PERLINDUNGAN DAN PENEGAKAN HUKUM

DI INDONESIA
UNIT KEGIATAN BELAJAR MANDIRI
UKBM PPKN/3.2/4.2/1/5

1. Identitas
Nama Mata Pelajaran : PPKN
Kelas/Semester : XII/5
Materi pokok : Perlindungan dan Penegakan Hukum di Indonesia
Alokasi waktu : 4 X 2 JP

2. Kompetensi Dasar

3.2 Mengevaluasi praktik perlindungandan penegakan hukum untuk

menjamin keadilan dan kedamaian
4.2 Mendemonstrasikan hasil evaluasi praktik perlindungan dan
penegakan hukum untuk menjamin keadilan dan kedamaian

3. Tujuan Pembelajaran

Melalui pendekatan scintifik dan model pembelajaran discovery

Learning, peserta didik dapat Mengevaluasi dan mendemonstrasikan
hasil evaluasi Praktik Perlindungan dan Penegakan Hukum untuk
menjamin keadilan dan kedamaian, mengembangkan sikap, serta dapat
mengembangkan berpikir kritis, komunikatif, kolaborasi,
kreatifitas ( 4C )

4. Sumber Belajar
Agar konsep dan teori yang akan Anda pelajari pada UKBM ini dapat
Anda kuasai dengan baik, maka lihat dan baca:
1. Kementrian Pendidikan dan Kebudayaan RI (2017) Pendidikan Pancasila dan
Kewarganegaraan Kelas XII, Jakarta : Kementrian Pendidikan dan
Kebudayaan
2. Bila diperlukan bisa goegling dengan sepengatuhan dan seizin guru.
5. Peta Konsep
6. Kegiatan Pembelajaran
a. Pendahuluan

Jawablah beberapa pertanyaan berikut !

1. Mengapa Sebagian masyarakt takut dengan Polisi?
2. Apakah tugas Advocad/Pengacara dalam Pengadilan?
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................

b. Kegiatan Inti
1. Petunjuk Umum UKBM
2. Baca dan pahami materi pada Buku Teks Pelajaran (BTP) PPKN
3. Setelah memahami isi materi dalam bacaan berlatihlah untuk
berfikir tinggi melalui tugas-tugas yang terdapat pada UKBM ini baik
bekerja sendiri maupun bersama teman sebangku atau teman lainnya.
 4. Kerjakan UKBM ini dibuku kerja agar mudah digunakan untuk belajar
persiapan menempuh ujian.
5. Kalian dapat belajar bertahap dan berlanjut melalui kegiatan ayo
berlatih, apabila kalian yakin sudah paham dan mampu menyelesaikan
permasalahan-permasalahan dalam kegiatan belajar

Kegiatan Belajar 1
Pada kegiatan ke-1 ini, Baca buku paket PPKN hal 33 s.d 41 kemudian
kalian bisa melanjutkan pada kegiatan latihan secara berkelompok/mandiri !

Ayo Berlatih !

1. Jelaskan pentingnya hukum dalam kehidupan masyarakat sebuah negara !

.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
2. Apa yang terjadi apabila sanksi hukum tidak tegas diberikan kepada pelaku
pelanggaran hukum ?
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
3. Apakah yang dimaksud dengan perlindungan hukum?
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
4. Sebutkan indikator/unsur perlindungan hukum !
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
5. Jelaskan bahwa hukum dibuat untuk melindungi hak warga negara !
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
6. Apakah yang dimaksud penegakan hukum ?
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
7. Jelaskan 3 manfaat/dampak dari penegakan hukum !
 a..............................................................................................................................................................
b..............................................................................................................................................................
c...............................................................................................................................................................
8. Jelaskan 5 faktor yang mendukung keberhasilan perlindungan dan
penegakan hukum menurut Soejono Soekanto !
a. ..........................................................................................................................................................
b. .........................................................................................................................................................
c. ..........................................................................................................................................................
d. ..........................................................................................................................................................
e. ..........................................................................................................................................................
9. Jelaskan pengertian asas penegakan hukum “Praduga Tak Bersalah” !
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................

Kegiatan Belajar 2

Pada kegiatan ke-2 ini, Baca Buku Teks Pelajaran (BTP) PPKN hal 41 s.d 50, UUD
1945 kemudian lakukan pada kegiatan selanjutnya secara berkelompok sesuai
percepatan !

Ayo Berlatih !

1. Kepolisian Republik Indonesia (Polri)

a. Jelaskan tugas Polri secara umum !
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
b. Jelaskan Kewenangan Polri dalam penegakan hukum pidana !
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
2. Kejaksaan Republik Indonesia (Kejari)
a. Dasar hukum keberadaan kejadri adalah ....................................................................
b. Apakah yang dimaksud proses penuntutan oleh jaksa ?
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
c. Apa peran Jaksa dalam penegakan hukum di Indonesia ?
 ..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
d. Jelaskan pokok-pokok tugas dan kewenangan Kejaksaan dalam bidang:
 Pidana ............................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...............
 Perdata dan Tata Usaha Negara
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
Ketertiban dan Ketentraman Umum
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
3. Kehakiman
a. Landasan hukumnya diatur dalam .................................................................................
b. sebutkan pelaksana kekuasaan kehakiman dibawah Mahkamah Agung !
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
c. Apakah yang dimaksud dengan kewenangan “mengadili” oleh hakim ?
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
d. Apakah yang kamu ketahui tentang :
 Hakim Agung...............................................................................................................
 Hakim ............................................................................................................................
 Hakim konstitusi ......................................................................................................
e. Apa perbedaan Pengadilan dan Peradilan ?
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
4. Advokad
a. Landasan Hukumnya adalah .............................................................................................
b. Sebutkan syarat menjadi seorang Advokad/Pengacara !
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
 c. Jelaskan fungsi/tugas advokad secara
umum ! .........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
.................
d. Jelaskan fungsi/tugas advocad secara khusus dalam penegakan hukum!
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
e. Jelaskan pokok-pokok hak dan kewajiban advokad !
 Hak ..................................................................................................................................
 Kewajiban ....................................................................................................................
5. Komisi Pemberantasan Korupsi (KPK)
a. Landasan hukumnya adalah ..............................................................................................
b. Jelaskan 5 (lima) asas yang digunakan KPK dalam menjalankan tugas
dan kewenangannya !
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
c. Jelaskan pokok-pokok tugas dan kewengana KPK dalam penegakan
hukum di Indonesia !
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................

Kegiatan Belajar 3

Pada kegiatan ke-3 ini, Baca Buku Teks Pelajaran (BTP) PPKN hal 50 s.d 60.
kemudian lakukan pada kegiatan selanjutnya secara mandiri sesuai percepatan !

Ayo Berlatih !
1. Pelanggarah Hukum
a. Pengertiannya
adalah ...........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
...............
b. Mengapa terjadi pelanggaran hukum ?
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
 c. mengapa melanggar hukum disebut pelanggaran hak ?
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
d. Mengapa melanggar hukum dikatakan mengingkari kewajiban ?
..........................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................
2. Apakah yang dimaksud dengan :
sanksi
hukum .........................................................................................................................................
.................
sanksi sosial
...........................................................................................................................................
sanksi moral/psikologis
............................................................................................................................................
3. Jelaskan bahwa sanksi norma hukum bersifat tegas dan nyata !
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
4. Bagaimana bentuk/cara partisipasi masyarakat dalam perlindungan dan
penegakan hukum?
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................

Kegiatan Belajar 4

Pada kegiatan ke-2 ini, Baca Buku Teks Pelajaran (BTP) PPKN kemudian
lakukan pada kegiatan selanjutnya secara berkelompok sesuai percepatan !

Ayo Berlatih !
Bacalah pada buku paket PPKn halaman 39 artikel tentang “Hukuman Mati
Bandar Narkoba Harus Konsisten” kemudian jawablah pertanyaan yang ada
menjadi sebuah artikel !

7.Penutup
Bagaimana kalian sekarang?
Setelah kalian belajar bertahap dan berlanjut melalui kegiatan belajar berikut
diberikan Tabel untuk mengukur diri kalian terhadap materi yang sudah kalian
pelajari. Jawablah sejujurnya terkait dengan penguasaan materi pada UKB ini di
Tabel berikut.

Tabel Refleksi Diri Pemahaman Materi

No Pertanyaan Ya Tidak
1. Apakah kalian telah memahami materi Hakekat
Perlindungan dan Penegakan Hukum ?
2. Apakah kalian sudah memahami materi Peran
Lembaga Penegak Hukum dalam menjamin
keadilan dan Kedamaian ?
3. Apakah kalian sudah memahami materi Dinamika
Pelanggaran Hukum ?
4. Apakah kalian sudah memahami materi
Penanganan Pelanggaran Hukum?

Jika menjawab “TIDAK” pada salah satu pertanyaan di atas, maka pelajarilah
kembali materi tersebut dalam Buku Teks Pelajaran (BTP) dan pelajari ulang
kegiatan belajar tersebut yang sekiranya perlu kalian ulang dengan bimbingan
Guru atauteman sejawat. Jangan putus asa untuk mengulang lagi!. Apabila
kalian sudah memahami secara keseluruhan kalian siap mengikuti Ulangan
Formatif Kepada guru pengajarmu !

???

Dimana posisimu?

Perhatian !!
Lembar ini diisi oleh Guru sebelum kalian mengikuti tes formatif.

CHECKLIST KETERLAKSANAAN UKBM

No. Pernyataan Ya Tidak
 1. Siswa telah membaca Buku Teks Pelajaran sesuai
dengan materi
2. Siswa telah menyelesaikan kegiatan belajar 1
3. Siswa telah menyelesaikan kegiatan belajar 2
4. Siswa telah menyelesaikan kegiatan belajar 3
5. Siswa telah menyelesaikan kegiatan belajar 4

Daftar pustaka
 Buku Paket PPKn kelas XII, Kementrian Pendidikan dan Kebudayaan RI,
2017: Jakarta
 UUD I945
 UU No. 39 Tahun 1999