّر‬ ‫ل ِّظـ‬ ‫لقِّـ‬ ‫ل ِّطـ‬ ‫لغِّـ‬ ‫ضـ‬
‫ل ِّ‬ ‫خـ ل ِّصـ‬ ‫لـ ِّ‬
‫ل َرُ‬ ‫لظـ‬
‫َُ‬ ‫َُ‬
‫لق ـ‬ ‫لطـ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َُ‬
‫ل غـ‬ ‫ل ضـ‬‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫لـخـ لصـ‬
‫َ‬ ‫َ ُ‬
‫ل َرۡ‬ ‫لظـ‬
‫َۡ‬ ‫َۡ‬
‫لق ـ‬ ‫ۡ‬
‫لطـ‬
‫َ‬ ‫َۡ‬
‫ل غـ‬
‫َ ۡ‬
‫ل ضـ‬ ‫لـخـ لصـ‬‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ‬

‫لَ َق َسمُ‬ ‫َصلَحَ‬ ‫َ َ َ َ‬


‫لـخسف‬ ‫عل ِّق‬
‫ََ‬
‫لـ‬
‫َ‬
‫ّٰ‬ ‫َ ََ‬
‫ل ِّلـهِّ‬ ‫َول ِّ َ‬
‫ـي‬ ‫كمث ِّل‬ ‫ك‬ ‫َمل ِّ ِّ‬ ‫ل ِّـ‬
‫ثلث‬
‫ُُ ُ‬ ‫َ ُ‬
‫ت ِّصل‬ ‫لُعِّنَ‬ ‫ل ُ َمزة َِّ‬ ‫لـ‬
‫ُ‬
‫َۡ‬ ‫تَلۡ َفحُ‬ ‫ُۡ َ‬ ‫َ ۡ‬ ‫ۡ‬
‫أل ِّف‬ ‫ت‬ ‫زل ِّزل ِّ‬ ‫طلحِّ‬ ‫لـ‬
‫َ ُّ‬
‫ف َطل‬ ‫َو َعلَّمَ‬ ‫ف َص ِّل‬
‫َ‬ ‫َوٱللّٰـهُ‬ ‫لـ‬

‫‪64‬‬
ْ‫ن‬ NUN
Ujung lidah bertemu langit-langit dekat gusi gigi seri atas disertai
MAKHRAJ ghunnah
ُ ۡ ‫ت‬ُ ‫ مِّــ ۡن َطــ َرف ِّــهِّ تَــ ۡحــ‬:‫َوٱلــ ُّنــ ۡو ُن‬
DALIL ‫ٱجــ َعــلــ ۡوا‬

َّ َ ۡ َ
‫أن‬-‫أن‬

JAHR : Udara tertahan


ۡ ۡ ُ َ
‫صــفــاتـ َهــا َجــ ۡهــ ٌر َو ِّرخــ ٌو ُمــ ۡســتَــفِّــل‬
ِّ
BAYNIYYAH : Pertengahan antara syiddah & rakhawah
َ ‫ِّــن ُع‬ َّ
ۡ ‫ ل‬:‫ٱلــشــدِّيۡــ ِّد‬ ۡ َ ۡ ََ
ۡ ‫ــمـ‬
‫ـر‬ ‫ــو َو‬
ٍ ‫وبــيــن ِّرخ‬
ISTIFAL : Merendahnya lidah bagian belakang
ۡ ۡ ٌ ۡ َ َ ُ َ
SIFAT ‫ـر َو ِّرخــ ٌو ُمــ ۡســتَــفِّــل‬‫صــفــاتـهــاجــهـ‬
ِّ
DAN INFITAH : Lidah rileks, banyak ruang antara lidah dan langit-langit
ۡ ُ ٌ َ ۡ َ ۡ
‫ـضــ َّد قــل‬
DALIL
ِّ ‫ُمــنــفــتِّــ ٌح ُمــصــ َمــتــة َوٱلـ‬
IDZLAQ : Lebih mudah untuk diucapkan karena letak makhraj
dekat pintu mulut (bibir)
ۡ ‫حــ ُر ۡو ُف ٱلۡــ ُمــ ۡذلَــ َقـ‬
‫ـه‬ ُ ‫ ٱلۡــ‬:‫ـر مِّــ ۡن لُــب‬
َّ ‫َو فَـ‬
ِّ
GHUNNAH : Suara dengung
ُ ۡ َ ۡ ٌ َّ ُ َ
َ ‫ َمــ ۡخـ‬:‫ـة‬
‫ـو ُم‬
ۡ ‫ـشـ‬ ‫ـهــا ٱلــخــيـ‬ ُ ‫ـر‬
َ ‫جـ‬ ‫وغــنـ‬

● Tidak memotong suaranya saat sukun


● Tidak menambah suara baru saat sukun
TANBIH ● Tidak memantulkan dan menebalkannya
● Tidak memanjangkan suaranya saat izhar

65
‫‪TADRIB‬‬
‫َۡ ۡ ُۡ‬ ‫ُ‬
‫َ ُ‬ ‫َ‬ ‫َُ َ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫أن إِّن أن‬ ‫إِّن أن إ ِّ ِّن‬ ‫أن أ ِّن أن‬ ‫نو ِِّن نا‬

‫َ‬
‫ـــــــ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ن َح ن‬ ‫ن‬ ‫ن ث ن ن َج‬ ‫ت ن‬ ‫ن‬ ‫ن َب ن‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َن رَ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬
‫ن َز ن‬ ‫ن‬ ‫ن ذ ن‬ ‫ن د ن‬ ‫نخ ن‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬
‫ن ض ن‬ ‫ن َص ن‬ ‫ن‬ ‫ن ش‬ ‫َ‬
‫ن َس ن‬
‫َ‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫نفن‬ ‫ن‬ ‫َن ع َن ن غ‬ ‫ن ظن‬ ‫ن َط ن‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َن مَ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬
‫ن ن ن‬ ‫ن‬ ‫ن ل ن‬ ‫ن َك ن‬ ‫ن ق ن‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ن أ ن‬ ‫ن ي ن‬ ‫ن‬ ‫ن ه‬ ‫ن َو ن‬

‫ــــِّـــ‬
‫َ‬ ‫ن َ‬
‫ِّن َح ِّن‬ ‫ِّن َج ِّن‬ ‫ِّن ث ِّن‬ ‫ت ِّن‬ ‫ِّ‬ ‫ِّن َب ِّن‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّن َز ِّن‬ ‫ِّن َر ِّن‬ ‫ِّن ذ ِّن‬ ‫ِّن د ِّن‬ ‫ِّن خ ِّن‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّن ض ِّن‬ ‫ِّن َص ِّن‬ ‫ِّن ش ِّن‬ ‫ِّن َس ِّن‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّن ف ِّن‬ ‫ِّن غ ِّن‬ ‫ِّن‬ ‫ِّن ع‬ ‫ِّن ظ ِّن‬ ‫ِّن َط ِّن‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّن ِّن ِّن‬ ‫ِّن َم ِّن‬ ‫ِّن‬ ‫ِّن ل‬ ‫ِّن َك ِّن‬ ‫ِّن ق ِّن‬
‫َ‬
‫ِّن أ ِّن‬ ‫ِّن ي ِّن‬ ‫ِّن ه ِّن‬ ‫ِّن َو ِّن‬

‫‪66‬‬
‫ُ‬
‫ـــــــ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ن َح ن‬ ‫ن‬ ‫ن ث ن ن َج‬ ‫ت ن‬ ‫ن‬ ‫ن َب ن‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُن رَ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫ن َز ن‬ ‫ن‬ ‫ن ذ ن‬ ‫ن د ن‬ ‫نخ ن‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ‬
‫ن ض ن‬ ‫ن َص ن‬ ‫ن‬ ‫ن ش‬ ‫ُ‬
‫ن َس ن‬
‫ُ‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫نفن‬ ‫ن‬ ‫ُن ع ُن ن غ‬ ‫ن ظن‬ ‫ن َط ن‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫ُ ُ ُ‬
‫ن ن ن‬
‫ُ‬
‫ن‬ ‫ُن مَ‬ ‫ن ل ن‬ ‫ن َك ن‬ ‫ن ق ن‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ن أ ن‬ ‫ن ي ن‬ ‫ن‬ ‫ن ه‬ ‫ن َو ن‬

‫َ‬ ‫ََ‬ ‫ََ‬ ‫َ‬ ‫ََ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬


‫ن َر‬ ‫نظـ‬ ‫نق ـ‬ ‫ن َطـ‬ ‫ن غـ‬ ‫ن ضـ‬ ‫نـخـ ن َصـ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ن ِّر‬ ‫ن ِّظـ‬ ‫نقِّـ‬ ‫ن ِّطـ‬ ‫نغِّـ‬ ‫ضـ‬‫ن ِّ‬ ‫خـ ن ِّصـ‬ ‫نـ ِّ‬
‫َ‬ ‫َُ‬ ‫َُ‬ ‫َ‬ ‫َُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ‬
‫ن ُر‬ ‫نظـ‬ ‫نق ـ‬ ‫ن ُطـ‬ ‫ن غـ‬ ‫ن ُضـ‬ ‫نـخـ ن ُصـ‬
‫َ‬ ‫َۡ‬ ‫َۡ‬ ‫َ‬ ‫َۡ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ‬
‫ن ۡر‬ ‫نظـ‬ ‫نق ـ‬ ‫ن ۡطـ‬ ‫ن غـ‬ ‫ن ضـ‬ ‫نـخـ ن ۡصـ‬
‫ََ‬ ‫ُس َ َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬
‫نف َع ِّ‬
‫ت‬ ‫ن‬ ‫ف َنظ َر‬ ‫أذِّن‬ ‫نـ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ب ِّ َم ِّن‬ ‫ف َم ِّن‬ ‫ب ِّ َب َدن ِّك‬ ‫ت َر ِّن‬ ‫ن ِّـ‬
‫ُ َ‬ ‫َُ ُُ‬ ‫ل ِّـ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫نفِّخ‬ ‫فنـزل‬ ‫ـريَ ُه‬ ‫ِّ‬ ‫ن‬ ‫نقِّ َر‬ ‫نـ‬
‫ُص ۡن َع‬
‫َ‬
‫ع ۡن ُه‬ ‫أَ ُخ ۡنهُ‬ ‫ِّم ۡن ُه‬ ‫نـ‬
‫ۡ‬
‫َ َ َّ‬ ‫َ َّ‬ ‫ُ‬
‫َي ُم ُّن‬ ‫تذ ُرن‬ ‫فإ ِّن ُه‬ ‫َيظ ُّن‬ ‫نـ‬

‫‪67‬‬
ْ‫ر‬ RA
Punggung ujung lidah, dekat dengan makhraj huruf Nun dan huruf
MAKHRAJ Lam, yang bertemu dengan langit-langit yang sejajar dengannya
ُ َ َۡ َ
DALIL ‫ـيــهِّ لِّــظــ ۡهــ ٍر أدخــل‬
ۡ ‫ يُــ َدان ِّـ‬:‫ـرا‬
َّ ‫َوٱلـ‬

َّ‫أَر‬-‫أَ ۡر‬

JAHR : Udara tertahan


ۡ ۡ ٌ ۡ َ َ ُ َ
‫ـر َو ِّرخــ ٌو ُمــ ۡســتَــفِّــل‬‫صِّ ــفــاتـهــاجــهـ‬
BAYNIYYAH : Pertengahan antara syiddah & rakhawah
ۡ ‫ لِّـ‬:‫ـن ر ۡخــو َوٱلــ َّشــدِّيۡــ ِّد‬
‫ـن ُعــ َمــ ۡر‬ َ ۡ ََ
ٍ ِّ ‫وبــيـ‬
ISTIFAL : Merendahnya lidah bagian belakang
ۡ ۡ ٌ ۡ َ َ ُ َ
‫ـر َو ِّرخــ ٌو ُمــ ۡســتَــفِّــل‬‫صِّ ــفــاتـهــاجــهـ‬

SIFAT INFITAH : Lidah rileks, banyak ruang antara lidah dan langit-langit
ۡ ُ ٌ َ ۡ َ ۡ
DAN ‫ـضــ َّد قــل‬
ِّ ‫ُمــنــفــت ِّــ ٌح ُمــصــ َمــتــة َوٱلـ‬
DALIL IDZLAQ : Lebih mudah untuk diucapkan karena letak makhraj
dekat pintu mulut (bibir)
ۡ ‫حــ ُر ۡو ُف ٱلۡــ ُمــ ۡذلَــ َقـ‬
‫ـه‬ ُ ‫ ٱلۡــ‬:‫ـن لُــب‬
ۡ ‫َو فَــ َّر مِّـ‬
ِّ
INHIRAF : Menyimpang (bergesernya makhraj)*
َّ َ ‫ـحـ‬ ُ َ ۡ َ
‫ـحــا ف ِّـي ٱلــال ِّم َوٱلــ َّرا‬ ِّ ‫ـراف ُصـ‬ ‫حـ‬
ِّ ‫ٱالنــ‬
ِّ ‫و‬
TAKRIR : Bergetar dengan lembut
ۡ ۡ َ َ
ُ ‫ــكـريۡــر‬
‫جــعِّــل‬ ٍ ِّ ‫وب ِّــت‬

● Tidak menghilangkan kejelasan suaranya,terkhusus diakhir ayat


TANBIH ● Tidak memantulkannya dan menghilangkan sifat bayniyyahnya
dan mengubahnya menjadi syiddah

68
‫‪TADRIB‬‬
‫أَ ۡر إ ۡر أُرۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ َ‬
‫إ ِّ َر أ ُر إ ِّ ِّر‬ ‫أَ ُر أر أرَ‬ ‫ُرو رِّي َرا‬
‫ِّ‬ ‫ِّ‬
‫َ‬
‫ـــــــ‬
‫َ‬ ‫َر َ‬
‫َر‬ ‫َح‬ ‫َر‬ ‫َر َج َر‬ ‫َر ث َر‬ ‫ت َر‬ ‫َر َب َر‬
‫َر‬ ‫َز‬ ‫َر‬ ‫َر َر َر‬ ‫َر َذ رَ‬ ‫َ‬
‫َر د َر‬
‫َ‬
‫َر خ َر‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫َر ض َر‬ ‫َر َص َر‬ ‫َر ش َر‬ ‫َر َس َر‬
‫َر َف رَ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫غ رَ‬ ‫َر ر‬ ‫َر ع‬ ‫ظ َر‬ ‫َر‬ ‫َر َط َر‬
‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬
‫َر ن َر‬ ‫َر َم َر‬ ‫َر‬ ‫ر ل‬ ‫َك َر‬ ‫َر‬ ‫َر ق َر‬
‫َر أَ رَ‬ ‫َر ي َر‬ ‫َر ه َر‬ ‫َر َو َر‬

‫ــــِّـــ‬
‫َ‬ ‫ر َ‬
‫رِّ َح ِّر‬ ‫رِّ َج ِّر‬ ‫رِّ ث رِّ‬ ‫ت ِّر‬ ‫ِّ‬ ‫رِّ َب ِّر‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫رِّ َز ِّر‬ ‫رِّ رِّ رِّ‬ ‫رِّ ذ ِّر‬ ‫رِّ د ِّر‬ ‫رِّ خ ِّر‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫رِّ ض ِّر‬ ‫رِّ َص ِّر‬ ‫رِّ ش ِّر‬ ‫رِّ َس ِّر‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫رِّ ف رِّ‬ ‫رِّ غ رِّ‬ ‫رِّ ع ِّر‬ ‫رِّ ظ ِّر‬ ‫رِّ َط ِّر‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫رِّ ن ِّر‬ ‫رِّ َم ِّر‬ ‫رِّ ل ِّر‬ ‫رِّ َك ِّر‬ ‫رِّ ق ِّر‬
‫َ‬
‫رِّ أ رِّ‬ ‫رِّ ي رِّ‬ ‫رِّ ه رِّ‬ ‫رِّ َو ِّر‬

‫‪69‬‬
‫ُ‬
‫ـــــــ‬
‫َ‬ ‫ُر َ‬
‫ُر‬ ‫َح‬ ‫ُر‬ ‫ُر َج ُر‬ ‫ُر ث ُر‬ ‫ت ُر‬ ‫ُر َب ُر‬
‫ُر‬ ‫َز‬ ‫ُر‬ ‫ُر ُر ُر‬ ‫ُر َذ رُ‬ ‫َ‬
‫ُر د ُر‬
‫َ‬
‫ُر خ ُر‬
‫ُر ض ُر‬
‫َ‬
‫ُر َص ُر‬ ‫ُر َش رُ‬ ‫ُر َس ُر‬
‫ُر َف رُ‬ ‫ُ َ‬ ‫ُ َ‬ ‫َ‬
‫غ رُ‬ ‫ُر ر‬ ‫ر ع‬ ‫ُر ظ ُر‬ ‫ُر َط ُر‬
‫َ‬ ‫ُ َ‬ ‫َ‬
‫ُر ن ُر‬ ‫ُر َم ُر‬ ‫ُر‬ ‫ر ل‬ ‫ُر َك ُر‬ ‫ُر ق ُر‬
‫ُر أَ رُ‬ ‫ُر ي ُر‬ ‫ُر ه ُر‬ ‫ُر َو ُر‬

‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬


‫َر َر‬ ‫َرظـ‬ ‫َرقـ‬ ‫َر َطـ‬ ‫رغـ‬ ‫َرضـ‬ ‫َر َصـ‬ ‫َرخـ‬

‫ِّ‬ ‫َرر‬ ‫َرظِّـ‬ ‫َرق ِّـ‬ ‫َر ِّطـ‬ ‫َرغِّـ‬ ‫َر ِّ‬
‫ضـ‬ ‫صـ‬‫َر ِّ‬ ‫َر ِّ‬
‫خـ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫َر ُر‬ ‫َرظـ‬ ‫َرقـ‬ ‫َر ُطـ‬ ‫َرغـ‬ ‫َر ُضـ‬ ‫َر ُصـ‬ ‫َر ُخـ‬
‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬
‫َر ۡر‬ ‫َرظـ‬ ‫َرقـ‬ ‫َر ۡطـ‬ ‫رغـ‬ ‫َرضـ‬ ‫َر ۡصـ‬ ‫َرخـ‬

‫َو َك َفرَ‬ ‫أَ َم َرهُ‬ ‫َم َر َج‬ ‫بَ َر َرة ِّ‬ ‫َر‬
‫َ‬ ‫ب َ َ‬ ‫ُ َ‬
‫ف ِّر َح‬ ‫ُضـ ِّر َب‬ ‫ش ِّر‬ ‫ِّ‬ ‫ق ِّرئ‬ ‫رِّ‬
‫ُ‬ ‫َ‬
‫ُر ُسل‬ ‫ُج ُر ِّف‬ ‫ُسـ ُر ُر‬ ‫ت ِّز ُر‬ ‫ُر‬
‫َََۡ َ‬ ‫َ‬ ‫ََ ُ‬ ‫ُ‬
‫فأثرن‬ ‫ق ۡر ِّن‬ ‫وأۡرض‬ ‫ت ۡر َج ُع‬ ‫ۡر‬
‫شـ ِّر‬
‫َ‬
‫يَفِّ ُّر‬ ‫َك َّرةُ‬ ‫َ‬
‫غ َّر َك‬ ‫ر‬

‫‪70‬‬
ْ‫ت‬ TA
MAKHRAJ Ujung lidah menempel pada pangkal gigi seri atas
َّ ۡ ۡ ُ ‫ مِّــ ۡنـ‬:‫ـد ُال َوتَــا‬
DALIL ‫ِّـن ُعــلــيَــا ٱلــثــنَــايَـا‬
ۡ ‫ـه َوم‬ َّ ‫ـاء َوٱلـ‬ َّ ‫َوٱلـ‬
ُ ‫ـطـ‬

َّ َ ۡ َ
‫أت‬-‫أت‬

HAMS : Udara mengalir


َ َ ٌ ۡ َ ُ َّ َ َ َ ُ ۡ ُ ۡ َ
ۡ ‫كـ‬
‫ت‬ ‫ فــحــثــه شــخــص ســ‬:‫مــهــمــوســهـا‬
SYIDDAH : Suara tertahan
َ َ
ۡ‫كـت‬ َ ۡ َ ُ ۡ َ َ ُ ۡ َ
‫ـط بــ‬
ٍ ‫جــد قـ‬
ِّ ‫شــدِّيــدهــا لــفــظ أ‬
SIFAT ISTIFAL : Merendahnya lidah bagian belakang
ۡ ۡ ٌ ۡ َ َ ُ َ
DAN ‫ـر َو ِّرخــ ٌو ُمــ ۡســتَــفِّــل‬ ‫صــفــاتـهــاجــهـ‬
ِّ
DALIL
INFITAH : Lidah rileks, banyak ruang antara lidah dan langit-langit
ۡ ُ ٌ َ ۡ ٌ ‫ُمــ ۡنــ َفــتِّـ‬
‫ـضــ َّد قــل‬
ِّ ‫ـح ُمــصــ َمــتــة َوٱلـ‬
ISHMAT : Lebih sulit diucapkan karena letak makhraj jauh dari
pintu mulut
ۡ ُ ٌ َ ۡ ٌ ‫ُمــ ۡنــ َفــتِّـ‬
‫ـضــ َّد قــل‬
ِّ ‫ـح ُمــصــ َمــتــة َوٱلـ‬

● Tidak menebalkannya
● Tidak memantulkannya
● Tidak menghilangkan sifat hamsnya
TANBIH ● Tidak mencampurnya dengan suara huruf Dal (‫)د‬
● Tidak berlebihan dalam menampakkan hamsnya dan
melemahkan sifat syiddahnya

71
‫‪TADRIB‬‬
‫َ ۡ ۡ ُ ۡ‬ ‫َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ت أَت أتَ‬
‫أَ ُ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫أت إِّت أت‬ ‫ت‬
‫إِّت أت إ ِّ ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫تو ِِّت تا‬

‫َ‬
‫ـــــــ‬
‫َ‬ ‫ت َ‬ ‫ت َج َ‬ ‫َ‬ ‫ث َ‬ ‫َ َ َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫َح‬ ‫ت‬ ‫ت ت ت ت‬ ‫ت‬ ‫َب‬ ‫ت‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ت َر َ‬‫َ‬ ‫ت َذ تَ‬‫َ‬ ‫ت َد َ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬‫َز‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫خ‬ ‫ت‬
‫ت َض َ‬ ‫َ‬ ‫َص َ‬ ‫ت َس َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ت َش َ‬‫َ‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫ت َف تَ‬ ‫ت َ‬ ‫غ َ‬‫َ َ‬ ‫ع َ‬‫َ َ َ َ َ َ َ َ‬
‫ت‬
‫ت‬ ‫ت ط ت ت ظ ت ت‬
‫ت َن تَ‬ ‫ت َ‬‫ت َم َ‬‫ت َ‬ ‫ت َل َ‬
‫ت َ‬ ‫ت َك َ‬
‫ت َ‬ ‫ت َق َ‬ ‫َ‬
‫ت أَ تَ‬‫َ‬ ‫ت ي َ‬
‫َ‬ ‫ت ه َ‬‫َ‬ ‫ت َو َ‬‫َ‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬

‫ــــِّـــ‬
‫ث ت ت جَ‬ ‫َ‬
‫ت‬ ‫ت ح ِّ‬
‫َ‬
‫ت ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ِّ ِّ‬ ‫ت‬ ‫ِّ‬ ‫ت‬ ‫ت ِّ‬ ‫ت ِّ‬ ‫ت ِّ‬ ‫ت َب ِّ‬ ‫ِّ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ت‬ ‫ت َز ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ت‬ ‫ِّ‬ ‫ت َر‬ ‫ِّ‬ ‫ت‬ ‫ِّ‬ ‫ذ‬ ‫ت‬
‫ِّ‬ ‫ت‬ ‫ِّ‬ ‫د‬ ‫ت‬
‫ِّ‬ ‫ت‬ ‫ِّ‬ ‫خ‬ ‫ت‬ ‫ِّ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ت‬ ‫ت ض ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ت‬ ‫ت ص ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ت‬ ‫ِّ‬ ‫ت ش‬ ‫ِّ‬ ‫ت‬
‫ت س ِّ‬ ‫ِّ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ت‬
‫ت ف ِّ‬ ‫ت ِّ‬ ‫تغ‬ ‫ِّ‬ ‫ت‬ ‫ت ع ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ت‬ ‫ت ظ ِّ‬ ‫ت ِّ‬ ‫ت َط ِّ‬ ‫ِّ‬
‫َ‬ ‫ت ت مَ‬ ‫َ‬ ‫ت َق ت ت َ‬
‫ت‬ ‫ت ن ِّ‬ ‫ت ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ل‬ ‫ت‬ ‫ِّ‬ ‫ت‬ ‫ِّ‬ ‫ك‬ ‫ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ِّ‬
‫َ‬
‫ت‬
‫ت أ ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ت‬
‫ت ي ِّ‬
‫ِّ‬ ‫ت‬
‫ت ه ِّ‬
‫ِّ‬ ‫ت َو ِّ‬
‫ت‬ ‫ِّ‬

‫‪72‬‬
‫ُ‬
‫ـــــــ‬
‫ُ‬ ‫ت ُ‬ ‫ت َج ُ‬ ‫ت ُ‬ ‫ث ُ‬ ‫ُ َ‬ ‫ت ُ‬ ‫ت ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫َح‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫َب‬ ‫ت‬
‫ت‬ ‫ُ‬ ‫ت تُ‬ ‫َز‬ ‫ت َر ُ‬ ‫ُ‬ ‫ت َذ تُ‬ ‫ُ‬ ‫ت‬‫ت َد ُ‬‫ُ‬ ‫ت‬ ‫ُ‬ ‫خ‬
‫َ‬ ‫ُ‬
‫ت‬
‫ت َض ُ‬ ‫ُ‬ ‫ت َص ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ‬ ‫ت َس ُ‬ ‫ُ‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت ت ش‬
‫ت َف تُ‬ ‫ت ُ‬ ‫غ ُ‬ ‫ُ َ‬ ‫ع ُ‬ ‫ُ َ‬ ‫ت َظ ُ‬ ‫ت ُ‬ ‫ت َط ُ‬ ‫ُ‬
‫ت ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫ت َن تُ‬ ‫ت ُ‬ ‫ت َم ُ‬ ‫ت ُ‬ ‫ت َل ُ‬ ‫ُ‬ ‫ت‬ ‫ت َك ُ‬
‫ت ُ‬ ‫ت َق ُ‬ ‫ُ‬
‫ت أَ تُ‬ ‫ُ‬ ‫ت‬‫ت ي ُ‬ ‫ُ‬ ‫ت‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ت ه‬ ‫ت َو ُ‬
‫ت‬ ‫ُ‬

‫َ‬ ‫ََ‬ ‫ََ‬ ‫َ‬ ‫ََ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬


‫ت َر‬ ‫تظـ‬ ‫تق ـ‬ ‫ت َطـ‬ ‫ت غـ‬ ‫ت ضـ‬ ‫تـخـ ت َصـ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ت ِّر‬ ‫ت ِّظـ‬ ‫تقِّـ‬ ‫ت ِّطـ‬ ‫تغِّـ‬ ‫ضـ‬‫ت ِّ‬ ‫خـ ت ِّصـ‬ ‫تـ ِّ‬
‫َ‬ ‫َُ‬ ‫َُ‬ ‫َ‬ ‫َُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ‬
‫ت ُر‬ ‫تظـ‬ ‫تق ـ‬ ‫ت ُطـ‬ ‫ت غـ‬ ‫ت ُضـ‬ ‫تـخـ ت ُصـ‬
‫َ‬ ‫َۡ‬ ‫َۡ‬ ‫َ‬ ‫َۡ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ‬
‫ت ۡر‬ ‫تظـ‬ ‫تق ـ‬ ‫ت ۡطـ‬ ‫ت غـ‬ ‫ت ضـ‬ ‫تـخـ ت ۡصـ‬
‫َ ََ َ‬ ‫ََ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫علقة‬ ‫تذ ُر‬ ‫ج ُد‬ ‫ت ِّ‬
‫ـ‬ ‫ت َر‬ ‫تـ‬
‫َ‬ ‫ََ‬
‫ث َم َرة ِّ‬ ‫بَ َد ِّ‬
‫ت‬ ‫ُه َم َزة ِّ‬ ‫نف َع ِّ‬
‫ت‬ ‫ت ِّـ‬
‫ُ‬
‫َح َس َنة‬
‫ُ‬
‫ت ِّطعِّ‬ ‫ُك ُتبُ‬ ‫ت ُة‬ ‫قَ َ َ‬ ‫تـ‬
‫ُ‬
‫ُي ۡت َ‬ ‫َأ َت ۡت ُ‬ ‫ُك ِّش َطتۡ‬ ‫ۡ‬
‫ـر َك‬ ‫كمُ‬ ‫َر ُح َب ۡ‬
‫ت‬ ‫تـ‬
‫َ َّ ُ‬
‫ِّم ُّ‬
‫ت‬ ‫ِّس َّت ِّة‬ ‫َو َرت ِّ ِّل‬ ‫خذ‬ ‫أتـ ِّ‬ ‫تـ‬

‫‪73‬‬
‫د‬ DAL
MAKHRAJ Ujung lidah menempel pada pangkal gigi seri atas
َّ ۡ ۡ ۡ ‫ م‬:‫ٱلــد ُال َوتَــا‬
DALIL ‫ِّـن ُعــلــيَــا ٱلــثــنَــايَـا‬ ُ ‫ِّــن‬
ۡ ‫ــه َوم‬ َّ ‫ــاء َو‬ َّ ‫َو‬
ُ ‫ٱلــط‬

َّ َ ۡ َ
‫أد‬-‫أد‬

JAHR : Udara tertahan


ۡ ۡ ُ َ
‫صــفــاتـ َهــا َجــ ۡهــ ٌر َو ِّرخــ ٌو ُمــ ۡســتَــفِّــل‬
ِّ
SYIDDAH : Suara tertahan
َ َ
ۡ ‫كـ‬ َ ۡ َ ُ ۡ َ َ ُ ۡ َ
‫ت‬ ‫ـط بــ‬
ٍ ‫ـ‬ ‫ق‬ ‫د‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ج‬
ِّ ‫شــدِّيــدهــا لــفــظ أ‬
ISTIFAL : Merendahnya lidah bagian belakang
ۡ ۡ َ ‫صــ َفــاتُـ َهــ‬
SIFAT ‫اجــ ۡهــ ٌر َو ِّرخــ ٌو ُمــ ۡســتَــفِّــل‬ ِّ
DAN INFITAH : Lidah rileks, banyak ruang antara lidah dan langit-langit
DALIL ۡ ُ َّ ٌ َ ۡ ُ َ ۡ ُ
‫ـد قــل‬ ِّ ‫مــنــفــتِّــ ٌح مــصــ َمــتــة َوٱلــ‬
‫ضـ‬
ISHMAT : Lebih sulit diucapkan karena letak makhraj jauh dari
pintu mulut
ۡ ُ َّ ٌ َ ۡ ُ َ ۡ ُ
‫ـد قــل‬ ِّ ‫مــنــفــتِّــ ٌح مــصــ َمــتــة َوٱلــ‬
‫ضـ‬
QOLQOLAH : Suara terpantul
ٌ َ َ ۡ َ
ۡ ‫ قُـ‬:‫ـة‬
‫ب َجــ ٍد‬
ُ ‫ـطــ‬ ‫قــلــقــلـ‬

● Tidak mencampurnya dengan suara huruf Ta )‫(ت‬


● Tidak membacanya dengan hembusan udara yang deras
TANBIH ● Tidak menebalkannya dan menghilangkan sifat qalqalahnya
● Tidak memindahkan makhrajnya ke langit-langit (seperti huruf
“D” Bahasa Indonesia)

74
‫‪TADRIB‬‬
‫َۡ ۡ ُۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫إِّد أ ُد إ ِّ ِّد‬ ‫ُ‬
‫أد إِّد أد‬ ‫أد أدِّ أد‬ ‫ُدو دِّي دا‬

‫َ‬
‫ـــــــ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َ‬
‫د َح د‬
‫َ‬ ‫د‬ ‫د ث د د َج‬ ‫ت د‬ ‫د َب د د‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َد رَ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬
‫د َز د‬ ‫د‬ ‫د ذ د‬ ‫د د د‬ ‫د خ د‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬
‫د ض د‬ ‫د َص د‬ ‫د‬ ‫د ش‬ ‫َ‬
‫د َس د‬
‫َ‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫د ف د‬ ‫د‬ ‫َد ع َد د غ‬ ‫د َط د د ظ د‬
‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬
‫د ن د‬
‫َ‬
‫د‬ ‫َد مَ‬ ‫د ل د‬ ‫د َك د‬ ‫د ق د‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫د أ د‬ ‫د ي د‬ ‫د‬ ‫د ه‬ ‫د َو د‬

‫ــــِّـــ‬
‫َ‬ ‫ِّد َ‬
‫ِّد َح ِّد‬ ‫ِّد َج ِّد‬ ‫دِّ ث دِّ‬ ‫ت دِّ‬ ‫ِّد َب دِّ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫دِّ َز دِّ‬ ‫ِّد َر دِّ‬ ‫دِّ ذ دِّ‬ ‫دِّ دِّ دِّ‬ ‫دِّ خ دِّ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫دِّ ض دِّ‬ ‫ِّد َص دِّ‬ ‫دِّ ش دِّ‬ ‫ِّد َس دِّ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫دِّ ف دِّ‬ ‫ِّد غ دِّ‬ ‫دِّ ع دِّ‬ ‫ظ دِّ‬ ‫دِّ َط دِّ دِّ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫دِّ ن دِّ‬ ‫ِّد َم دِّ‬ ‫دِّ ل دِّ‬ ‫َك دِّ‬ ‫دِّ‬ ‫دِّ ق دِّ‬
‫َ‬
‫دِّ أ دِّ‬ ‫دِّ ي دِّ‬ ‫دِّ ه دِّ‬ ‫ِّد َو دِّ‬

‫‪75‬‬
‫ُ‬
‫ـــــــ‬
‫َ‬
‫ُد‬ ‫ُد َج‬ ‫ُد ث ُد‬ ‫ت ُد‬ ‫ُد َ‬
‫ُد‬ ‫َح‬ ‫ُد‬ ‫ُد‬ ‫َب‬ ‫ُد‬
‫ُد َذ دُ‬ ‫َ‬
‫ُد‬ ‫َز‬ ‫ُد‬ ‫ُد‬ ‫ُد َر‬ ‫ُد ُد ُد‬ ‫ُد‬ ‫خ‬ ‫ُد‬
‫َ‬ ‫ُد َش دُ‬
‫ُد ض ُد‬ ‫ُد َص دُ‬
‫ُد َس ُد‬
‫َ‬ ‫ُ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ُد ف ُد‬ ‫ُد‬ ‫ُد ع ُد د غ‬ ‫ُد ظ ُد‬ ‫ُد َط ُد‬
‫ُد َل دُ‬ ‫َ‬
‫َ‬
‫ُد ن ُد‬ ‫ُد‬ ‫ُد مَ‬ ‫ُد َك ُد‬ ‫ُد ق ُد‬
‫ُد أَ دُ‬ ‫ُد ي ُد‬ ‫ُد ه ُد‬ ‫ُد َو ُد‬

‫َ‬ ‫ََ‬ ‫ََ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬


‫د َر‬ ‫دظ ـ‬ ‫دقـ‬ ‫د َطـ‬ ‫دغـ‬ ‫دضـ‬ ‫د َصـ‬ ‫د خـ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫د ِّر‬ ‫دظِّـ‬ ‫دق ِّـ‬ ‫د ِّطـ‬ ‫دغِّـ‬ ‫ضـ‬‫د ِّ‬ ‫صـ‬‫د ِّ‬ ‫خـ‬‫د ِّ‬
‫َ‬ ‫َُ‬ ‫َُ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫د ُر‬ ‫دظ ـ‬ ‫دقـ‬ ‫د ُطـ‬ ‫دغـ‬ ‫د ُضـ‬ ‫د ُصـ‬ ‫د ُخـ‬
‫َ‬ ‫َۡ‬ ‫َۡ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ‬
‫د ۡر‬ ‫دظ ـ‬ ‫دقـ‬ ‫د ۡطـ‬ ‫دغـ‬ ‫دضـ‬ ‫د ۡصـ‬ ‫د خـ‬
‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫د َر َجة‬ ‫َع َدد‬ ‫َع ِّه َد‬ ‫َو َع َد‬ ‫د‬
‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ُه ِّد َ‬
‫ق ِّد َر‬ ‫َم َس ِّد‬ ‫ع َم ِّد‬ ‫ي‬ ‫دِّ‬
‫َِلَجدُ‬ ‫ُج َد ُد‬ ‫ج ُد‬
‫َ‬ ‫ُ ُ‬ ‫ُد‬
‫ِّ‬ ‫ت ِّ‬
‫ـ‬ ‫جدرِّ‬
‫َولَ َقدۡ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ ُۡ‬ ‫ۡ‬
‫ف ِّ ۡديَة‬ ‫يَ ۡد ُخل‬ ‫عدل‬ ‫د‬
‫ُّ‬
‫يُ َرد‬
‫ُ‬
‫ُم َص ِّدق‬ ‫أَ َشدَّ‬ ‫َو َع َّد َدهُ‬ ‫د‬

‫‪76‬‬
ْ‫ط‬ THA
MAKHRAJ Ujung lidah menempel pada pangkal gigi seri atas
َّ ۡ ۡ ۡ ‫ م‬:‫ٱلــد ُال َوتَــا‬
DALIL ‫ِّـن ُعــلــيَــا ٱلــثــنَــايَـا‬ ُ ‫ِّــن‬
ۡ ‫ــه َوم‬ َّ ‫ــاء َو‬ َّ ‫َو‬
ُ ‫ٱلــط‬

َّ‫أَط‬-‫أَ ۡط‬

JAHR : Udara tertahan


ۡ ۡ ٌ ۡ َ َ ُ َ
‫ـر َو ِّرخــ ٌو ُمــ ۡســتَــفِّــل‬ ‫صــفــاتـهــاجــهـ‬
ِّ
SYIDDAH : Suara tertahan
َ َ
ۡ‫كـت‬ َ ۡ َ ُ ۡ َ َ ُ ۡ َ
‫جــد قــ ٍط بــ‬
ِّ ‫شــدِّيــدهــا لــفــظ أ‬
ISTI’LA : Terangkatnya lidah bagian belakang
ۡ ۡ َ ُ ۡ
SIFAT ‫ خــ َّص ضــغــ ٍط ق ِّــظ َحــ َصــ ۡر‬:‫َو َســ ۡبــ ُع ُعــلــ ٍو‬
DAN ITHBAQ : Lidah tegang, sedikit ruang antara lidah dan langit-langit
DALIL َ َ ۡ ُ ٌ َ ُ َ ٌ َ ُ َ َ
ۡ ‫ــقـ‬
‫ـه‬ ‫ مــطــب‬:‫وصــاد ضــاد طــاء ظــاء‬
ISHMAT : Lebih sulit diucapkan karena letak makhraj jauh dari
pintu mulut
ۡ ُ َّ ٌ ۡ ‫ــح ُم‬ َ ۡ ُ
‫ـد قــل‬ ‫ٱلــضـ‬
ِّ ‫ـمــتَــة َو‬
َ ‫ــصـ‬ ٌ ِّ‫ــفــت‬‫مــن‬
QOLQOLAH : Suara terpantul

‫ـد‬ َ ُ ۡ ُ ٌ َ َ ۡ َ
ٍ ‫ قــطــب جـ‬:‫قــلــقــلــة‬

● Tidak memonyongkannya saat bukan dhammah


TANBIH ● Tidak menghilangkan sifat syiddah dan sifat ithbaqnya
● Tidak menipiskan suaranya & berlebihan dalam menebalkannya

77
‫‪TADRIB‬‬
‫أَ ۡط إ ۡط أُطۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫إ ِّ َط أ ُط إ ِّ ِّط‬ ‫أَ ُط أَ ِّط أطَ‬ ‫ُطو ِِّط َطا‬
‫ِّ‬
‫َ‬
‫ـــــــ‬
‫َ‬ ‫َط َب َط َط َ‬
‫َط‬ ‫َط َح‬ ‫َط‬ ‫َط َج‬ ‫ت َط َط ث َط‬
‫َط‬ ‫َط َز‬ ‫َط‬ ‫َط َر‬ ‫َط َذ طَ‬ ‫َ‬
‫َط د َط‬
‫َ‬
‫َط خ َط‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫َط ض َط‬ ‫َط َص َط‬ ‫َط ش َط‬ ‫َط َس َط‬
‫َط َط َف طَ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َط ظ َط َط ع َط ط غ‬ ‫َط َط َط‬
‫َ‬ ‫َط مَ‬ ‫َط َق َط َط َك َط َط َل طَ‬
‫َط ن َط‬ ‫َط‬
‫َط أَ طَ‬ ‫َط ي َط‬ ‫َط ه َط‬ ‫َط َو َط‬

‫ــــِّـــ‬
‫َ‬ ‫ِّط َب ِّط ِّط َ‬
‫ِّط َح ِّط‬ ‫ِّط َج ِّط‬ ‫ت ِّط ِّط ث ِّط‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّط َز ِّط‬ ‫ِّط َر ِّط‬ ‫ِّط ذ ِّط‬ ‫ِّط د ِّط‬ ‫ِّط خ ِّط‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّط ض ِّط‬ ‫ِّط َص ِّط‬ ‫ِّط ش ِّط‬ ‫ِّط َس ِّط‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّط ف ِّط‬ ‫ِّط غ ِّط‬ ‫ِّط ع ِّط‬ ‫ِّط ظ ِّط‬ ‫ِّط ِّط ِّط‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ِّط َ‬ ‫َ‬
‫ِّط ن ِّط‬ ‫ِّط م ِّط‬ ‫ط‬ ‫ِّ‬ ‫ل‬ ‫ط‬
‫ِّ‬ ‫ط‬‫ِّ‬ ‫ك‬ ‫ط‬ ‫ِّ‬ ‫ق‬ ‫ِّط‬
‫َ‬
‫ِّط أ ِّط‬ ‫ِّط ي ِّط‬ ‫ِّط ه ِّط‬ ‫ِّط َو ِّط‬

‫‪78‬‬
‫ُ‬
‫ـــــــ‬
‫َ‬ ‫ُط َب ُط ُط َ‬
‫ُط‬ ‫ُط َح‬ ‫ُط‬ ‫ُط َج‬ ‫ت ُط ُط ث ُط‬
‫ُط‬ ‫ُط َز‬ ‫ُط‬ ‫ُط َر‬ ‫ُط َذ طُ‬ ‫َ‬
‫ُط د ُط‬
‫َ‬
‫ُط خ ُط‬
‫ُط ض ُط‬
‫َ‬ ‫ُط َص طُ‬ ‫ُط َش طُ‬
‫ُط َس ُط‬
‫َ‬ ‫ُ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ُط ُط ف ُط‬ ‫ُط ظ ُط ُط ع ُط ط غ‬ ‫ُط ُط ُط‬
‫َ‬ ‫ُط مَ‬ ‫ُط َل طُ‬ ‫ُط َك ُط‬
‫َ‬
‫ُط ق ُط‬
‫ُط ن ُط‬ ‫ُط‬
‫ُط أَ طُ‬ ‫ُط ي ُط‬ ‫ُط ه ُط‬ ‫ُط َو ُط‬

‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬


‫َط َر‬ ‫َطظـ‬ ‫َطقـ‬ ‫َط َطـ‬ ‫َط َصـ َطضـ َطغـ‬ ‫َطخـ‬
‫َطر‬
‫ِّ‬ ‫َط ِّظـ‬ ‫َطقِّـ‬ ‫َط ِّطـ‬ ‫ضـ َطغِّـ‬‫َط ِّصـ َط ِّ‬ ‫َط ِّ‬
‫خـ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫َط ُر‬ ‫َطظـ‬ ‫َطقـ‬ ‫َط ُطـ‬ ‫َط ُصـ َط ُضـ َطغـ‬ ‫َطخـ‬
‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬
‫َط ۡر‬ ‫َطظـ‬ ‫َطقـ‬ ‫َط ۡطـ‬ ‫َط ۡصـ َطضـ َطغـ‬ ‫َطخـ‬
‫َ‬
‫ف َط ِّف َق‬ ‫ب َ َس َط‬ ‫َط َب َع‬ ‫َط َب ِّق‬ ‫َطـ‬
‫َ َ‬ ‫َُ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫خ ِّطف‬ ‫فق ِّط َع‬ ‫ب ِّ َسخ ِّط‬ ‫ت ِّطعِّ‬ ‫ِّطـ‬
‫َ‬
‫يَ ۡب ُس ُط‬ ‫ُط ِّم َس‬ ‫َي ۡهب ِّ ُط‬ ‫ف ُطب ِّ َع‬ ‫ُطـ‬
‫َ ََ‬
‫خ ۡطفة‬ ‫أَ َف َت ۡط َمعُ‬ ‫ش ۡط َر ُه‬
‫َ‬ ‫َوأ ۡط َهرُ‬
‫َ‬
‫ۡطـ‬
‫َ ُ‬ ‫ُ َ‬ ‫َ ُ‬ ‫َ‬
‫ُي َتخ َّطف‬ ‫ع ِّطل‬ ‫تـخ ُّط ُه‬ ‫ت َّطل ِّ ُع‬ ‫طـ‬

‫‪79‬‬
ْ‫ز‬ ZAI
MAKHRAJ Ujung lidah sejajar dengan ujung gigi seri bawah
َ ۡ َّ َ ۡ َ ُ ۡ ۡ
DALIL ‫ِّـن فـ ۡو ِّق ٱلـثـنَـايَـا ٱلـ ُّسـفـل‬
‫ـر ُمـ ۡسـتَـكِّـن مِّـنـه وم‬ ۡ ِّ‫وٱلـ َّصـف‬
ُ ‫ـي‬

َّ‫أَز‬-‫أَ ۡز‬

JAHR : Udara tertahan


ۡ ۡ ٌ ۡ َ َ ُ َ
‫ـر َو ِّرخــ ٌو ُمــ ۡســتَــفِّــل‬ ‫صــفــاتـهــاجــهـ‬
ِّ
RAKHAWAH : Suara mengalir
ۡ ۡ ٌ ۡ َ َ ُ َ
‫ـر َو ِّرخــ ٌو ُمــ ۡســتَــفِّــل‬ ‫صــفــاتـهــاجــهـ‬
ِّ
ISTIFAL : Merendahnya lidah bagian belakang
ۡ ۡ ٌ ۡ َ َ ُ َ
SIFAT ‫ـر َو ِّرخــ ٌو ُمــ ۡســتَــفِّــل‬ ‫صــفــاتـهــاجــهـ‬
ِّ
DAN INFITAH : Lidah rileks, banyak ruang antara lidah dan langit-langit
DALIL ۡ ُ َّ ٌ َ ۡ َ ۡ
‫ـد قــل‬ ِّ ‫ُمــنــفــتِّــ ٌح ُمــصــ َمــتــة َوٱلـ‬
‫ـضـ‬
ISHMAT : Lebih sulit diucapkan karena letak makhraj jauh dari
pintu mulut
ۡ ُ َّ ٌ َ ۡ َ ۡ
‫ـد قــل‬ ِّ ‫ُمــنــفــتِّــ ٌح ُمــصــ َمــتــة َوٱلـ‬
‫ـضـ‬
SHAFIR : Suara berdesis
ۡ ‫اي س‬
ُ ‫ِّــيـ‬ ٌ ‫ َصـ‬:‫ــر َهــا‬
ٌ ‫ـاد َو َز‬ ۡ ِّ‫َصــف‬
ُ ‫ــي‬
‫ـن‬

● Tidak menebalkannya dan tidak menghilangkan sifat shafirnya


TANBIH ● Tidak mengubahnya menjadi huruf Jim (‫ )ج‬atau huruf Sin (‫)س‬
atau huruf Ya (‫)ي‬

80
‫‪TADRIB‬‬
‫أَ ۡز إ ۡز أُزۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ َ‬
‫إ ِّ َز أ ُز إ ِّ ِّز‬ ‫أَ ُز أز أزَ‬ ‫ُزو زِّي َزا‬
‫ِّ‬ ‫ِّ‬
‫َ‬
‫ـــــــ‬
‫َ‬ ‫َز َ‬
‫َز‬ ‫َح‬ ‫َز‬ ‫َز‬ ‫َز َج‬ ‫َز ث َز‬ ‫ت َز‬ ‫َز‬ ‫َب‬ ‫َز‬
‫َز‬ ‫َز‬ ‫َز‬ ‫َز‬ ‫َز َر‬ ‫َز َذ زَ‬ ‫َ‬
‫َز د َز‬ ‫َز‬ ‫خ‬
‫َ‬
‫َز‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫َز ض َز‬ ‫َز َص َز‬ ‫َز ش َز‬ ‫َز َس َز‬
‫َز َف زَ‬ ‫غ زَ‬‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ز‬ ‫َز‬ ‫ع‬ ‫َز‬ ‫ظ َز‬ ‫َز‬ ‫َز َط َز‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َز ن َز‬ ‫َز َم َز‬ ‫َز‬ ‫ل‬ ‫َز‬ ‫َك َز‬ ‫َز‬ ‫َز ق َز‬
‫َز أَ زَ‬ ‫َز ي َز‬ ‫َز ه َز‬ ‫َز َو َز‬

‫ــــِّـــ‬
‫َ‬ ‫ز َ‬
‫زِّ َح ِّز‬ ‫زِّ َج ِّز‬ ‫زِّ ث زِّ‬ ‫ت ِّز‬ ‫ِّ‬ ‫زِّ َب ِّز‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫زِّ زِّ زِّ‬ ‫زِّ َر ِّز‬ ‫زِّ ذ ِّز‬ ‫زِّ د ِّز‬ ‫زِّ خ ِّز‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫زِّ ض ِّز‬ ‫زِّ َص ِّز‬ ‫زِّ‬ ‫زِّ ش‬ ‫زِّ َس ِّز‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫زِّ ف زِّ‬ ‫زِّ غ زِّ‬ ‫زِّ ع ِّز‬ ‫زِّ َط زِّ زِّ ظ ِّز‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫زِّ ن ِّز‬ ‫زِّ َم ِّز‬ ‫زِّ ل ِّز‬ ‫زِّ َك ِّز‬ ‫زِّ ق ِّز‬
‫َ‬
‫زِّ أ زِّ‬ ‫زِّ ي زِّ‬ ‫زِّ‬ ‫زِّ ه‬ ‫زِّ َو ِّز‬

‫‪81‬‬
‫ُ‬
‫ـــــــ‬
‫َ‬ ‫ُز َ‬
‫ُز‬ ‫َح‬ ‫ُز‬ ‫ُز‬ ‫ُز َج‬ ‫ُز ث ُز‬ ‫ت ُز‬ ‫ُز‬ ‫َب‬ ‫ُز‬
‫ُز‬ ‫ُز‬ ‫ُز‬ ‫ُز‬ ‫ُز َر‬ ‫ُز َذ زُ‬ ‫َ‬
‫ُز د ُز‬ ‫ُز‬ ‫خ‬
‫َ‬
‫ُز‬
‫ُز ض ُز‬
‫َ‬
‫ُز َص ُز‬ ‫ُز َش زُ‬
‫ُز َس ُز‬
‫َ‬ ‫ُ َ‬ ‫ُ َ‬ ‫َظ ُ‬
‫ُز ف ُز‬ ‫ُز‬ ‫زغ‬ ‫ُز‬ ‫ز ع‬ ‫ز‬ ‫ُز‬ ‫ُز َط ُز‬
‫َ‬ ‫ُ َ‬ ‫َ‬
‫ُز ن ُز‬ ‫ُز‬ ‫ُز َم‬ ‫ُز‬ ‫ز ل‬ ‫َك ُز‬ ‫ُز‬ ‫ُز ق ُز‬
‫ُز أَ زُ‬ ‫ُز ي ُز‬ ‫ُز ه ُز‬ ‫ُز َو ُز‬

‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬


‫َز َر‬ ‫َزظـ‬ ‫َزقـ‬ ‫َز َطـ‬ ‫زغـ‬ ‫َزضـ‬ ‫َز َصـ‬ ‫َزخـ‬

‫ِّ‬ ‫َزر‬ ‫َزظِّـ‬ ‫َزق ِّـ‬ ‫َز ِّطـ‬ ‫َز ِّ‬


‫غـ‬ ‫َز ِّ‬
‫ضـ‬ ‫صـ‬‫َز ِّ‬ ‫َز ِّ‬
‫خـ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫َز ُر‬ ‫َزظـ‬ ‫َزقـ‬ ‫َز ُطـ‬ ‫َزغـ‬ ‫َز ُضـ‬ ‫َز ُصـ‬ ‫َز ُخـ‬
‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬
‫َز ۡر‬ ‫َزظـ‬ ‫َزقـ‬ ‫َز ۡطـ‬ ‫زغـ‬ ‫َزضـ‬ ‫َز ۡصـ‬ ‫َزخـ‬

‫َو َز َر‬
‫َ َ‬
‫ل ِّـخ َزن ِّة‬ ‫بزَ‬ ‫لَ َ َ‬ ‫َ َ‬
‫َون َزع‬ ‫َز‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ََ َ‬ ‫َ َ‬
‫ت ِّز ُر‬ ‫ت ِّز ِّد‬ ‫فف ِّزع‬ ‫ت‬ ‫أزِّف ِّ‬ ‫زِّ‬
‫َُ ُُ‬ ‫ُ ۡ َُ‬
‫فنـزل‬ ‫زخرف‬ ‫ُزبُ ِّر‬ ‫ُز ۡح ِّز َح‬ ‫ُز‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫وِّ ۡز َر َك‬ ‫ح ۡز َب‬‫ِّ‬ ‫رِّ ۡزق ُه‬ ‫ه ۡز ِّل‬ ‫ۡز‬
‫ُ‬ ‫ُ َ‬ ‫ُ َ َّ َ‬ ‫َ‬
‫َوتعِّ ُّز‬ ‫ن ِّزل‬ ‫تنـزل‬ ‫عزة َِّّ‬
‫أ ِّ‬ ‫ز‬

‫‪82‬‬
ْ‫س‬ SIN
MAKHRAJ Ujung lidah sejajar dengan ujung gigi seri bawah
َ ۡ َّ َ ۡ َ ُ ۡ ۡ
DALIL ‫ِّـن فـ ۡو ِّق ٱلـثـنَـايَـا ٱلـ ُّسـفـل‬
‫ـر ُمـ ۡسـتَـكِّـن مِّـنـه وم‬ ۡ ِّ‫وٱلـ َّصـف‬
ُ ‫ـي‬

َّ‫أَس‬-‫أَ ۡس‬

HAMS : Udara mengalir


َ َ ٌ ۡ َ ُ َّ َ َ
ۡ ‫ــك‬ َ ‫ــو ُس‬ ۡ ‫َم‬
ۡ ‫ــهــ ُم‬
‫ــت‬ ‫ فــحــثــه شــخــص س‬:‫ــهــا‬
RAKHAWAH : Suara mengalir
ۡ ۡ ٌ ۡ َ َ ُ َ
‫ـر َو ِّرخــ ٌو ُمــ ۡســتَــفِّــل‬ ‫صــفــاتـهــاجــهـ‬
ِّ
ISTIFAL : Merendahnya lidah bagian belakang
ۡ ۡ ‫ـر َور ۡخــ ٌو ُم‬ َ
َ ُ‫ــفــات‬
SIFAT ‫ــســتَــفِّــل‬ ِّ
ۡ ‫ــاج‬
ٌ ‫ــهـ‬ َ ‫ـه‬ ‫ص‬ِّ
DAN INFITAH : Lidah rileks, banyak ruang antara lidah dan langit-langit
DALIL ۡ ُ َّ ٌ َ ۡ َ ۡ
‫ـد قــل‬ ِّ ‫ُمــنــفــتِّــ ٌح ُمــصــ َمــتــة َوٱلـ‬
‫ـضـ‬
ISHMAT : Lebih sulit diucapkan karena letak makhraj jauh dari
pintu mulut
ۡ ُ َّ ٌ َ ۡ َ ۡ
‫ـد قــل‬ ِّ ‫ُمــنــفــتِّــ ٌح ُمــصــ َمــتــة َوٱلـ‬
‫ـضـ‬
SHAFIR : Suara berdesis
ٌ ‫ َصــ‬:‫َصــفــ ۡيــ ُر َهــا‬
ٌ ‫اد َو َز‬
ۡ ‫اي ِّسـ‬
‫ـيــ ُن‬ ِّ

● Tidak melemahkan sifat rakhawah & shafirnya


● Tidak menebalkannya sehingga terdengar seperti huruf Shad
TANBIH (‫)ص‬, terutama pada saat berharakat dhammah
● Tidak mencampurnya dengan suara huruf Syin (‫)ش‬, huruf Zay
(‫ )ز‬dan huruf Tsa (‫)ث‬

83
‫‪TADRIB‬‬
‫َۡ ۡ ُۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫أَ ُس أَ ِّس أسَ‬
‫أس إِّس أس‬ ‫إ ِّ َس أ ُس إ ِّ ِّس‬ ‫ُسو ِِّس َسا‬

‫َ‬
‫ـــــــ‬
‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫س َب س س ت س س ث س س ج س َس َح َس‬
‫َس َز سَ‬ ‫َس َر سَ‬ ‫َس َذ سَ‬ ‫َ‬
‫َس خ َس َس د َس‬
‫َ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫َس ض َس‬ ‫َس َص َس‬ ‫َس ش َس‬ ‫َس َس َس‬
‫غ َس َس َف سَ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َس َط َس َس ظ َس َس ع َس س‬
‫َس َن سَ‬ ‫َس َم سَ‬ ‫َس َق َس َس َك َس َس َل سَ‬
‫َس أَ سَ‬ ‫َس ي َس‬ ‫َس ه َس‬ ‫َس َو َس‬

‫ــــِّـــ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َ‬
‫ِّس ت ِّس ِّس ث ِّس ِّس ج ِّس ِّس ح ِّس‬ ‫ِّس َب ِّس‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّس َز ِّس‬ ‫ِّس َر ِّس‬ ‫ِّس ذ ِّس‬ ‫ِّس د ِّس‬ ‫ِّس خ ِّس‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّس ض ِّس‬ ‫ِّس َص ِّس‬ ‫ِّس ش ِّس‬ ‫ِّس ِّس ِّس‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّس ظ ِّس ِّس ع ِّس ِّس غ ِّس ِّس ف ِّس‬ ‫ِّس َط ِّس‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّس ن ِّس‬ ‫َ‬
‫ِّس م ِّس‬ ‫س‬ ‫ِّ‬ ‫ل‬ ‫ِّس َك ِّس ِّس‬ ‫ِّس ق ِّس‬
‫َ‬
‫ِّس أ ِّس‬ ‫ِّس ي ِّس‬ ‫ِّس ه ِّس‬ ‫ِّس َو ِّس‬

‫‪84‬‬
‫ُ‬
‫ـــــــ‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫س َب س س ت س س ث س س ج س ُس َح ُس‬
‫ُس َز سُ‬ ‫ُس َر سُ‬ ‫ُس َذ سُ‬ ‫َ‬
‫ُس خ ُس ُس د ُس‬
‫َ‬

‫ُس َض سُ‬ ‫ُس َص سُ‬ ‫ُس َش سُ‬


‫ُس ُس ُس‬
‫غ ُس ُس َف سُ‬ ‫ُ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ُس َط ُس ُس ظ ُس ُس ع ُس س‬
‫ُس َن سُ‬ ‫ُس َم سُ‬ ‫ُس َق ُس ُس َك ُس ُس َل سُ‬
‫ُس أَ سُ‬ ‫ُس ي ُس‬ ‫ُس ه ُس‬ ‫ُس َو ُس‬

‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬


‫َس َ‬
‫ـر‬ ‫َسظـ‬ ‫َسقـ‬ ‫َس َطـ‬ ‫َس َصـ َسضـ َسغـ‬ ‫َسخـ‬
‫َسـر‬
‫ِّ‬ ‫َس ِّظـ‬ ‫َسقِّـ‬ ‫َس ِّطـ‬ ‫ضـ َسغِّـ‬‫َس ِّصـ َس ِّ‬ ‫َس ِّ‬
‫خـ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫َس ُ‬
‫ـر‬ ‫َسظـ‬ ‫َسقـ‬ ‫َس ُطـ‬ ‫َس ُصـ َس ُضـ َسغـ‬ ‫َسخـ‬
‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬
‫َس ۡ‬
‫ـر‬ ‫َسظـ‬ ‫َسقـ‬ ‫َس ۡطـ‬ ‫َس ۡصـ َسضـ َسغـ‬ ‫َسخـ‬
‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َع َب َس‬ ‫خ َسف‬ ‫ب ِّ َسخ ِّط‬ ‫ق َس ُم‬ ‫َسـ‬
‫َ‬ ‫ََ‬ ‫ََ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫سبَ‬ ‫أفح ِّ‬ ‫س َ‬
‫ـي‬ ‫فن ِّ‬ ‫س َ‬
‫ـر‬ ‫خ ِّ‬ ‫س ُم ُه‬‫َسن ِّ‬ ‫ِّسـ‬
‫َو ُد ُ‬ ‫ُ‬
‫ـر‬
‫ِّ‬ ‫س‬ ‫ُر ُسل‬ ‫ـر ُر‬‫ُس ُ‬ ‫َو ُس ُع ِّر‬ ‫ُسـ‬
‫ت ۡس ِّم ُع‬
‫ُ‬
‫بِّـ ۡس ِّم‬ ‫ُم ۡسفِّ َر ُة‬ ‫ل َ ۡستَ‬ ‫ۡسـ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ت‬ ‫َوب َّس ِّ‬ ‫َي َم ُّس ُه‬ ‫أ ِّسس‬‫َ‬ ‫َم َّس‬ ‫سـ‬

‫‪85‬‬
‫ص‬ SHAD
MAKHRAJ Ujung lidah sejajar dengan ujung gigi seri bawah
َ ۡ َّ َ ۡ َ ُ ۡ ۡ
DALIL ‫ِّـن فـ ۡو ِّق ٱلـثـنَـايَـا ٱلـ ُّسـفـل‬
‫ـر ُمـ ۡسـتَـكِّـن مِّـنـه وم‬ ۡ ِّ‫وٱلـ َّصـف‬
ُ ‫ـي‬

َّ َ ۡ َ
‫أص‬-‫أص‬

HAMS : Udara mengalir


َ َ ٌ ۡ َ ُ َّ َ َ َ ُ ۡ ُ ۡ َ
ۡ ‫كــ‬
‫ت‬ ‫ فــحــثــه شــخــص سـ‬:‫مــهــمــوســهـا‬
RAKHAWAH : Suara mengalir
ۡ ٌ ‫ــهــ ٌر َور ۡخ‬ َ
َ ُ‫ــفــات‬
‫ــســتَــفِّــل‬
ۡ ‫ــو ُم‬
ِّ
ۡ ‫ــاج‬
َ ‫ـه‬ ِّ‫ص‬
ISTI’LA : Terangkatnya lidah bagian belakang
ۡ ۡ َ َّ ُ ۡ ُ ُ ۡ ََ
SIFAT ‫ـط ق ِّــظ َحــ َصــ ۡر‬
ٍ ‫ خــص ضــغـ‬:‫وســبــع عــلــ ٍو‬
DAN ITHBAQ : Lidah tegang, sedikit ruang antara lidah dan langit-langit
DALIL َ ٌ ‫اء َظـ‬ ٌ ‫اد َضــ‬
ُ َ َ
‫ ُمــ ۡطــبَــقــ ۡه‬:‫ـاء‬ ُ ‫اد َطــ‬ ‫وصــ‬
ISHMAT : Lebih sulit diucapkan karena letak makhraj jauh dari
pintu mulut
ۡ ُ َّ ٌ َ ۡ ُ َ ۡ ُ
‫ـد قــل‬ ِّ ‫مــنــفــتِّــ ٌح مــصــ َمــتــة َوٱلـ‬
‫ـضـ‬
SHAFIR : Suara berdesis
ۡ ‫اي ِّسـ‬
‫ـيــ ُن‬ ٌ ‫ َصــ‬:‫َصــفــ ۡيــ ُر َهــا‬
ٌ ‫اد َو َز‬ ِّ

● Tidak melemahkan sifat shafirnya


● Tidak memonyongkan kedua bibir untuk menebalkannya
● Tidak menipiskannya sehingga suaranya berubah menjadi huruf
TANBIH Sin (‫)س‬
● Tidak menyamarkan suaranya sehingga berada diantara huruf
Sin (‫ )س‬dan huruf Syin (‫)ش‬

86
‫‪TADRIB‬‬
‫َ ۡ ۡ ُ ۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬‫ُ‬ ‫َ‬‫َ‬ ‫َ ُ َ‬
‫ُصو ِِّص َصا أص أ ِّص أص إِّص أص إ ِّ ِّص أص إِّص أص‬

‫َ‬
‫ـــــــ‬
‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫ت َص‬ ‫َص َب َص َص َ‬
‫ص ث ص ص ج ص َص َح َص‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َ‬
‫صذص صرص صزص‬ ‫َ‬ ‫َص خ َص َص د َص‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫َص َص َص َص َص ض َص‬ ‫َص َس َص َص ش‬
‫َ َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َص َط َص َص ظ َص َص ع َص ص غ ص ص ف ص‬
‫َ‬ ‫َ‬

‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬


‫صقص صكص صلص صمص صنص‬
‫َ َ‬
‫َص ي َص ص أ ص‬
‫َ‬ ‫َص ه َص‬ ‫َص َو َص‬

‫ــــِّـــ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ِّص َب ِّص ِّص َ‬
‫ِّص ث ِّص ِّص ج ِّص ِّص ح ِّص‬ ‫ت ِّص‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّص ذ ِّص ِّص َر ِّص ِّص َز ِّص‬ ‫ِّص خ ِّص ِّص د ِّص‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّص ِّص ِّص ِّص ِّص ض ِّص‬ ‫ِّص َس ِّص ِّص ش‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّص ع ِّص ِّص غ ِّص ِّص ف ِّص‬ ‫ِّص َط ِّص ِّص ظ ِّص‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َ‬
‫ِّص م ِّص ِّص ن ِّص‬ ‫ص‬ ‫ِّ‬ ‫ل‬ ‫ِّص‬ ‫ِّص ق ِّص ِّص َك ِّص‬
‫َ‬
‫ِّص أ ِّص‬ ‫ِّص ي ِّص‬ ‫ِّص‬ ‫ِّص ه‬ ‫ِّص َو ِّص‬

‫‪87‬‬
‫ُ‬
‫ـــــــ‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ت ُص‬ ‫ُص َب ُص ُص َ‬
‫ص ث ص ص ج ص ُص َح ُص‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َ‬
‫صذص صرص صزص‬ ‫َ‬ ‫ُص خ ُص ُص د ُص‬
‫َ‬ ‫ُ َ‬
‫ُص ُص ُص ُص ض ُص‬ ‫ُص‬ ‫ُص َس ُص ص ش‬
‫ُ َ‬ ‫ُ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ُص َط ُص ُص ظ ُص ُص ع ُص ص غ ص ص ف ص‬
‫ُ‬ ‫ُ‬

‫ُ‬ ‫ُ َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬


‫صقص صكص صلص صمص صنص‬
‫ُ َ‬
‫ُص ي ُص ص أ ص‬
‫ُ‬ ‫ُص ه ُص‬ ‫ُص َو ُص‬

‫ـر‬‫َص َقـ َص َظـ َص َ‬ ‫َصغـ َص َطـ‬


‫َ‬ ‫َ‬
‫َص َصـ َصضـ‬
‫َ‬
‫َصخـ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َصغِّـ َص ِّطـ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ـر‬
‫صقِّـ ص ِّظـ ص ِّ‬ ‫ضـ‬‫ص ِّصـ ص ِّ‬ ‫َص ِّ‬
‫خـ‬
‫َص ُقـ َص ُظـ َص ُ‬
‫ـر‬ ‫َصغـ َص ُطـ‬
‫ُ‬
‫َص ُصـ َص ُضـ‬
‫ُ‬
‫َصخـ‬
‫ـر‬‫َص ۡقـ َص ۡظـ َص ۡ‬ ‫َصغـ َص ۡطـ‬
‫ۡ‬ ‫ۡ‬
‫َص ۡصـ َصضـ‬
‫ۡ‬
‫َصخـ‬

‫َف َب َص ُ‬ ‫َ َ َ‬
‫ب‬‫َص َ َ‬ ‫ـره ِّ‬
‫ِّ‬ ‫ص‬ ‫بَ َ‬ ‫ـر َك‬ ‫ت‬
‫فصل ِّ‬ ‫َصـ‬
‫نُ ِّص َ‬ ‫َ ُ‬ ‫َح ِّص َ‬ ‫َ ُ‬
‫ب‬ ‫ت ِّصل‬ ‫ـر‬ ‫ت ِّصـف‬ ‫صـ‬‫ِّ‬
‫َ‬ ‫نُ ُ‬
‫ق َص ُص‬ ‫ب‬ ‫ِّ‬ ‫ص‬ ‫ح ِّف‬ ‫ُص ُ‬ ‫ُص َو َر‬ ‫ُصـ‬
‫َح ۡص َ‬
‫ح َص‬ ‫فَأَ ۡص َبحَ‬ ‫ُ‬
‫ن ِّ ۡصف‬
‫ُ‬
‫ُع ۡص َبة‬ ‫ۡصـ‬
‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ‬ ‫ُ‬
‫َو ُح ِّصل‬ ‫َيق ُّص‬ ‫ف ِّصل‬ ‫غ َّص ِّة‬ ‫صـ‬

‫‪88‬‬
‫ث‬ TSA
MAKHRAJ Ujung lidah keluar menyentuh ujung gigi seri atas

DALIL
َ ۡ ‫ لِّـلۡــ ُعــلۡــيَــا م‬:‫ـذ ُال َوثَــا‬
‫ِّـن َطــ َرفــ ۡيــهِّـ َمـا‬
َّ
‫ـاء َوٱلــ‬
َّ َ
ُ ‫ـظـ‬ ‫وٱلـ‬

َّ َ ۡ َ
‫أث‬-‫أث‬

HAMS : Udara mengalir


ۡ ‫ك‬َ َ ٌ ۡ َ ُ َّ َ َ َ ُ ۡ ُ ۡ َ
‫ـت‬ ‫ فــحــثــه شــخــص سـ‬:‫مــهــمــوســهـا‬
RAKHAWAH : Suara mengalir
ۡ ۡ ٌ ۡ َ َ ُ َ
‫ـر َو ِّرخــ ٌو ُمــ ۡســتَــفِّــل‬ ‫صــفــاتـهــاجــهـ‬
ِّ
SIFAT ISTIFAL : Merendahnya lidah bagian belakang
ۡ ۡ ‫ـر َور ۡخــ ٌو ُم‬ َ
َ ُ‫ــفــات‬
DAN ‫ــســتَــفِّــل‬ ِّ
ۡ ‫ــاج‬
ٌ ‫ــهـ‬ َ ‫ـه‬ ‫ص‬ِّ
DALIL
INFITAH : Lidah rileks, banyak ruang antara lidah dan langit-langit
ۡ ُ َّ ٌ َ ۡ َ ۡ
‫ـد قــل‬ ِّ ‫ُمــنــفــتِّــ ٌح ُمــصــ َمــتــة َوٱلـ‬
‫ـضـ‬
ISHMAT : Lebih sulit diucapkan karena letak makhraj jauh dari
pintu mulut
ۡ ُ َّ ٌ َ ۡ َ ۡ
‫ـد قــل‬ ِّ ‫ُمــنــفــتِّــ ٌح ُمــصــ َمــتــة َوٱلـ‬
‫ـضـ‬

● Tidak menebalkannya
● Tidak menghilangkan sifat rakhawahnya
TANBIH ● Tidak berlebihan dalam mengeluarkan lidah
● Tidak mengubahnya menjadi huruf Sin (‫ )س‬dan huruf Ta (‫)ت‬

89
‫‪TADRIB‬‬
‫َ ۡ ۡ ُ ۡ‬ ‫َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫أث إِّث أث‬ ‫ث‬
‫إِّث أ ِّ ِّ‬
‫إ‬ ‫ث‬ ‫ث أث‬
‫أث أ ِّ‬ ‫ثو ِِّث ثا‬

‫َ‬
‫ـــــــ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ َ‬ ‫َ َ َ َ َ َ‬
‫ث ث َح ث‬ ‫ث ث ث ث َج‬ ‫ت ث‬ ‫ث ب ث ث‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬
‫ث ث َز ث‬ ‫ث رَ‬ ‫ث ذ ث‬ ‫ث خ ث ث د ث‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ث ض ث‬ ‫ث ث َص ث‬ ‫ث َس ث ث ش‬
‫َ َ َ َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ َ‬ ‫َ‬
‫ث ث ف ث‬ ‫ث غ‬ ‫ث‬ ‫ع‬ ‫ث‬ ‫ث َط ث ث ظ ث‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬
‫ث ث ن ث‬ ‫ث َم‬ ‫ث‬ ‫ل‬ ‫ث‬ ‫ث ق ث ث َك ث‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬
‫ث أ ث‬ ‫ي ث‬ ‫ث‬ ‫ث‬ ‫ث ه‬ ‫ث و ث‬

‫ــــِّـــ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ث‬ ‫ث ح ِّ‬
‫َ‬
‫ث ِّ‬ ‫ث ج ِّ‬ ‫ث ِّ‬ ‫ث ِّ‬ ‫ث ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ث‬ ‫ث ت ِّ‬ ‫ث ِّ‬ ‫ث َب ِّ‬ ‫ِّ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ث‬ ‫ِّ‬ ‫ز‬ ‫ث‬
‫ِّ‬ ‫ث‬ ‫ِّ‬ ‫ر‬ ‫ث‬
‫ِّ‬ ‫ث‬ ‫ِّ‬ ‫ذ‬ ‫ث‬
‫ِّ‬ ‫ث‬ ‫ِّ‬ ‫د‬ ‫ث‬
‫ِّ‬ ‫ث‬ ‫ِّ‬ ‫خ‬ ‫ث‬ ‫ِّ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ث‬ ‫ث ض ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ث‬ ‫ث ص ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ث‬ ‫ِّ‬ ‫ث ش‬ ‫ِّ‬ ‫ث‬
‫ث س ِّ‬ ‫ِّ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ث‬
‫ث ف ِّ‬ ‫ث ِّ‬ ‫ث غ ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ث‬ ‫ث ع ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ث‬ ‫ث ظ ِّ‬ ‫ث ِّ‬ ‫ث َط ِّ‬ ‫ِّ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ث َق ث ث َ‬
‫ث‬ ‫ث ن ِّ‬ ‫ث ِّ‬ ‫ث م ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ث‬ ‫ِّ‬ ‫ل‬ ‫ث‬ ‫ِّ‬ ‫ث‬ ‫ِّ‬ ‫ك‬ ‫ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ِّ‬
‫َ‬
‫ث‬
‫ث أ ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ث‬ ‫ث ي ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ث‬ ‫ِّ‬ ‫ث ه‬
‫ِّ‬ ‫ث َو ِّ‬
‫ث‬ ‫ِّ‬

‫‪90‬‬
‫ُ‬
‫ـــــــ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ ُ ُ‬ ‫ُ َ ُ ُ َ ُ‬
‫ث ث َح ث‬ ‫ث ث ث ث َج‬ ‫ت ث‬ ‫ث ب ث ث‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫ث ث َز ث‬ ‫ث رَ‬ ‫ث ذ ث‬ ‫ثخ ث ث د ث‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ث ض ث‬ ‫ث ث ص ث‬ ‫ث َس ث ث ش‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ ُ َ ُ‬ ‫ُ‬
‫ث ث ف ث‬ ‫ثع ث ثغ‬ ‫ث َط ث ث ظ ث‬
‫ُ َ َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫ث ث ن ث‬ ‫ث مَ‬ ‫ث ل ث‬ ‫ث ق ث ث َك ث‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫ث أ ث‬ ‫ث ي ث‬ ‫ث ه ث‬ ‫ث و ث‬

‫َ‬ ‫ََ‬ ‫ََ‬ ‫َ‬ ‫ََ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬


‫ث َر‬ ‫ثظـ‬ ‫ثق ـ‬ ‫ث َطـ‬ ‫ث غـ‬ ‫ث ضـ‬ ‫ثـخـ ث َصـ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ث ِّر‬ ‫ث ِّظـ‬ ‫ثقِّـ‬ ‫ث ِّطـ‬ ‫ثغِّـ‬ ‫ضـ‬‫ث ِّ‬ ‫خـ ث ِّصـ‬ ‫ثـ ِّ‬
‫َ‬ ‫َُ‬ ‫َُ‬ ‫َ‬ ‫َُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ‬
‫ث ُر‬ ‫ثظـ‬ ‫ثق ـ‬ ‫ث ُطـ‬ ‫ث غـ‬ ‫ث ُضـ‬ ‫ثـخـ ث ُصـ‬
‫َ‬ ‫َۡ‬ ‫َۡ‬ ‫َ‬ ‫َۡ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ‬
‫ث ۡر‬ ‫ثظـ‬ ‫ثق ـ‬ ‫ث ۡطـ‬ ‫ث غـ‬ ‫ث ضـ‬ ‫ثـخـ ث ۡصـ‬
‫ََ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫ََ َ َ‬ ‫َ‬
‫أث ِّر‬ ‫َب َعث‬ ‫َرفث‬ ‫فمكث‬ ‫ثـ‬
‫ُ ۡ‬ ‫ُب ۡعث ِّ َ‬ ‫ۡ‬ ‫ُعث ِّ َ‬
‫ث‬
‫مك ِّ‬ ‫ـر‬ ‫ُمـح َد ِّ‬
‫ث‬ ‫ـر‬ ‫ث ِّـ‬
‫ث ُم ُن‬
‫ُ‬ ‫َك ُثـرَ‬ ‫َ ُ‬
‫َون ِّرث ُه‬ ‫ثُلُ َثهَ‬ ‫ثـ‬
‫ُ‬

‫ـر َب‬
‫َۡ‬ ‫َۡ‬ ‫ۡ‬
‫إ ِّث َم‬ ‫َو َل ۡثتَ‬ ‫ۡ‬
‫ي ِّ‬
‫ث‬ ‫ِّمثل‬ ‫ِّ‬ ‫ثـ‬
‫َّ‬ ‫ُّ‬ ‫ك َّثـرَ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َّ َ‬
‫َوبَث‬ ‫َي ُبث‬ ‫ف‬ ‫ف َت َمثل‬ ‫ثـ‬

‫‪91‬‬
‫ذ‬ DZAL
MAKHRAJ Ujung lidah keluar menyentuh ujung gigi seri atas

DALIL
َ ۡ ‫ لِّـلۡــ ُعــلۡــيَــا م‬:‫ـذ ُال َوثَــا‬
‫ِّـن َطــ َرفــ ۡيــهِّـ َمـا‬
َّ
‫ـاء َوٱلــ‬
َّ َ
ُ ‫ـظـ‬ ‫وٱلـ‬

َّ َ ۡ َ
‫أذ‬-‫أذ‬

JAHR : Udara tertahan


ۡ ۡ ٌ ۡ َ َ ُ َ
‫ـر َو ِّرخــ ٌو ُمــ ۡســتَــفِّــل‬ ‫صــفــاتـهــاجــهـ‬
ِّ
RAKHAWAH : Suara mengalir
ۡ ۡ ٌ ۡ َ َ ُ َ
‫ـر َو ِّرخــ ٌو ُمــ ۡســتَــفِّــل‬ ‫صــفــاتـهــاجــهـ‬
ِّ
SIFAT ISTIFAL : Merendahnya lidah bagian belakang
ۡ ۡ ٌ ۡ َ َ ُ َ
DAN ‫ـر َو ِّرخــ ٌو ُمــ ۡســتَــفِّــل‬ ‫صــفــاتـهــاجــهـ‬
ِّ
DALIL
INFITAH : Lidah rileks, banyak ruang antara lidah dan langit-langit
ۡ ُ َّ ٌ َ ۡ َ ۡ
‫ـد قــل‬ ِّ ‫ُمــنــفــتِّــ ٌح ُمــصــ َمــتــة َوٱلـ‬
‫ـضـ‬
ISHMAT : Lebih sulit diucapkan karena letak makhraj jauh dari
pintu mulut
ۡ ُ َّ ٌ َ ۡ َ ۡ
‫ـد قــل‬ ِّ ‫ُمــنــفــتِّــ ٌح ُمــصــ َمــتــة َوٱلـ‬
‫ـضـ‬

● Tidak berlebihan dalam mengeluarkan lidah


● Tidak menghembuskan udaranya dengan deras
● Tidak menebalkannya dan mengubahnya menjadi huruf Zha (‫)ظ‬
TANBIH terutama pada saat berharakat dhammah
● Tidak mengubahnya menjadi huruf Dal (‫)د‬, disebabkan tidak
menampakkan sifat rakhawahnya

92
‫‪TADRIB‬‬
‫َۡ ۡ ُۡ‬ ‫ُ‬
‫َ ُ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َُ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫أذ إِّذ أذ‬ ‫إِّذ أذ إِّذِّ‬ ‫أذ أذِّ أذ‬ ‫ذو ذِّي ذا‬

‫َ‬
‫ـــــــ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ذ َح ذ‬ ‫ذ‬ ‫ذ ث ذ ذ َج‬ ‫ت ذ‬ ‫ذ َب ذ ذ‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬‫َذ رَ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬
‫ذ ز ذ‬ ‫ذ‬ ‫ذ ذ ذ‬ ‫ذ د ذ‬ ‫ذ خ ذ‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ َ‬
‫ذ ض ذ‬ ‫ذ َص ذ‬ ‫ذ‬ ‫ذ ش‬ ‫ذ س ذ‬
‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ذ ف ذ‬ ‫ذ ع ذ ذ غ ذ‬ ‫ذ َط ذ ذ ظ ذ‬
‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬
‫ذ ن ذ‬ ‫ذ م ذ‬ ‫ذ ل ذ‬ ‫ذ ك ذ‬ ‫ذ ق ذ‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬
‫ذ أ ذ‬ ‫ذ ي ذ‬ ‫ذ‬ ‫ذ ه‬ ‫ذ و ذ‬

‫ــــِّـــ‬
‫َ‬ ‫ذِّ َ‬
‫ذِّ َح ذِّ‬ ‫ذِّ َج ذِّ‬ ‫ذِّ ث ذِّ‬ ‫ت ذِّ‬ ‫ذِّ َب ذِّ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ذِّ َز ذِّ‬ ‫ذِّ َر ذِّ‬ ‫ذِّ ذِّ ذِّ‬ ‫ذِّ د ذِّ‬ ‫ذِّ خ ذِّ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ذِّ ض ذِّ‬ ‫ذِّ َص ذِّ‬ ‫ذِّ ش ذِّ‬ ‫ذِّ َس ذِّ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ذِّ ف ذِّ‬ ‫ذِّ غ ذِّ‬ ‫ذِّ ع ذِّ‬ ‫ظ ذِّ‬ ‫ذِّ َط ذِّ ذِّ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ذِّ ن ذِّ‬ ‫ذِّ َم ذِّ‬ ‫ذِّ ل ذِّ‬ ‫َك ذِّ‬ ‫ذِّ‬ ‫ذِّ ق ذِّ‬
‫َ‬
‫ذِّ أ ذِّ‬ ‫ذِّ ي ذِّ‬ ‫ذِّ ه ذِّ‬ ‫ذِّ َو ذِّ‬

‫‪93‬‬
‫ُ‬
‫ـــــــ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ذ َح ذ‬ ‫ذ‬ ‫ذ ث ذ ذ َج‬ ‫ت ذ‬ ‫ذ َب ذ ذ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ ُ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫ذ َز ذ‬ ‫ذ‬‫ذ َر‬ ‫ذ ذ ذ‬ ‫ذ د ذ‬ ‫ذ خ ذ‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ذ ض ذ‬ ‫ذ ص ذ‬ ‫ذ‬ ‫ذ ش‬ ‫ذ َس ذ‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ذ ف ذ‬ ‫ذ ع ذ ذ غ ذ‬ ‫ذ َط ذ ذ ظ ذ‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫ذ ن ذ‬ ‫ذ م ذ‬ ‫ذ ل ذ‬ ‫ذ َك ذ‬ ‫ذ ق ذ‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫ذ أ ذ‬ ‫ذ ي ذ‬ ‫ذ‬ ‫ذ ه‬ ‫ذ و ذ‬

‫َ‬ ‫ََ‬ ‫ََ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬


‫ذ َر‬ ‫ذظ ـ‬ ‫ذقـ‬ ‫ذ َطـ‬ ‫ذغـ‬ ‫ذضـ‬ ‫ذ َصـ‬ ‫ذ خـ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ذ ِّر‬ ‫ذظِّـ‬ ‫ذق ِّـ‬ ‫ذ ِّطـ‬ ‫ذغِّـ‬ ‫ضـ‬‫ذ ِّ‬ ‫صـ‬‫ذ ِّ‬ ‫خـ‬‫ذ ِّ‬
‫َ‬ ‫َُ‬ ‫َُ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ذ ُر‬ ‫ذظ ـ‬ ‫ذقـ‬ ‫ذ ُطـ‬ ‫ذغـ‬ ‫ذ ُضـ‬ ‫ذ ُصـ‬ ‫ذ ُخـ‬
‫َ‬ ‫َۡ‬ ‫َۡ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ‬
‫ذ ۡر‬ ‫ذظ ـ‬ ‫ذقـ‬ ‫ذ ۡطـ‬ ‫ذغـ‬ ‫ذضـ‬ ‫ذ ۡصـ‬ ‫ذ خـ‬

‫فَأَ َخ َذهُ‬ ‫َذ َك َرهُ‬ ‫َ‬


‫َحذ َر‬ ‫َن َب َذهُ‬ ‫َ‬
‫ذ‬
‫ََ َ‬ ‫َك ِّذبَ‬
‫وأذِّن‬ ‫يَ ۡو َمئ ِّ ِّذ‬ ‫ُخ ِّذ‬ ‫ذِّ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُُ‬ ‫ُُ ُ‬ ‫ُ‬
‫ذك َِّر‬ ‫ذب ِّ َح‬ ‫َونذ ِّر‬ ‫أذن‬ ‫ذ‬
‫َۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ ۡ‬ ‫ۡ‬
‫نذ ِّر‬ ‫َجذ َوة ِّ‬ ‫َعذ ُب‬ ‫فبِّإ ِّذ ِّن‬ ‫ذ‬
‫َ َ َ ُّ‬
‫وتلـذ‬
‫َ ُ‬
‫ُمؤذِّن‬
‫َ َّ‬
‫لـذة ِّ‬ ‫ُك ِّذبَ‬ ‫ذ‬

‫‪94‬‬
ْ‫ظ‬ DZHA
MAKHRAJ Ujung lidah keluar menyentuh ujung gigi seri atas

DALIL
َ ۡ ‫ لِّـلۡــ ُعــلۡــيَــا م‬:‫ـذ ُال َوثَــا‬
‫ِّـن َطــ َرفــ ۡيــهِّـ َمـا‬
َّ
‫ـاء َوٱلــ‬
َّ َ
ُ ‫ـظـ‬ ‫وٱلـ‬

َّ َ ۡ َ
‫أظ‬-‫أظ‬

JAHR : Udara tertahan


ۡ ۡ ٌ ۡ َ َ ُ َ
‫ـر َو ِّرخــ ٌو ُمــ ۡســتَــفِّــل‬ ‫صــفــاتـهــاجــهـ‬
ِّ
RAKHAWAH : Suara mengalir
ۡ ۡ ٌ ۡ َ َ ُ َ
‫ـر َو ِّرخــ ٌو ُمــ ۡســتَــفِّــل‬ ‫صــفــاتـهــاجــهـ‬
ِّ
SIFAT ISTI’LA : Terangkatnya lidah bagian belakang
ۡ ۡ َ ۡ
DAN ‫ ُخــ َّص ضــغــ ٍط ق ِّــظ َحــ َصــ ۡر‬:‫َو َســ ۡبــ ُع ُعــلــ ٍو‬
DALIL
ITHBAQ : Lidah tegang, sedikit ruang antara lidah dan langit-langit
َ ٌ ‫اء َظـ‬ َ ُ َ َ
ٌ ‫ضــ‬
‫ ُمــ ۡطــبَــقــ ۡه‬:‫ـاء‬ ُ ‫اد َطــ‬ ‫وصــاد‬
ISHMAT : Lebih sulit diucapkan karena letak makhraj jauh dari
pintu mulut
ۡ ُ َّ ٌ َ ۡ َ ۡ
‫ـد قــل‬ ِّ ‫ُمــنــفــتِّــ ٌح ُمــصــ َمــتــة َوٱلـ‬
‫ـضـ‬

● Tidak mengubahnya menjadi huruf Zai (‫)ز‬


● Tidak berlebihan dalam mengeluarkan lidah
● Tidak membulatkan bibir ketika mengucapkannya, sehingga
TANBIH terdengar seperti suara “O”
● Tidak meletakkan ujung lidah pada gigi bagian dalam, sehingga
yang bersentuhan adalah ujung sisi lidah dengan dinding gigi seri
atas

95
‫‪TADRIB‬‬
‫َۡ ۡ ُۡ‬ ‫ُ‬
‫َ ُ‬ ‫َ‬ ‫َُ َ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫أظ إِّظ أظ‬ ‫إِّظ أظ إ ِّ ِّظ‬ ‫أظ أ ِّظ أظ‬ ‫ظو ِِّظ ظا‬

‫َ‬
‫ـــــــ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ظ َح ظ‬ ‫ظ‬ ‫ظ ظ َج‬ ‫ت ظ ظث‬ ‫ظ َب ظ ظ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬
‫ظ َز ظ‬ ‫ظ‬ ‫ظ ظ َر‬ ‫ظخ ظ ظ د ظ ظ ذ‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬
‫ظ ض ظ‬ ‫ظ َص ظ‬ ‫ظ ش ظ‬ ‫َ‬
‫ظ َس ظ‬
‫َ‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬
‫ظف ظ‬ ‫ظ‬ ‫َظ ظ غ‬ ‫ظط ظ ظ ظ ظ ظع‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬
‫ظ ن ظ‬ ‫ظ‬ ‫ظ ظ َم‬ ‫ظ ق ظ ظ َك ظ ظ ل‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ظ أ ظ‬ ‫ظي ظ‬ ‫ظه ظ‬ ‫ظ َو ظ‬

‫ــــِّـــ‬
‫َ‬ ‫ِّظ َب ِّظ ِّظ َ‬
‫ِّظ َح ِّظ‬ ‫ِّظ َج ِّظ‬ ‫ت ِّظ ِّظ ث ِّظ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّظ َز ِّظ‬ ‫ِّظ َر ِّظ‬ ‫ِّظ ذ ِّظ‬ ‫ِّظ د ِّظ‬ ‫ِّظ خ ِّظ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّظ ض ِّظ‬ ‫ِّظ َص ِّظ‬ ‫ِّظ ش ِّظ‬ ‫ِّظ َس ِّظ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّظ ف ِّظ‬ ‫ِّظ غ ِّظ‬ ‫ِّظ ط ِّظ ِّظ ِّظ ِّظ ِّظ ع ِّظ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ِّظ َق ِّظ ِّظ َ‬
‫ِّظ ن ِّظ‬ ‫ِّظ م ِّظ‬ ‫ظ‬ ‫ِّ‬ ‫ل‬ ‫ظ‬‫ِّ‬ ‫ظ‬ ‫ِّ‬ ‫ك‬
‫َ‬
‫ِّظ أ ِّظ‬ ‫ِّظ ي ِّظ‬ ‫ِّظ ه ِّظ‬ ‫ِّظ َو ِّظ‬

‫‪96‬‬
‫ُ‬
‫ـــــــ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ُ‬
‫ظ َح ظ‬
‫ُ‬ ‫ظ‬ ‫ظ ظ َج‬ ‫ت ظ ظث‬ ‫ظ َب ظ ظ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫ظ َز ظ‬ ‫ظ‬ ‫ظ ظ َر‬ ‫ظخ ظ ظ د ظ ظ ذ‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫ظ ض ظ‬ ‫ظ َص ظ‬ ‫ظ ش ظ‬ ‫ُ‬
‫ظ َس ظ‬
‫ُ‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ‬ ‫ُ َ‬ ‫ُ ُ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫ظف ظ‬ ‫ظ‬ ‫ُظ ظ غ‬ ‫ظع‬ ‫ظ‬ ‫ظ‬ ‫ظ‬ ‫ظ‬ ‫ظط‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫ظ ن ظ‬ ‫ظ‬
‫ُ‬
‫ظ ظ َم‬
‫ُ‬ ‫ظ ق ظ ظ َك ظ ظ ل‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ظ أ ظ‬ ‫ظي ظ‬ ‫ظه ظ‬ ‫ظ َو ظ‬

‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬


‫ظ َر‬ ‫ظظـ‬ ‫ظقـ‬ ‫ظ َطـ‬ ‫ظ غـ‬ ‫ظ ضـ‬ ‫ظخـ ظ َصـ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ظ ِّر‬ ‫ظ ِّظـ‬ ‫ظقِّـ‬ ‫ظ ِّطـ‬ ‫ظغِّـ‬ ‫ضـ‬‫ظ ِّ‬ ‫خـ ظ ِّصـ‬ ‫ظ ِّ‬
‫َ‬ ‫َ ُ‬ ‫َ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ‬
‫ظ ُر‬ ‫ظظـ‬ ‫ظقـ‬ ‫ظ ُطـ‬ ‫ظ غـ‬ ‫ظ ُضـ‬ ‫ظخـ ظ ُصـ‬
‫َ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ‬
‫ظ ۡر‬ ‫ظظـ‬ ‫ظقـ‬ ‫ظ ۡطـ‬ ‫ظ غـ‬ ‫ظ ضـ‬ ‫ظخـ ظ ۡصـ‬

‫َظلَمَ‬ ‫َ‬
‫ظ َه َر‬
‫َ َ‬
‫ف َنظ َر‬
‫َ َ َ‬
‫َحفظة‬
‫َ‬
‫ظـ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ف َن ِّظ َر ُة‬ ‫ِّظ ِّل‬ ‫ُم ۡ‬
‫ـح َت ِّظ ِّر‬ ‫ۡ‬
‫غي ِّظ‬ ‫ظِّـ‬
‫ُ‬ ‫ُ ُ‬ ‫َ ُ َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫يَعِّظ ُه‬ ‫ظف ِّر‬ ‫عظك‬ ‫أ ِّ‬ ‫ظل ِّ َم‬ ‫ظـ‬
‫ۡ‬
‫ِِّلُظ ِّه َر ُه‬
‫ۡ‬
‫ب ِّ َعظ ِّم‬ ‫أَ َو َع ۡظتَ‬ ‫ۡ‬
‫َيظل ِّ ُم‬ ‫ظـ‬
‫ۡ‬
‫َ َ َّ‬ ‫َّ‬
‫تلظي‬ ‫ُي َع ِّظ ۡم‬ ‫َح ِّظ‬ ‫َحظ‬ ‫ظـ‬

‫‪97‬‬
98
MAKHRAJ SYAFAWI

99
ْ‫ف‬ FA
MAKHRAJ Ujung gigi seri atas bertemu dengan perut bibir bawah
ۡ َ‫اف ٱلـ َّثـنَايَـا ٱلۡـ ُمـ ۡشـرف‬
‫ـه‬ َ ‫ٱط‬
‫ـر‬ َ ‫ـطـن ٱلـ َّشـ َفـ ۡه فَـٱلۡ َفـا َم‬
ۡ ‫ـع‬ ۡ َ‫َو ِّمـ ۡن ب‬
DALIL ِّ ِّ ِّ

َّ َ ۡ َ
‫أف‬-‫أف‬

HAMS : Udara mengalir


ۡ ‫ك‬َ َ ٌ ۡ َ ُ َّ َ َ
‫ـت‬ ‫ فــحــثــه شــخــص سـ‬:‫َمــ ۡهــ ُمــ ۡو ُســ َهــا‬
RAKHAWAH : Suara mengalir
ۡ ۡ ٌ ۡ َ َ ُ َ
‫ـر َو ِّرخــ ٌو ُمــ ۡســتَــفِّــل‬ ‫صــفــاتـهــاجــهـ‬
ِّ
ISTIFAL : Merendahnya lidah bagian belakang
SIFAT ۡ ۡ ٌ ۡ َ َ ُ َ
DAN ‫ـر َو ِّرخــ ٌو ُمــ ۡســتَــفِّــل‬ ‫صــفــاتـهــاجــهـ‬
ِّ
DALIL INFITAH : Lidah rileks, banyak ruang antara lidah dan langit-langit
ۡ ُ َّ ٌ َ ۡ َ ۡ
‫ـد قــل‬ ِّ ‫ُمــنــفــتِّــ ٌح ُمــصــ َمــتــة َوٱلـ‬
‫ـضـ‬
IDZLAQ : Lebih mudah untuk diucapkan karena letak makhraj
dekat pintu mulut (bibir)
ۡ ‫وف ٱلۡــ ُمــ ۡذلَــ َقـ‬
‫ـه‬
ُ ُ ُ ۡ
‫ ٱلــحــر‬:‫ب‬
ُ ۡ َّ َ َ
ِّ ‫و فــر مِّــن ل‬
‫ـ‬
TA’AFFUF : Suara khas yang keluar saat mengucapkan huruf fa

● Tidak menebalkannya
● Tidak menghilangkan sifat ta’affufnya
TANBIH ● Tidak mengubahnya menjadi huruf“P” atau huruf “V” Indonesia
● Tidak berlebihan dalam memposisikan ujung gigi seri atas
dibagian dalam dari bibir bawah

100
‫‪TADRIB‬‬
‫َۡ ۡ ُۡ‬ ‫ُ‬‫َ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َُ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫أف إِّف أف‬ ‫إِّف أف إ ِّ ِّف‬ ‫أف أ ِّف أف‬ ‫فو ِّف فا‬

‫َ‬
‫ـــــــ‬
‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬
‫فثف فج ف فح ف‬ ‫فبف فتف‬
‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬
‫ف ذ ف ف ر ف ف ز ف‬ ‫فخ ف ف د ف‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ف ف َص ف ف ض ف‬ ‫ف َس ف ف ش‬
‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬
‫فع ف فغ ف ففف‬ ‫فطف فظف‬
‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ َ َ َ‬
‫ف ل ف ف م ف ف ن ف‬ ‫ف ق ف ف ك ف‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬
‫ف أ ف‬ ‫ف ف ي ف‬ ‫ف ه‬ ‫ف و ف‬

‫ــــِّـــ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّف ب ِّف ِّف ت ِّف ِّف ث ِّف ِّف ج ِّف ِّف ح ِّف‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّف خ ِّف ِّف د ِّف ِّف ذ ِّف ِّف َر ِّف ِّف َز ِّف‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّف ض ِّف‬ ‫ِّف َص ِّف‬ ‫ِّف ش ِّف‬ ‫ِّف َس ِّف‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّف َط ِّف ِّف ظ ِّف ِّف ع ِّف ِّف غ ِّف ِّف ِّف ِّف‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّف ن ِّف‬ ‫ِّف م ِّف‬ ‫ف‬‫ِّ‬ ‫ل‬ ‫ف‬
‫ِّ‬ ‫ف‬
‫ِّ‬ ‫ك‬ ‫ف‬
‫ِّ‬ ‫ف‬‫ِّف ِّ‬
‫ق‬
‫َ‬
‫ِّف أ ِّف‬ ‫ِّف ي ِّف‬ ‫ِّف ه ِّف‬ ‫ِّف َو ِّف‬

‫‪101‬‬
‫ُ‬
‫ـــــــ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ف ث ف ف ج ف ف َح ف‬ ‫تف‬ ‫ف َب ف ف‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫ف ذ ف ف ر ف ف ز ف‬ ‫فخ ف ف د ف‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫ف ف ص ف ف ض ف‬ ‫ف س ف ف ش‬
‫ُ ُ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫فع ف فغ ف ففف‬ ‫ف َط ف ف ظ ف‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫ُ َ ُ ُ َ ُ‬
‫ف ل ف ف م ف ف ن ف‬ ‫ف ق ف ف ك ف‬
‫ُ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ ُ‬
‫ف أ ف‬ ‫ف ف ي ف‬ ‫ف ه‬ ‫ف و ف‬

‫َ‬ ‫ََ‬ ‫ََ‬ ‫َ‬ ‫ََ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬


‫ف َر‬ ‫فظـ‬ ‫فق ـ‬ ‫ف َطـ‬ ‫ف غـ‬ ‫ف ضـ‬ ‫ف َصـ‬ ‫فخـ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ف ِّر‬ ‫ف ِّظـ‬ ‫فقِّـ‬ ‫ف ِّطـ‬ ‫فغِّـ‬ ‫ضـ‬‫ف ِّ‬ ‫ف ِّصـ‬ ‫خـ‬
‫ف ِّ‬
‫َ‬ ‫َُ‬ ‫َُ‬ ‫َ‬ ‫َُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ‬
‫ف ُر‬ ‫فظـ‬ ‫فق ـ‬ ‫ف ُطـ‬ ‫ف غـ‬ ‫ف ُضـ‬ ‫ف ُصـ‬ ‫فخـ‬
‫َ‬ ‫َۡ‬ ‫َۡ‬ ‫َ‬ ‫َۡ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ‬
‫ف ۡر‬ ‫فظـ‬ ‫فق ـ‬ ‫ف ۡطـ‬ ‫ف غـ‬ ‫ف ضـ‬ ‫ف ۡصـ‬ ‫فخـ‬
‫َ‬ ‫ََ‬ ‫َ‬ ‫َف َب َ ُ‬ ‫َ‬
‫َرف َع‬ ‫فف َس َق‬ ‫َسف َرة ِّ‬ ‫ص َك‬ ‫فـ‬
‫َ‬ ‫ُ َ‬
‫َسفِّ َه‬ ‫َحفِّظ‬ ‫ُج ُر ِّف‬ ‫َونفِّخ‬ ‫ف ِّـ‬
‫ُ‬ ‫ُُ‬ ‫َُُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫َوف ُر ِّش‬ ‫أف ِّق‬ ‫غرف‬ ‫ف ِّر َج‬ ‫فـ‬
‫َك َف ۡفتُ‬ ‫َۡ َ‬
‫نف ُسك‬
‫ۡ‬
‫ُيفل ِّ ُح‬ ‫سهِّ‬
‫َ ۡ‬
‫فل ِّ َنف ِّ‬ ‫فـ‬
‫ۡ‬
‫َ َّ ُ‬ ‫َ ُّ‬ ‫َ َ َّ‬
‫يُـخفف‬ ‫ت َعف ِّف‬ ‫َو ُوف ِّ َ‬
‫ـي‬ ‫فكف‬ ‫فـ‬

‫‪102‬‬
ْ‫ب‬ BA
MAKHRAJ Kedua bibir bertemu dalam keadaan tertutup
ٌ ‫ ٱلۡــ َو ُاو بَـ‬:‫لِّـلـ َّشــ َفــتَــ ۡيــن‬
ۡ ‫ـاء مِّـ‬
‫ـيــ ُم‬
DALIL ِّ

َّ‫أَب‬-‫أَ ۡب‬

JAHR : Udara tertahan


ۡ ۡ ُ َ
‫صــفــاتـ َهــا َجــ ۡهــ ٌر َو ِّرخــ ٌو ُمــ ۡســتَــ ِّفــل‬
ِّ
SYIDDAH : Suara tertahan
َ َ
ۡ ‫ـكـ‬ َ ۡ َ ُ ۡ َ َ ُ ۡ َ
‫ـت‬ ‫ـد قــ ٍط بـ‬ ‫جـ‬
ِّ ‫شــدِّيــدهــا لــفــظ أ‬
ISTIFAL : Merendahnya lidah bagian belakang
ۡ ۡ َ ‫صــ َفــاتُـ َهــ‬
SIFAT ‫اجــ ۡهــ ٌر َو ِّرخــ ٌو ُمــ ۡســتَــفِّــل‬ ِّ
DAN INFITAH : Lidah rileks, banyak ruang antara lidah dan langit-langit
DALIL ۡ ُ َّ ٌ َ ۡ ُ َ ۡ ُ
‫ـد قــل‬ ِّ ‫مــنــفــتِّــ ٌح مــصــ َمــتــة َوٱلـ‬
‫ـضـ‬
IDZLAQ : Lebih mudah untuk diucapkan karena letak makhraj
dekat pintu mulut (bibir)
ۡ ‫ـق‬َ َۡ ُ ۡ ُُۡ ُ ۡ ُ ۡ َّ َ َ
‫ــه‬ ‫ ٱلــحــروف ٱلــمــذلـ‬:‫ـب‬
ِّ ‫و فــر مِّـن ل‬
QOLQOLAH : Suara terpantul
َ ‫ب‬
ُ ‫ـطــ‬ ٌ َ َ ۡ َ
ۡ ‫ قُـ‬:‫ـة‬
‫جــ ٍد‬ ‫قــلــقــلـ‬

● Tidak mengubahnya menjadi huruf “P”


● Tidak menghilangkan sifat qalqalahnya
TANBIH ● Tidak menebalkannya dan tidak membacanya dengan hams
● Tidak menyamarkan suaranya, terutama saat berada diawal
kalimat (‫)ِمۡسِب‬

103
‫‪TADRIB‬‬
‫أَ ۡب إ ۡب أُبۡ‬ ‫ب‬ ‫َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫أَ ُب أَب أبَ‬ ‫بُو ِِّب بَا‬
‫ِّ‬ ‫إِّب أب إ ِّ ِّ‬ ‫ِّ‬
‫َ‬
‫ـــــــ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َب َب َب َب َ‬
‫َب‬ ‫َب ث َب َب ج َب َب‬
‫َح‬ ‫ت َب‬
‫َب‬ ‫َز‬
‫َب َر َب بَ‬ ‫َب َذ بَ‬ ‫َ‬
‫َب خ َب َب د َب‬
‫َ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫َب ض َب‬ ‫َب َص َب‬ ‫َب‬ ‫َب ش‬ ‫َب َس َب‬
‫غ َب َب َف بَ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َب ع َب ب‬ ‫َب َط َب َب ظ َب‬
‫َب َل َب َب َم َب َب َن بَ‬ ‫َب ق َب َب َك َب‬
‫َ‬

‫َب أَ بَ‬ ‫َب ي َب‬ ‫َب‬ ‫َب ه‬ ‫َب َو َب‬

‫ــــِّـــ‬
‫ب ب َ‬ ‫ث ب ب جَ‬ ‫َ‬ ‫ب ب ب ب َ‬
‫ب‬ ‫ِّ‬ ‫ح‬ ‫ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ِّ ِّ‬ ‫ب‬ ‫ب‬ ‫ِّ‬
‫ِّ‬ ‫ت‬ ‫ِّ ِّ ِّ ِّ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ب‬ ‫ب ز ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ب‬ ‫ِّ‬ ‫ب َر‬ ‫ِّ‬ ‫ب‬ ‫ِّ‬ ‫ذ‬ ‫ب‬
‫ِّ‬ ‫ب‬ ‫ِّ‬ ‫د‬ ‫ب‬
‫ِّ‬ ‫ب‬
‫ِّ‬ ‫خ‬ ‫ب‬ ‫ِّ‬
‫َ‬ ‫ب ب َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ب‬ ‫ِّ‬ ‫ض‬ ‫ب‬
‫ِّ‬ ‫ب‬ ‫ِّ‬ ‫ص‬ ‫ِّ‬ ‫ب ش‬
‫ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ب‬‫ب س ِّ‬ ‫ِّ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ب َ‬
‫ب‬
‫ب ف ِّ‬ ‫ب ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫بغ‬ ‫ِّ‬ ‫ب‬ ‫ِّ‬ ‫ع‬ ‫ب‬ ‫ِّ‬ ‫ب‬ ‫ِّ‬ ‫ظ‬ ‫ب‬ ‫ِّ ِّ‬ ‫ب‬ ‫ط‬ ‫ِّ‬
‫ب‬ ‫ن‬
‫َ‬
‫ب‬ ‫ب َل َب ب مَ‬ ‫ب‬ ‫ب َق ب ب َ‬
‫ك‬
‫ِّ‬ ‫ب ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ِّ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ب‬
‫ب أ ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ب‬
‫ب ي ِّ‬
‫ِّ‬ ‫ب‬
‫ب ه ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ب‬
‫ب و ِّ‬ ‫ِّ‬
‫‪104‬‬
‫ُ‬
‫ـــــــ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُب ُب ُب ُب َ‬
‫ُب‬ ‫َح‬
‫ُب ث ُب ُب ج ُب ُب‬ ‫ت ُب‬
‫ُب‬ ‫َز‬
‫ُب َر ُب بُ‬ ‫ُب َذ بُ‬ ‫َ‬
‫ُب خ ُب ُب د ُب‬
‫َ‬
‫َ‬ ‫ُ َ‬
‫ُب ض ُب‬ ‫ُب َص ُب‬ ‫ُب‬ ‫ُب َس ُب ب ش‬
‫غ ُب ُب َف بُ‬ ‫ُ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ُب ع ُب ب‬ ‫ُب َط ُب ُب ظ ُب‬
‫ُب َل ُب ُب َم ُب ُب َن بُ‬ ‫ُب ق ُب ُب َك ُب‬
‫َ‬

‫ُب أَ بُ‬ ‫ُب ي ُب‬ ‫ُب‬ ‫ُب ه‬ ‫ُب َو ُب‬

‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬


‫بَ َر‬ ‫َبظـ‬ ‫َبقـ‬ ‫َب َطـ‬ ‫َبغـ‬ ‫بَضـ‬ ‫بَـخـ بَ َصـ‬
‫بَر‬
‫ِّ‬ ‫بَ ِّظـ‬ ‫بَقِّـ‬ ‫بَ ِّطـ‬ ‫بَغِّـ‬ ‫بَ ِّ‬
‫ضـ‬ ‫خـ بَ ِّصـ‬
‫بَـ ِّ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫بَ ُر‬ ‫َبظـ‬ ‫َبقـ‬ ‫َب ُطـ‬ ‫َبغـ‬ ‫بَ ُضـ‬ ‫بَـخـ بَ ُصـ‬
‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬
‫بَ ۡر‬ ‫َبظـ‬ ‫َبقـ‬ ‫َب ۡطـ‬ ‫َبغـ‬ ‫بَضـ‬ ‫بَـخـ بَ ۡصـ‬

‫َك َسبَ‬ ‫َ‬


‫ب ِّ َب َدن ِّك‬ ‫ُكت ِّبَ‬ ‫َأ َبقَ‬ ‫بَـ‬
‫َ‬ ‫ََ َ‬
‫ب ِّث َم ِّن‬ ‫ب ِّعِّ َص ِّم‬ ‫فلب ِّث‬ ‫َرب ِّ َح‬ ‫بِّـ‬
‫ب‬ ‫نَ َص ُ‬ ‫ُزبُ ِّر‬ ‫َح َص ُ‬
‫ب‬
‫َ َ‬
‫خ ُبث‬ ‫بُـ‬
‫َُۡ ُ‬ ‫َ َ‬ ‫َك َت ۡبتُ‬
‫أبلغ‬ ‫ق ۡبلِّك‬ ‫ب ِّ ِّذبۡحِّ‬ ‫بۡـ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ت َرب ُّ ُس‬ ‫ح ُّ‬
‫ب‬ ‫يُـ ِّ‬ ‫ب ِّ َرب ِّك‬ ‫ب‬ ‫َح َّب َ‬ ‫بـ‬

‫‪105‬‬
ْ‫م‬ MIM
Kedua bibir bertemu dalam keadaan tertutup disertai sifat
MAKHRAJ ghunnah dari hidung
ٌ ‫ ٱلۡــ َو ُاو بَـ‬:‫لِّـلـ َّشــ َفــتَــ ۡيــن‬
ۡ ‫ـاء مِّـ‬
‫ـيــ ُم‬
DALIL ِّ

َّ‫أَم‬-‫أَ ۡم‬

JAHR : Udara tertahan


ۡ ۡ ُ َ
‫صــفــاتـ َهــا َجــ ۡهــ ٌر َو ِّرخــ ٌو ُمــ ۡســتَــفِّــل‬
ِّ
BAYNIYYAH : Pertengahan antara syiddah & rakhawah

‫ـر‬ ۡ ‫ لِّـ‬:‫ـن ر ۡخــو َوٱلــ َّشــدِّيۡــ ِّد‬


ۡ ‫ـن ُعــ َمـ‬ َ ۡ ََ
ٍ ِّ ‫وبــيـ‬
ISTIFAL : Merendahnya lidah bagian belakang
ۡ ۡ ‫ـر َور ۡخــ ٌو ُم‬ َ
َ ُ‫ــفــات‬
SIFAT ‫ــســتَــفِّــل‬ ِّ
ۡ ‫ــاج‬
ٌ ‫ــهـ‬ َ ‫ـه‬ ‫ص‬ِّ
DAN INFITAH : Lidah rileks, banyak ruang antara lidah dan langit-langit
DALIL ۡ ُ ٌ َ ۡ َ ۡ
‫ضــ َّد قــل‬
ِّ ‫ُمــنــفــتِّــ ٌح ُمــصــ َمــتــة َوٱلــ‬
IDZLAQ : Lebih mudah untuk diucapkan karena letak makhraj
dekat pintu mulut (bibir)
َ َۡ ۡ ُ ُ ‫ ٱلۡــ‬:‫َو فَــ َّر مِّــ ۡن لُـب‬
‫حــ ُر ۡوف ٱلــ ُمــذلــقــ ۡه‬ ِّ
GHUNNAH : Suara dengung
ُ ۡ َ ۡ ٌ َّ ُ َ
َ ‫ َمــ ۡخـ‬:‫ـة‬
‫ـو ُم‬
ۡ ‫ـشـ‬ ‫ـهــا ٱلــخــيـ‬ ُ ‫ـر‬
َ ‫جـ‬ ‫وغــنـ‬

● Tidak memotong suaranya saat sukun


● Tidak menambah suara baru saat sukun
TANBIH ● Tidak menebalkan dan memantulkannya
● Tidak memanjangkan suaranya saat idzhar

106
‫‪TADRIB‬‬
‫أَ ۡم إ ۡم أُمۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ َ‬ ‫أَ ُم أ ِّم أمَ‬
‫ِّ‬ ‫إ ِّ َم أ ُم إ ِّ ِّم‬ ‫ُمو ِِّم َما‬

‫َ‬
‫ـــــــ‬
‫َ‬ ‫َم َ‬
‫َم‬ ‫َح‬ ‫َم‬ ‫َم‬ ‫َم َج‬ ‫َم ث َم‬ ‫ت َم‬ ‫َم‬ ‫َب‬ ‫َم‬
‫َم‬ ‫َز‬ ‫َم‬ ‫َم‬ ‫َم َر‬ ‫َم َذ مَ‬ ‫َ‬
‫َم د َم‬ ‫َم‬ ‫خ‬
‫َ‬
‫َم‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫َم ض َم‬ ‫َم َص َم‬ ‫َم ش َم‬ ‫َم َس َم‬
‫َم َف مَ‬ ‫غ مَ‬‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫م‬ ‫َم‬ ‫ع‬ ‫َم‬ ‫ظ َم‬ ‫َم‬ ‫َم َط َم‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َم ن َم‬ ‫َم َم َم‬ ‫َم‬ ‫ل‬ ‫َم‬ ‫َك َم‬ ‫َم‬ ‫َم ق َم‬
‫َم أَ مَ‬ ‫َم ي َم‬ ‫َم ه َم‬ ‫َم َو َم‬

‫ــــِّـــ‬
‫َ‬ ‫ِّم َ‬
‫ِّم َح ِّم‬ ‫ِّم َج ِّم‬ ‫ِّم ث مِّ‬ ‫ت ِّم‬ ‫ِّم َب ِّم‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّم َز ِّم‬ ‫ِّم َر ِّم‬ ‫ِّم ذ ِّم‬ ‫ِّم د ِّم‬ ‫ِّم خ ِّم‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّم ض ِّم‬ ‫ِّم َص ِّم‬ ‫ِّم ش ِّم‬ ‫ِّم َس ِّم‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّم ف مِّ‬ ‫ِّم غ مِّ‬ ‫ِّم ع ِّم‬ ‫ظ ِّم‬ ‫ِّم‬ ‫ِّم َط ِّم‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّم ن ِّم‬ ‫ِّم ِّم ِّم‬ ‫ِّم ل ِّم‬ ‫َك ِّم‬ ‫ِّم‬ ‫ِّم ق ِّم‬
‫َ‬
‫ِّم أ ِّم‬ ‫ِّم ي ِّم‬ ‫ِّم ه ِّم‬ ‫ِّم َو ِّم‬

‫‪107‬‬
‫ُ‬
‫ـــــــ‬
‫َ‬ ‫ُم َ‬
‫ُم‬ ‫َح‬ ‫ُم‬ ‫ُم‬ ‫ُم َج‬ ‫ُم ث ُم‬ ‫ت ُم‬ ‫ُم‬ ‫َب‬ ‫ُم‬
‫ُم‬ ‫َز‬ ‫ُم‬ ‫ُم‬ ‫ُم َر‬ ‫ُم َذ مُ‬ ‫َ‬
‫ُم د ُم‬ ‫ُم‬ ‫خ‬
‫َ‬
‫ُم‬
‫ُم ض ُم‬
‫َ‬
‫ُم َص ُم‬ ‫ُم َش مُ‬
‫ُم َس ُم‬
‫ُم َف مُ‬ ‫غ مُ‬‫ُ َ‬ ‫َ‬ ‫َظ ُم مُ‬
‫م‬ ‫ُم‬ ‫ع‬ ‫ُم‬ ‫ُم َط ُم‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ُم ن ُم‬ ‫ُم ُم ُم‬ ‫ُم‬ ‫ل‬ ‫ُم‬ ‫َك ُم‬ ‫ُم‬ ‫ُم ق ُم‬
‫ُم أَ مُ‬ ‫ُم ي ُم‬ ‫ُم ه ُم‬ ‫ُم َو ُم‬

‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬


‫َم َر‬ ‫َمظـ‬ ‫َمقـ‬ ‫َم َطـ‬ ‫َمغـ‬ ‫َم َصـ َمضـ‬ ‫َمـخـ‬
‫َمر‬
‫ِّ‬ ‫َم ِّظـ‬ ‫َمقِّـ‬ ‫َم ِّطـ‬ ‫َمغِّـ‬ ‫ضـ‬ ‫َ‬
‫م ِّصـ م ِّ‬
‫َ‬ ‫َمـ ِّ‬
‫خـ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫َم ُر‬ ‫َمظـ‬ ‫َمقـ‬ ‫َم ُطـ‬ ‫َمغـ‬ ‫َم ُصـ َم ُضـ‬ ‫َمـخـ‬
‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬
‫َم ۡر‬ ‫َمظـ‬ ‫َمقـ‬ ‫َم ۡطـ‬ ‫َمغـ‬ ‫َم ۡصـ َمضـ‬ ‫َمـخـ‬
‫َ‬
‫َِل َمرَ‬ ‫َم َس ِّد‬ ‫َع َز َم‬ ‫َعل ِّ َم‬ ‫َمـ‬
‫َو ُجـ ِّم َع‬
‫َ‬
‫َو َع ِّمل‬ ‫أُممَ‬ ‫َو ِّم َن‬ ‫مِّـ‬
‫ِّ‬
‫لَ ُ‬ ‫َ‬
‫َوق ِّ ِّه ُم‬ ‫كمُ‬ ‫ُحـ ُم ُر‬ ‫ق َس ُم‬ ‫ُمـ‬
‫ُ ۡ َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َت ۡمل ُ‬
‫سك‬ ‫مم ِّ‬ ‫ح ۡم ِّد‬‫بـ َ‬
‫ِّ‬ ‫بِّأم ِّره ِّ‬ ‫ك‬ ‫ِّ‬ ‫ۡمـ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫َويُت ِّ ُّم‬ ‫ُحـ ِّمل‬ ‫ُي َع َّم ُر‬ ‫ع َّم‬ ‫مـ‬

‫‪108‬‬
ْ‫و‬ WAWU
MAKHRAJ Kedua bibir dengan memonyongkannya
ٌ ‫ ٱلۡــ َو ُاو بَـ‬:‫لِّـلـ َّشــ َفــتَــ ۡيــن‬
ۡ ‫ـاء مِّـ‬
‫ـيــ ُم‬
DALIL ِّ

َّ‫أَو‬-‫أَ ۡو‬

JAHR : Udara tertahan


ۡ ۡ َ ‫صــ َفــاتُـ َهــا‬
‫جــ ۡهــ ٌر َو ِّرخــ ٌو ُمــ ۡســتَــفِّــل‬ ِّ
RAKHAWAH : Suara mengalir
ۡ ۡ َ ‫صــ َفــاتُـ َهــ‬
‫اجــ ۡهــ ٌر َو ِّرخــ ٌو ُمــ ۡســتَــفِّــل‬ ِّ
ISTIFAL : Merendahnya lidah bagian belakang
ۡ ۡ َ ‫صــ َفــاتُـ َهــ‬
SIFAT ‫اجــ ۡهــ ٌر َو ِّرخــ ٌو ُمــ ۡســتَــفِّــل‬ ِّ
DAN INFITAH : Lidah rileks, banyak ruang antara lidah dan langit-langit
DALIL ۡ ُ ٌ َ ۡ َ ۡ
‫ضــ َّد قــل‬
ِّ ‫ُمــنــفــتِّــ ٌح ُمــصــ َمــتــة َوٱلــ‬
ISHMAT : Lebih sulit diucapkan karena letak makhraj jauh dari
pintu mulut
ۡ ُ ٌ َ ۡ َ ۡ
‫ضــ َّد قــل‬
ِّ ‫ُمــنــفــتِّــ ٌح ُمــصــ َمــتــة َوٱلــ‬
LIIN : Mengucapkan huruf dengan lembut dan mudah
َ ‫حــا قَــ ۡبــلَــ ُه‬
‫ـمــا‬
َ ۡ َ َ
َ ‫ـفــتَــ‬ ٌ ‫ َو ٌاو َويَــ‬:‫ـن‬
ِّ ‫اء ُسـ‬
‫كـنـا وٱنـ‬ ۡ ‫َوٱلـلِّـ‬
ُ ‫ـيـ‬

● Tidak menebalkannya
● Harus membulatkan bibir
TANBIH ● Tidak memberikan sifat hams
● Tidak ditahan lama pada saat huruf Waw (‫ )و‬bertasydid

109
‫‪TADRIB‬‬
‫أَ ۡو أَو أُوۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ َ‬
‫إ ِّ َو أ ُو إ ِّ ِّو‬ ‫أَ ُو أو أوَ‬ ‫ُوو وِّي َوا‬
‫ِّ‬
‫َ‬
‫ـــــــ‬
‫َ‬ ‫َو َ‬
‫َو‬ ‫َح‬ ‫َو‬ ‫َو َج َو‬ ‫َو ث َو‬ ‫ت َو‬ ‫َو َب َو‬
‫َو‬ ‫َز‬ ‫َو‬ ‫َو َر َو‬ ‫َو َذ وَ‬ ‫َ‬
‫َو د َو‬
‫َ‬
‫َو خ َو‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫َو ض َو‬ ‫َو َص َو‬ ‫َو ش َو‬ ‫َو َس َو‬
‫َو َف وَ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫غ وَ‬ ‫و‬ ‫َو‬ ‫ع‬ ‫َو‬ ‫ظ َو‬ ‫َو‬ ‫َو َط َو‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َو ن َو‬ ‫َو َم َو‬ ‫َو‬ ‫ل‬ ‫َو‬ ‫َك َو‬ ‫َو‬ ‫َو ق َو‬
‫َو أَ وَ‬ ‫َو ي َو‬ ‫َو ه َو‬ ‫َو َو َو‬

‫ــــِّـــ‬
‫َ‬ ‫و َ‬
‫وِّ َح ِّو‬ ‫وِّ َج َو‬ ‫وِّ ث وِّ‬ ‫ت ِّو‬ ‫ِّ‬ ‫وِّ َب ِّو‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫وِّ َز ِّو‬ ‫وِّ َر ِّو‬ ‫وِّ ذ ِّو‬ ‫وِّ د ِّو‬ ‫وِّ خ ِّو‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫وِّ ض ِّو‬ ‫وِّ َص ِّو‬ ‫وِّ‬ ‫وِّ ش‬ ‫وِّ َس ِّو‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫وِّ ف وِّ‬ ‫وِّ غ وِّ‬ ‫وِّ ع ِّو‬ ‫وِّ َط وِّ وِّ ظ ِّو‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫وِّ ن ِّو‬ ‫وِّ َم ِّو‬ ‫وِّ ل ِّو‬ ‫وِّ َك ِّو‬ ‫وِّ ق ِّو‬
‫َ‬
‫وِّ أ وِّ‬ ‫وِّ ي وِّ‬ ‫وِّ ه وِّ‬ ‫وِّ وِّ وِّ‬
‫‪110‬‬
‫ُ‬
‫ـــــــ‬
‫َ‬ ‫ُو َ‬
‫ُو‬ ‫َح‬ ‫ُو‬ ‫ُو َج ُو‬ ‫ُو ث ُو‬ ‫ت ُو‬ ‫ُو َب ُو‬
‫ُو‬ ‫َز‬ ‫ُو‬ ‫ُو َر ُو‬ ‫ُو َذ وُ‬ ‫َ‬
‫ُو د ُو‬
‫َ‬
‫ُو خ ُو‬
‫ُو ض ُو‬
‫َ‬
‫ُو َص ُو‬ ‫ُو َش وُ‬ ‫ُو َس ُو‬
‫ُو َف وُ‬ ‫ُ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫غ وُ‬ ‫و‬ ‫ُو‬ ‫ع‬ ‫ُو‬ ‫ُو ظ ُو‬ ‫ُو َط ُو‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ُو ن ُو‬ ‫ُو َم ُو‬ ‫ُو‬ ‫ل‬ ‫ُو‬ ‫ُو َك ُو‬ ‫ُو ق ُو‬
‫ُو أَ وُ‬ ‫ُو ي ُو‬ ‫ُو ه ُو‬ ‫ُو ُو ُو‬

‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬


‫َو َر‬ ‫َوظـ‬ ‫َوقـ‬ ‫َو َطـ‬ ‫وغـ‬ ‫َوضـ‬ ‫َو َصـ‬ ‫َوخـ‬

‫ِّ‬ ‫َور‬ ‫َوظِّـ‬ ‫َوق ِّـ‬ ‫َو ِّطـ‬ ‫َوغِّـ‬ ‫َو ِّ‬
‫ضـ‬ ‫صـ‬‫َو ِّ‬ ‫َو ِّ‬
‫خـ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫َو ُر‬ ‫َوظـ‬ ‫َوقـ‬ ‫َو ُطـ‬ ‫َوغـ‬ ‫َو ُضـ‬ ‫َو ُصـ‬ ‫َو ُخـ‬
‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬
‫َو ۡر‬ ‫َوظـ‬ ‫َوقـ‬ ‫َو ۡطـ‬ ‫وغـ‬ ‫َوضـ‬ ‫َو ۡصـ‬ ‫َوخـ‬

‫َو َدلَ‬ ‫َوقَ َ‬


‫ب‬ ‫َو ُه َو‬ ‫فَ َو َك َزهُ‬ ‫َو‬
‫ُ‬ ‫ََ‬
‫وِّ ۡز َر َك‬ ‫وِّ ۡج َهة‬ ‫ولوِّ‬ ‫يُ َو ۡسوِّ ُس‬ ‫وِّ‬
‫ض َع‬ ‫َو ُو ِّ‬ ‫ُو ِّ َدل‬ ‫ج َد‬ ‫ُ‬
‫و ِّ‬ ‫َو ُوف َ‬
‫ِّـي‬ ‫ُو‬
‫َ َ‬ ‫ََ ُۡ‬ ‫ُ َ‬ ‫َََ َۡ‬
‫ث ُم ۡود‬ ‫لقول‬ ‫ف ُس ۡوق‬ ‫ولسوف‬ ‫ۡو‬
‫ُ‬
‫ثوِّ َب‬ ‫َع ُد ُّو‬ ‫َت َق َّو َهلُ‬ ‫ُ‬
‫ق َّو َة‬ ‫و‬

‫‪111‬‬
112
MAKHRAJ KHAISYUMI

113
‫م‬ ‫ن‬
‫أَماَّ‬ ‫َّ‬
‫ٱلن ِّة وٱَلـا ِّس‬‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ ۡ‬
‫مِّن ِّ‬
‫َُ‬
‫وأ ِّمهِّۦ‬ ‫ٱلس َّن ب ِّ ِّ‬
‫ٱلس ِّن‬ ‫َو ِّ‬
‫فَأُ ُّمهۥُ‬ ‫تظ ُّن‬
‫َُ‬
‫‪ٞ‬‬ ‫َّ َ‬
‫َح ۡبل مِّن َّم َسد‬ ‫ت‬ ‫َ‬
‫إ ِّن ن ِّ‬
‫ع‬ ‫ف‬
‫ُ َ َ ۡ‬
‫نشأنَا ِّم ۢن َب ۡع ِّدهِّمۡ‬ ‫ث َّم أ‬
‫ُ‬
‫ِّم ۢن بَ ِّن ‪ِّ -‬من ظ ُهورِّه ِّۡم‬
‫كم ِّمن ُذري ِّةَّ‬ ‫نشأَ ُ‬ ‫ۢ َۡ ُ َ َ‬
‫ِّ‬ ‫ِّمن بع ِّدكم ‪ -‬أ‬

‫َُۡ ُ َُۡ َ ۡ ُ َ‬
‫يؤفك عنه من أف ِّك‬
‫َ ۡ ُ َّ‬ ‫َ‬ ‫َۡ‬
‫هل ِّم ۡن خل ِّ ٍق غي ٱهللِّ‬
‫َۡ ۡ َ ُ ُ ْ‬
‫عيدوا‬ ‫ِّمنها ِّمن غ ٍم أ ِّ‬

‫ِّف َع َم ٖد ُّم َم َّد َدة ِّ‬ ‫ت ِّم َن ٱلۡ َقن ِّت ِّ َ‬


‫ي‬ ‫َو َكنَ ۡ‬

‫ِّ‬ ‫ك يَ ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ ُّ ْ َ ۡ ُ ۡ ُ َ ُ ۡ ُ َ‬
‫ِّين‬
‫ِّ‬ ‫ٱدل‬ ‫م‬ ‫و‬ ‫ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ل‬‫م‬ ‫ودوا لو تدهِّن فيدهِّنون‬
‫ََۡ َ َۡۡ ۡ َ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ‬
‫يوم يفِّ ُّر ٱلمر ُء ِّمن أ ِّ‬
‫خيهِّ‬ ‫ٱلش َمال عِّزينَ‬ ‫َ‬
‫ي وع ِّن ِّ ِّ ِّ‬
‫َ‬
‫ع ِّن ٱِل ِّم ِّ‬

‫‪114‬‬
‫‪EVALUASI‬‬
‫َ‬ ‫تَ‬ ‫بَ‬ ‫َ‬
‫ث‬ ‫أ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫حَ‬ ‫جَ‬
‫د‬ ‫خ‬
‫سَ‬ ‫زَ‬ ‫رَ‬ ‫َ‬
‫ذ‬
‫طَ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ض‬ ‫ص‬ ‫ش‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ف‬ ‫غ‬ ‫ع‬ ‫ظ‬
‫مَ‬ ‫َ‬ ‫كَ‬ ‫َ‬
‫ل‬ ‫ق‬
‫وَ‬ ‫َ‬
‫ي‬ ‫ه‬ ‫ن‬
‫‪115‬‬
‫َج َذ زَ‬ ‫ت َد طَ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫أ هع‬
‫َذ َظ زَ‬ ‫َ‬
‫ح ه خ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬
‫ض ذ ظ‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ َ‬
‫سشص خ غ ق‬ ‫ثسش‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َك َق تَ‬
‫م ن ى ج ح خ‬
‫َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َص َس زَ‬
‫ث ذ ظ و أ ه‬
‫َس َص َك َف َو بَ‬ ‫َ َ َ‬
‫ر ز ذ‬
‫أ ع حَ‬‫َ‬ ‫َ‬
‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬
‫ت طع‬ ‫أ ص ع‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬
‫صأض‬ ‫ل ك ق غ ف ق‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ل ز م ن غ ش‬ ‫ب م و‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬
‫بتث س ك ت خ ل ق‬
‫‪116‬‬
Perhatikan Perbedaan Huruf-Huruf
Hijaiyah Berikut

َ‫ س‬- ‫ث‬ َ َ َ
‫ع‬-‫ء‬
َ َ َ
‫ش‬-‫ث‬ ‫ه‬-‫ح‬
َ َ َ‫ ز‬- ‫َج‬
‫ش‬-‫س‬
َ
‫ص‬-‫س‬ َ َ‫ ز‬- ‫َذ‬
َ
َ‫ ط‬- ‫ت‬ َ َ
‫غ‬-‫خ‬
َ َ َ َ
‫ظ‬-‫ذ‬ ‫ق‬-‫خ‬
َ َ َ َ
‫ض‬-‫ظ‬ ‫ق‬-‫ك‬
َ َ َ َ
‫خ‬-‫ح‬ ‫ض‬-‫د‬

117
‫َءإ ( ‪Mad Thabi’i‬‬ ‫ُأو إي‬ ‫‪) 2 Harakat‬‬
‫ِ‬
‫َّب َّا =ْ‪Baa‬‬

‫ثَا ِِّنَ‬ ‫تَابَ‬ ‫َ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬


‫بال‬ ‫ءادم‬
‫َ َ‬ ‫َ َ ُ‬ ‫َ َ َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫ج د ال‬ ‫يـخاف ِّ‬ ‫جامِّع فحاق‬
‫أ َزاغ َم َسجدَ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ َ‬
‫ِّ‬ ‫عذاب أراد‬
‫ََ َ‬ ‫ُ َ َُ‬ ‫َ‬
‫َم َشار ُب أ َصابَ‬
‫يضعف فطاف‬ ‫ِّ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َط َعامُ‬ ‫َظهرَ‬
‫غف ِِّّر فا ِّط ِّر‬ ‫ِّ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ََ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َُ‬
‫ما ِّل‬ ‫كلم‬ ‫مقام فكن‬
‫َها َج َر ص َيامُ‬ ‫ثَ َوابُ‬ ‫ََ ُ‬
‫ِّ‬ ‫ينال‬

‫‪118‬‬
‫بَّ =ْ‪Bii‬‬
‫ِّع َبا َد ِِّت تُثِّيـرُ‬ ‫سبِّي ِّل‬ ‫َ‬ ‫سئيـنَ‬ ‫َ‬
‫خ ِّ ِّ‬
‫َ‬
‫خيهِّ ش ِّديدُ‬ ‫َ‬ ‫حيطَ‬ ‫ُ‬ ‫يُـجيبُ‬
‫أ ِّ‬ ‫أ ِّ‬ ‫ِّ‬
‫َو ِّسيقَ‬ ‫َ ُ‬
‫ي ِّزيغ‬ ‫نُريدُ‬ ‫نَ ِّذيرُ‬
‫ِّ‬
‫ضي ُق يَ ِّطيـرُ‬ ‫ي َِّ‬ ‫تَ ِّصيـرُ‬ ‫شيتُ‬ ‫َ‬
‫خ ِّ‬
‫غي َض َرفِّيعُ‬ ‫و َِّ‬ ‫يُعِّيدُ‬ ‫َع ِّظيمُ‬
‫ـن تَميدَ‬ ‫َ‬ ‫كيدُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬
‫ِّ‬ ‫ُ‬ ‫تل ِّي‬ ‫وأ ِّ‬ ‫وقِّيل‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫يَهي ُج أف َعييناَ‬ ‫َ‬ ‫يُن ِّيبُ‬
‫ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ذوِّي‬

‫‪119‬‬
‫َّب َّو =ْ‪Buu‬‬
‫َ ُ َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫بُوركَ‬ ‫ُ‬
‫يتوب ي ِّرثون‬ ‫أو َ‬
‫ت‬
‫ِّ‬ ‫ِّ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ ُ ُ‬ ‫حورَ‬ ‫َ ُ َ‬
‫ع يَـ ُ‬
‫نـخوض صدورِّ‬ ‫تـجو‬
‫َُ ُ‬ ‫َ ُ َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ ُ‬
‫لِّ ـزول رسول‬ ‫جذو ِّع ب ِّرو ِّح‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َُ ُ َ‬ ‫ُ ُ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫يضون بطو ِّن‬ ‫شورى توصون‬
‫َت ُفورَ‬ ‫َُ َ‬ ‫َ ُ َ َ ُ ُ‬
‫يغوث‬ ‫تعِّظون أعوذ‬
‫قُلُو ُب َي ُموتُ‬ ‫َُ ُ ََ ُ‬
‫ت‬
‫يقوم ملكو ِّ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ ُ ُ َ ُ َ‬ ‫َُ‬
‫ت‬ ‫داوۥد ساهون بيو ِّ‬ ‫ب‬
‫ذنو ِّ‬

‫‪120‬‬
‫‪TANWIN‬‬ ‫) ًًب ٍب ب ( = ــًــٍــ‬

‫َّب َّاََّّ=ْ‪Ban‬‬
‫ََ ا‬ ‫َُ ا‬ ‫ا‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ا‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫أثثا‬ ‫خطئا عجبا فراتا‬
‫أ َمداا‬‫َ‬ ‫ُ ُ ا‬ ‫ا‬ ‫َ‬ ‫ا‬
‫ِساجا صل ِّحا شيوخا‬ ‫ِّ َ‬
‫َم َفا ازا لِّ َاساا‬ ‫ف َِّراراا‬ ‫ا‬
‫إ ِّذا‬
‫َخال ِّ اصا َح َر اضا َش َططاا‬ ‫معاشا‬
‫َ َ ا‬
‫ُ ُا‬ ‫َ ا‬ ‫ا‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ ا‬
‫غلِّيظا سواع بلِّيغا صحفا‬
‫ِّع َظماا‬ ‫َ ا‬ ‫َ ا‬ ‫َ َ ا‬
‫غدقا مل ِّك سبِّيال‬
‫َهادِّياا‬ ‫إ َلهاا‬ ‫ا‬ ‫ُُ‬ ‫ا‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّ‬ ‫كفوا‬ ‫لنا‬

‫‪121‬‬
‫ب َََّّّ=ْْ‪Bin‬‬
‫َّ‬
‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ث‬‫ح ِّدي ٍ‬ ‫ب عبِّد ٍت‬ ‫شع ٍ‬ ‫ِح ٍإ‬
‫َو َشاهِّدا‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫بِّأخٍ‬ ‫بُ ُرو ٍج نوحٍ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫قب ٍس‬ ‫حينئ ِّ ٍذ قرا ٍر ع ِّزي ٍز‬ ‫ِّ‬
‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َُ‬
‫لو ٍط‬ ‫وفر ٍش ُمِّي ٍص ع ِّري ٍض‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫صح ٍف‬ ‫با ٍغ‬ ‫غلِّي ٍظ جو ٍع‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫نعِّي ٍم‬ ‫سا ٍق نس ٍك ظلِّي ٍل‬
‫َ َا‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫حا ِّمية‬ ‫إِّل ٍه‬ ‫ا‬
‫أمِّيـ ٍن سوى‬

‫‪122‬‬
‫ب َّ=ْ‪Bun‬‬
‫َّ‬
‫َ ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫َ َ‬ ‫ُك ُتبٌ‬ ‫َ ٌَ‬
‫ءايت ح ِّديث‬ ‫ظم أ‬
‫أ َحدٌ‬ ‫َ‬ ‫ٌ‬ ‫َ‬ ‫اصحٌ‬ ‫َ‬ ‫َح َرجٌ‬
‫أخ‬ ‫ن ِّ‬
‫َعزي ٌز لِّ َاسٌ‬ ‫َشاكِّرٌ‬ ‫َ ٌ‬
‫ِّ‬ ‫خذ‬ ‫ءا ِّ‬
‫فُ ُر ٌش َحري ٌص فَار ٌض ُُمِّيطٌ‬
‫ِّ‬ ‫ِّ‬
‫َُ ٌ‬ ‫ََ ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫َ‬ ‫َ ٌ‬
‫بلغ رءوف‬ ‫ِّغالظ فاق ِّع‬
‫َعلِّيمٌ‬ ‫ُُ ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ٌ‬ ‫َ‬
‫زاهِّق مبارك رسل‬
‫َا‬ ‫ٌََْ‬ ‫ٌَ‬ ‫ُُ ٌ‬
‫أذى‬ ‫نبؤا‬ ‫إ ِّله‬ ‫أذن‬

‫‪123‬‬
‫إ َل َه ُهۥ َه َوىهُ‬ ‫َ َ َ ُ ْ‬
‫ِّ‬ ‫فإِّذا رك ِّبوا‬

‫َو َب َر َك ف ِّۡي َها‬ ‫َ ُهلۥب َرزق ِّۡيَ‬


‫ِّ ِّ‬
‫َُ ُ ْ َُ َ‬
‫فغلِّبوا هنال ِّك‬ ‫اهلۥ َو َو َ ُدلهۥُ‬
‫َم ُ ُ‬
‫َ َُ ْ َ َُ ْ‬ ‫َ ََُ َ َ‬
‫كفروا سبقوا‬ ‫َكِّمتنا لِّعِّبادِّنا‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َُ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ََ َ‬
‫وكتبِّهِّۦ ورسلِّهِّۦ‬ ‫للبِّث ِّف بطنِّهِّۦ‬
‫َُ ۡ َ َۡ ُُ َ‬ ‫فَ َك َن َعقِّ َب َت ُهماَ‬
‫وهم ال يشعرون‬
‫سب ۡيَ‬ ‫َو َك ََف ب َناحَ‬ ‫ح َبتِّهِّۦ َوبَنِّيهِّۡ‬ ‫َ َ‬
‫ِّ ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫وص ِّ‬
‫َكنُوا ْ ََلَا َعب ِّدينَ‬ ‫َ َ ُ ْ َ َ ُ ْ‬
‫وصابِّروا ورابِّطوا‬
‫ِّ‬
‫ون فِّيهِّۡ‬ ‫َ ُ ۡ ُ َ‬ ‫ََ َ َ ُ‬
‫اد يُب ۡيُ‬
‫بِّما تفِّيض‬ ‫وال يك ِّ‬
‫س ۡي ُغهۥُ‬ ‫ََ َ َ ُ‬
‫اد ي ُ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ََ َ‬
‫ِّ‬ ‫وال يك‬ ‫ِإَوذا سألك عِّبادِّي‬
‫ۥد َجال ُ ۡوتَ‬‫ََََ َ ُ ُ‬ ‫َُ ُ ْ َ َ َُُ‬
‫وقتل داو‬ ‫فذوقوا عذ ِّاِب ونذرِّ‬
‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َُ ُ َ‬
‫يقتِّلون ِّف سبِّيلِّهِّۦ‬ ‫ُألۡ ُقوا ْ ف َ‬
‫ِّيها َس ِّم ُعوا ْ لَهاَ‬
‫َ َُ ُ ْ َ َ َُ ُ ْ‬ ‫ِّيها َم َنفِّ ُع َو َم َشاربُ‬
‫ف َ‬
‫ال تقولوا رعِّنا وقولوا‬ ‫ِّ‬

‫‪124‬‬
‫ك ۡي ُد َك ۡيداا‬ ‫ََ‬ ‫َّ ۡ َ َ ُ َ َ‬
‫وأ ِّ‬ ‫مثن وثلث‬
‫ئ َويُعِّيدُ‬‫َُ ُۡ ُ‬ ‫ِإَوذا َرأَ ۡوا ْ ت َِّج َرةا‬
‫َ‬
‫هو يب ِّد‬
‫ُ ۡ َ َ ۡٗ‬ ‫ََ َ َۡ ُُ ُُٗ‬
‫ضغثا‬ ‫خذ بِّي ِّدك ِّ‬ ‫وكن أمرهۥ فرطا‬
‫ح َق َويَ ۡع ُقوبَ‬ ‫ِإَوس َ‬
‫ۡ‬ ‫َ ََۡ َۡ ُ ۡ ۡ‬
‫شك‬ ‫يليت ِّن لم أ ِّ‬
‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ َََۡ َُ َ ۡ‬
‫ف َِّراق َب ۡي ِّن َوبَيۡنِّك‬ ‫وحففنهمابِّنخ ٖل‬
‫َه َذا ُب ۡه َت ٌن َع ِّظيم‪ٞ‬‬ ‫ََ ۡ َۡ‬ ‫َي ۡ‬
‫ي‬ ‫ِّ ِّ‬ ‫ل‬‫ج‬ ‫ر‬ ‫ىلع‬ ‫ِش‬ ‫ِّ‬ ‫م‬
‫َويَ ۡه ِّدي بهِّۦ َكثِّياٗ‬ ‫يل‬
‫ََۡ ُۡ َ ۡ‬
‫ِّ‬ ‫كيدهم ِّف تضل ِّ ٖ‬
‫َ َّ‬ ‫َ ۡ َ ۡ َ َّ‬
‫و إِّبرهِّيم ٱذلِّي وّف‬ ‫ك ۡم أَ ۡز َوجاٗ‬ ‫َ َ َۡ َ ُ‬
‫وخلقن‬
‫ت م ِّۡن ُه ۡم ُر ۡعباٗ‬ ‫َول َ ُمل ِّ ۡئ َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬
‫ِّف ُطغ َين ِّ ِّه ۡم َي ۡع َم ُهون‬
‫َو َما ُي ۡغن َع ۡن ُه َم ُاهلۥُ‬ ‫َ َ َ ۡ َ ُ ۡ ۡ َ َ ُّ َ‬
‫ولسوف يع ِّطيك ربك‬
‫ِّ‬
‫َُ َ َ َ َ َ ََ َ َ َۡ َ ۡ َُ ُ ۡ َ َ ۡ َُ َ‬
‫وفومِّها وعد ِّسها وبصلِّها بل أكَثهم ال يعلمون‬
‫ۥكب ُتوا ْ َك َما ُكبتَ‬ ‫َ ََ ۡ َ ََۡ ُۡ َ َ ۡ ۡ َ َ َ َ ُ َُ ُ‬
‫ِّ‬ ‫ولقدءاتينالقمن ٱحل ِّكمة ورسوهل ِّ‬

‫‪125‬‬
‫عي ِّدۡ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ ََ‬
‫اِم وخاف و ِّ‬ ‫خاف مق ِّ‬
‫ََ َ َ ُ َُۡ ََ ُ َ ُ ۡ َ‬
‫ترك ءال موِس وءال هرون‬
‫ََُُۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ‬
‫أو ِّت كِّتبهۥ بِّي ِّمينِّهِّۦ فيقول‬ ‫َ‬
‫َُۡ ُ ْ َ ۡ َ َ َُ ْ َُ ُ ْ‬
‫وأوذوا ِّف سبِّي ِّل وقتلوا وقتِّلوا‬
‫ح ُب ُهۥ َو ُه َو ُُيَاو ُرهُ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ َ َ‬
‫ِّ‬ ‫قال هلۥ صا ِّ‬
‫َو َه َم َن َو ُج ُن ۡو َد ُه َما َكنُوا ْ َخ ِّطِّيَ‬
‫َ َ ۡ ُ ََ ُۡ ۡ‬ ‫َ َُ ۡ‬
‫سيت والترهِّق ِّن‬ ‫خذ ِِّن بِّما ن ِّ‬
‫ال تؤا ِّ‬
‫ََۡ َ َۡ ُ َ َْ َۡ َۡ َ ۡ ُ ۡ َ‬
‫وأرسلنه إِّىل مِّائةِّ أل ٍف أو ي ِّزيدون‬
‫َ‬ ‫ََ ۡ َ ََ َ ُ َ َۡ َ َ َ‬
‫جهِّۦ‬‫لقد ظلمك بِّسؤا ِّل نعجتِّك إِّىل ن ِّعا ِّ‬

‫‪126‬‬
‫اتةَِّ‬ ‫ُ َُ َ‬
‫سورة الف ِّ‬
‫َّ‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬
‫حي ِّم ۞‬
‫ِمۡسِب ٱهللِّ ٱلرِنَٰمۡح ٱلر ِّ‬
‫َ‬ ‫ۡ َ ۡ ُ َّ َ ۡ َ َ‬
‫ب ٱلعل ِّمي ۞‬ ‫ٱحلمد ِّهللِّ ر ِّ‬
‫حي ِّم ۞‬ ‫َّ‬
‫ٱلرِنَٰمۡح ٱلر ِّ‬ ‫َّ‬
‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِّين ۞‬‫ك يو ِّم ٱدل ِّ‬ ‫مل ِّ ِّ‬
‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ َ َ ۡ ُ ُ َّ َ َ‬
‫إِّياك نعبد ِإَوياك نستعِّي ۞‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ َ ۡ‬ ‫ۡ َ‬
‫اٱلصرط ٱلمستقِّيم ۞‬ ‫ٱه ِّدن ِّ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫ت َعل ۡيهمۡ‬ ‫ِّين أن َع ۡم َ‬ ‫ۡ‬ ‫ص َر َط َّٱذل َ‬ ‫ِّ‬
‫ِّ‬
‫َغ ۡي ٱل ۡ َم ۡغ ُضوب َعلَ ۡيهمۡ‬
‫ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ِّ‬
‫َ‬ ‫َ َ َّ‬
‫وال ٱلضٓال ِّي۞‬
‫‪127‬‬
‫ُ َ ُ َّ ۡ َ َ‬
‫سورة الزلزلةِّ‬
‫َّ‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬
‫حي ِّم‬ ‫ِمۡسِب ٱهللِّ ٱلرِنَٰمۡح ٱلر ِّ‬
‫َ‬ ‫َ ُۡ َ ۡ َ ُ َۡ َ‬
‫ت ٱِلۡرض زِّلزالها ۞‬ ‫إِّذا زل ِّزل ِّ‬
‫َ‬ ‫َۡ ُ ََۡ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َۡ‬
‫ت ٱِلۡرض أثقالها ۞‬ ‫وأخرج ِّ‬
‫َ‬ ‫ََ َ ۡ َ ُ َ َ‬
‫ٱۡلنسن ما لها ۞‬ ‫وقال ِّ‬
‫ََۡ َُ ُ َ ۡ َ َ َ‬
‫يومئ ِّ ٖذ ت ِّدث أخبارها ۞‬
‫َ‬ ‫َ َّ َ َّ َ َ ۡ َ َ‬
‫بِّأن ربك أوِح لها ۞‬
‫يَ ۡو َمئذ يَ ۡص ُد ُر ٱَلَّاسُ‬
‫ِّ ٖ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ٗ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬
‫أشتاتا لِّيوا أعمل ُه ۡم ۞‬
‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ٗ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َ َ ۡ َ ۡ ۡ َ َ َ َّ َ‬
‫فمن يعمل مِّثقال ذر ٍة خيا يرهۥ ۞‬
‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ ۡ َ ۡ ۡ َ َ َ َّ َ ٗ‬
‫ومن يعمل مِّثقال ذرة ٖ شا يرهۥ ۞‬

‫‪128‬‬
LAMPIRAN-LAMPIRAN :

PERGESERAN ALIRAN SUARA PADA HURUF LAM & RA


(untuk sifat inhiraf)

(suara huruf Lam bergeser ke samping, sedangkan suara huruf Ra


bergeser ke tengah)

129
TAFKHIM DAN TARQIQ
Keadaan Lidah Saat Mengucapkan Huruf Yang
Ditebalkan

Keadaan Lidah Ketika Keluar Huruf-Huruf Mad Dari


Jauf (tipis)

130
Daftar Pustaka

1. Al-Quranul Karim, mushaf Madinah, Mujammaul Malikil Fahd


litiba’atil Mushafif Syarif.
2. Suwaidi, DR. Aiman At-Tajwidul Mushowar. Daarul Ghowtsani lid
dirosatil quraniyyah.
3. Bakr, Abdurrahman. 1433 H. At Tibyan Fii Itqan Al Qiraah Bil Quran.
4. Mahmud Ahmad Salim, Syaikh Shafwat. 2018 / 1439 H. Fathu Rabbil
Bariyyah Syarh Al Muqaddimah Al Jazariyyah Fi ‘Ilmittajwid.
5. Muhammad Haqqaanii, Syaikh Nur. 1426 H. Al Qaidah
Anuuraaniyyah.
6. Humam, KH. As’ad. Buku Iqra’, Cara Cepat Belajar Membaca Al-
Qur’an.
7. Al-Fadhil, Laili . 2019. Panduan Tahsin Tilawah Surat Alfatihah Dan
Hukum-Hukum Yang Berkaitan Dengannya.
8. Al-Fadhil, Laili . 2019. Terjemah Tafsiriyyah Muqoddimah Jazaariyah.
Rumah Belajar Al-Imam Asy-Syaafii.
9. Al-Fadhil, Laili . 2019. Modul Dauroh Tajwidul Huruf dan Syarah at-
Tanbihat. Markaz Taajul Waqoor 2019.
10. Abdirrahman, Walid. 2019. Riyadhatumriin bifakkihi. Panduan
praktis melatih kefasihan dalam pengucapan huruf-huruf Al Quran.
11. Hasanah, Niswah . 2019. Panduan Mentoring Tajwid. Kareem Bil
Qur’an.
12. Muntazharah, Nadhilah. 2018. Diktat Arkanut Tajwid. Markaz Taajul
Waqoor.
13. Dino Hadi Kusno, Mohamad. 2019. Nartaqi Belajar Mengajar Al-
Qur’an.

SUMBER LAIN
- Video “ Fasihkan Huruf “ Ustadz Hartanto Saryono, Lc.
(https://www.youtube.com/results?search_query=rumah+tajwid+fasihkan+hur
uf)

131
132

Anda mungkin juga menyukai