Bengkel Nahu Final - Versi Panjang 2e

Nota Nahu dan Sarf untuk Al-
Quran
Nota Nahu dan Sarf untuk Al-Quran
Nota Nahu & Sarf untuk Al-Quran.

ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ
‫اﻟﺤﻤﺪ ﷲ رب اﻟﻌﺎﻟﻤﲔ واﻟﺼﻼة واﻟﺴﻼم ﻋ أﺷﺮف اﻷﻧﺒﻴﺎء واﻟﻤ ْﺮﺳﻠﲔ وﻋ ا وﺻﺤﺒﻪ أ ﻌﲔ‬
Segala puja-puji bagi Allah Rabbul Alamin. Selawat dan Salam ke atas Baginda Nabi Muhammad SAW dan keluarganya dan
para sahabatnya dan pengikut-pengikut sahabat dan para tabi’ dan tabi’ tabi’in seterusnya juga kepada guru-guru kami yang
telah mendidik kami (Ustaz Abdullah Endut KUAE ,Ustaz Muhammad Nur Omar, Ustaz Nik Nasri @Pondok tuan guru Hj Ali,
Ustaz Nouman Ali Khan, Ustaz Abdullah Bukhori dan Ustaz Ashafizrol Abd Hamid). Ameen.
Ini adalah himpunan nota saya yang saya namakan “Nota Nahu & Sarf untuk Al-Quran” yang disusun berdasarkan sebab dan
fungsi undang-undang nahu iaitu (Understanding nahu by reason). Mudah-mudahan ianya dapat memberi sedikit manfaat.
Ameen
Nota ini mengandungi 18 bab yang digrupkan kepada beberapa bahagian.
Bahagian Satu:
Di dalam bahagian satu, pembaca akan ditunjukkan Asas Kalimah, Asas I’rab, Asas Ayat dan Komponen-komponen
yang membina ayat. Komponen-komponen yang ditunjukkan di dalam bab berkenaan di sini amat penting untuk
dipahami kerana insyaALlah ianya membuatkan kita paham apakah mesej yang ingin disampaikan oleh ayat.
Bahagian Dua:
Di dalam bahagian dua ini, pembaca ditunjukkan cara-cara untuk mengenal Isim, mengenal Huruf dan mengenal Fi’il.
Setelah pembaca dapat mengenal, pembaca harus perlu dapat memadankan perkataan yang ia kenali itu kepada
komponen-komponen yang membina ayat yang ia diketahui dari bab satu. Juga dibincangkan dalam bab ini pembahasan
Fi’il dari pelbagai sudut seperti fi’il dari sudut masa, dari sudut amil-amil yang masuk kepada fi’il, keperluan kepada
objek, pelaku yang tidak diberitahu, kekuatan fi’il dan isim terbitan dari kalimah fi’il.
Bahagian Tiga:
Di dalam bahagian tiga ini, pembaca ditunjukkan dengan elemen-elemen tambahan dalam ayat dan bagaimana elemen-
elemen ini berguna untuk menyokong komponen komponen asas bagi membentuk ayat yang lebih komplek.
Bahagian Empat:
Di dalam bahagian empat ini dihimpunkan perkara-perkara yang selebihnya dari bab-bab nahu yang tidak disentuh
di bahagian satu, dua dan tiga seperti Masdar Muawwal, Kata Seruan dan Kata pengecualian.
Bahagian Lima:
Bahagian lima membincangkan bab Sarf iaitu pola ejaan-ejaan kalimah (wazan), Isim Musytaq, Shighat.
Bahagian Enam:
Bahagian enam adalah bacaan tambahan iaitu Kaedah Ilal dan Maksud-maksud wazan yang dikutip dari sumber
yang telah sedia ada untuk hidangan pembaca pembaca.
Perlu disebut di sini bahawa bab-bab Nahu dan Sarf yang disusun di sini hanyalah secara ringkas dan peringkat permulaan
sahaja. Terdapat banyak lagi bab-bab yang tidak disentuh tujuan adalah untuk mengelakkan nota jadi terlalu tebal. Para
pembaca di saran untuk meneruskan usaha mendalami pengetahuan nahu bahasa arab dari sumber-sumber yang lain.
Ya Allah, hamba mu ini memohon agar usaha kecil ini engkau terima dan agar menjadi bekalan bagi hambamu ini
di akhirat kelak. Ameen.
/Mokhtar Ahlan
mokhtar.ahlan@gmail.com
28hb Januari 2018
Understanding Nahu By Reason ms 1

Kandungan:
Bahagian Satu ................................................................................................................................................................................................................................... 5

ٌ
1.0 Asas kalimah (‫)ﻛﻠﻤﺔ‬....................................................................................................................................................................................................... 5
2.0 ٌ ,ْ ‫ )إ‬........................................................................................................................................................................................................... 5
Asas I’rab (‫اب‬
2.1 I’rab. ................................................................................................................................................................................................................................ 5

2.2 Alamat (tanda) I’rab. ............................................................................................................................................................................................... 5
2.3 Kriteria-kriteria lain yang terdapat dalam Isim selain I’rab. ................................................................................................................ 6
3 Asas Ayat. ................................................................................................................................................................................................................................ 9
ْ
3.1 Jumlah Ismiyyah (‫ﻴﺔ‬.‫ إ‬/ْ ). .................................................................................................................................................................................. 9
ْ
3.2 Jumlah Fi’liyyah (‫ ﻓﻌﻠﻴﺔ‬/ْ )..................................................................................................................................................................................... 9
3.3 Perihal Jumlah. ........................................................................................................................................................................................................ 10

Applikasi dan Latihan: Kefahaman mubtada, fa’il dan maf’ul bih ............................................................................................................... 11
Bahagian Dua................................................................................................................................................................................................................................. 12
4 Mengenal Isim. ................................................................................................................................................................................................................... 12
4.1 Tanda-tanda Isim:.................................................................................................................................................................................................. 12
Applikasi dan Latihan: Idofah ..................................................................................................................................................................................... 13
Applikasi & Latihan: Mengesan Isim dan 4 ciri di dalam Isim ...................................................................................................................... 14
4.2 Isim kaku (isim mabni - ‫ )ﻣ ْﺒﻨﻰ‬........................................................................................................................................................................... 15
ْ
4.2.1 Dhomir (‫ﺮ‬6‫ﺿﻤﺎ‬/‫)ﺿﻤﲑ‬: Dhomir munfasil dan dhomir muttasil.................................................................................................... 15
4.2.2 ْ
Kata-Tunjuk. Isim isyaroh (‫)اﺳﻢ اﺷﺎرة‬........................................................................................................................................................ 18
4.2.3 ْ ..................................................................................................................................... 20
Kata-Hubung-Yang. Isim mawsool ‫اﺳﻢ ﻣ ْﻮﺻ ْﻮل‬.
ْ ْ ْ
4.2.4 Isim Pertanyaan . Isim Istifham (‫اﺳﺘﻔﻬﺎم‬ ‫ )اﺳﻢ‬........................................................................................................................................ 22
4.3 Keanjalan Isim ......................................................................................................................................................................................................... 23

ٌ ْ
4.3.1 Sepenuhnya Anjal - Munsharif (‫ )ﻣﻨﺼﺮف‬........................................................................................................................................... 23
4.3.2 Langsung tak Anjal atau kaku –Mabni ............................................................................................................................................... 23

ْ ْ
4.3.3 Separa-Anjal - Ghairu munsharif (‫ )ﻏﲑ ﻣﻨﺼﺮف‬.............................................................................................................................. 23
ْ ْ ْ ْ ٌ
ٌ ‫)ا‬, Mulut (‫ )ﻓ ٌﻢ‬, Saudara (‫خ‬
4.3.4 Isim Lima (‫ﺎء اﻟﺨﻤﺴﺔ‬.‫ )اﻻ‬Isim 5 yang dimaksudkan di sini adalah Bapa (‫ب‬ ‫)ا‬,
Brother In-Law (‫)ﺣ ٌﻢ‬, Punya (‫)ذ ْو‬. Isim 5 ini, ketika berada di tempat mudhof ia memberikan penunjukan i’rab yang
berbeza dari isim-isim yang lain, iaitu ia: ............................................................................................................................................................. 24
4.3.5 Isim yang berakhir dengan alif ............................................................................................................................................................. 25
ٌ ْ
4.4 Kespesifikan Isim (Isim umum/‫ ﻧﻜﺮة‬vs Isim spesifik/‫ﻓﺔ‬D‫)ﻣ‬............................................................................................................ 26

4.5 Gender Isim .............................................................................................................................................................................................................. 26
5. Mengenal Huruf ................................................................................................................................................................................................................. 28
Applikasi dan Latihan: Mengesan Huruf .................................................................................................................................................................... 30
6. Mengenal Fi’il ..................................................................................................................................................................................................................... 31
6.1 Fi’il (Aksi) .................................................................................................................................................................................................................. 31
6.2 Wazan Fi’il . (Morfologi kalimah) ................................................................................................................................................................... 31
6.3 Wazan Fi’il berkenaan Nun Taukid. .............................................................................................................................................................. 34
Applikasi dan Latihan: Mengenal Fi’il dan mengesan Fa’il/Dhomir yang tersembunyi ................................................................... 37
6.4 Keanjalan Alamat I’rab bagi Fi’il ..................................................................................................................................................................... 38
6.5 Faktor-faktor (Amil-amil) yang mengubah i’rab fi’il mudhorik yang mu’rab. ............................................................................ 39
6.6 Fa’il luar vs fa’il dalam. ........................................................................................................................................................................................ 40
Applikasi dan Latihan: Fa’il Luar vs Fa’il dalam.................................................................................................................................................. 42
ْ
6.7 Fi’il yang tidak diberitahu Fa’ilnya (Fi’il Majhul) - ‫ ﻓﻌﻞ ﻣﺠﻬ ْﻮل‬............................................................................................................ 43
Applikasi dan Latihan: Fi’il Majhul ........................................................................................................................................................................... 45

6.8 Kekuatan dan kesempurnaan Fi’il. ................................................................................................................................................................. 45
6.9 Kana & Inna dan Rakan-rakan mereka dan kesannya pada Jumlah Ismiyyah ............................................................................. 46
Bahagian Tiga ................................................................................................................................................................................................................................ 48
7 Ayat Lanjutan (Elemen tambahan dalam jumlah lebih kompleks) ............................................................................................................ 48
ْ ْ
7.1 Shibhul Jumlah ( /‫ )ﺷ ْﺒﻪ اﻟﺠﻤ‬............................................................................................................................................................................... 48
7.2 Tabi’ (‫)ﺗﺎﺑﻊ‬: Badal, Sifah, Taukid & Athaf ...................................................................................................................................................... 49
ْ ْ
7.3 Jumlah Ismiyyah dengan Khabar kompleks (Khabar ghairu mufrad/‫ )ﺧﱪ ﻏﲑ ﻣﻔﺮد‬................................................................. 51
7.4 Jumlah Ismiyyah dengan Mubtada & Khabar terbalik (‫)ﺧﱪ ﻣﻘﺪم و ﻣ ْﺒﺘﺪاء ﻣﺄﺧﺮ‬........................................................................... 51
7.5 Komponen tidak disebut. ................................................................................................................................................................................... 51

Applikasi dan Latihan: Fi’il Muta’addi vs Lazim vs Naqis | Khabar Kompleks | Mubtada Khabar terbalik | Kana, Inna dan
isim2 mereka ...................................................................................................................................................................................................................... 53
8 Keterangan perbuatan (Maf’ul) .................................................................................................................................................................................. 54
ٌ ْ
8.1 Maf’ul Bih (‫ )ﻣﻔﻌ ْﻮل ﺑﻪ‬.............................................................................................................................................................................................. 54
ٌ ْ
8.2 Maf’ul Fih (‫ )ﻣﻔﻌ ْﻮل ﻓ ْﻴﻪ‬............................................................................................................................................................................................. 54
ْ ٌ ْ
8.3 Maf’ul li ajlih (O‫ )ﻣﻔﻌ ْﻮل ﻻﺟ‬.................................................................................................................................................................................. 55
ٌ ْ
8.4 Maf’ul Ma’ah (‫ )ﻣﻔﻌ ْﻮل ﻣﻌﻪ‬...................................................................................................................................................................................... 56
ْ ٌ ْ
8.5 Maf’ul Mutlaq (‫ )ﻣﻔﻌ ْﻮل ﻣﻄﻠﻖ‬................................................................................................................................................................................ 57
8.6 Haal (‫ )ﺣﺎل‬.................................................................................................................................................................................................................. 57

ْ ْ
8.7 Tamyiz/Clarify (‫ )ﺗﻤﻴﲒ‬......................................................................................................................................................................................... 58
Bahagian Empat ........................................................................................................................................................................................................................... 59

ْ ْ
9 Kata Pengecualian (‫ )اداة اﻻ ْﺳﺘﺜﻨﺎء‬................................................................................................................................................................................. 59
10 Kata Seruan (‫)ﻣﻨﺎدى‬..................................................................................................................................................................................................... 60
ْ ْ
11 Laa Nafi lil-jinsi wa ismuha ‫ﺲ‬W‫ﻬﺎﻻ ﻧﺎﻓﻴﺔ ﻟﻠﺠ‬.‫و ا‬................................................................................................................................................ 61
12 Masdar Muawwal (‫)اﻟﻤ ْﺼﺪر اﻟﻤﻮؤل‬. Sumber Rasmi/Perwakilan ............................................................................................................ 62
13 Jumlah yang boleh mengambil tempat I’rab dan Jumlah yang tiada kedudukan I’rab. ............................................................... 64
Bahagian 5 ...................................................................................................................................................................................................................................... 65
14 Morfologi Kalimah (Sarf/‫ )ﺻ ْﺮف‬............................................................................................................................................................................ 65
14.1 Kumpulan wazan #1 – (‫ )ﺛﻼﺛﻲ ﻣﺠﺮد‬............................................................................................................................................................... 66
14.2 Kumpulan wazan #2 – (‫ )ﺛﻼﺛﻲ ﻣﺰ ْﻳﺪ‬................................................................................................................................................................ 67
14.3 Kumpulan wazan #3 – (‫ )رﺑﺎﻋﻰ ﻣﺠﺮد‬.............................................................................................................................................................. 70
14.4 Kumpulan wazan #4 – (‫ )رﺑﺎﻋﻰ ﻣﺰ ْﻳﺪ‬.............................................................................................................................................................. 71
15 Isim Musytaq. ................................................................................................................................................................................................................ 72

16 Ringkasan Sighat ......................................................................................................................................................................................................... 78
Bahagian 6 – Bacaan Tambahan ........................................................................................................................................................................................... 80
17 Maksud wazan-wazan ............................................................................................................................................................................................... 80
18 Qowaidul ilal.................................................................................................................................................................................................................. 84
Kesimpulan dan Penutup. ..................................................................................................................................................................................................... 100
Rujukan:........................................................................................................................................................................................................................................ 100
Appendiks: Bahan Bacaan Tambahan dan Link berguna .................................................................................................................................. 100

Bahagian Satu
ٌ
1.0 Asas kalimah (‫)ﻛﻠﻤﺔ‬
Kalimah bermaksud perkataan. Kalimah di dalam bahasa arab terbahagi kepada 3:

ْ
ٌ ‫ )إﺳ‬adalah nama seperti nama orang, nama benda dan seumpamanya. Ia tidak berkait dengan masa
1.1 Isim (‫ﻢ‬
ٌ ْ
1.2 Fi’il (‫ )ﻓﻌﻞ‬adalah aksi seperti makan, minum dan mengajar. Fi’il adalah kalimah yang berkait dengan masa.
ٌ
1.3 Harf (‫ )ﺣ ْﺮف‬adalah perkataan yang tiada makna melainkan hadir kalimah lain selepasnya.
ٌ ْ
2.0 Asas I’rab (‫اب‬,‫)إ‬
2.1 I’rab.
I’rab bermaksud ‘perubahan akhir kalimah’. Yang dimaksudkan di sini adalah perubahan baris akhir yang terdapat
pada akhir sesuatu kalimah. I’rab kalimah terbahagi kepada 4:
ٌ ْ
2.1.1 Marfuk/Rafak (‫ﻣ ْﺮﻓﻮع‬/‫ –)رﻓﻊ‬contoh:
ٌْ
‫ اﻟﻤﺪرس‬, ‫ – ﻣﺪر ٌس‬baris depan (harkat dhommah - ‫)ﺿﻤﺔ‬
2.1.2
ٌ ْ ْ
Mansub/Nasab (‫ﻣﻨﺼﻮب‬/‫ﺐ‬ ٌ ‫ –)ﻧ ْﺼ‬contoh: ‫اﻟْﻤﺪرس‬,‫ – ﻣﺪر ًﺳﺎ‬baris atas (harkat fathah - ‫) ﻓ ْﺘﺤﺔ‬
ٌ ْ ْ ٌ ْ ْ
2.1.3 Majrur/Jar (‫ﻣﺠﺮور‬/‫ –)ﺟﺮ‬contoh: ‫اﻟﻤﺪرس‬, ‫س‬ ٍ ‫ – ﻣﺪر‬baris bawah (harkat kasrah - ‫ة‬b‫)ﻛ‬
ْ ْ ْ ْ ْ ْ
2.1.4 Majzum/Jazam (‫ﻣﺠﺰو ٌم‬/‫ – )ﺟﺰ ٌم‬contoh: ‫ﻳﺪرس‬- baris mati (harkat sukun - ‫)ﺳﻜﻮن‬
2.2 Alamat (tanda) I’rab.
2.2.1 Selain daripada baris depan, atas dan bawah terdapat beberapa tanda I’rab yang lain iaitu apabila melibatkan
bilangan dan gender yang berlainan. Jadual di bawah menunjukkan alamat-alamat i’rab tersebut:
Status I’rab 1 bunyi Kombinasi 2 bunyi 1 bunyi Kombinasi 2 bunyi

ٌ ٌ
ٌ ْ ‫ﻣﺪر ٌس‬ ‫ﻣﺪرﺳﺎن‬ ‫ﻣﺪرﺳ ْﻮن‬ ‫ﻣﺪرﺳﺔ‬ ‫ﻣﺪرﺳﺘﺎن‬ ‫ﻣﺪرﺳﺎت‬
a ‫ﻣ ْﺮﻓ ْﻮع‬/ ‫رﻓ ٌﻊ‬
seorg guru 2 org guru ramai guru seorg guru 2 org guru ramai guru
(m) (m) (m) (f) (f) (f)
ْ ْ ْ
ٌ ‫ﻣﻨْﺼ ْﻮ‬/‫ﺐ‬ ‫ﻣﺪر ًﺳﺎ‬ ‫ﻣﺪرﺳﲔ‬ ‫ﻣﺪرﺳﲔ‬ ‫ﻣﺪرﺳ ًﺔ‬ ‫ﻣﺪرﺳﺘﲔ‬ ‫ت‬
ٍ ‫ﻣﺪرﺳﺎ‬
b ‫ب‬ ٌ ‫ﻧ ْﺼ‬
(m) (m) (m) (f) (f) (f)
ْ ْ ْ
ْ ‫ﻣﺪر ٍس‬ ‫ﻣﺪرﺳﲔ‬ ‫ﻣﺪرﺳﲔ‬ ‫ﻣﺪرﺳ ٍﺔ‬ ‫ﻣﺪرﺳﺘﲔ‬ ‫ت‬
ٍ ‫ﻣﺪرﺳﺎ‬
c ‫ﻣﺠﺮ ْو ٌر‬/‫ﺟ ٌﺮ‬
(m) (m) (m) (f) (f) (f)
2.2.2 Alamat I’rab pada kawasan guru lelaki (m).
Pada kawasan guru lelaki (maskulin) ada 3 kolum yang perlu diperhatikan untuk memahami alamat i’rabnya.
• Kolum pertama iaitu pada bilangan 1 di mana alamat i’rab untuk marfuk, mansub dan majrur masing-
masing berupa 1 bunyi iaitu un, an, in.

• Kolum kedua dan ketiga iaitu pada bilangan 2 dan lebih di mana alamat i’rabnya berupa kombinasi 2
bunyi iaitu aa ni, ai ni, ai ni dan oo na, ee na, ee na. Perhatikan ai ni dan ee na ditemui dua kali iaitu
pada I’rab mansub dan majrur.
2.2.3 Alamat I’rab pada kawasan guru perempuan (f).
Sama seperti guru lelaki, ada 3 kolum perlu diperhatikan untuk memahami alamat i’rabnya.
• Kolum pertama iaitu pada bilangan 1, alamat i’rab untuk marfuk, mansub dan majrur masing-masing
berupa 1 bunyi iaitu tun, tan, tin.
• Kolum kedua dan ketiga iaitu pada bilangan 2 dan lebih dari 2, alamat i’rabnya berupa kombinasi 2
bunyi taa ni, tai ni, tai ni dan aa tun aa tin aa tin. Perhatikan 2 bunyi tai ni dan aa tin ditemui pada
I’rab mansub dan majrur. Dua pasangan kalimah di situ berkongsi tanda I’rab. (I’rab berlainan tapi tanda
i’rab sama).
2.2.4 Jadual di bawah merumuskan bunyi-bunyi pada hujung kalimah. Bunyi-bunyi akhir di bawah ini adalah bunyi
alamat-alamat i’rab bagi i’rab marfuk, mansub dan majrur masing-masing (bagi gender dan bilangan yang
berlainan).
Maskulin Feminin
1 bunyi Kombinasi 2 bunyi 1 bunyi Kombinasi 2 bunyi
1 2 >2 1 2 >2
ٌ ْ
‫ﻣ ْﺮﻓ ْﻮع‬/ ‫>= رﻓ ٌﻊ‬ …un …aa ni …oo na …tun …taa ni …aa tun
ٌ ‫ﻣﻨْﺼ ْﻮ‬/‫ﺐ‬
‫ب‬ ٌ ‫>= ﻧ ْﺼ‬ …an …ai ni …ee na …tan …tai ni …aa tin
ْ
‫ﻣﺠﺮ ْو ٌر‬/‫>= ﺟ ٌﺮ‬ …in …ai ni …ee na …tin …tai ni …aa tin
2.2.5 Sila ambil perhatian pada huruf Nun di maskulin 2 orang dan maskulin ramai dan feminin 2 orang.
Contohnya Nun pada hujung kalimah ‫ ﻣﺪرﺳﺎن‬, ia dipanggil Nun Iwad (‫ )ﻋﻮض‬iaitu Nun sebagai ganti
kepada tanwin.
2.2.6 I’rab Majzum/Jazam tidak terdapat pada Isim. Majzum akan dibincangkan dalam bab Fi’il nanti.
2.3 Kriteria-kriteria lain yang terdapat dalam Isim selain I’rab.
2.3.1 Penting untuk diketahui bahawa setiap isim mempunyai 4 kriteria iaitu:
ٌ ْ ٌ ْ ْ ٌ ْ ْ
• I’rab : iaitu sama ada ‫ ﻣ ْﺮﻓﻮع‬atau ‫ ﻣﻨﺼﻮب‬atau ‫ﻣﺠﺮور‬
ْ
• Bilangan : iaitu sama ada satu (Mufrad /‫)ﻣﻔﺮد‬, dua (Musanna /‫ )ﻣﺜﻨﻰ‬atau > 2 (Banyak /‫ْﻊ‬ )
• Gender : iaitu samada maskulin (muzakkar/‫ )ﻣﺬﻛﺮ‬atau feminin (muannas/‫) ﻣﺆﻧﺚ‬
ْ
• Kespesifikan : iaitu sama ada umum (nakirah/‫ )ﻧﻜﺮة‬atau spesifik (makrifah/‫ﻓﺔ‬D‫)ﻣ‬
Contoh: ‫ﻣﺪرﺳﺘﺎن‬. 4 ciri dalam isim ini adalah:
I’rab = marfuk | Bilangan = musanna | Gender = feminin | Kespesifikan = nakirah.

ْ
Untuk menjadikan ‫ ﻣﺪرﺳﺘﺎن‬kespesifikan makrifah tambahkan alif-lam diawalnya seperti ‫اﻟﻤﺪرﺳﺘﺎن‬

2.3.2 Berhubung dengan kriteria bilangan jamak, terdapat satu jenis jamak yang dinamakan Jamak Taksir. Ia
adalah isim jamak yang ejaannya macam isim mufrad namun dari segi bilangan sebenarnya adalah jamak.
2.3.3 Untuk lebih faham, sila lihat contoh perbandingan Jamak Taksir dan Jamak Salim dalam jadual di bawah:
Dua
ْ ْ
Banyak /Jamak Taksir Banyak /Jamak Salim Satu /Mufrad
ْ
/Musanna
‫ْﻊ اﻟﺘﻜﺴﲑ‬ ‫ْﻊ اﻟﺴﺎﻟﻢ‬ ‫ﻣﺜﻨﻰ‬ ‫ﻣﻔﺮد‬
(‫)ﻣﺬﻛﺮ‬ ‫ ﻣ ْﺴﻠﻤ ْﻮن‬beraqal ‫ﻣ ْﺴﻠﻤﺎن‬ ‫ﻣ ْﺴﻠ ٌﻢ‬

ٌ ٌ
(‫)ﻣﺆﻧﺚ‬ ‫ ﻣ ْﺴﻠﻤﺎت‬beraqal ‫ﻣ ْﺴﻠﻤﺘﺎن‬ ‫ﻣ ْﺴﻠﻤﺔ‬
ٌ ٌ
(langit) ‫ﺎوات‬. tak beraqal ‫ﺎوﺗﺎن‬. ‫ﺎوة‬.
ٌ ٌ
(Rasul-rasul) ‫ رﺳﻞ‬beraqal ‫رﺳ ْﻮﻻن‬ ‫رﺳ ْﻮل‬
ٌ ‫ ﻛﺘ‬tak beraqal
(Buku -‫ﺐ‬ ٌ ‫ﻛﺘ‬
‫ﻛﺘﺎﺑﺎن‬ ‫ﺎب‬
buku)
2.3.4 Beberapa perkara penting mengenai Isim Jamak:

ٌ
ٌ ‫ )ﻛﺘ‬atau Salim (seperti ‫ﺎوات‬.) ia
i. Semua Isim Jamak yang tidak beraqal samada Taksir (seperti ‫ﺐ‬
dianggap sebagai ‘satu dan feminin‘ iaitu sesuai dengan gantinama (dalam bahasa inggeris) she.
ٌ
ii. Isim Jamak Taksir Beraqal (seperti ‫ )رﺳﻞ‬ia boleh dianggap seperti ‘she ‘ atau boleh juga anggap seperti
ramai lelaki iaitu ‘they‘
iii. Pola ejaan untuk Isim Jamak Taksir ada banyak dan agak sukar untuk dikenali. Sebagai permulaan untuk
mengenalinya adalah melalui kamus. Berikut adalah contoh Jamak taksir dari kamus Marbawi.
Ciri-ciri Isim Jamak Taksir ٌ ‫ﻛﺘ‬:

‫ﺐ‬
I’rab = marfuk| Bilangan = jamak taksir | Gender = muannas |Spesifik atau umum = nakirah.
ٌ
Ciri-ciri Isim bagi ‫ رﺳﻞ‬:
I’rab = marfuk |Bilangan = jamak taksir | Gender = muannas/muzakkar | Kespesifikan = nakirah.
2.3.5 Anda mungkin tertanya-tanya di saat ini “kenapa mesti ada i’rab?”, “apa kepentingan i’rab?”, “apa
fungsinya?”. Jawapannya sabar, ☺ InsyaAllah anda faham sebentar lagi. Buat masa ini anggaplah i’rab
‫‪Nota Nahu dan Sarf untuk Al-Quran‬‬
‫‪ ?”, maka anggaplah seperti ditanya “Apakah‬ﻣﺪر ً‬

‫ﺳﺎ ‪umpama seperti ‘status’. Jika ditanya “Apakah i’rab‬‬
‫‪ ?” Dan jawaplah mansub.‬ﻣﺪر ً‬

‫ﺳﺎ ‪status‬‬
‫)‪Kotak cerakin: Cara-cara memberitahu alamat I’rab Isim. (Boleh skip jika belum paham‬‬
‫ْ ْ‬ ‫ع وﻋﻼﻣﺔ رﻓْﻌﻪ ﺿﻤ ٌﺔ ﻷﻧﻪ ﻣ ْ‬ ‫ْ ٌ ْ ْ ٌ‬
‫ﻦ إ ْﺳﻢ اﻟﻤﻔﺮد‬ ‫إﺳﻢ ﻣﺮﻓﻮ‬ ‫‪..‬ﻣﺪر ٌس‬
‫ْ ْ‬ ‫ب وﻋﻼﻣﺔ ﻧ ْﺼﺒﻪ ﻓ ْﺘﺤ ٌﺔ ﻷﻧﻪ ﻣ ْ‬ ‫إ ْﺳ ٌﻢ ﻣ ْﻨﺼ ْﻮ ٌ‬
‫ﻦ إ ْﺳﻢ اﻟﻤﻔﺮد‬ ‫‪..‬ﻣﺪر ًﺳﺎ‬
‫ْ ْ‬ ‫إ ْﺳ ٌﻢ ﻣ ْﺠﺮ ْو ٌر وﻋﻼﻣﺔ ﺟﺮه ﻛ ْ‪ٌ b‬ة ﻷﻧﻪ ﻣ ْ‬
‫ﻦ إ ْﺳﻢ اﻟﻤﻔﺮد‬ ‫‪..‬ﻣﺪر ٍس‬
‫ﻦ إ ْﺳﻢ ﻣﺜﻨﻰ ﻣﺬﻛﺮ اﻟﺴﺎﻟﻢ‬ ‫ع وﻋﻼﻣﺔ رﻓْﻌﻪ ْاﻷﻟﻒ ﻷﻧﻪ ﻣ ْ‬ ‫ْ ٌ ْ ْ ٌ‬

‫إﺳﻢ ﻣﺮﻓﻮ‬ ‫‪..‬ﻣﺪرﺳﺎن‬
‫ﻦ إ ْﺳﻢ ﻣﺜﻨﻰ ﻣﺬﻛﺮ اﻟﺴﺎﻟﻢ‬ ‫ب وﻋﻼﻣﺔ ﻧ ْﺼﺒﻪ اﻟْﻴﺎء ﻷﻧﻪ ﻣ ْ‬ ‫إ ْﺳ ٌﻢ ﻣ ْﻨﺼ ْﻮ ٌ‬ ‫ْ‬
‫‪..‬ﻣﺪرﺳﲔ‬
‫ﻦ إ ْﺳﻢ ﻣﺜﻨﻰ ﻣﺬﻛﺮ اﻟﺴﺎﻟﻢ‬ ‫إ ْﺳ ٌﻢ ﻣ ْﺠﺮ ْو ٌر وﻋﻼﻣﺔ ﺟﺮه ْاﻟﻴﺎء ﻷﻧﻪ ﻣ ْ‬ ‫ْ‬
‫ﻦ إ ْﺳﻢ ْﻊ ﻣﺬﻛﺮ اﻟﺴﺎﻟﻢ‬ ‫ع وﻋﻼﻣﺔ رﻓْﻌﻪ ْاﻟﻮاو ﻷﻧﻪ ﻣ ْ‬ ‫ْ ٌ ْ ْ ٌ‬

‫إﺳﻢ ﻣﺮﻓﻮ‬ ‫‪..‬ﻣﺪرﺳ ْﻮن‬
‫ﻦ إ ْﺳﻢ ْﻊ ﻣﺬﻛﺮ اﻟﺴﺎﻟﻢ‬ ‫ب وﻋﻼﻣﺔ ﻧ ْﺼﺒﻪ اﻟْﻴﺎء ﻷﻧﻪ ﻣ ْ‬ ‫إ ْﺳ ٌﻢ ﻣ ْﻨﺼ ْﻮ ٌ‬ ‫ْ‬

‫ﻦ إ ْﺳﻢ ْﻊ ﻣﺬﻛﺮ اﻟﺴﺎﻟﻢ‬ ‫إ ْﺳ ٌﻢ ﻣ ْﺠﺮ ْو ٌر وﻋﻼﻣﺔ ﺟﺮه ْاﻟﻴﺎء ﻷﻧﻪ ﻣ ْ‬ ‫ْ‬

‫ْ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ع وﻋﻼﻣﺔ رﻓْﻌﻪ ﺿﻤ ٌﺔ ﻷﻧﻪ ﻣ ْ‬ ‫ْ ٌ ْ ْ ٌ‬ ‫ٌ‬
‫ﻦ إ ْﺳﻢ اﻟﻤﻔﺮد اﻟﺘﺄ اﻟﻤ ْﺮﺑ ْﻮﻃﺔ ﻟﻠﺘﺄﻧﺚ‬ ‫إﺳﻢ ﻣﺮﻓﻮ‬ ‫‪..‬ﻣﺪرﺳﺔ‬
‫ْ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ب وﻋﻼﻣﺔ ﻧ ْﺼﺒﻪ ﻓ ْﺘﺤ ٌﺔ ﻷﻧﻪ ﻣ ْ‬ ‫إ ْﺳ ٌﻢ ﻣ ْﻨﺼ ْﻮ ٌ‬
‫ﻦ إ ْﺳﻢ اﻟﻤﻔﺮد اﻟﺘﺄ اﻟﻤ ْﺮﺑ ْﻮﻃﺔ ﻟﻠﺘﺄﻧﺚ‬ ‫‪..‬ﻣﺪرﺳ ًﺔ‬
‫ْ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ْ ْ‬ ‫إ ْﺳ ٌﻢ ﻣ ْﺠﺮ ْو ٌر وﻋﻼﻣﺔ ﺟﺮه ﻛ ْ‪ٌ b‬ة ﻷﻧﻪ ﻣ ْ‬
‫ﻦ إ ْﺳﻢ اﻟﻤﻔﺮد اﻟﺘﺄ اﻟﻤ ْﺮﺑ ْﻮﻃﺔ ﻟﻠﺘﺄﻧﺚ‬ ‫‪..‬ﻣﺪرﺳ ٍﺔ‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ع وﻋﻼﻣﺔ رﻓْﻌﻪ ْاﻷﻟﻒ ﻷﻧﻪ ﻣ ْ‬ ‫ْ ٌ ْ ْ ٌ‬
‫ﻦ إ ْﺳﻢ ﻣﺜﻨﻰ ﻣﺆﻧﺚ اﻟﺴﺎﻟﻢ اﻟﺘﺄ ﻟﻠﺘﺄﻧﺚ‬ ‫إﺳﻢ ﻣﺮﻓﻮ‬ ‫‪..‬ﻣﺪرﺳﺘﺎن‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ب وﻋﻼﻣﺔ ﻧ ْﺼﺒﻪ اﻟْﻴﺎء ﻷﻧﻪ ﻣ ْ‬ ‫إ ْﺳ ٌﻢ ﻣ ْﻨﺼ ْﻮ ٌ‬ ‫ْ‬
‫ﻦ إ ْﺳﻢ ﻣﺜﻨﻰ ﻣﺆﻧﺚ اﻟﺴﺎﻟﻢ اﻟﺘﺄ ﻟﻠﺘﺄﻧﺚ‬ ‫‪..‬ﻣﺪرﺳﺘﲔ‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫إ ْﺳ ٌﻢ ﻣ ْﺠﺮ ْو ٌر وﻋﻼﻣﺔ ﺟﺮه ْاﻟﻴﺎء ﻷﻧﻪ ﻣ ْ‬ ‫ْ‬
‫ﻦ إ ْﺳﻢ ﻣﺜﻨﻰ ﻣﺆﻧﺚ اﻟﺴﺎﻟﻢ اﻟﺘﺄ ﻟﻠﺘﺄﻧﺚ‬ ‫‪..‬ﻣﺪرﺳﺘﲔ‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ع وﻋﻼﻣﺔ رﻓْﻌﻪ ﺿﻤ ٌﺔ ﻷﻧﻪ ﻣ ْ‬ ‫ْ ٌ ْ ْ ٌ‬ ‫ٌ‬
‫ﻦ إ ْﺳﻢ ْﻊ ﻣﺆﻧﺚ اﻟﺴﺎﻟﻢ اﻟﺘﺄ ﻟﻠﺘﺄﻧﺚ‬ ‫إﺳﻢ ﻣﺮﻓﻮ‬ ‫‪..‬ﻣﺪرﺳﺎت‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ب وﻋﻼﻣﺔ ﻧ ْﺼﺒﻪ ﻛ ْ‪ٌ b‬ة ﻷﻧﻪ ﻣ ْ‬ ‫إ ْﺳ ٌﻢ ﻣ ْﻨﺼ ْﻮ ٌ‬
‫ﻦ إ ْﺳﻢ ْﻊ ﻣﺆﻧﺚ اﻟﺴﺎﻟﻢ اﻟﺘﺄ ﻟﻠﺘﺄﻧﺚ‬ ‫ﺎت‬
‫‪..‬ﻣﺪرﺳ ٍ‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫إ ْﺳ ٌﻢ ﻣ ْﺠﺮ ْو ٌر وﻋﻼﻣﺔ ﺟﺮه ﻛ ْ‪ٌ b‬ة ﻷﻧﻪ ﻣ ْ‬
‫ﻦ إ ْﺳﻢ ْﻊ ﻣﺆﻧﺚ اﻟﺴﺎﻟﻢ اﻟﺘﺄ ﻟﻠﺘﺄﻧﺚ‬ ‫ﺎت‬
‫‪..‬ﻣﺪرﺳ ٍ‬
‫ْ ْ‬
‫‪Kotak Cerakin: Cara-cara memberitahu alamat I’rab Isim yang Isim Jamak Taksir.‬‬
‫ْﻊ اﻟﺘﻜﺴﲑ‬ ‫ع وﻋﻼﻣﺔ رﻓْﻌﻪ ﺿﻤ ٌﺔ ﻷﻧﻪ ﻣ ْ‬

‫ﻦ إ ْﺳﻢ‬
‫ْ ٌ ْ ْ ٌ‬
‫إﺳﻢ ﻣﺮﻓﻮ‬ ‫‪ ..‬ﻛﺘ ٌ‬
‫ﺐ‬
‫ْ ْ‬ ‫ع وﻋﻼﻣﺔ رﻓْﻌﻪ ﺿﻤ ٌﺔ ﻷﻧﻪ ﻣ ْ‬‫ْ ٌ ْ ْ ٌ‬ ‫ٌ‬
‫ْﻊ اﻟﺘﻜﺴﲑ‬ ‫ﻦ إ ْﺳﻢ‬ ‫إﺳﻢ ﻣﺮﻓﻮ‬ ‫‪ ..‬رﺳﻞ‬
‫‪Understanding Nahu By Reason‬‬ ‫‪ms 8‬‬

3 Asas Ayat.
ٌ
Ayat di dalam bahasa Arab dipanggil jumlah (/ْ ) dan ada 2 jenis jumlah iaitu Jumlah Ismiyyah & Jumlah Fi’liyyah.
ْ
3.1 Jumlah Ismiyyah (‫ﻴﺔ‬.‫ إ‬/ْ ).
3.1.1 Jumlah Ismiyyah adalah Ayat Statement dan ia mesti dimulai mesti dengan isim.
3.1.2 Ia mengandungi 2 komponen:

ْ
i. mubtada’ (ٌ‫ )ﻣﺒﺘﺪاء‬iaitu Subjek. Subjek adalah bahagian utama dalam ayat yang ‘menunggu’ penjelasan.
ٌ
ii. khabar (‫ )ﺧﱪ‬iaitu Prediket. Prediket bahagian yang ditunggu-tunggu oleh mubtada supaya
kefahaman dan faedah terhasil. Apabila mubtada terlengkapi dengan khabar maka kepuasan
ditemukan dan ini dinamakan jumlah mufidah.
ٌ ٌ ٌ ٌ
3.1.3 Contoh: ‫ﻣﺪرس‬ m‫ﻋ‬. Ali seorang-guru. ‘Ali’ (m‫ )ﻋ‬adalah mubtada manakala ‘seorang-guru’ (‫)ﻣﺪرس‬
adalah khabar.
3.1.4 Mubtada dan khabar kedua-duanya adalah isim marfuk (status marfuk)
ْ
3.2 Jumlah Fi’liyyah (‫ ﻓﻌﻠﻴﺔ‬/ْ )
3.2.1 Jumlah Fi’liyyah adalah Ayat Working dan ia mesti dimulai dengan fi’il.
ٌ ْ ٌ ٌ ْ ْ
3.2.2 Ia mengandungi 3 komponen iaitu fi’il (‫ )ﻓﻌﻞ‬iaitu aksi, fa’il (‫ )ﻓﺎﻋﻞ‬iaitu pembuat dan maf’ul (‫ )ﻣﻔﻌﻮل‬iaitu
keterangan (cerita) mengenai perbuatan.
ً ‫ﻣﺤﻤ‬ ٌ
3.2.3 Contoh: ‫ﺪا‬ m‫ﺿﺮب ﻋ‬- Telah memukul oleh Ali akan Muhammad.
ٌ ً ‫ )ﻣﺤﻤ‬adalah maf’ul.
Telah memukul (‫ )ﺿﺮب‬adalah fi’il, Ali (m‫ )ﻋ‬adalah fa’il, Muhammad (‫ﺪا‬
Maf’ul di sini adalah keterangan mengenai apa atau siapa yang telah dikenakan dengan aksi memukul.
3.2.4 Berikut adalah senarai lengkap Maf’ul:
i. maf’ul bih – keterangan apa/siapa

ii. maf’ul li ajlih - keterangan sebab/tujuan/alasan.
iii. maf’ul fih -keterangan lokasi dan waktu.
iv. maf’ul mutlaq –keterangan how badly perbuatan terjadi.
v. maf’ul ma’ah –keterangan dzat yang menyertai si-pelaku semasa pelaku melakukan perbuatan.
3.2.5 Dua lagi keterangan tapi tidak semestinya langsung kepada perbuatan sahaja iaitu:
vi. hal – keterangan hal keadaan

vii. tamyiz – keterangan yang menjelaskan yang tidak jelas, lazimnya yang melibatkan angka atau
ukuran
Untuk keterangan lanjut mengenai Maf’ul boleh rujuk bab keterangan perbuatan (Maf’ul).
3.2.6 Fa’il (pelaku) adalah isim marfuk manakala maf’ul pula adalah isim mansub, atau dalam kata lain Fa’il
adalah berstatus marfuk dan maf’ul pula berstatus mansub. Berikut jumlah fi’liyyah dengan beberapa jenis
ْ
maf’ul:
ً n ‫ﺿﺮ ْﺑﺖ ﺿ ْﺮ ًﺑﺎ ز ْﻳ ًﺪا‬

‫ﺎرا ﺗﺄد ْﻳ ًﺒﺎ وﻋﻤﺮً ا‬

Aku memukul sekuat-kuat pukulan akan Zaid pada tengahari sebagai pelajaran bersama dengan Umar.
i. ‫ = ﺿﺮ ْﺑﺖ‬Aku memukul : Fa’il dan Fi’il
ii. ‫ = ﺿ ْﺮ ًﺑﺎ‬sekuat-kuat pukulan: maf’ul mutlaq – keterangan how badly pukulan dibuat
iii. ‫ =ز ْﻳ ًﺪا‬akan si Zaid : maf’ul bih – keterangan siapa atau apakah yang dikenakan dengan aksi memukul
iv. ‫ﺎرا‬ً n = pada tengahari : maf’ul fih – keterangan waktu atau tempat pukulan di buat
ْ
v. ‫ =ﺗﺄد ْﻳ ًﺒﺎ‬sebagai pelajaran : maf’ul li ajlih – keterangan sebab apa pukulan dibuat
vi. ‫ﻋﻤﺮً ا‬+‫= و‬ bersama dengan si umar : maf’ul ma’ah – keterangan mengenai siapa/dzat yang
mengiringi si fa’il semasa fa’il melakukan aksi memukul.
3.3 Perihal Jumlah.
3.3.1 Bagaimana nak membezakan jumlah ismiyyah dan jumlah fi’liyyah?
Secara umumnya, untuk menentukan sesuatu jumlah itu jumlah ismiyyah atau fi’liyyah, kita perlu melihat
apakah yang lebih dahulu ditemui dalam jumlah tersebut. Jika isim lebih dahulu ditemui maka ia jumlah
ismiyyah, jika fi’il lebih dulu maka ia jumlah fi’liyyah.
3.3.2 Di dalam jumlah Ismiyyah antara mubtada dan khabar harus berpadanan pada bilangan dan pada gender.
Contoh:
i. ‫ –ﻋﻠﻴﺎن ﻣﺪرﺳﺎن‬Dua Ali itu adalah guru

ْ
ii. ‫ –ﻫﻨﺪان ﻣﺪرﺳﺘﺎن‬Dua Hindun itu adalah guru
3.3.3 Mubtada harus makrifah.
3.3.4 Suatu Isim Makrifah jika dituruti dengan isim nakirah maka automatik ia jadi mubtada’ dan khabar (jumlah
ismiyyah).
3.3.5 Rumusan jumlah Ismiyyah dan jumlah Fi’liyyah.
Khabar Mubtada’
Ayat
(Isim + (Isim <=
Statement
Marfuk) Marfuk)
/ْ
ٌ ٌ‫ﻣ ْﺒﺘﺪاء‬
‫ﺧﱪ‬ + <= ْ
‫ﻴﺔ‬.‫ا‬
Keterangan mengenai Aksi

Menjelas How +
Perihalan Dzat yang Tujuan/ Ayat
kan isim badly mana/ apa/ / Pelaku + Aksi <=
keadaan mengiring sebab/ Working
yang tak aksi bila siapa -
isim pelaku alasan
jelas terjadi
(Isim-isim ini semuanya Mansub) Marfuk
ٌ ْ ٌ ْ ٌ ْ ٌ ْ ٌ ْ
‫ﻣﻔﻌ ْﻮل‬ ‫ﻣﻔﻌ ْﻮل‬ ‫ﻣﻔﻌ ْﻮل ﻣﻔﻌ ْﻮل ﻣﻔﻌ ْﻮل‬ ٌ ْ /ْ
ْ ْ ٌ ‫ﻓﻌﻞ‬
ْ
+
‫ﺗﻤﻴﲒ‬ ‫ﺣﺎل‬ ْ ‫ﻓﺎﻋﻞ‬
‫ﻓ ْﻴﻪ‬ ْ
/ + <=
‫ﻣﻌﻪ‬ ‫ﻣﻄﻠﻖ‬ O‫ﻻﺟ‬ ‫ﺑﻪ‬ - (Fi’il) ‫ﻓﻌﻠﻴﺔ‬
Tamyiz Hal (Fa’il)
maf’ul maf’ul maf’ul maf’ul maf’ul
ma’ah mutlaq li ajlih fih bih

Applikasi dan Latihan: Kefahaman mubtada, fa’il dan maf’ul bih
Arahan:
Di bawah ini adalah karangan pendek. Spot semua isim-isim gantinama (seperti saya, awak, kami dsb) yang anda rasa isim
gantinama tersebut membawa peranan-peranan berikut: mubtada atau fa’il atau maf’ul bih. Contoh telah di berikan ayat
pertama dan kedua.
Tip:
Mubtada – adalah Subjek
Fa’il – adalah pembuat
maf’ul bih – adalah keterangan apa atau siapa yang dikenakan oleh sesuatu perbuatan itu.
Semalam, saya (fa’il|marfuk) berjumpa dengan kawan perempuan saya. Dia (fa’il|marfuk)
tanya saya (maf’ul’bih|mansub) soalan berikut: “Adakah awak rasa hujung minggu ini awak
free?".
Saya beritahu dia bahawa saya akan minta izin ibu dan ayah saya terlebih dahulu dan beritahu
dia jawapannya kemudian. Saya sudah tanya keluarga saya. Mereka berkata: "Hujung minggu ini
kami free".
Kawan perempuan saya sangat teruja. Dia menalipon dua lagi rakan kami dan memberitahu
mereka untuk pastikan hujung minggu mereka agar tidak sibuk.
"Kami akan pergi ke restoran baru untuk makan malam. Ia (restoran) baru sahaja buka
semalam". Dia memberitahu kami.
Kami pun pergi ke restoran tersebut. Ia terletak di bandar Kajang. Selepas menjamu selera
pelayan restoran tanya kami, "Adakah kamu enjoy jamuan kamu?"
Kami kata, "Ya". Kemudian dia memberikan kami bill makanan kami. Kami kemudian
memberikan dia sedikit tip.

Bahagian Dua
4 Mengenal Isim.
4.1 Tanda-tanda Isim:

ٌ
4.1.1 Terdapat tanwin di hujung kalimah seperti rٍ ‫ ﻋﻈ‬,‫ﻏﺸﺎوة‬
ْ ْ ْ ْ
4.1.2 Terdapat ‫ ال‬di awal kalimah seperti ‫ اﻟﺤﻤﺪ‬,‫اﻟﻌﺎﻟﻤﲔ‬.
ْ
i. Fungsi ‫ ال‬ialah untuk menjadikan isim spesifik. Contoh:
ٌ ‫ = و‬a boy (umum). Seorang budak

u
ْ
u‫ = اﻟﻮ‬the boy (spesifik). Budak tu.
ii. Penting! Tanwin dan alif lam selamanya tidak akan bersama di dalam satu kalimah.
4.1.3 Masuk Harf Jar.
Kalimah selepas huruf-huruf Jar yang berikut pasti Isim.
ْ ‫ﻣ‬
‫ﻦ‬ Dari َ ‫َﻋ‬ Atas ‫ب‬ Dengan ‫و‬
َ
Demi (sumpah)
w‫إ‬ Ke ‫ﰲ‬ Dalam ‫َك‬ seperti ‫ب‬ Demi (sumpah)

َ
ْ ‫ﻋ‬
‫ﻦ‬
dari/
‫رب‬ ‫ َل‬/‫ل‬ ‫ت‬
َ َ َ
Boleh jadi Untuk Demi (sumpah)
mengenai
Huruf Jar menjadikan i’rab isim selepasnya majrur.

ْ
| ‫ﻣ ْﺴﻠﻤ ْﻮن=ﻋ ﻣ ْﺴﻠﻤﲔ‬+ َ ‫ﻋ‬
Contoh: ‫ اﻟﺴﻤﺎء‬v‫ اﻟﺴﻤﺎء = إ‬+ v‫إ‬
َ َ
ْ ْ
Harf Jar dan Isim sejurusnya mempunyai satu nama khas iaitu Jar-Majrur (‫)ﺟﺮ ﻣﺠﺮور‬. Jar-Majrur
َ َ
ْ ْ ْ
adalah sejenis shibhul jumlah / /َ ‫( ﺷﺒﻪ اﻟﺠﻤ‬menyerupai ayat) yang mempunyai beberapa fungsi yang
akan diterangkan di dalam bab akan datang.
Kotak Cerakin: Contoh I’rab Huruf Jar dan Isim sejurusnya

ْ
‫ ﺣ ْﺮف ﺟ ٍﺮ‬- َ ‫ﲔ ﻋ‬ ‫ﻋ َ ﻣ ْﺴﻠﻤ‬..
َ َ َ َ َ
ْ ْ ْ ْ ْ
‫اﻟﺴﺎﻟﻢ‬
َ ‫ﻛﺮ‬َ ‫ﻷﻧَﻪ ﻣﻦ إﺳﻢ َ ْﻊ ﻣ َﺬ‬
َ ‫ﺟﺮه اﻟﻴﺎء‬ ‫ ﻣﺠﺮ ْو ٌر وﻋﻼﻣﺔ‬- َ‫ﻣ ْﺴﻠﻤﲔ‬
َ َ َ َ َ َ َ
‫ ﺣ ْﺮف ﺟ ٍﺮ‬-vَ ‫إ‬ ‫اﻟﺴﻤﺎء‬ v‫إ‬..
َ َ َ َ َ
ٌ ْ ْ
‫ة‬b‫ ﻣﺠﺮ ْو ٌر وﻋ َﻼﻣﺔ ﺟﺮه ﻛ‬- ‫اﻟﺴﻤﺎء‬
َ َ َ َ َ َ َ َ
ٌ
Wujud Idofah (‫)إﺿﺎﻓَﺔ‬.
4.1.4
َ
Idofah adalah dua isim yang bersandar lalu membentuk gandingan. Ia biasa digunakan bagi menunjukkan
pemilikan (seperti buku saya =“saya punya buku”), asal dari (cincin emas = ‘cincin dari emas’) atau
semata-mata gandingan.

Syarat-syarat Idofah adalah:

ٌ
i. Mudhof (‫ )ﻣﻀﺎف‬iaitu Isim yang pertama : mesti tiada alif-lam, tiada tanwin dan tiada Nun Iwad (iaitu
Nun pengganti tanwin).
ْ ٌ
ii. Mudhofun ilaih (‫ )ﻣﻀﺎف إﻟﻴﻪ‬iaitu Isim kedua : mesti i’rab majrur. Contoh Idofah:
ْ ٌ
‫ اﻟﻨﺎر= أ ْﺻﺤﺎب اﻟﻨﺎر‬+ ‫ ﻣ ْﺴﻠﻤ ْﻮن= ﺑ ْﻴﺖ ﻣ ْﺴﻠﻤﲔ | اﻷ ْﺻﺤﺎب‬+ ‫ اﷲ = ﻣﻼﻗﻮاﷲ | ﺑ ْﻴﺖ‬+‫ﻣﻼﻗ ْﻮن‬
↑ ↑ ↑ ↑ ↑ ↑
ٌ ٌ ٌ ٌ ٌ ٌ
‫ﻣﻀﺎف إﻟ ْﻴﻪ‬ ‫ﻣﻀﺎف‬ ‫ﻣﻀﺎف إﻟ ْﻴﻪ‬ ‫ﻣﻀﺎف‬ ‫ﻣﻀﺎف إﻟ ْﻴﻪ‬ ‫ﻣﻀﺎف‬
ٌ ٌ ٌ
‫إﺿﺎﻓﺔ‬ ‫إﺿﺎﻓﺔ‬ ‫إﺿﺎﻓﺔ‬
iii. Idofah boleh terbina dari lebih dari 2 isim seperti ‫ﻳﻦ‬u‫ا‬ ‫( ﻣﺎﻟﻚ ﻳ ْﻮم‬Pemilik hari Pembalasan). Untuk kes
َ
seperti ini isim-isim yang berada di antara dua hujung mesti memakai kedua-dua syarat di atas iaitu:
(syarat 1) tiada alif lam, tiada tanwen, tiada nun Iwad dan (syarat 2) mesti i’rab majrur.
iv. Idofah kekal berfungsi macam satu isim walaupun ia sebenarnya terdiri dari dua kalimat. Di mana i’rab,
gender, bilangan, duduk pada mudhof dan makrifah atau nakirah ada di mudhofun ilaihi.
Kotak Cerakin: Contoh I’rab Idofah.

ٌ
‫ﻣﻀﺎف‬- ‫ﻣﺎﻟﻚ‬ ‫ﻳﻦ‬u‫ ﻣﺎﻟﻚ ﻳ ْﻮم ا‬..
ٌ ْ ْ ٌ
‫ة‬b‫ ﻣﻀﺎف إﻟ ْﻴﻪ ﻣﺠﺮ ْو ٌر وﻋﻼﻣﺔ ﺟﺮه ﻛ‬- ‫ﻳ ْﻮم‬
ٌ ْ ْ ٌ
‫ة‬b‫ ﻣﻀﺎف إﻟ ْﻴﻪ ﻣﺠﺮ ْو ٌر وﻋﻼﻣﺔ ﺟﺮه ﻛ‬- ‫ﻳﻦ‬u‫ا‬
Applikasi dan Latihan: Idofah
Arahan:
Berbalik kepada karangan pendek sebelum ini, cuba spot frasa-frasa yang anda rasakan ianya adalah merupakan rangkap
Idofah. Contoh ada diberikan di bawah.
Tip: Sila baca point 4.1.4 untuk mengingat kembali di manakah kemungkinan Idofah mungkin terjadi.
Semalam, saya berjumpa dengan kawan perempuan saya (Idofah). Dia tanya saya soalan
berikut: “Adakah awak rasa hujung minggu ini awak free?".
Saya beritahu dia bahawa saya akan minta izin ibu dan ayah saya terlebih dahulu dan beritahu
dia jawapannya kemudian. Saya sudah tanya keluarga saya. Mereka berkata: "Hujung minggu ini
kami free".
Kawan perempuan saya sangat teruja. Dia menalipon dua lagi rakan kami dan memberitahu
mereka untuk pastikan hujung minggu mereka agar tidak sibuk.
"Kami akan pergi ke restoran baru untuk makan malam. Ia (restoran) baru sahaja buka
semalam". Dia memberitahu kami.
Kami pun pergi ke restoran tersebut. Ia terletak di bandar Kajang. Selepas menjamu selera
pelayan restoran tanya kami, "Adakah kamu enjoy jamuan kamu?"
Kami kata, "Ya". Kemudian dia memberikan kami bill makanan kami. Kami kemudian memberikan
dia sedikit tip.

Kalimah-kalimah yang di highlight di bawah adalah contoh-contoh Idofah.
ْ
.r‫ﻦ اﻟﺮﺣ‬€‫• ْﺴﻢ اﷲ اﻟﺮ‬
ْ ْ ْ ْ ْ
(63:1) ‫ﺸﻬﺪ إن اﻟﻤﻨﺎﻓﻘﲔ ﻟ„ﺎذﺑﻮن‬ƒ ‫إذا ﺟﺎءك اﻟﻤﻨﺎﻓﻘﻮن ﻗﺎﻟﻮا ‚ﺸﻬﺪ إﻧﻚ ﻟﺮﺳﻮل اﷲ واﷲ ﻳﻌﻠﻢ إﻧﻚ ﻟﺮﺳﻮ واﷲ‬
ْ ْ ‫ ْﻢ ﺟﻨ ًﺔ ﻓﺼﺪوا ﻋ‬n‫اﺗﺨﺬوا أ ْﻳﻤﺎ‬
‫ ْﻢ آﻣﻨﻮا † ﻛﻔﺮوا ﻓﻄﺒﻊ ﻋ‬n‫( ذﻟﻚ ﺑﺄ‬63:2) ‫ ْﻢ ﺳﺎء ﻣﺎ ﻛﺎﻧﻮا ﻳﻌﻤﻠﻮن‬n‫ﻦ ﺳﺒﻴﻞ اﷲ إ‬
ْ ٌ ٌ ‫ ْﻢ ﺧﺸ‬n‫ ْﺴﻤ ْﻊ ﻟﻘ ْﻮﻟˆْﻛﺄ‬Š ‫ﺟﺴﺎﻣˆْ وإ ْن ﻳﻘﻮﻟﻮا‬ ْ ْ ْ ْ
‫ﺐ ﻣﺴﻨ َ َﺪة ﻳﺤﺴﺒﻮن ﻛﻞ‬ ‫ ْﻢ ﺗﻌﺠﺒﻚ أ‬‰‫( وإذا رأ ْﻳ‬63:3) ‫ﻗﻠﻮ‡ ْﻢ ﻓˆ ﻻ ﻳﻔﻘﻬﻮن‬
َ
ْ
(63:4) ‫ ﻗﺎﺗﻠˆ اﷲ أ• ﻳﺆﻓﻜﻮن‬Œ ْ ‫ اﻟْﻌﺪو ﻓ‬Œ ‫ﺻ ْﻴﺤﺔ ﻋﻠ ْ‹ ْﻢ‬
ْ ‫ﺎﺣﺬ ْر‬
ٍ
Applikasi & Latihan: Mengesan Isim dan 4 ciri di dalam Isim
Kalimah-kalimah yang ditandakan di bawah ini adalah kalimah Isim serta dituliskan 4 ciri-ciri isim (I’rab, Bilangan, Gender
& Kespesifikan) yang terdapat padanya. Surah Al-Munafiqoon 1-4. Lengkapkan jawapan 6, 7 dan 8:
ْ
ْ ْ ْ ْ ْ
(63:1) ‫ﺸﻬﺪ إن اﻟﻤﻨﺎﻓﻘﲔ ﻟ„ﺎذﺑﻮن‬ƒ ‫إذا ﺟﺎءك اﻟﻤﻨﺎﻓﻘﻮن ﻗﺎﻟﻮا ‚ﺸﻬﺪ إﻧﻚ ﻟﺮﺳﻮل اﷲ واﷲ ﻳﻌﻠﻢ إﻧﻚ ﻟﺮﺳﻮ واﷲ‬
ْ ْ ‫ ْﻢ ﺟﻨ ًﺔ ﻓﺼﺪوا ﻋ‬n‫اﺗﺨﺬوا أ ْﻳﻤﺎ‬
‫ ْﻢ آﻣﻨﻮا † ﻛﻔﺮوا ﻓﻄﺒﻊ ﻋ‬n‫( ذﻟﻚ ﺑﺄ‬63:2) ‫ ْﻢ ﺳﺎء ﻣﺎ ﻛﺎﻧﻮا ﻳﻌﻤﻠﻮن‬n‫ﻦ ﺳﺒﻴﻞ اﷲ إ‬
ْ ٌ ٌ ‫ ْﻢ ﺧﺸ‬n‫ ْﺴﻤ ْﻊ ﻟﻘ ْﻮﻟˆْﻛﺄ‬Š ‫ﺟﺴﺎﻣˆْ وإ ْن ﻳﻘﻮﻟﻮا‬ ْ ْ ْ ْ
‫ﺐ ﻣﺴﻨ َ َﺪة ﻳﺤﺴﺒﻮن‬ ‫ ْﻢ ﺗﻌﺠﺒﻚ أ‬‰‫( وإذا رأ ْﻳ‬63:3) ‫ﻗﻠﻮ‡ ْﻢ ﻓˆ ﻻ ﻳﻔﻘﻬﻮن‬
َ
ْ
(63:4) ‫ ﻗﺎﺗﻠˆ اﷲ أ• ﻳﺆﻓﻜﻮن‬Œ ْ ‫ اﻟْﻌﺪو ﻓ‬Œ ‫ﻛﻞ ﺻ ْﻴﺤﺔ ﻋﻠ ْ‹ ْﻢ‬
ْ ‫ﺎﺣﺬ ْر‬
ٍ
ْ
1. ‫ اﻟﻤﻨ ٰـﻔﻘﻮن‬-Alamat isim = Ada alif lam. -4 ciri Isim := Marfuk | Jamak | Muzakkar | Makrifah
ْ
2. ‫ اﻟﻤﻨ ٰـﻔﻘﲔ‬-Alamat Isim = Ada alif lam. -4 ciri Isim := Mansub atau Majrur | Jamak | Muzakkar | Makrifah
3. ‫ﻛ ٰـﺬﺑﻮن‬- Alamat Isim = Agak sukar untuk dikesan, namun ia dapat dikenali ianya isim pada waw jamak yang
berbunyi ‘oo na’. Lihat contoh ‘mudar ri soo na’ pada gambar di bawah. Jika dimufradkan akan kelihatan tanda
tanweennya.
Ciri-ciri Isim := Marfuk | Jamak | Muzakkar | Nakirah
4. ۬‫ ﺟﻨ ًﺔ‬-Alamat isim = Ada tanween.4 ciri Isim := Mansub | mufrad | Muannas | Nakirah
5. ٌ ‫ ﺧﺸ‬- Alamat isim = Ada tanween. 4 ciri Isim := Marfuk | mufrad | Muzakkar | Nakirah
۬‫ﺐ‬
ٌ
6. ۬‫ ﻣﺴﻨﺪة‬- Alamat Isim =……… 4 ciri Isim := Sila dicuba sendiri……
7. ‫ ﺻ ْﻴﺤ ٍﺔ‬- Alamat Isim =……… 4 ciri Isim := Sila dicuba sendiri……
8. ‫ ٱﷲ‬- Adab dengan nama Allah jangan sebut isim tapi sebutlah “ Lafzul jajalah”. 4 ‘ciri isim’ := ……
4.2 Isim kaku (isim mabni - ‫)ﻣﺒﻨﻰ‬

ْ
ْ
Isim kaku atau nama lainnya mabni (‫ )ﻣﺒﻨﻰ‬adalah isim yang mana alamat-alamat i’rab iaitu marfuk, mansub dan
majrur tidak dapat ditunjukkan dan oleh kerana itulah ia dikatakan kaku. Cara untuk mengenal isim-isim ini adalah
ٌ ْ ٌ
melalui jalan hafalan. Lawan kepada isim mabni adalah isim mu’rab (‫ب‬D‫)ﻣ‬. ‫ ﻣﺪرس‬adalah contoh isim mu’rab.
Isim mabni ada banyak dan berikut adalah isim mabni yang kerap dijumpai di dalam Quran.
ْ
4.2.1 Dhomir (‫ﺮ‬6‫ﺿﻤﺎ‬/‫)ﺿﻤﲑ‬: Dhomir munfasil dan dhomir muttasil
Dhomir bermaksud gantinama. Suatu dhomir pada kebiasaannya mestilah boleh merujuk kepada suatu isim
yang pernah disebut sebelumnya. Ada 2 jenis Dhomir iaitu dhomir munfasil dan dhomir muttasil. Dari segi
kedudukan I’rab ada yang marfuk ada yang nasab dan ada yang majrur. Berikut adalah keterangannya.
ْ
i. Dhomir munfasil (‫ )ﻣﻨﻔﺼﻞ‬Rafak.
Dhomir munfasil Rafak adalah dhomir yang tidak bersambung dengan apa-apa kalimah. Dhomir ini
selamanya menjadi Mubtada.
kamu awak awak kamu awak awak mrk mrk Dia mrk mrk Dia
Kami Saya
(2F<) (2F) (F) (2M<) (2M) (M) (2F<) (2F) (F) (2M<) (2M) (M)
ْ ْ ْ ْ ْ•‫ا ْﻧ‬ ْ ْ ْ
‫َﻧﺤﻦ‬ ‫اﻧﺎ‬ ‫اﻧﺘﻦ‬ ‫اﻧﺘﻤﺎ‬ ‫اﻧﺖ‬ ‫اﻧﺘﻤﺎ‬ ‫اﻧﺖ‬ ‫ﻫﻦ‬ ‫ﻫﻤﺎ‬ ‫ﻫﻲ‬ Œ ‫ﻫﻤﺎ‬ ‫ﻫﻮ‬
ْ
ii. Dhomir munfasil (‫ )ﻣﻨﻔﺼﻞ‬Mansub.
Sama seperti di atas, Dhomir munfasil Mansub tidak bersambung dengan apa-apa pun. Ia digunakan
di tempat nasab contohnya di tempat maf’ul bih atau maf’ul ma’ah. Berikut adalah dhomir-
dhomirnya.
Kami Saya
(2F<) (2F) (F) (2M<) (2M) (M) (2F<) (2F) (F) (2M<) (2M) (M)
‫إﻳﺎﻧﺎ‬ ‫إﻳﺎﻫﺎ إﻳﺎﻫﻤﺎ إﻳﺎﻫﻦ إﻳﺎك إﻳﺎﻛﻤﺎ إﻳﺎﻛ ْﻢ إﻳﺎك إﻳﺎﻛﻤﺎ أﻳﺎﻛﻦ إﻳﺎي‬ ْ ‫إﻳﺎه إﻳﺎﻫﻤﺎ إﻳ‬
Œ‫ﺎ‬
iii. Dhomir muttasil (‫ )ﻣﺘﺼﻞ‬Mansub/Majrur

Dhomir muttasil adalah dhomir yang mesti bersambung dengan sesuatu selepasnya sama ada isim,
fi’il atau huruf. Kedudukan I’rab dhomir muttasil adalah dua kemungkinan iaitu samada Mansub atau
Majrur bergantung dengan kalimah apa ia bersambung.
kamu awak awa kamu awak awak mrk mrk Dia mrk mrk Dia
Kami saya
(2F<) (2F) k (F) (2M<) (2M) (M) (2F<) (2F) (F) (2M<) (2M) (M)
‫ﻧﺎ‬ ‘/ ‫ي‬ ‫ﻦ‬ ‫ﻛ ْﻢ‬ ْŒ/ْŒ

َ ‫ﻛ‬ ‫ﻛﻤﺎ‬ ‫ك‬ ‫ﻛﻤﺎ‬ ‫ك‬ ‫ﻫ ﻦ‬/ ‫ﻫ ﻦ‬ ‫ﻫﻤﺎ‬ ‫ﻫﺎ‬ ‫ﻫﻤﺎ‬ ‫’ﻪ‬/‫’ﻪ‬

a. Jika bersambung selepas fi’il, dhomir muttasil jadi maf’ul bih bih.
ْ ْ
‫ﻧﺎ= ﻳﻀﺮﺑﻨﺎ‬.. + ‫ =ﻳﻀﺮب‬Dia memukul kami. ‫ ﻧﺎ‬adalah maf’ul bih dan i’rabnya mansub/nasab.
b. Jika bersambung selepas isim, dhomir muttasil jadi mudhofun ilaihi.
‫ َﻧﺎ = ﻛﺘﺎﺑﻨﺎ‬... + ‫ = اﻟ„ﺘﺎب‬Kitab kami. ‫ َﻧﺎ‬adalah mudhofun ilaihi dan i’rabnya majrur/jar.
َ
c. Jika bersambung dengan huruf Jar, huruf Jar dan dhomir muttasil membentuk frasa Jar Majrur.
‫ =ﻋﻠ ْ‹ ْﻢ‬Œ..+m‫ = ﻋ‬atas mereka. Œ di sini adalah isim majrur.
d. Jika bersambung dengan Huruf Inna atau rakannya, dhomir muttasil jadi Isim Inna (mangsa Inna).
‫’ﻪ= إﻧﻪ‬.. + ‫“ =إ َن‬Sungguh ia/dia”. ‫ ’ﻪ‬di sini adalah isim mansub dan ia adalah Isim Inna .
Sila ambil perhatian ‫( إﻧَﻪ‬iaitu Inna bersama-sama mangsa Inna) adalah marfuk/rafak kerana
mereka berdua dikira mubtada’. Di bawah ini adalah huruf inna serta rakan-rakannya dan mereka
semua memerlukan ‘mangsa’ untuk dijadi sebagai isimnya.
‫إن‬ ‫ﺄن‬
َ ‫ﻛ‬ ‫ﻟ ْﻴﺖ‬
Seandai-
Inna & Sungguh
َ Seperti
nya
rakan-
rakan ‫ﺑﺄن‬ Kerana ‫أن‬ Bahawa ‫ﻟﻌﻞ‬ semuga ‫ﻟ„ ﻦ‬ akan tetapi
iv. Dhomir muttasil (‫ )ﻣﺘﺼﻞ‬Rafak.
Dhomir muttasil Rafak adalah dhomir yang bersambung dan hanya terdapat di dalam kalimah fi’il
sahaja. Ia dihukumkan Rafak kerana ia adalah Fa’il (pelaku) kepada fi’il tersebut.
Kalimah-kalimah di bawah ini adalah kalimah fi’il dan dhomir muttasil rafaknya itu adalah pada
huruf yang digariskan. Sesetengahnya tiada garisan, itu bermaksud dhomirnya tersembunyi di
dalam fi’il sepadan dengan dhomir masing-masing seperti yang tertera di atasnya.
Berikut adalah dhomir-dhomir muttasil Rafak yang tersembunyi atau bersambung di dalam Fi’il-fi’il Madhi, Mudhorik dan Amar.
Contoh kalimah fi’il yang digunakan di sini adalah ‫ ﻓ َﻌ َﻞ‬yang bermaksud ‘Dia buat’ di mana dhomir tersembunyinya adalah ‘dia’.
َ
Kami Saya
(2F<) (2F) (F) (2M<) (2M) (M) (2F<) (2F) (F) (2M<) (2M) (M)
ْ ْ ْ ْ ْ•‫ا ْﻧ‬ ْ ْ ْŒ
‫َﻧﺤﻦ‬ ‫اﻧﺎ‬ ‫اﻧﺘﻦ‬ ‫اﻧﺘﻤﺎ‬ ‫ا ﻧﺖ‬ ‫اﻧﺘﻤﺎ‬ ‫ا ﻧﺖ‬ ‫ﻫﻦ‬ ‫ﻫﻤﺎ‬ ‫ﻫﻲ‬ ‫ﻫﻤﺎ‬ ‫ﻫﻮ‬
Fi’il Madhi – perbuatan yang telah berlaku
ْ ْ ْ ْ ْ ْ•‫ﻓﻌ ْﻠ‬ ْ ْ ْ ْ
‫ﻓﻌﻠﻨﺎ‬ ‫ﻓﻌﻠﺖ‬ ‫ﻓﻌﻠﺘﻦ‬ ‫ﻓﻌﻠﺘﻤﺎ‬ ‫ﻓﻌﻠﺖ‬ ‫ﻓﻌﻠﺘﻤﺎ‬ ‫ﻓﻌﻠﺖ‬ ‫ﻓﻌﻠﻦ‬ ‫ﻓﻌﻠﺘﺎ‬ ‫ﻓﻌﻠﺖ‬ ‫ﻓﻌﻠ ْﻮا‬ ‫ﻓﻌﻼ‬ ‫ﻓﻌﻞ‬
Fi’il Mudhorik – perbuatan yang sedang atau akan berlaku
ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ
‫ﻧﻔﻌﻞ‬ ‫أﻓﻌﻞ‬ ‫ﺗﻔﻌﻠﻦ‬ ‫ﺗﻔﻌﻼن‬ ‫ﺗﻔﻌﻠﲔ‬ ‫ﺗﻔﻌﻠ ْﻮن‬ ‫ﺗﻔﻌﻼن‬ ‫ﺗﻔﻌﻞ‬ ‫ﻳﻔﻌﻠﻦ‬ ‫ﺗﻔﻌﻼن‬ ‫ﺗﻔﻌﻞ‬ ‫ﻳﻔﻌﻠ ْﻮن‬ ‫ﻳﻔﻌﻼن‬ ‫ﻳﻔﻌﻞ‬
Fi’il Amar – kata perintah
ْ ْ ْ ْ ‫اﻓْﻌ‬ ْ ْ ْ ْ
‫اﻓﻌﻠﻦ‬ ‫اﻓﻌﻼ‬ m ‫اﻓﻌﻠﻮا‬ ‫اﻓﻌﻼ‬ ‫اﻓﻌﻞ‬

Applikasi dan Latihan: Mengesan Isim-isim kaku dhomir munfasil dan dhomir muttasil dan peranan mereka
ْ
Dhomir muttasil duduk selepas fi’il –> jadi maf’ul bih.
Terjemahan jaa a ka =.. mendatangi engkau
Dhomir muttasil duduk selepas huruf Inna->jadi mangsa
ْ ْ
inna. Terjemahan Innaka= Sesungguhnya engkau
‫إذا ﺟﺎءك اﻟﻤﻨﺎﻓﻘﻮن ﻗﺎﻟﻮا ‚ﺸﻬﺪ إﻧﻚ ﻟﺮﺳﻮل اﷲ‬
Dhomir muttasil duduk selepas isim –>jadi mudhofun
ْ ْ ْ
ialihi (Idofah). Terjemahan pd #1 rasuluhu= rasulnya.
‫ﺸﻬﺪ إن اﻟﻤﻨﺎﻓﻘﲔ‬ƒ ‫واﷲ ﻳﻌﻠﻢ إﻧﻚ ﻟﺮﺳﻮ واﷲ‬ Terjemahan pd #2 aimaanahum = sumpah2 mereka
‫ ْﻢ ﺟﻨ ًﺔ‬n‫( اﺗﺨﺬوا أ ْﻳﻤﺎ‬63:1) ‫ﻟ„ﺎذﺑﻮن‬

Dhomir muttasil duduk selepas huruf Inna->jadi Isim
Inna. Terjemahan Inna hum= Sesungguhnya mereka
ْ ْ
‫ ْﻢ ﺳﺎء ﻣﺎ ﻛﺎﻧﻮا ﻳﻌﻤﻠﻮن‬nَ ‫اﷲ إ‬
َ ‫ﺼﺪوا ﻋﻦ َﺳﺒﻴﻞ‬ ‫ﻓ‬
َ َ
Dhomir muttasil duduk selepas huruf Inna->jadi mangsa
inna. bi+anna(=kerana)hum = kerana mereka
‫ ْﻢ آﻣﻨﻮا † ﻛﻔﺮوا ﻓﻄﺒﻊ ﻋ‬n‫( ذﻟﻚ ﺑﺄ‬63:2) Dhomir muttasil duduk selepas isim –>jadi mudhofun
ialihi (Idofah). Jadi terjemahan qulu bi him = hati2
ْ ْ
‫ ْﻢ‬‰‫( وإذا رأ ْﻳ‬63:3) ‫ﻗﻠﻮ‡ ْﻢ ﻓَˆ ﻻ ﻳﻔﻘﻬﻮن‬
mereka, ajsamuhum = tubuh mereka
ْ ْ ْ ْ ْ
‫ ْﻢ‬n‫ ْﺴﻤ ْﻊ ﻟﻘ ْﻮﻟˆ ﻛﺄ‬Š ‫ﻚ أﺟﺴﺎﻣˆ وإن ﻳﻘﻮﻟﻮا‬
Dhomir muttasil duduk selepas fi’il –> jadi maf’ul bih.
َ ‫ﺗﻌﺠﺒ‬
Terjemahan ro ai ta hum= engkau melihat mereka
ْ ٌ
Œ ‫ﺐ ﻣﺴﻨﺪة ﻳﺤﺴﺒﻮن ﻛﻞ ﺻ ْﻴﺤ ٍﺔ ﻋﻠ ْ‹ ْﻢ‬
ٌ ‫ﺧﺸ‬ Dhomir muttasil duduk selepas isim –>jadi mudhofun
ialihi (Idofah). Terjemahan Qaulihim = perkataan mereka
ْ ْ ‫اﻟْﻌﺪو ﻓ‬
(63:4) ‫ْ ﻗﺎﺗﻠˆ اﷲ أ• ﻳﺆﻓﻜﻮن‬Œ‫ﺎﺣﺬ ْر‬
َ
Dhomir muttasil duduk selepas huruf Anna jadi isim
Anna. ka+anna(=seakan2)hum = seakan2 mereka..
Dhomir muttasil duduk selepas huruf Jar –> jadi gabungan

jar majrur. Terjemahannya alaihim = atas mereka
Dhomir muttasil duduk selepas fi’il -> jadi maf’ul bih.

Terjemahan ahzarhum=...waspadailah mereka,
qotalahum= …membinasakan mereka
Dhomir munfasil –> akan selalu jadi mubtada.

Terjemahannya hum = Mereka
Di dalam ayat di atas berikut beberapa contoh isim-isim kaku dan peranan-peranan mereka. Soalan:
1. Ada berapa Idofah yang terdapat di dalam surah Al-munafiqoon di atas (ayat 1 - 4)?
2. Berapakah idofah yang mudhofnya marfuk?
3. Berapakah idofah yang mudhofnya mansub?
4. Berapakah idofah yang mudhofnya majrur?

4.2.2 Kata-Tunjuk. Isim isyaroh (‫)اﺳ ﻢ اﺷﺎرة‬

ْ
4.2.2.1 Isim Isyaroh adalah isim makrifah yang menunjukkan tunjuk arah dekat atau jauh. Di bawah ini
adalah jadual isim isyaroh dan bentuk-bentukya ketika marfuk, mansub atau majrur.
Isyaroh DEKAT
Hanya untuk
‫ ه‬di awal adalah tanbih (untuk ambil perhatian) dan ia menunjukkan
َ
Manusia ↓ huruf
dekat
‫ﻫﺎؤﻵء‬ ‫ﻫﺎذان‬ ‫ﻫ ٰـﺬا‬ ←‫ﻣ ْﺮﻓﻮع‬

ْ
‫ﻫﺎذ ْﻳﻦ‬ ْ ْ ْ ْ
Maskulin
‫ﻫﺎؤﻵء‬ ‫ﻫ ٰـﺬا‬ ←‫ ﻣﺠﺮور‬/ ‫ﻣﻨﺼﻮب‬
‫ﻫﺎؤﻵء‬ ‫ﻫﺎﺗﺎن‬ ‫ﻫ ٰـﺬه‬ ←‫ﻣ ْﺮﻓﻮع‬

ْ
ْ ْ ْ ْ ْ
Feminin
‫ﻫﺎؤﻵء‬ ‫ﻫﺎﺗﲔ‬ ‫ﻫ ٰـﺬه‬ ←‫ ﻣﺠﺮور‬/ ‫ﻣﻨﺼﻮب‬
Hanya untuk Isyaroh JAUH

Manusia ↓ huruf ‘kaf’ di akhir menandakan jauh
ٰ ‫أ‬
‫وﻟ”ﻚ‬ ‫ذاﻧﻚ‬ ‫ٰذﻟﻚ‬ ←‫ﻣ ْﺮﻓﻮع‬
ْ
ٰ ‫أ‬ ْ ْ ْ
‫ذ ْﻳﻨﻚ‬
Maskulin
‫وﻟ”ﻚ‬ ‫ٰذﻟﻚ‬ ←‫ ﻣﺠﺮور‬/ ‫ﻣﻨﺼﻮب‬
ْ
ٰ ‫أ‬ ْ ْ
‫وﻟ”ﻚ‬ ‫ﺗﺎﻧﻚ‬ ‫ﺗﻠﻚ‬ ←‫ﻣ ْﺮﻓﻮع‬
ْ
Feminin
ٰ ‫أ‬
‫وﻟ”ﻚ‬ ‫ﺗ ْﻴﻨﻚ‬ ‫ﺗﻠﻚ‬ ْ ْ ْ ْ
←‫ ﻣﺠﺮور‬/ ‫ﻣﻨﺼﻮب‬
4.2.2.2 Isim Kata-tunjuk ini boleh mengambil tempat-tempat seperti Mubtada’ atau Khabar atau lainnya.
4.2.2.3 Semua isim isyaroh adalah mabni (kaku) kecuali isim isyaroh yang bilangan 2, penampakan tanda
i’rab kembali dapat dilihat:
i. Ketika marfuk: ‫ﺗﺎﻧﻚ ذاﻧﻚ ﻫﺎﺗﺎن ﻫﺎذان‬
ii.
ْ ْ ْ ْ
Ketika mansub atau majrur: ‫ﻫﺎذﻳﻦ ﻫﺎﺗﲔ ذﻳﻨﻚ ﺗﻴﻨﻚ‬
4.2.2.4 Macam-macam kegunaan isim isyaroh:
i. Isim isyaroh jika diikuti dengan isim nakirah maka akan menjadi menjadi ayat lengkap dimana
isim isyaroh menjadi mubtada dan isim nakirah selepasnya menjadi khabar.
ٌ
Contoh: ‫ –ﻫ ٰـﺬا ﻛﺘﺎب‬Ini rumah. Fungsi ‫ﺬا‬
ٌ
َ ‫ ﻫ ٰـ‬adalah mubtada dan manakala ‫ ﻛﺘﺎب‬pula khabar.
َ

ii. Isim isyaroh jika diikuti dengan isim beralif lam maka akan jadi ayat tergantung di mana isim
isyaroh menjadi mubtada dan isim yang beralif lam menjadi ‘kata susulan’.
ْ ْ
Contohnya: ‫ﺬا اﻟ„ﺘﺎب‬
َ ‫ – ﻫ ٰـ‬Rumah ini... Fungsi ‫ ﻫ ٰـ َﺬا‬adalah mubtada & ‫ اﻟ„ﺘﺎب‬adalah
َ َ َ َ
kata susulan (atau Badal. Penjelasan Badal akan disentuh kemudian).
ْ
iii. Kalau kita inginkan juga ‫ﺬا اﻟ„ﺘﺎب‬
َ ‫ ﻫ ٰـ‬sebagai sebuah ayat lengkap selitkan ‫ ﻫﻮ‬di celahnya.
َ َ
ْ ْ
Contoh: ‫ﺬا ﻫﻮاﻟ„ﺘﺎب‬
َ ‫ – ﻫ ٰـ‬Inilah dia bukunya. (This is the book). Kalau ‫ اﻟ„ﺘﺎب‬di dalam
َ َ َ َ
rangkap Idofah maka terbalikkan dia untuk jadi ayat tergantung.
•‫ – َﻫ ٰـ َﺬا ﻛﺘﺎ‬Ini kitab saya (ayat lengkap) | ‫ –ﻛﺘﺎ• َﻫ ٰـ َﺬا‬Kitab saya ini.. (ayat tergantung)
Kotak Cerakin: Contoh I’rab Isim Isyaroh.

ْ ْ
‫ ﺣ ْﺮف ﺗﻨﺒ ْﻴﺔ‬- ‫َﻫﺎ‬ ‫َﻫ ٰـ َﺬا اﻟ„ﺘﺎب‬
َ
ٌ‫ﻰ ﻋ اﻟْﺴﻜ ْﻮن ﰲ ﻣﺤﻞ رﻓْﻊ ﻣ ْﺒﺘﺪاء‬
ٌ ‫ذا – إﺳﻢ إﺷﺎرة ﻣ ْﺒﻨ‬
َ َ
ْ ٌ
‫ذا – ﻣ ْﺒﺪل ﻣﻨﻪ‬
ْ ‫اﻟْ„ﺘﺎب – ﺑ ْﺪل اﻟْ„ﻞ ﻣ‬
‫ﻦ ﻛ ٍﻞ‬
َ
ْ ٌ ‫ إﺳﻢ إﺷﺎرة ﻣ ْﺒﻨ‬- ‫ذا‬
...... ..... ‫ﻰ ﻋ اﻟﺴﻜ ْﻮن ﰲ ﻣﺤﻞ‬ ‫ذاﻟﻚ‬
ْ ْ ْ ْ
‫ واﻟﻼم ﻟﻠﺒﻌﺪ واﻟ„ﺎف ﻟﻠﻤﺨﺎﻃﺐ‬- ‫ﻟﻚ‬
Applikasi dan Latihan: Isim Isyaroh.
ۡ ۡ ۡ ۡ ۡ
..‫وﻣﺎ ﻛﺎن ﻫ ٰـﺬا ٱﻟﻘ ۡﺮءان أن ﻳﻔﱰ ٰى ﻣﻦ دون ٱﷲ وﻟ ٰـﻜﻦ ﺗ ۡﺼﺪﻳﻖ ٱ—ى ﺑﲔ ﻳﺪ ۡﻳﻪ وﺗﻔﺼﻴﻞ ٱﻟ„ﺘ ٰـﺐ‬
Tidaklah mungkin Al Qur’an ini dibuat oleh selain Allah; akan tetapi [Al Qur’an itu] membenarkan kitab-kitab
ۡ
‫ ﻫ ٰـﺬا ٱﻟﻘ ۡﺮءان‬Di dalam konteks ayat ini, ‫ ﻫ ٰـﺬا‬adalah isim marfuk sebab ia mubtada (yang telah menjadi isim Kana) dan
ۡ
‫ ٱﻟﻘ ۡﺮءان‬adalah kata susulan atau badal maka ia harus di baca dengan intonasi tergantung “Al-Quran ini ..”
ۡ
..‫ﻓﻤﺎ ﺟﺰآء ﻣﻦ ﻳﻔﻌﻞ ذٲﻟﻚ‬
Maka tiadalah balasan bagi orang yang berbuat demikian itu.. (Al-Baqarah:85)
ۡ ۡ
‫ –ﻳﻔﻌﻞ ذاﻟﻚ‬Di dalam ayat ini ‫ ذاﻟﻚ‬adalah objek (maf’ul bih) kepada aksi ‫ﻳﻔﻌﻞ‬. Oleh kerana itu ‫ذاﻟﻚ‬adalah isim
mansub. Terjemahannya “..berbuat demikian itu”
ۡ ۢ ۡ
..‫† ﻗﺴﺖ ﻗﻠﻮﺑ„ﻢ ﻣﻦ ﺑﻌﺪ ذاﻟﻚ‬
Kemudian, telah menjadi keras hati kamu sesudah itu.. (Al-Baqarah:85)

ۡ
‫ –ﺑﻌﺪ ذاﻟﻚ‬Di dalam ayat ‫ ذاﻟﻚ‬adalah isim majrur sebab ia mudhofun ilaihi, maka ia harus dibaca dengan intonasi
rangkap Idofah.
Soalan:
ۡ ۡ
..ۡۚ•‫ﻓﻤﻦ ﻟۡﻢ ﻳﺠﺪ ﻓﺼﻴﺎم ﺛﻠ ٰـﺜﺔ أﻳ ٍﺎم۬ ذٲﻟﻚ ﻛﻔ ٰـﺮة أ ۡﻳﻤ ٰـﻨ„ ۡﻢ إذا ﺣﻠﻔ‬
Mana barangsiapa tidak sanggup melakukan yang demikian, maka kaffaratnya puasa selama tiga hari. Yang
demikian itu adalah kaffarat sumpah-sumpahmu bila kamu bersumpah [dan kamu langgar].. (Al-Maidah:89)
Berdasarkan makna ayat, apa pendapat anda tentang peranan isim isyaroh ‫?ذاﻟﻚ‬
a. isim mansub – maf’ul bih
b. isim marfuk – maf’ul bih
c. isim mansub – mubtada
d. isim marfuk - mubtada
ۡ
ٌ ‫ ۥ ﻋﺬ‬O‫ٱﻋﺘﺪ ٰى ﺑ ۡﻌﺪ ذٲﻟﻚ ﻓ‬
..ٌ۬r‫اب أﻟ‬ ‫ﻓ ﻤﻦ‬
Barangsiapa yang melanggar batas sesudah itu, maka baginya azab yang pedih].. (Al-Maidah:94)
Berdasarkan makna ayat di atas, apa pendapat anda tentang peranan isim isyaroh ‫?ذاﻟﻚ‬
a. isim majrur – mudhofun ilaihi
b. isim mansub – maf’ul bih
c. isim marfuk – fa’il
ْ
4.2.3 Kata-Hubung-Yang. Isim mawsool ‫اﺳﻢ ﻣﻮﺻﻮل‬.
ْ ْ
4.2.3.1 Isim Mawsool adalah isim yang bermaksud ‘yang’. Ia merupakan isim yang makrifah.
4.2.3.2 Isim ini boleh mengambil tempat-tempat seperti Mubtada’ atau Khabar atau lainnya.
(Feminin) ‫ﻣﻮﺋﻨﺚ‬ (Maskulin)‫ﻣﺬﻛﺮ‬ ←Gender
>2 2 1 >2 2 1 ← Bilangan
‫ﻲ‬6‫ ٱﻟﻼ‬, ›‫ٱﻻ‬ ‫ٱﻟﺘﺎن‬ ‫ٱﻟﺘﻲ‬ ‫ٱ— ْﻳﻦ‬ ‫ٱ—ان‬ ‫ٱ—ي‬ ←‫ﻣ ْﺮﻓﻮع‬
ْ
ْ ْ
‫ﻲ‬6‫ ٱﻟﻼ‬, ›‫ٱﻻ‬ ‫ٱﻟﺘﲔ‬ ‫ٱﻟﺘﻲ‬ ‫ٱ— ْﻳﻦ‬ ‫ٱ— ْﻳﻦ‬ ‫ٱ—ي‬ ←‫ﻣﻨﺼﻮب‬
ْ
ْ ْ ْ
‫ﻲ‬6‫ ٱﻟﻼ‬, ›‫ٱﻻ‬ ‫ٱﻟﺘﲔ‬ ‫ٱﻟﺘﻲ‬ ‫ٱ— ْﻳﻦ‬ ‫ٱ— ْﻳﻦ‬ ‫ٱ—ي‬ ←‫ﻣﺠﺮور‬
‫ﻣﺎ‬-“apa”untuk yang tidak berakal ‫ﻣﻦ‬-“siapa” untuk yang berakal
4.2.3.3 Setiap Isim mawsool mesti disusuli dengan suatu jumlah atau shibhul jumlah yang dipanggil silah
ْ
mawsool (‫ ﻣﻮﺻﻮل‬/‫)ﺻ‬
ْ
4.2.3.4 Silah mawsool adalah bahagian yang mesti dihubungkan kepada isim mawsool dan mereka berdua
dikira sebagai satu (bercantum).

4.2.3.5 I’rab isim terletak pada isim mawsool (iaitu sama ada marfuk atau mansub atau majrur) manakala
pada Silah mawsool tiada i’rab di situ.
4.2.3.6 Contoh Isim Mawsool dan Silah mawsool dari AQ:Yusof:23
ْ
‫ﺎ‬‰‫وراودﺗﻪ اﻟﺘﻲ ﻫﻮ ﰲ ﺑ ْﻴ‬- “Dan telah menggoda akan dia (Yusof) (oleh wanita) yang dia (Yusof) di
dalam rumahnya”(Surah Yusof)
ْ
‫راودﺗﻪ‬ - telah menggoda akan dia (si Yusof as) ←ini Fi’il dan maf’ul bih
‫( – اﻟﺘﻲ‬oleh wanita) yang ← ini Isim Mawsool yang menduduki tempat Fa’il
‫ﺎ‬‰‫ – ﻫﻮ ﰲ ﺑ ْﻴ‬dia (Yusof as) di dalam rumahnya ←ini Silah Mawsool yg dihubungkan kepada isim
mawsool.
4.2.3.7 Perhatikan di dalam contoh di atas, pemilihan isim mawsool tergantung pada dhomir yang
dimaksudkan (mesti berpadanan pada bilangan, gender, i’rab) dan di dalam contoh di atas dhomir
yang di maksudkan adalah seorang wanita yang mana Yusof tinggal di rumahnya maka dengan itu
isim mawsool ‫ اﻟﺘﻲ‬telah digunakan.

4.2.3.8 Semua isim mawsool adalah kaku (mabni) namun pengecualian untuk isim mawsool yang
berbilangan 2. Penampakan tanda i’rab kembali dapat dilihat:
ْ
Ketika Marfuk =‫اﻟﺘﺎن‬, ‫ا—ان‬ | Ketika Mansub atau Majrur = ‫اﻟﺘﲔ‬,‫ا— ْﻳﻦ‬
Applikasi dan Latihan: Isim Mawsool + Silah Mawsool
ۡ ۡ
.. ‫ﺻﺮٲط ٱ—ﻳﻦ أﻧﻌﻤﺖ ﻋﻠ ۡ‹ ۡﻢ‬
[yaitu] jalan orang-orang yang telah engkau beri nikmat atas mereka.. (Al-Fatihah:7)
‫ ﺻﺮٲط ٱ—ﻳﻦ‬- ‫ ٱ—ﻳﻦ‬adalah isim mawsool yang majrur sebab ia mudhofun ilaihi. ‫ ﺻﺮٲط‬di sini adalah mudhof nya
ۡ ۡ
‫”–أﻧﻌﻤﺖ ﻋﻠ ۡ‹ ۡﻢ‬telah engkau beri nikmat atas mereka”(Ayat ini adalah Silah mawsool kepada isim mawsool).
ْ ْ
..‫ ٱ—ﻳﻦ ءاﻣﻨﻮا وﻋﻤﻠﻮا ٱﻟﺼ ٰـﻠﺤ ٰـﺖ‬Ÿ•‫و‬
Dan sampaikanlah berita gembira kepada mereka yang beriman dan berbuat baik.. (Al-Baqarah:25)
‫ٱ—ﻳﻦ‬-Isim mawsool yang mansub sebab berperanan sebagai objek (maf’ul bih).
ْ ْ
‫“ –ءاﻣﻨﻮا وﻋﻤﻠﻮا ٱﻟﺼ ٰـﻠﺤ ٰـﺖ‬mereka beriman dan beramal soleh” – Ini adalah silah mawsool. Tiada I’rab di sini.
ْ ْ
ٓ —‫ﻜﱪوا إﻧﺎ ﺑﭑ‬
‫ى ءاﻣﻨ• ﺑﻪۦ ﻛ ٰـﻔﺮون‬ ‫ﻗﺎل ٱ—ﻳﻦ اﺳﺘ‬
Telah berkata orang-orang yang sombongkan diri: "Sesungguhnya kami dengan orang yang kamu beriman
dengannya, kami tak mempercayai."(Al-A’raf:76)

ْ ْ
‫ –ٱ—ﻳﻦ‬Isim mawsool marfuk sebab ia jadi fa’il. ‫اﺳﺘﻜﱪوا‬ ”orang2 yang sombong diri” –adalah silah mawsoolnya
‫ ٱ— ٓى‬- Isim mawsool majrur sebab duduk selepas huruf Jar ‘ba’. ‫ ءاﻣﻨ• ﺑﻪ‬- ‘kamu beriman dengannya’ adalah Silah
mawsool.
Soalan:
ۡ ۡ ْ
ٓ ‫وٱﺗﻘﻮا ٱﻟﻨﺎر ٱﻟﺘ‬
‫ﻰ أﻋﺪت ﻟﻠ„ ٰـﻔﺮﻳﻦ‬
Dan peliharalah dirimu dari api neraka, yang disediakan untuk orang-orang yang kafir (Ali-Imran: 131)
a. Gariskan yang mana satukah Isim mawsool.

b. Apakah I’rab isim mawsool tersebut?
c. Garis Silah mawsoolnya.
Kotak Cerakin: Contoh-contoh I’rab isim mawsool. Skip jika anda tidak faham.
ٌ
‫ ﻣﻀﺎف‬- ‫ﺻﺮاط‬ ‫ﺻﺮاط ٱ—ﻳﻦ‬
ٌ ۡ ۡ
‫إ ْﺳ ٌﻢ ﻣ ْﻮﺻ ْﻮل ﰲ ﻣﺤﻞ ﺟ ٍﺮ ﻣﻀﺎف إﻟ ْﻴﻪ‬- ‫ٱ—ﻳﻦ‬ .. ‫أﻧﻌﻤﺖ ﻋﻠ ۡ‹ ۡﻢ‬
ْ ْ ۡ ۡ ٌ ْ ۡ ۡ
‫ ﻣ ْﻮﺻ ْﻮل‬/‫اب ﺻ‬,‫ﺎ ﻣﻦ اﻹ‬£ ‫ " أﻧﻌﻤﺖ" ﻻ ﻣﺤﻞ‬/ْ ‫ و‬O‫ﺎض و ﻓﺎﻋ‬ ٍ ‫أﻧﻌﻤﺖ – ﻓﻌﻞ ﻣ‬
‫ ﺣ ْﺮف ﺟ ٍﺮ‬-m‫ﻋ‬
ْ
‫ﺪ ٱ—ﻳﻦ‬6‫ۡ – ﻣﺠﺮ ْو ٌر ﻋﺎ‬Œ
ٌ ْ
‫ﺎض و ﻓﺎﻋﻞ‬
ٍ ‫ – ﻓﻌﻞ ﻣ‬- ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻗﺎل ٱ—ﻳﻦ‬
ْ ْٓ ْ ۡ
" ‫ إ ْﺳ ٌﻢ ﻣ ْﻮﺻ ْﻮل ﰲ ﻣﺤﻞ رﻓ ٍﻊ ﻓﺎﻋﻞ " ﻗﺎل‬- ‫ٱ—ﻳﻦ‬ ‫اﺳﺘﻜﱪوا‬
ْ ً ٌ ْ ٌ ْ ْ ْ ۡ
ٌ ‫ ﻓ ْﻌ ٌﻞ ﻣﺎض ﻣ ْﺒﻨ‬- ْ‫ﻜﱪ ٓوا‬
‫ﺪ ٱ—ﻳﻦ‬6‫ْ ﻋﺎ‬Œ ‫ازا ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه‬ ‫ ﺿﻤﲑ ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ ﺟﻮ‬O‫ﻰ ﻋ اﻟﻀﻢ ﻓﺎﻋ‬ ٍ ‫اﺳﺘ‬
ْ ْ ْ
4.2.4 Isim Pertanyaan . Isim Istifham (‫)اﺳﻢ اﺳﺘﻔﻬﺎم‬
Berikut di bawah ini adalah senarai Isim-isim Istifham.
ْ ْ ْ ‫ﻟﻤ‬
‫ أ‬/ ‫ﻫﻞ‬ ‫ ﻣﺎ‬/ ‫ﻣﺎذا‬ ْ ‫ ﻣ‬/ ‫ﻦ ذا‬
‫ﻦ‬ ْ ‫ﻣ‬ ‫ أي‬/ ‫أﻳﺔ‬ ‫ﻣ ﺘﻰ‬ ‫أ ْﻳﻦ‬ ‫ﻒ‬
َ ‫ﻛﻴ‬َ ‫ﻛ ْﻢ‬
َ ‫ ﻟﻤﺎ‬/ ‫ﻟﻤﺎذا‬ ‫ﻟﻢ‬ ‫ﻦ‬
punya
apakah apa Siapa yang mana Kapan dimana bagaimana berapa mengapa kenapa
siapa
I’rab isim istfham adalah tergantung, iaitu tergantung kepada apakah fungsinya di dalam ayat. Untuk
menolong mengetahui fungsinya, cuba-cuba lihat kepada jawapannya. Sebagai contoh, jika ditanya “Siapakah
tuhan kamu”, dan jawapannya adalah Allah tuhan saya,
automatik kita notis bahawa ayat ini adalah ayat statement (jumlah ismiyyah). Dan kalimah Ladzul jajalah
Allah di sini membawa fungsi mubtada. Makanya Isim Istifham tadi adalah mubtada juga. Demikianlah
seterusnya.

4.3 Keanjalan Isim
Bab ini membincangkan penunjukan tanda I’rab Marfuk, Mansub dan Majrur bagi isim-isim.
Tidak semua isim menunjukkan kebolehan tanda-tanda Marfuk, Mansub dan Majrur sepertimana yang ditunjukkan
oleh jadual mudarrisun sebelum ini. Ada sesetengah isim penunjukkan tanda-tanda Marfuk, Mansub dan Majrurnya
terhad.
Penunjukkan tanda-tanda ini boleh dibahagikan kepada beberapa bahagian:
ٌ ْ
4.3.1 Sepenuhnya Anjal - Munsharif (‫)ﻣﻨﺼﺮف‬
Kumpulan Isim jenis ini berupaya menunjukkan tanda-tanda irab Marfuk atau Mansub atau Majrur dengan
ٌ ْ
jelas. Nama lainnya isim ini adalah isim mu’rab (‫ب‬D‫)ﻣ‬.
َ
ٌ
Contoh isim Munsharif seperti, ‫س‬ٍ ‫ ﻣﺪر‬, ‫ ﻣﺪر ًﺳﺎ‬, ‫ﻣﺪرس‬
4.3.2 Langsung tak Anjal atau kaku –Mabni
Kumpulan isim ini tidak berupaya menunjukkan perbezaan tanda i’rab antara I’rab Marfuk, Mansub dan
Majrur. Ketika marfuk, mansub atau majrur bentuk ejaannya adalah sama. Kumpulan isim jenis ini adalah:
i. Isim Mawsool yang singular (mufrad) dan plural (jamak). Isim mawsool yang berbilangan dua tidak
ْ
termasuk dalam kumpulan ini.
ii.
ْ
Isim Isyaroh ‫ إﺳﻢ اﻹﺷﺎرة‬yang singular (mufrad) & plural (Jamak). Isim Isyaroh yang berbilangan
dua tidak termasuk dalam kumpulan ini.
iii. Isim dhomir: Dhomir munfasil dan dhomir muttasil.
iv. Isim Istifham.
ْ ْ
4.3.3 Separa-Anjal - Ghairu munsharif (‫)ﻏﲑ ﻣﻨﺼﺮف‬
Kumpulan isim ini:
i. tidak menerima tanwin
ii. Bila berada di tempat Marfuk – ia menggunakan baris depan (dhommah) -¥
iii. Bila berada di tempat Mansub dan Majrur – ia guna baris atas (fathah) –¥
Berikut adalah kumpulan-kumpulan isim separa-anjal:
a. Semua nama-nama tempat adalah separa anjal kecuali nama tempat yang dibina oleh 3 huruf. Lihat
contoh di bawah:
Majrur Mansub Marfuk

Nama tempat < 3 huruf
‫ﺑﺎﻛ ْﺴﺘﺎن‬/‫ﻣﻜﺔ‬ ‫ﺑﺎﻛ ْﺴﺘﺎن‬/‫ﻣﻜﺔ‬ ‫ﺑﺎﻛ ْﺴﺘﺎن‬/‫ﻣﻜﺔ‬

(separa-anjal) Contoh:
Mekah/Pakistan
ْ ً ْ ْ
‫ﻋﺪ ٌن‬
Kecuali nama tempat yang
dieja dengan 3 huruf ‫ﻋﺪ ٍن‬ ‫ﻋﺪﻧﺎ‬
(sepenuh-anjal)

b. Semua nama orang bukan Arab adalah separa anjal. Kecuali nama bukan arab yang terbina dari 3
huruf, mereka adalah anjal. Lihat contoh jadual di bawah:
Majrur Mansub Marfuk
rْ ‫اﺑﺮاﻫ‬ rْ ‫اﺑﺮاﻫ‬ rْ ‫اﺑﺮاﻫ‬

Non Arab Name (separa-anjal)
ٍ ‫ﻧ ْﻮ‬
‫ح‬ ً ‫ﻧ ْﻮ‬
‫ﺣﺎ‬ ٌ ‫ﻧ ْﻮ‬
‫ح‬
Kecuali nama bukan Arab yang dieja
dengan 3 huruf (sepenuh-anjal)
ٌ
‫ﻣﺤﻤ ٍﺪ‬ ‫ﻣﺤﻤ ًﺪا‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ‬
Nama Arab (Anjal)
ْ ْ
c. Nama-nama untuk warna, contoh (merah) ‫ﺮ‬€‫ أ‬, ‫ﺮآء‬€
ْ ْ
d. Nama-nama yang diguna untuk perbandingan, contoh ‫( اﺣ„ﻢ‬lebih bijak) ,‫( اﻛﱪ‬lebih besar)
e. Anggota badan yang cacat.Contoh ‫( اﺑ„ﻢ‬bisu)

ْ
f. Jamak Taksir yang mempunyai alif di pertengahan seperti ‫ ﻣﺴﺎﺟﺪ‬, ‫ﻓﺎﺗ ْﻴﺢ‬,‫ ﻣﻨﺎزل‬.
Acuannya :
‫ﻓﻌﺎﻟﻞ‬ ‫ﻓﻌﺎﻟ ْﻴﻞ‬ ‫أﻓﺎﻋﻞ‬ ‫ﺗﻔﺎﻋ ْﻴﻞ‬ ‫أﻓﺎﻋ ْﻴﻞ‬ ‫ﻣﻔﺎﻋﻞ‬ ‫ﻣﻔﺎﻋ ْﻴﻞ‬ ‫ﻓﻮاﻋﻞ‬
Perhatian: Isim-isim dari c. hingga f. boleh menerima baris bawah semula sekiranya hadir alif lam
atau ia berada di posisi mudhof.
Contoh AQ2:187. Lihat Jamak taksir ghairu munsarif kembali menerima baris bawah apabila alif lam.
ْ
‫وأﻧ•ْ ﻋﺎﻛﻔﻮن ﰲ اﻟﻤﺴﺎﺟﺪ‬
ْ ْ
Kotak Cerakin: Contoh I’rab isim ghoiru munshorif
‫ ﺟ ٌﺮ و ﻣﺠﺮو ٌر‬- ‫ﺑﺒﻄﻦ‬ ‫ﺑﺒﻄ ﻦ ﻣ ﻜ ﺔ‬

ٌ ْ
‫ ﻣﻀﺎف‬- ‫ﺑﻄﻦ‬
ْ ْ ْ ‫ﺎف إﻟ ْﻴﻪ ﻣﺠﺮو ٌر وﻋﻼﻣﺔ ﺟﺮه ﻓ ْﺘﺤ ٌﺔ ﻷﻧﻪ ﻣ‬
ٌ
‫ﻦ إ ْﺳﻢ ﻏﲑ ﻣﻨﺼﺮ ٍف‬ ‫ﻣﻜﺔ –ﻣﻀ‬
ْ ْ ْ ْ
4.3.4 Isim Lima (‫ﺎء اﻟﺨﻤﺴﺔ‬.‫)اﻻ‬
ٌ ٌ
Isim 5 yang dimaksudkan di sini adalah Bapa (‫)اب‬, Mulut (‫ )ﻓ ٌﻢ‬, Saudara (‫)اخ‬, Brother In-Law (‫)ﺣ ٌﻢ‬, Punya
ْ
(‫)ذو‬. Isim 5 ini, ketika berada di tempat mudhof ia memberikan penunjukan i’rab yang berbeza dari isim-
isim yang lain, iaitu ia:
i. marfuk dengan hujung tambah ‫و‬
ii. mansub dengan hujung tambah ‫ا‬
iii. majrur dengan hujung tambah ‫ي‬

Perhatikan perbezaan I’rab Isim 5 di bawah ketika biasa dan ketika mudhof:
Ketika Ketika Ketika Ketika

Perkataan Perkataan I’rab
Biasa Mudhof Biasa Mudhof
ٌ ‫ا‬
‫ب‬ ‫اﺑ ْﻮ‬ ‫ﻓ ٌﻢ‬ ‫ف‬ Marfuk
ً ً
Bapa ‫اﺑﺎ‬ ‫اﺑﺎ‬ mulut ‫ﻓﻤﺎ‬ ‫ﻓﺎ‬ Mansub
‫ب‬ ٍ ‫ا‬ •‫ا‬ ‫ﻓ ٍﻢ‬ ‫ﰲ‬ Majrur
ٌ
‫اخ‬ ‫اﺧ ْﻮ‬ ‫ﺣ ٌﻢ‬ ‫ﻮ‬€ Marfuk
ً ً
Saudara ‫اﺧﺎ‬ ‫اﺧﺎ‬ In-Law ‫ﺎ‬€ ‫ﺎ‬€ Mansub
ٍ ‫ا‬
‫خ‬ ¨‫ا‬ ‫ﺣ ٍﻢ‬ ‫ﻲ‬€ Majrur
‫ذ ْو‬
Punya/
pemilikan/ Marfuk
possessor-
‫ذا‬
of.
Mansub
Selalunya
Mudhof
(never
standalone)
‫ذي‬ Majrur
Kotak Cerakin: Contoh I’rab Isim lima

ْ ْ ٌ ‫ﻗﺎل – ﻓ ْﻌ ٌﻞ ﻣﺎض ﻣ ْﺒﻨ‬
‫ﻰ ﻋ اﻟﻔﺘﺢ‬ ٍ Œ ‫ﻗﺎل أﺑ ْﻮ‬
ْ ْ ْ ‫ع وﻋﻼﻣﺔ رﻓْﻌﻪ ﺿﻤ ٌﺔ ﻷﻧﻪ ﻣ‬ ٌ ْ ْ ٌ
‫ﻦ إ ْﺳﻢ اﻟﺨﻤﺴﺔ‬ ‫أﺑ ْﻮ – ﻓﺎﻋﻞ ﻣﺮﻓﻮ‬
ٌ ْ
‫ﺐ و ﺟ ٍﺮ ﻣﺠﺮ ْو ٌر ﻣﻀﺎف إﻟ ْﻴﻪ‬ ْ ْ ْ
ٍ ‫ ﺿ ﻤ ﲑ ﻧﺼ‬- Œ
4.3.5 Isim yang berakhir dengan alif
Isim yang berakhir dengan alif terbahagi kepada 2:
i. Isim yang diakhiri dengan alif lazim dan baris huruf sebelumnya mesti berbaris atas (fathah).
ْ ْ
Kumpulan isim ini juga dipanggil sebagai ISIM MAQSUR ‫اﻟﻤﻘﺼﻮر‬. Contohnya: ©‫ﻣﻮ‬
Marfuk/ Mansub/ Majrur ©‫ﻣﻮ‬
ii. Isim yang diakhiri dengan huruf ya lazim dan baris huruf sebelumnya mesti berbaris bawah
(kasrah). Kumpulan isim ini juga dipanggil sebagai ISIM MANGQUS ‫اﻟﻤﻨﻘﻮص‬
ْ ْ
ْ
Marfuk ‫اﻟﻘﺎﺿﻰ‬ ‫ﺎض‬
ٍ ‫ﻗ‬
ْ
Mansub ‫اﻟﻘﺎﺿﻰ‬ ‫ﻗﺎﺿﻴًﺎ‬
ْ
Majrur ‫اﻟﻘﺎﺿﻰ‬ ‫ﺎض‬
ٍ ‫ﻗ‬

Kotak Cerakin: I’rab berkenaan isim mangkus dan maqsur. Boleh skip kalau tak paham.
ْ ْ
‫ﻣﻦ – ﺣ ْﺮف ﺟ ٍﺮ‬ ‫ﻦ ﻣ ﺼﻄﻔ ﻰ‬ ‫ ﻣ‬..
ْ ْ ْ ْ ْ ‫ ٌة ﻣﻘ ْﺪر ٌة ﻷﻧﻪ ﻣ‬bْ ‫ﻣ ْﺼﻄﻔﻰ – ﻣ ْﺠﺮ ْو ٌر وﻋﻼﻣﺔ ﺟﺮه ﻛ‬
‫ﻦ إﺳﻢ اﻟﻤﻔ ْﺮد اﻟﻤﻘﺼ ْﻮر‬
ْ ْ ْ
O‫ﻰ ﻋ اﻟﺴﻜ ْﻮن ﻻﺗﺼﺎل ﺿﻤﲑاﻟﺮﻓﻊ اﻟﻤﺘﺤﺮك ت ﻓﺎﻋ‬ ٌ ‫ﻓ ْﻌ ٌﻞ ﻣﺎض ﻣ ْﺒﻨ‬- ‫رأ ْﻳﺖ‬ ‫رأ ْﻳﺖ ﻗﺎﺿﻴًﺎ‬
ٍ
ْ ْ ْ ‫ب وﻋﻼﻣﺔ ﻧ ْﺼﺒﻪ ﺿﻤ ٌﺔ ﻣﻘ ْﺪر ٌة ﻷﻧﻪ ﻣ‬ٌ ‫ﻗﺎﺿﻴًﺎ – ﻣ ْﻔﻌ ْﻮ ٌل ﺑﻪ ﻣ ْﻨﺼ ْﻮ‬
‫ﻦ إ ْﺳﻢ اﻟﻤﻨﻘ ْﻮص‬
ٌ
‫ب – ﺣ ْﺮف ﺟ ٍﺮ‬ ‫ﺑﻘﺎﺿﻰ‬
ْ ْ ْ ‫ ٌة ﻣﻘ ْﺪر ٌة ﻷﻧﻪ ﻣ‬bْ ‫ﻗﺎﺿﻰ – ﻣ ْﺠﺮ ْو ٌر وﻋﻼﻣﺔ ﺟﺮه ﻛ‬
‫ﻦ إ ْﺳﻢ اﻟﻤﻨﻘ ْﻮص‬
ٌ ْ
4.4 Kespesifikan Isim (Isim umum/‫ ﻧﻜﺮة‬vs Isim spesifik/‫ﻓﺔ‬D‫) ﻣ‬
ٌ
Bab ini membincangkan isim-isim makrifah. Secara umumnya semua isim dianggap sebagai umum (‫ﻧﻜﺮة‬/nakirah)
sehinggalah datang sebab-sebab yang menjadikan ianya makrifah maka barulah ia menjadi spesifik
ْ
(‫ﻓﺔ‬D‫ﻣ‬/makrifah). Ada 7 sebab yang menjadi sesuatu perkataan makrifah:
ْ ْ
4.4.1 Perkataan yang hadir ‫ ال‬seperti ‫اﻟ„ﺘﺎب‬, ‫اﻟﻤ ْﺴﻠﻤ ْﻮن‬
ْ ٌ
4.4.2 Nama orang (‫ )اﺳ ﻢ ﻋﻠﻢ‬seperti ‫ﺸﺔ ﻣﺤﻤﺪ‬6‫ﻣ ْﻮ© ﻋﺎ‬
4.4.3 Gantinama (‫ﺮ‬6‫ )ﺿﻤﺎ‬seperti: Saya, awak, Dia, Kamu, Mereka, nya, Ia, Kita, dan seumpamanya
ْ ْ ْ
4.4.4 Kata tunjuk (‫ﺎء اﻻﺷﺎرة‬.‫)اﻻ‬
ْ ْ ْ ْ ْ
4.4.5 Kata hubung ‘Yang’ («‫ﺎء اﻟﻤﻮ ﺻﻮ‬.‫)اﻻ‬
ْ ٌ
4.4.6 Idofah (‫ )اﺿﺎﻓﺔ‬yang mudhofu ilahi -nya (‫ )ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ‬adalah salah satu dari yang di atas.
ْ
4.4.7 Nama-nama yang diseru (‫ )اﻟﻤﻨﺎدى‬seperti !u‫ﻳﺎﻣﺤﻤﺪ! ﻳﺎو‬
4.5 Gender Isim
Bab ini membincangkan gender isim. Secara umumnya semua isim dianggap bergenderkan maskulin (muzakkar)
sehinggalah datang sebab-sebab yang dapat menjadikan iannya ianya feminin (muannas) maka barulah isim
tersebut dianggap feminin.
Berikut adalah sebab-sebab yang menjadikan sesuatu isim sebagai feminin:
ٌ
4.5.1 Isim yang secara biologinya perempuan seperti ibu (ٌ‫)ام‬, kakak (‫)اﺧﺖ‬.
4.5.2 Isim di mana hujung-ejaan berakhir dengan ‫ ة‬atau ‫( آء‬hanya untuk warna) dan ‫( ى‬hanya untuk superlatif
atau gambaran kualiti tertinggi atau gelaran) adalah feminin.

Contoh-contoh Isim berakhir dengan ‫ ة‬atau ‫ آء‬dan ‫ى‬
‫ة‬ Hanya untuk warna ‫آء‬ Hanya untuk superlative ‫ى‬
ٌ ْ ْ
‫ﺔ‬€‫ ر‬Rahmat ‫ ﺻﻔﺮآء‬Kuning ‫ اﻟ„ﱪى‬Besar
ٌ ْ Merah ْ
‫ ﺻﻼة‬doa/solat ‫ﺮآء‬€ ‫ اﻟﺼ¬ى‬Kecil
ٌ ْ
‫ ﻋﺒﺎدة‬Ibadah ‫ ﺳ ْﻮدآء‬Hitam ‫ اﻟﻌﻈﻤﻰ‬Great
Pengecualian: Sesetengah nama lelaki yang berakhir dengan ‫ ة‬contohnya ‫ﺰة‬€, ‫أﺳﺎﻣﺔ‬, ‫ﻣﻌ ﺎوﻳﺔ‬, nama-
nama ini tetap maskulin.

ٌ ٌ ٌ ْ ٌ ْ
4.5.3 Isim anggota badan yang berpasangan seperti bibir (‫)ﺷﻔﺔ‬, telinga (‫)اذن‬, kaki (‫)رﺟﻞ‬, mata (‫)ﻋﲔ‬, ankle
ْ
ٌ ‫)ﻛﻌ‬, bahu (‫ﺐ‬ ْ
ٌ ‫ )ﻣﻨﻜ‬dan seumpamanya. Semua isim ini adalah feminin. Gender untuk bibir dan kepala
(‫ﺐ‬
ٌ
(‫ )راس‬adalah maskulin kerana ianya tidak berpasangan.
ٌ
4.5.4 Isim Jamak Tidak Beraqal seperti ‫ﻮات‬., ‫ ﻣﺴﺎﺟﺪ‬kesemuanya dianggap feminin.
4.5.5 Isim Jamak Taksir Beraqal boleh dianggap sebagai maskulin atau feminin.
4.5.6 Contoh dari Al-Quran:
ٌ ْ ٌ
‫( – ﻗﺪ ﺟﺎءﻛ ْﻢ رﺳﻞ‬3:183) ‫ ﺟﺎء‬digunakan kerana ‫ رﺳﻞ‬jamak taksir beraqal di sini adalah maskulin
ْ ْ ْ
‫ ْﻢ رﺳﻠﻨﺎ‬-‫(–ﻟﻘﺪ ﺟﺎء‬5:32)-‫ ﺟﺎءت‬digunakan kerana ‫ رﺳﻞ‬jamak taksir beraqal di sini feminin
4.5.7 Pembahagian isim jamak dan padanan gender mereka.
Jamak
BerAqal Tidak BerAqal
Taksir Salim Semua Isim Jamak (Salam &
Taksir)
ٌ ْ ْ ٌ
ٌ‫‚ﺴﺎء‬ ٌ ‫ﻮات‬. ‫ﻣﺴﺎﺟﺪ‬
Contoh ‫ر ﺳﻞ‬ ‫ﻣﺆﻣﻨﲔ‬ ‫ﻃﺎﻟﺒﺎت‬
Salim Taksir
Layan ia sebagai singular
feminin, she (‫ )ﻫﻲ‬atau Layan ia sebagai she (‫)ﻫﻲ‬

Layan ia Layan is sebagai
Bilangan
sebagai Jamak Jamak &
& Gender
Jamak macam biasa ikut & Maskulin Feminin Singular & Feminin
gender masing2

ْ ْ
4.5.8 Nama-nama tempat yang khusus seperti Makkah (‫)ﻣﻜﺔ‬, America (‫)اﻣﺮﻛﺎ‬, Mesir (‫ )ﻣﺼﺮ‬dan Morocco
ْ
(‫)اﻟﻤ¬ب‬. Semuanya ini feminin.
4.5.9 Isim-isim tertentu dianggap feminin kerana orang arab telah menetapkan sebegitu. Isim-isim ini dipanggil
ٌ
ٌ ‫ﺎﻋ‬. ‫ﺚ‬
‫ﻲ‬ ‫ ﻣﺆﻧ‬iaitu:
ْ ْ ْ
‫( ﺣ ْﺮب‬perang), ‫ﺎء‬. (langit), ‫( ®ﺲ‬matahari), ‫( ﻧﻔﺲ‬jiwa), ‫( ﻧﺎر‬api), ‫( دﻟﻮ‬baldi), ‫( ﺳﺒﻴﻞ‬jalan),
ْ (bumi/tanah), ‫( ر ْﻳﺢ‬angin), ‫( ﺑ ْﺌﺮ‬kolam), ‫( دار‬rumah), ‫( ﻛﺄْس‬cawan), ‫ﺮ‬° (arak) , ±‫( ﺟﻬ‬jahanam) ,

‫ارض‬
‫( ﻋﺼﺎ‬tongkat).
5. Mengenal Huruf
Sebelum ini ada disebut beberapa huruf seperti Huruf Jar dan Inna dan rakan-rakannya, berikut di bawah adalah huruf-
huruf yang lainnya. Semua huruf adalah mabni.
Nama Huruf kata Arti kata Arti kata arti Fungsi/Komen
‫و‬ Dan ‫ف‬ maka † Kemudian

Huruf ini menjadikan i’rab
Huruf Athaf ْ kalimah selepasnya
5.1
(Penghubung) ‫ﺑﻞ‬ Sebaliknya ‫ﻻ‬ tidak ‫ﻟ„ ﻦ‬ akan tetapi mengikuti i’rabkalimah
sebelumnya. Athaf juga
‫ا ْو‬ ‫ا ْم‬
apply pada isim dan Fi'il
‫اﻣﺎ‬ atau ‫ﺣ ﺘﻰ‬ sehingga
Huruf ini bersama-sama

dengan jumlah selepasnya
dianggap macam satu isim.
Kelebihannya, bila dengan
bahawa bahawasanya
jumlah maka lebih
ْ
apa
‫أن‬ ‫أن‬ ‫ﻣﺎ‬
maklumat blh dimasukkan
5.2 Mashdar *masuk pada *masuk pada
seperti Fa’il dan Maf’ul,
Jumlah Jumlah
mubtada’ & khabar. Dan
Fi’liyyah Ismiyyah
oleh kerana ia macam-satu-
isim maka ia boleh duduk
di tempat-tempat seperti
Fa’il, Khabar, maf’ul dll
Masuk pada isim. I’rab isim selepasnya
bergantung pada keadaan. Isim tersebut
‫إﻻ‬
boleh jadi ditempat penafian atau Badal
5.3 Pengecualian bermaksud kecuali
atau Fa’il atau Maf’ul bih. Jika duduk
ditempat penafian I’rabnya adalah
mansub
‫ﻟ ﻤﺎ‬ ْ ْ ‫ﻣ‬
‫ﻟ ْﻢ‬
mengandungi
5.4 Nafi ‫ﻻ‬ ‫ ان‬dan ‫ﻦ‬ maksud menafikan Ada satu lagi jenis ‫ ﻻ‬iaitu
belum

‫ﻻ‬
*hanya jika
ada lil-jinsi yang masuk
depannya ‫إﻻ‬
pada isim. Maksudnya
ْ ‫ﻟ‬ ‫أﻻ‬
“Tiada” & digunakan as
‫ﻣﺎ‬ ‫ﻦ‬ strong negate. Kesannya
tidak i’rab isim yang dinafikan
Tidak akan tadi jadi mansub dan guna
akan
satu baris sahaja.
Seperti ‫ﻻ ر ْﻳﺐ‬
ْ
5.5 Jawab ‫ﻧ ﻌﻢ‬ sebaliknyam‫ﺑ‬ ‫اﺟﻞ‬ ‫اي‬ bermaksud 'ya' menjawab pertanyaan
ْ
5.6 Tafsir ‫اي‬ Yakni Mentafsirkan/menjelaskan
Huruf Seruan
‫ﻳﺎ‬ ‫ﻫﻴﺎ‬ ‫اﻳﺎ‬ ‫ا‬
bermaksud menyebabkan isim yg
5.7 Seruan
'Wahai'/’Hai’. diseru tidak boleh ada
tanwin (mostly)
‫ﻗﺪ‬bila masuk pd Fi’il

5.8 Penjarangan ‫رب‬ Kadang mudhorik+ ‫ﻗﺪ‬ Kadang2
madhi maka jadi
“sesungguhnya”
‫ﺳ ْﻮف‬
Memasa-
‫س‬
Masuk pada Fi’il Mudhorik
5.9 depankan Akan akan (jauh)
sahaja
Fi'il
‫ﻫﺎ‬ ‫اﻻ‬ ‫اﻣﺎ‬

Tarik
5.10 Ha!/Ingatlah Ketahuilah ingatlah Makna lain ‘ketahuilah’
Perhatian
‫ل‬ ‫و‬
"Permulaan cerita
5.11 Permulaan
baru"
waw bertujuan
Waw walhal,
‫و‬
menegaskan atau
5.12 memberitahu sedangkan,
menerangkan ayat
hal keadaan padahal
sebelumnya
‫ا‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ﻫﻞ‬ •‫أ‬

Bagaimana
5.13 Pertanyaan Adakah/kah
/dari mana
‫ان‬ Jika ‫ﻟﻮ‬ Jika ‫اذا‬ apabila Menyebabkan

pembentukan dua ayat
5.14 Syarat
selepasnya iaitu ayat syarat
‫ﻟ ﻤﺎ‬ Tatkala/ketika + ayat jawab
5.15 Perincian ‫أﻣﺎ‬ Adapun Tujuannya memerincikan
‫ﻟ ْﻮﻻ‬ ‫ﻟ ْﻮﻣﺎ‬
Menunjukkan tercegahnya
5.16 Imtina’ jika tidak jika tidak jawab kerana tidak
terpenuhi syarat
‫ﻟ ْﻮﻻ‬ ‫ﻟ ْﻮﻣﺎ‬
Untuk menganjurkan/
jika tidak jika tidak Kebiasaannya duduk menyuruh. Tahdhidh dapat
5.17 Tahdhidh didepan ayat dgn dikenali dgn Isim atau fi’il
‫أﻻ‬
Kenapa nada pertanyaan. yang duduk depannya
tidak/Tidakkah tidak berubah i’rabnya.
5.18 Qashar ‫اﻧﻤﺎ‬ Hanyasanya ‫أﻧﻤﺎ‬ hanyasanya meringkas makna
‫ل‬
kerana (li Berkerja macam lam huruf Jar, dan hanya
5.19 Kerana
taklil) masuk pada isim masdar makrifah

Applikasi dan Latihan: Mengesan Huruf
Contoh-contoh Huruf di dalam surah Al-Munafiqoon 1-4.
ْ
Huruf Lam ‫ اﻟﻤﺰﺣﻠﻘﺔ‬Terjemahannya = benar-benar. Untuk kenal lam Ini Dhorof
zaman (masa)
‫ اﻟﻤ ْﺰﺣﻠﻘﺔ‬ialah ada huruf Inna/Anna
bersyarat. Ia
di sebelumnya & ia bukan Lam huruf Jar bukan huruf
tapi isim
mabni.
Huruf Inna. Terjemahan =
ۡ
r‫ ٰـﻦ ٱﻟﺮﺣ‬€‫• ۡﺴﻢ ٱﷲ ٱﻟﺮ‬
Terjemahan = apabila
Sungguh/
Sesungguhnya
ْ ْ ۡ
Huruf waw
ۡ
‫إذا ﺟﺂءك ٱﻟﻤﻨ ٰـﻔﻘﻮن ﻗﺎﻟﻮا ‚ﺸﻬﺪ إﻧﻚ ﻟﺮﺳﻮل ٱﷲۗ وٱﷲ ﻳﻌﻠﻢ‬
(dan)
Huruf Jar. Isim
bertujuan
selepas I’rabnya
mencelah
ْ
majrur
ْٓ ۡ ْ ‫اﻻﻋﱰاض‬
‫( ٱﺗﺨﺬوا‬١) ‫ﺸﻬﺪ إن ٱﻟﻤﻨ ٰـﻔﻘﲔ ﻟ„ ٰـﺬﺑﻮن‬ƒ ‫إﻧﻚ ﻟﺮﺳﻮ ۥ وٱﷲ‬
Huruf Nafi (tujuannya
hanyalah
ۡ ْ ْ
‫ ْﻢ ﺳﺂء ﻣﺎ ﻛﺎﻧﻮا ﻳﻌﻤﻠﻮن‬n‫ ْﻢ ﺟﻨ ًﺔ۬ ﻓﺼﺪوا ﻋﻦ ﺳﺒﻴﻞ ٱﷲ إ‬µ‫أ ۡﻳﻤ ٰـ‬
Di sini huruf Jar ‘ba‘ mencelah dan
di ikuti dengan huruf dalam kes di
sini
‫ ﺑﺄن‬yang
ْ ْ
‘anna‘ jadi menjadikan
ۡ
‫ ْﻢ ءاﻣﻨﻮا † ﻛﻔﺮوا ﻓﻄﺒﻊ ﻋ ٰ ﻗﻠﻮ‡ ْﻢ ﻓˆ ﻻ‬n‫( ذٲﻟﻚ ﺑﺄ‬٢)
kalimah
bermaksud kerana selepasnya
tidak lagi
ْ ۡ ۡ ‫ ۡﻢ ﺗ ۡﻌﺠﺒﻚ أ‬‰‫( ۞ و إذا رأ ۡﻳ‬٣) ‫ﻳ ۡﻔﻘﻬﻮن‬
senada
‘thumma’ ‫ﺟﺴﺎﻣˆ و إن ﻳﻘﻮﻟﻮا‬ dengan
(kemudian), ‘fa’ kalimah
(maka) => Huruf sebelumnya.
ۡ ٌ ٌ ‫ ْﻢ ﺧﺸ‬n‫ ۡﺴﻤ ۡﻊ ﻟﻘ ۡﻮﻟˆۖۡﻛﺄ‬Š
‫ﺐ۬ ﻣﺴﻨﺪة۬ۖ ﻳﺤﺴﺒﻮن ﻛﻞ ﺻ ۡﻴﺤ ٍﺔ‬
Athaf
Huruf Amil jazam ‘In‘ Huruf Jar.
ۡ ٰ ۡ
Perhatikan
ۡ ‫ٱﻟﻌﺪو ﻓ‬
‫ۡ ﻗ ٰـﺘﻠˆ ٱﷲۖ أ‬Œ‫ﭑﺣﺬ ۡر‬ Œ ‫ﻋﻠ ْ‹ ْﻢ‬
bermaksud Jika
(٤)‫• ﻳﺆﻓﻜﻮن‬ isim selepas
I’rab majrur
‘fa’ ‫اﻟﻔﺼﻴﺤﺔ‬
Isim Istifham.
Di sini huruf Jar ‘kaf‘di ikuti
Ini bukan Huruf
- menjelaskan dengan huruf ‘anna‘ jadi ‫ﻛﺄن‬
yang bermaksud ‘seumpama’
atau ‘seperti’

6. Mengenal Fi’il
6.1 Fi’il (Aksi)
6.1.1 Kalimah Fi’il dapat dikenali melalui wazan (‫)وزن‬. Wazan bermaksud timbangan. Namun di sini wazan boleh
dimaksudkan dengan acuan atau pola ejaan kalimah.
ٌ
6.1.2 Setiap Fi’il telah tersedia di dalamnya Fa’il (‫ )ﻓﺎﻋﻞ‬dan Fa’ilnya samada dhomir muttasil atau dhomir yang
ٌ ْ
tersembunyi (‫)ﻣﺴﺘﱰ‬.
ٌ ْ ٌ ْ
6.1.3 Ada 3 Fi’il utama iaitu fi’il Madhi (‫ﺎض‬
ٍ ‫ﻣ‬ ‫ )ﻓﻌﻞ‬iaitu perbuatan masa lampau, fi’il Mudhorik ( ‫)ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎرع‬
iaitu perbuatan sedang berlaku atau akan berlaku iaitu dan fi’il Amar (‫ )ﻓﻌﻞ أﻣﺮ‬iaitu kata perintah.
ْ ْ
6.1.4 Berikut di bawah jadual tasrif (‫ )ﺗﺼﺮﻳﻒ‬fi’il madhi, mudhorik, amar serta fa’il-fail yang tersembunyi di
dalamnya.
Fa’il-fail yang melekat atau tersembunyi di dalam Fi’il-fi’il Madhi, Amar dan Mudhorik
Jari kelingking tangan
Ibu Jari Jari telunjuk tangan kanan Jari tengah tangan kanan Jari manis tangan kanan
kanan
Kami Saya
(2F<) (2F) (F) (2M<) (2M) (M) (2F<) (2F) (F) (2M<) (2M) (M)
‫َﻧﺤﻦ‬ ‫اﻧ ﺎ‬ ‫اﻧﺘﻦ‬ ‫اﻧﺘﻤﺎ‬ ‫ا ﻧﺖ‬ ‫اﻧﺘﻤﺎ‬ ‫ا ﻧﺖ‬ ‫ﻫﻦ‬ ‫ﻫﻤﺎ‬ ‫ﻫﻲ‬ ‫ﻫﻤﺎ‬ ‫ﻫﻮ‬
Fi’il Madhi (fi’il madhi kesemuanya mabni) – ada 14
Fi’il Mudhorik marfuk (atau rafak). Tanda Rafak baris depan dan hujung ada Nun – ada 14
‫ﻧﻔﻌﻞ‬ ‫أﻓﻌﻞ‬ ‫ﺗﻔﻌﻠﻦ‬ ‫ﺗﻔﻌﻼن‬ ‫ﺗﻔﻌﻠﲔ‬ ‫ﺗﻔﻌﻠ ْﻮن‬ ‫ﺗﻔﻌﻼن‬ ‫ﺗﻔﻌﻞ‬ ‫ﻳﻔﻌﻠﻦ‬ ‫ﺗﻔﻌﻼن‬ ‫ﺗﻔﻌﻞ‬ ‫ﻳﻔﻌﻼن ﻳﻔﻌﻠ ْﻮن‬ ‫ﻳﻔﻌﻞ‬
Fi’il Amar (fi’il amar kesemuanya mabni) – ada 6 sahaja
6.1.5 Contoh:
‫ – ﻓﻌﻞ‬Dia telah buat | ‫ – ﻓﺘﺢ‬Dia telah buka (Dalam contoh ini Fi’il = telah buka dan Fa’il = dia)
ْ ْ
‫ – ﻳﻔﻌﻠ ْﻮن‬kamu sedang buat | ‫ – ﻳﻔﺘﺤ ْﻮن‬mereka sedang buka (Di sini Fa’il = sedang buka & Fa’il = mereka)
ْ ْ ْ
‫ – اﻓﻌﻠﻮا‬Buatlah oleh kamu!.. | ‫ – اﻓﺘﺤﻮا‬Bukalah oleh kamu!.. (Di sini Fa’il= bukalah dan Fa’il = kamu)
6.2 Wazan Fi’il . (Morfologi kalimah)
6.2.1 Kalimah Fi’il berasal dari:
• fi’il Madhi 3 huruf ‫ ﻓﻌﻞ‬atau
ْ
• fi’il Madhi 4 huruf ‫( ﻓﻌﻠﻞ‬di mana lam pertama dan lam kedua tidak semestinya sama)
6.2.2 Dan daripadanya berubah boleh kepada kalimah-kalimah lain dengan fungsi yang berbeza.
6.2.3 Untuk memahami gambaran fungsi-fungsi perubahan kalimah, sila bayangkan scenario berikut:

form -> reform, inform, information, perform, performance, informative dan lain-lain lagi
Pada contoh form di atas menunjukkan bagaimana perkataan bahasa inggeris berubah daripada perkataan
asal berubah kepada beberapa contoh perkataan lain dengan maksud yang berbeza.
Maka demikianlah wazan, ia memperihalkan perubahan-perubahan kalimah dari keadaan asal kepada
kalimah-kalimah yang lain dengan maksud-maksud yang berbeza.
6.2.4 Di bawah adalah jadual wazan fi’il-fi’il dan perubahan-perubahannya. Baca jadual dari kanan ke kiri.
Isim Fi’il Fi’il Fi’il

Ejaan asal +
Masdar Amr Mudhorik Madhi Wa
huruf-huruf
Sedang/akan zan
Perbuatan Buatlah Buat tambahan
buat
ْ ْ ْ
‫اﻓﻌﻞ‬ ‫ﻳﻔﻌﻞ‬ ‫ﻓﻌﻞ‬ 1a
ْ ْ ْ
Ada banyak ‫اﻓﻌﻞ‬ ‫ﻳﻔﻌﻞ‬ ‫ﻓﻌﻞ‬ 1b
Dibina dengan 3
ْ ْ ْ
variasi antara-
huruf sahaja
‫اﻓﻌﻞ‬ ‫ﻳﻔﻌﻞ‬ ‫ﻓﻌﻞ‬
nya:
ْ ْ ْ
‫ﻓﻌﻼ ًﻣﻔﻌ ًﻼ ﻓﻌﻼﻧًﺎ‬
1c
ْ ْ ْ
Untuk lihat
Sila rujuk ‫اﻓﻌﻞ‬ ‫ﻳﻔﻌﻞ‬ ‫ﻓﻌﻞ‬ 1d perbezaan sila
lihat pada baris
kamus untuk ْ ْ ْ
masdarnya ‫اﻓﻌﻞ‬ ‫ﻳﻔﻌﻞ‬ ‫ﻓﻌﻞ‬ 1e huruf ‫ع‬
yang lebih tepat
ْ ْ ْ
‫اﻓﻌﻞ‬ ‫ﻳﻔﻌﻞ‬ ‫ﻓﻌﻞ‬ 1f
ْ
ً/‫ ﺗ ْﻔﻌ‬/‫ﺗ ْﻔﻌ ْﻴ ًﻼ‬ ‫ﻓﻌﻞ‬ ‫ﻳﻔﻌﻞ‬ ‫ﻓﻌﻞ‬ 2
ً ْ
ً /‫ ﻣﻔﺎﻋ‬/‫ﺎﻻ‬ ‫ﻓﻌ‬ ‫ﻓﺎﻋﻞ‬ ‫ﻳﻔﺎﻋﻞ‬ ‫ﻓﺎﻋﻞ‬ 3
3 huruf + 1
huruf
ً ْ ْ ْ ْ ْ
‫اﻓﻌﺎﻻ‬ ‫أﻓﻌﻞ‬ ‫ﻳﻔﻌﻞ‬ ‫أﻓﻌﻞ‬ 4*
ْ
‫ﺗﻔﻌ ًﻼ‬ ‫ﺗﻔ ﻌ ﻞ‬ ‫ﻳﺘﻔﻌﻞ‬ ‫ﺗﻔ ﻌ ﻞ‬ 5
ْ
‫ﺗﻔﺎﻋ ًﻼ‬ ‫ﺗﻔﺎﻋﻞ‬ ‫ﻳﺘﻔﺎﻋﻞ‬ ‫ﺗﻔﺎﻋﻞ‬ 6
ً ْ ْ ْ ْ ْ
‫اﻧﻔﻌﺎﻻ‬ ‫اﻧﻔﻌﻞ‬ ‫ﻳﻨﻔﻌﻞ‬ ‫اﻧﻔﻌﻞ‬
3 huruf + 2
7
huruf
ً ْ ْ ْ ْ ْ
‫اﻓﺘﻌﺎﻻ‬ ‫اﻓﺘﻌﻞ‬ ‫ﻳﻔﺘﻌﻞ‬ ‫اﻓﺘﻌﻞ‬ 8
ً ْ ْ ْ ْ
‫اﻓﻌﻼﻻ‬ ‫اﻓﻌﻞ‬ ‫ﻳﻔﻌﻞ‬ ‫اﻓﻌﻞ‬ 9
ْ ْ ْ ْ ْ
‫ا ْﺳﺘﻔﻌﺎﻻ‬ ‫ا ْﺳﺘﻔﻌﻞ‬ ‫ ْﺴﺘﻔﻌﻞ‬ƒ ‫ا ْﺳﺘﻔﻌﻞ‬
3 huruf + 3
10
huruf
ً ْ ْ ْ ْ ْ ْ
‫ ﻓﻌﻼﻻ‬/ً /‫ﻓﻌﻠ‬ ‫ﻓﻌﻠﻞ‬ ‫ﻳﻔﻌﻠﻞ‬ ‫ﻓﻌﻠﻞ‬
4
16
Asal
ً ْ ْ ْ ْ
‫اﻓﻌﻼﻻ‬ ‫اﻓﻌﻠﻞ‬ ‫ﻳﻔﻌﻠﻞ‬ ‫اﻓﻌﻠﻞ‬ 19 4 huruf +2 huruf
6.2.5 Untuk mengetahui fungsi setiap bentuk wazan sila rujuk bab 17.

6.2.6 Untuk wazan 4, terdapat alif yang bergaris pada kolum Madhi dan Amr. Alif ini bernama Hamzah qhoto’
yang mesti dibunyikan barisnya ketika dibaca sambung atau permulaan. Manakala alif-alif dari wazan lain
hanya dibunyikan barisnya jika dibaca sebagai permulaan.
6.2.7 Jika anda perhatikan susunan nombor jadual di atas iaitu dari 1 hingga 10, kemudian melompat ke 16 dan
lompat ke 19. Wazan-wazan bagi nombor yang tidak dinyatakan boleh dirujuk pada bab 14.
Di dalam bab ini iaitu wazan 1-10,16,19 adalah menumpu kepada wazan-wazan yang sering diguna di dalam
Quran. Demikian pendapat penulis berdasarkan link berikut:
http://corpus.quran.com/documentation/verbforms.jsp
6.2.8 Di bawah adalah contoh-contoh Fi’il mengikut wazan-wazan masing-masing.
Makna Masdar Amr Mudhori Madhi ‫وزن‬ Wazan
ْ ْ ْ
Membuka ً ‫ﻓ ْﺘ‬
‫ﺤﺎ‬ ‫اﻓﺘ ْﺢ‬ ‫ﻳﻔﺘﺢ‬ ‫ﻓﺘ ﺢ‬ ‫ﻳﻔﻌﻞ‬-‫ﻓﻌﻞ‬ 1a
ْ ْ ْ ْ
Menyangka ‫ﻣﺤﺴﺒ ًﺔ‬/‫ﺣ ْﺴﺒﺎﻧًﺎ‬ ْ ‫اﺣﺴ‬
‫ﺐ‬ ‫ﻳ ﺤﺴ ﺐ‬ ‫ﺣﺴ ﺐ‬ ‫ﻳﻔﻌﻞ‬-‫ﻓﻌﻞ‬ 1b
ً‫ﺣﺴﺎﺑﺔ‬/‫ﺣ ْﺴﺒ ًﺔ‬/‫ﺣ ْﺴﺒﺎﻧًﺎ‬/‫ﺣﺴﺎ ًﺑﺎ‬ ْ

ْ ‫ﺣﺴ‬ ْ ْ
Menghitung ‫ﺐ‬ ‫ا‬ ‫ﻳ ﺤﺴ ﺐ‬ ‫ﺣﺴ ﺐ‬ ‫ﻳﻔﻌﻞ‬-‫ﻓﻌﻞ‬ 1c
ْ
Sejahtera ‫ﺳﻼ ًﻣﺎ‬/‫ﺳﻼﻣ ًﺔ‬ ‫ا ْﺳﻠ ْﻢ‬ ‫ ْﺴﻠﻢ‬ƒ ‫ﺳﻠﻢ‬ ‫ﻳﻔﻌﻞ‬-‫ﻓﻌﻞ‬ 1d
ً‫ﻏ ْﺒﻄﺔ‬/‫ﻏ ْﺒﻄًﺎ‬ ْ ْ ْ ْ

iri hati ‫اﻏﺒﻂ‬ ‫ﻳﻐﺒﻂ‬ ‫ﻏﺒﻂ‬ ‫ﻳﻔﻌﻞ‬-‫ﻓﻌﻞ‬ 1e
ً‫ﻛﺮاﻣﺔ‬/‫ﻛﺮﻣ ًﺔ‬/‫ﻛﺮ ًﻣﺎ‬ ْ ْ ْ

‫اﻛﺮ ْم‬
mempunyai
kemuliaan ‫ﻳ ﻜ ﺮم‬ ‫ﻛ ﺮم‬ ‫ﻳﻔﻌﻞ‬-‫ﻓﻌﻞ‬ 1f
ً«‫ ﺗﻨْﺰ‬/‫ﺗﻨْﺰ ْﻳ ًﻼ‬ ْ

Menurun ‫ﻧ ﺰل‬ ‫ﻳﻨﺰل‬ ‫ﻧ ﺰل‬ ‫ﻓﻌﻞ‬ 2
ْ
Berjihad ‫ﻣﺠﺎﻫﺪ ًة‬/‫ﺟﻬﺎدًا‬ ‫ﺟﺎﻫﺪ‬ ‫ﻳﺠﺎﻫﺪ‬ ‫ﺟﺎﻫﺪ‬ ‫ﻓﺎﻋﻞ‬ 3
ْ
berserah/ ‫إ ْﺳﻼ ًﻣﺎ‬ ‫أ ْﺳﻠ ْﻢ‬ ‫ ْﺴﻠﻢ‬ƒ ‫أ ْﺳﻠﻢ‬ ‫اﻓﻌﻞ‬ 4
ْ
Bercerai ‫ﺗﻔﺮ ًﻗﺎ‬ ‫ﺗﻔﺮ ق‬ ‫ﻳﺘﻔﺮ ق‬ ‫ﺗﻔ ﺮ ق‬ ‫ﺗﻔﻌﻞ‬ 5
ْ
‫ﺗﻌﺎوﻧًﺎ‬
tolong-
menolong ‫ﺗﻌﺎون‬ ‫ﻳﺘﻌﺎون‬ ‫ﺗﻌﺎون‬ ‫ﺗﻔﺎﻋﻞ‬ 6
ْ ْ ‫ا ْﻧﻘﻠ‬ ْ ْ ْ
Terbalik ‫اﻧﻘﻼ ًﺑﺎ‬ ‫ﺐ‬ ‫ﻳﻨﻘﻠﺐ‬ ‫اﻧﻘﻠﺐ‬ ‫اﻧﻔﻌﻞ‬ 7
ْ ْ ْ ْ ْ ْ
Mengaku ‫اﻋﱰاﻓًﺎ‬ ‫اﻋﱰف‬ ‫ﻳﻌﱰف‬ ‫اﻋﱰف‬ ‫اﻓﺘﻌﻞ‬ 8
ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ
Telah merah ً ‫ﺮ‬€‫ا‬
‫ارا‬ ‫ﺮ ْر‬€‫ا‬/‫ﺮ‬€‫ا‬/ ‫ﺮ‬€‫ا‬ ‫ﻳﺤﻤﺮ‬ ‫ﺮ‬€ ‫ا‬ ‫اﻓﻌﻞ‬ 9
ْ ْ ْ ْ ْ
minta maaf ً ‫ا ْﺳﺘﻐﻔ‬
‫ﺎرا‬ ‫ا ْﺳﺘﻐﻔ ْﺮ‬ ‫ ْﺴﺘﻐﻔﺮ‬ƒ ‫ا ْﺳﺘﻐﻔﺮ‬ ‫ا ْﺳﺘﻔﻌﻞ‬ 10
ْ ْ
was-was ‫و ْﺳﻮﺳ ًﺔ‬/‫اﺳﺎ‬
ً ‫و ْﺳﻮ‬ ‫و ْﺳﻮس‬ ‫ﻳﻮ ْﺳﻮس‬ ‫و ْﺳﻮس‬ ‫ﻓﻌﻠﻞ‬ 11
ْ ْ ْ ْ ْ
Gementar ً ‫اﻗﺸﻌ‬
‫ﺎرا‬ D‫اﻗﺸ‬ D ‫ﻳ ﻘﺸ‬ D‫اﻗﺸ‬ ‫اﻓﻌﻠﻞ‬ 19

‫‪6.3 Wazan Fi’il berkenaan Nun Taukid.‬‬
‫‪6.3.1 Nun Taukid adalah Nun tambah yang terdapat pada Fi’il Mudhorik dan Fi’il Amar dan berfungsi untuk‬‬
‫‪penekanan dan penguatan.‬‬
‫‪6.3.2 Jadual di bawah adalah jadual Fi’il Mudhorik & Amar yang berkait dengan Nun Taukid. Semua Fi’il ini‬‬
‫‪adalah mabni.‬‬
‫‪Fi’il Mudhorik Nun Taukid‬‬

‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬
‫ﻧﻔﻌﻠﻦ‬ ‫اﻓﻌﻠﻦ‬ ‫ﺗﻔﻌﻠﻨﺎن‬ ‫ﺗﻔﻌﻼن‬ ‫ﺗﻔﻌﻠﻦ‬ ‫ﺗﻔﻌﻠﻦ‬ ‫ﺗﻔﻌﻼن‬ ‫ﺗﻔﻌﻠﻦ‬ ‫ﻳﻔﻌﻠﻨﺎن‬ ‫ﺗﻔﻌﻼن‬ ‫ﺗﻔﻌﻠﻦ‬ ‫ﻳﻔﻌﻠﻦ‬ ‫ﻳﻔﻌﻼن‬ ‫ﻳﻔﻌﻠﻦ‬
‫‪Fi’il Amar Nun Taukid‬‬
‫ْ ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬
‫اﻓﻌﻠﻨﺎن‬ ‫اﻓﻌﻼن‬ ‫اﻓﻌﻠﻦ‬ ‫اﻓﻌﻠﻦ‬ ‫اﻓﻌﻼن‬ ‫اﻓﻌﻠﻦ‬
‫ۡ‬ ‫ْ‬
‫‪.‬ﺗﻔﻌﻠﻦ >‪ padanannya -‬ﺗﺤﺴﱭ ‪6.3.3 Contoh Fi’il yang melibat NunTaukid:‬‬
‫ٰ‬ ‫ۡ‬
‫وﻻ ﺗﺤﺴﱭ ٱﷲ ٰ‬ ‫ً‬ ‫ۡ‬
‫ﻏﻔﻼ ﻋﻤﺎ ﻳﻌﻤﻞ ٱﻟﻈﻠﻤﻮنۚ ‪Contoh dari AQ 8:42-‬‬
‫‪“Dan janganlah sekali-kali kamu (Muhammad) mengira Allah lalai dari apa yang diperbuat oleh orang-orang yang‬‬
‫”‪zalim.‬‬
‫‪Kotak Cerakin: I’rab Fi’il Madhi.‬‬
‫ً ْ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ﻓ ْﻌ ٌﻞ ﻣﺎض ﻣ ْﺒﻨ ٌ‬
‫ازا ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه ﻫﻮ‬ ‫اﻟﻔﺘﺢ ﻓﺎﻋ‪ O‬ﺿﻤﲑ ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ ﺟﻮ‬ ‫ﻰﻋ‬ ‫ٍ‬ ‫ﻓﻌﻞ‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ً ْ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ﻓ ْﻌ ٌﻞ ﻣﺎض ﻣ ْﺒﻨ ٌ‬
‫ازا ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه ﻫﻤﺎ اﻻﻟﻒ ﻟﻠﻤﺜﻨﻰ‬ ‫اﻟﻔﺘﺢ ﻓﺎﻋ‪ O‬ﺿﻤﲑ ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ ﺟﻮ‬ ‫ﻰﻋ‬ ‫ٍ‬ ‫ﻓﻌﻼ‬
‫ازا ﺗ ْﻘﺪ ْﻳﺮه ْ‬
‫‪Œ‬‬ ‫ﲑ ﺟﻮ ً‬ ‫ْ ٌ ْ ْ ٌ‬
‫اﻟﻀﻢ ﻓﺎﻋ‪ O‬ﺿﻤﲑ ﻣﺴﺘﺘ‬
‫ْ‬
‫ﻰﻋ‬ ‫ﻓﻌﻠﻮاْ ﻓ ْﻌ ٌﻞ ﻣﺎض ﻣ ْﺒﻨ ٌ‬
‫ٍ‬
‫ْ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ً ْ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ﺖ ﻓ ْﻌ ٌﻞ ﻣﺎض ﻣ ْﺒﻨ ٌ‬ ‫ْ‬
‫ازا ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه ﻫﻰ اﻟﺘﺄ اﻟﺴﻜﻨﺔ ﻟﻠﺘﺄﻧﺚ‬ ‫اﻟﻔﺘﺢ ﻓﺎﻋ‪ O‬ﺿﻤﲑ ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ ﺟﻮ‬ ‫ﻰﻋ‬ ‫ٍ‬ ‫ﻓﻌﻠ‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ً ْ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ﻓﻌﻠﺘﺎ ﻓ ْﻌ ٌﻞ ﻣﺎض ﻣ ْﺒﻨ ٌ‬
‫ازا ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه ﻫﻤﺎ اﻟﺘﺄ ﻟﻠﺘﺄﻧﺚ اﻻﻟﻒ ﻟﻠﻤﺜﻨﻰ‬ ‫اﻟﻔﺘﺢ ﻓﺎﻋ‪ O‬ﺿﻤﲑ ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ ﺟﻮ‬ ‫ﻰﻋ‬ ‫ٍ‬
‫ً ْ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ْ ْ‬ ‫ﻓﻌ ْﻠﻦ ﻓ ْﻌ ٌﻞ ﻣﺎض ﻣ ْﺒﻨ ٌ‬
‫ازا ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه ﻫﻦ‬ ‫اﻟﺴﻜ ْﻮن ﻻﺗﺼﺎل ﻧ ْﻮن اﻟﺠﻤﻊ اﻻﻧﺜﻰ ﻓﺎﻋ‪ O‬ﺿﻤﲑ ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ ﺟﻮ‬ ‫ﻰﻋ‬ ‫ٍ‬
‫ْ ْ‬
‫اﻟﺴﻜ ْﻮن ﻻﺗﺼﺎل ﺿﻤﲑاﻟﺮﻓﻊ اﻟﻤﺘﺤﺮك ت ﻓﺎﻋ‪O‬‬
‫ْ‬
‫ﻰﻋ‬ ‫ﻓﻌ ْﻠﺖ ﻓ ْﻌ ٌﻞ ﻣﺎض ﻣ ْﺒﻨ ٌ‬
‫ٍ‬
‫ْ ْ‬
‫اﻟﺴﻜ ْﻮن ﻻﺗﺼﺎل ﺿﻤﲑاﻟﺮﻓﻊ اﻟﻤﺘﺤﺮك ﺗﻤﺎ ﻓﺎﻋ‪O‬‬
‫ْ‬
‫ﻰﻋ‬ ‫ﻓﻌ ْﻠﺘﻤﺎ ﻓ ْﻌ ٌﻞ ﻣﺎض ﻣ ْﺒﻨ ٌ‬
‫ٍ‬
‫¿ ﻓﺎﻋ‪O‬‬ ‫اﻟﺴﻜ ْﻮن ﻻﺗﺼﺎل ﺿﻤ ْﲑاﻟﺮﻓْﻊ اﻟْﻤﺘﺤﺮك ْ‬ ‫ﻰﻋ‬ ‫ﻓﻌ ْﻠ•ْ ﻓ ْﻌ ٌﻞ ﻣﺎض ﻣ ْﺒﻨ ٌ‬
‫ٍ‬
‫ْ ْ‬
‫ْ‬
‫ٍ‬
‫ْ ْ‬
‫اﻟﺴﻜ ْﻮن ﻻﺗﺼﺎل ﺿﻤﲑاﻟﺮﻓﻊ اﻟﻤﺘﺤﺮك ﺗﻤﺎ ﻓﺎﻋ‪O‬‬
‫ْ‬
‫ﻰﻋ‬ ‫ﻓﻌ ْﻠﺘﻤﺎ ﻓ ْﻌ ٌﻞ ﻣﺎض ﻣ ْﺒﻨ ٌ‬
‫ٍ‬
‫ْ ْ‬
‫اﻟﺴﻜ ْﻮن ﻻﺗﺼﺎل ﺿﻤﲑاﻟﺮﻓﻊ اﻟﻤﺘﺤﺮك ﺗﻦ ﻓﺎﻋ‪O‬‬
‫ْ‬
‫ﻰﻋ‬ ‫ﻓﻌ ْﻠﺘﻦ ﻓ ْﻌ ٌﻞ ﻣﺎض ﻣ ْﺒﻨ ٌ‬
‫ٍ‬
‫ْ ْ‬
‫ْ‬
‫ٍ‬
‫ْ ْ‬
‫اﻟﺴﻜ ْﻮن ﻻﺗﺼﺎل ﺿﻤﲑاﻟﺮﻓﻊ اﻟﻤﺘﺤﺮك ﻧﺎ ﻓﺎﻋ‪O‬‬
‫ْ‬
‫ﻰﻋ‬ ‫ﻓﻌ ْﻠﻨﺎ ﻓ ْﻌ ٌﻞ ﻣﺎض ﻣ ْﺒﻨ ٌ‬
‫ٍ‬

‫‪Kotak Cerakin: I’rab Fi’il Mudhorik.‬‬
‫ً ْ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ‬ ‫ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ‬
‫ازا ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه ﻫﻮ‬ ‫ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎرع ﻣ ْﺮﻓ ْﻮع وﻋﻼﻣﺔ رﻓﻌﻪ ﺿﻤﺔ ﻷﻧﻪ ﻣﻦ اﻟﻤﻀﺎر ع ﻟ ْﻢ ﻳﺘﺼﻞ ﻓﺎﻋ‪ O‬ﺿﻤﲑ ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ ﺟﻮ‬ ‫ﻳﻔ ﻌﻞ‬
‫ً ْ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ‬
‫ازا ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه ﻫﻤﺎ‬ ‫ﻳﻔﻌﻼن ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎرع ﻣ ْﺮﻓ ْﻮع وﻋﻼﻣﺔ رﻓﻌﻪ ﻧ ْﻮ ٌن ﻷﻧﻪ ﻣﻦ اﻟﻤﻀﺎر ع اﻟﺨﻤﺲ ﻓﺎﻋ‪ O‬ﺿﻤﲑ ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ ﺟﻮ‬
‫ازا ﺗ ْﻘﺪ ْﻳﺮه ْ‬ ‫ْ ٌ ْ ْ ٌ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ‬
‫‪Œ‬‬ ‫ﲑ ﺟﻮ ً‬ ‫ﻳﻔﻌﻠ ْﻮن ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎرع ﻣ ْﺮﻓ ْﻮع وﻋﻼﻣﺔ رﻓﻌﻪ ﻧ ْﻮ ٌن ﻷﻧﻪ ﻣﻦ اﻟﻤﻀﺎر ع اﻟﺨﻤﺲ ﻓﺎﻋ‪ O‬ﺿﻤﲑ ﻣﺴﺘﺘ‬
‫ً ْ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ‬ ‫ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ‬
‫ازا ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه ﻫﻰ‬ ‫ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎرع ﻣ ْﺮﻓ ْﻮع وﻋﻼﻣﺔ رﻓﻌﻪ ﺿﻤﺔ ﻷﻧﻪ ﻣﻦ اﻟﻤﻀﺎر ع ﻟ ْﻢ ﻳﺘﺼﻞ ﻓﺎﻋ‪ O‬ﺿﻤﲑ ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ ﺟﻮ‬ ‫ﺗﻔﻌﻞ‬
‫ً ْ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ‬
‫ازا ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه ﻫﻤﺎ‬ ‫ﺗﻔﻌﻼن ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎرع ﻣ ْﺮﻓ ْﻮع وﻋﻼﻣﺔ رﻓﻌﻪ ﻧ ْﻮ ٌن ﻷﻧﻪ ﻣﻦ اﻟﻤﻀﺎر ع اﻟﺨﻤﺲ ﻓﺎﻋ‪ O‬ﺿﻤﲑ ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ ﺟﻮ‬
‫ً ْ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ْ ْ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ْ‬
‫ازا ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه ﻫﻦ‬ ‫ﻰ ﻋ اﻟﺴﻜ ْﻮن ﻻﺗﺼﺎل ﻧ ْﻮن اﻟﺠﻤﻊ اﻻﻧﺎث ﻓﺎﻋ‪ O‬ﺿﻤﲑ ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ ﺟﻮ‬ ‫ع ﻣ ْﺒﻨ ٌ‬ ‫ﻳﻔﻌﻠﻦ ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎر‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ‬ ‫ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ‬
‫ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎرع ﻣ ْﺮﻓ ْﻮع وﻋﻼﻣﺔ رﻓﻌﻪ ﺿﻤﺔ ﻷﻧﻪ ﻣﻦ اﻟﻤﻀﺎر ع ﻟ ْﻢ ﻳﺘﺼﻞ ﻓﺎﻋ‪ O‬ﺿﻤﲑ ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ وﺟ ْﻮ ًﺑﺎ ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه أﻧﺖ‬ ‫ﺗﻔﻌﻞ‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ‬
‫ﺗﻔﻌﻼن ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎرع ﻣ ْﺮﻓ ْﻮع وﻋﻼﻣﺔ رﻓﻌﻪ ﻧ ْﻮ ٌن ﻷﻧﻪ ﻣﻦ اﻟﻤﻀﺎر ع اﻟﺨﻤﺲ ﻓﺎﻋ‪ O‬ﺿﻤﲑ ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ وﺟ ْﻮ ًﺑﺎ ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه أﻧﺘﻤﺎ‬
‫ﲑ وﺟ ْﻮ ًﺑﺎ ﺗ ْﻘﺪ ْﻳﺮه أ ْﻧ•ْ‬ ‫ْ ٌ ْ ْ ٌ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ‬
‫ﺗﻔﻌﻠ ْﻮن ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎرع ﻣ ْﺮﻓ ْﻮع وﻋﻼﻣﺔ رﻓﻌﻪ ﻧ ْﻮ ٌن ﻷﻧﻪ ﻣﻦ اﻟﻤﻀﺎر ع اﻟﺨﻤﺲ ﻓﺎﻋ‪ O‬ﺿﻤﲑ ﻣﺴﺘﺘ‬
‫ْ ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ْ‬
‫ﺗﻔﻌﻠﲔ ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎرع ﻣ ْﺮﻓ ْﻮع وﻋﻼﻣﺔ رﻓﻌﻪ ﻧ ْﻮ ٌن ﻷﻧﻪ ﻣﻦ اﻟﻤﻀﺎر ع اﻟﺨﻤﺲ ﻓﺎﻋ‪ O‬ﺿﻤﲑ ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ وﺟ ْﻮ ًﺑﺎ ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه أﻧﺖ اﻟﻴﺄ‬
‫ْ‬
‫ﻟﻠﻤﺨﺎﻃﺒﺔ‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ‬
‫ﺗﻔﻌﻼن ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎرع ﻣ ْﺮﻓ ْﻮع وﻋﻼﻣﺔ رﻓﻌﻪ ﻧ ْﻮ ٌن ﻷﻧﻪ ﻣﻦ اﻟﻤﻀﺎر ع اﻟﺨﻤﺲ ﻓﺎﻋ‪ O‬ﺿﻤﲑ ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ وﺟ ْﻮ ًﺑﺎ ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه أﻧﺘﻤﺎ‬
‫ْ‬ ‫ً ْ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ْ ْ‬ ‫ع ﻣ ْﺒﻨ ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ْ‬
‫ازا ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه أﻧﺘﻦ‬ ‫ﻰ ﻋ اﻟﺴﻜ ْﻮن ﻻﺗﺼﺎل ﻧ ْﻮن اﻟﺠﻤﻊ اﻻﻧﺎث ﻓﺎﻋ‪ O‬ﺿﻤﲑ ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ ﺟﻮ‬ ‫ﺗﻔﻌﻠﻦ ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎر‬
‫ْ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ‬ ‫ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ‬
‫ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎرع ﻣ ْﺮﻓ ْﻮع وﻋﻼﻣﺔ رﻓﻌﻪ ﺿﻤﺔ ﻷﻧﻪ ﻣﻦ اﻟﻤﻀﺎر ع ﻟ ْﻢ ﻳﺘﺼﻞ ﻓﺎﻋ‪ O‬ﺿﻤﲑ ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ وﺟ ْﻮ ًﺑﺎ ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه أﻧﺎ‬ ‫أﻓﻌﻞ‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ‬ ‫ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ‬
‫ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎرع ﻣ ْﺮﻓ ْﻮع وﻋﻼﻣﺔ رﻓﻌﻪ ﺿﻤﺔ ﻷﻧﻪ ﻣﻦ اﻟﻤﻀﺎر ع ﻟ ْﻢ ﻳﺘﺼﻞ ﻓﺎﻋ‪ O‬ﺿﻤﲑ ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ وﺟ ْﻮ ًﺑﺎ ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه ﻧﺤﻦ‬ ‫ﻧﻔ ﻌ ﻞ‬
‫‪Kotak Cerakin: I’rab Fi’il Amar‬‬

‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ﻓ ْﻌﻞ أ ْﻣﺮ ﻣ ْﺒﻨ ٌ‬ ‫ْ ْ‬
‫اﻟﺴﻜ ْﻮن ﻓﺎﻋ‪ O‬ﺿﻤﲑ ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ وﺟ ْﻮ ًﺑﺎ ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه أﻧﺖ‬ ‫ﻰﻋ‬ ‫ٍ‬ ‫اﻓﻌﻞ‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ﻓ ْﻌﻞ أ ْﻣﺮ ﻣ ْﺒﻨ ٌ‬ ‫ْ‬
‫ﺣﺬف اﻟﻨ ْﻮن ﻓﺎﻋ‪ O‬ﺿﻤﲑ ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ وﺟ ْﻮ ًﺑﺎ ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه أﻧﺘﻤﺎ‬ ‫ﻰﻋ‬ ‫ٍ‬ ‫اﻓﻌﻼ‬
‫ﲑ وﺟ ْﻮ ًﺑﺎ ﺗ ْﻘﺪ ْﻳﺮه أ ْﻧ•ْ‬ ‫ْ ٌ ْ ْ ٌ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ﻓ ْﻌﻞ أ ْﻣﺮ ﻣ ْﺒﻨ ٌ‬ ‫ْ‬
‫ﺣﺬف اﻟﻨ ْﻮن ﻓﺎﻋ‪ O‬ﺿﻤﲑ ﻣﺴﺘﺘ‬ ‫ﻰﻋ‬ ‫ٍ‬ ‫اﻓﻌﻠ ْﻮا‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ﻓ ْﻌﻞ أ ْﻣﺮ ﻣ ْﺒﻨ ٌ‬ ‫اﻓْﻌ ْ‬
‫ﺣﺬف اﻟﻨ ْﻮن ﻓﺎﻋ‪ O‬ﺿﻤﲑ ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ وﺟ ْﻮ ًﺑﺎ ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه أﻧﺖ اﻟﻴﺄ ﻟﻠﻤﺨﺎﻃﺒﺔ‬ ‫ﻰﻋ‬ ‫ٍ‬ ‫‪m‬‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ﻓ ْﻌﻞ أ ْﻣﺮ ﻣ ْﺒﻨ ٌ‬ ‫ْ‬
‫ﺣﺬف اﻟﻨ ْﻮن ﻓﺎﻋ‪ O‬ﺿﻤﲑ ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ وﺟ ْﻮ ًﺑﺎ ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه أﻧﺘﻤﺎ‬ ‫ﻰﻋ‬ ‫ٍ‬ ‫اﻓﻌﻼ‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ْ ْ‬ ‫ﻓ ْﻌﻞ أ ْﻣﺮ ﻣ ْﺒﻨ ٌ‬ ‫ْ ْ‬
‫اﻟﺴﻜ ْﻮن ﻻﺗﺼﺎل ﻧ ْﻮن اﻟﺠﻤﻊ اﻻﻧﺎث ﻓﺎﻋ‪ O‬ﺿﻤﲑ ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ وﺟ ْﻮ ًﺑﺎ ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه أﻧﺘﻦ‬ ‫ﻰﻋ‬ ‫ٍ‬ ‫اﻓﻌﻠﻦ‬

‫‪Kotak Cerakin: I’rab Fi’il Mudhorik Nun Taukid Thaqilah‬‬
‫ً ْ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ع ﻣ ْﺒﻨ ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ‬
‫ازا ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه ﻫﻮ‬ ‫ﻲ ﻋ اﻟﻔﺘﺢ ﻻﺗﺼﺎل ﻧ ْﻮن اﻟﺘ ْﻮﻛ ْﻴﺪ اﻟﺜﻘ ْﻴ‪ /‬ﻓﺎﻋ‪ O‬ﺿﻤﲑ ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ ﺟﻮ‬ ‫ﻳﻔﻌﻠﻦ ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎر‬
‫ْ ٌ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ع ﻣ ْﺒﻨ ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ‬
‫ﻲ ﻋ اﻟﻔﺘﺢ ﻻﺗﺼﺎل ﻧ ْﻮن اﻟﺘ ْﻮﻛ ْﻴﺪ اﻟﺜﻘ ْﻴ‪ /‬ﺣﺮﻛﺖ اﻟﻨ ْﻮن ﺑﺎﻟ„‪b‬ة ﻻﻟﻒ إﺛﻨﲔ ﻓﺎﻋ‪ O‬ﺿﻤﲑ‬ ‫ﻳﻔﻌﻼن ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎر‬
‫ً ْ‬ ‫ْ ٌ‬
‫ازا ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه ﻫﻤﺎ‬ ‫ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ ﺟﻮ‬
‫ْ ٌ‬ ‫ْ ْ ْ ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ع ﻣ ْﺒﻨ ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ‬
‫ﻲ ﻋ اﻟﻔﺘﺢ ﻻﺗﺼﺎل ﻧ ْﻮن اﻟﺘ ْﻮﻛ ْﻴﺪ اﻟﺜﻘ ْﻴ‪ /‬ﺣﺮﻛﺖ ﺑﺎﻟﻀﻢ ﻟﻠﻮاو اﻟﺠﻤﻊ اﻟﻤﺤﺬ ْوﻓﺔ ﻓﺎﻋ‪ O‬ﺿﻤﲑ‬ ‫ﻳﻔﻌﻠﻦ ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎر‬
‫ازا ﺗ ْﻘﺪ ْﻳﺮه ْ‬ ‫ﲑ ﺟﻮ ً‬ ‫ْ ْ ٌ‬
‫‪Œ‬‬ ‫ﻣﺴﺘﺘ‬
‫ً ْ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ع ﻣ ْﺒﻨ ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ‬
‫ازا ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه ﻫﻰ‬ ‫ﻲ ﻋ اﻟﻔﺘﺢ ﻻﺗﺼﺎل ﻧ ْﻮن اﻟﺘ ْﻮﻛ ْﻴﺪ اﻟﺜﻘ ْﻴ‪ /‬ﻓﺎﻋ‪ O‬ﺿﻤﲑ ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ ﺟﻮ‬ ‫ﺗﻔﻌﻠﻦ ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎر‬
‫ﻲ ﻋ اﻟﻔﺘﺢ ﻻﺗﺼﺎل ﻧ ْﻮن اﻟﺘ ْﻮﻛ ْﻴﺪ اﻟﺜﻘ ْﻴ‪ /‬ﺣﺮﻛﺖ اﻟﻨ ْﻮن ﺑﺎﻟ„‪b‬ة ﻻﻟﻒ إﺛﻨﲔ ﻓﺎﻋ‪ O‬ﺿﻤﲑ‬ ‫ﺗﻔﻌﻼن ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎر‬
‫ً ْ‬ ‫ْ ٌ‬
‫ازا ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه ﻫﻤﺎ‬ ‫ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ ﺟﻮ‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ ْ ْ‬ ‫ع ﻣ ْﺒﻨ ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ْ‬
‫ﻲ ﻋ اﻟﺴﻜ ْﻮن ﻻﺗﺼﺎل ﻧ ْﻮن اﻟﺠﻤﻊ اﻷﻧﺎث وﻧ ْﻮن اﻟﺘ ْﻮﻛ ْﻴﺪ اﻟﺜﻘ ْﻴ‪ /‬ﺣﺮﻛﺖ اﻟﻨ ْﻮن ﺑﺎﻟ„‪b‬ة ﻻﻟﻒ‬ ‫ﻳﻔﻌﻠﻨﺎن ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎر‬
‫ً ْ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬
‫ازا ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه ﻫﻤﻦ‬ ‫زاﺋﺪة ﻓﺎﻋ‪ O‬ﺿﻤﲑ ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ ﺟﻮ‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ع ﻣ ْﺒﻨ ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ‬
‫ﻲ ﻋ اﻟﻔﺘﺢ ﻻﺗﺼﺎل ﻧ ْﻮن اﻟﺘ ْﻮﻛ ْﻴﺪ اﻟﺜﻘ ْﻴ‪ /‬ﻓﺎﻋ‪ O‬ﺿﻤﲑ ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ وﺟ ْﻮ ًﺑﺎ ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه أﻧﺖ‬ ‫ﺗﻔﻌﻠﻦ ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎر‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ ٌ‬
‫ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ وﺟ ْﻮ ًﺑﺎ ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه أﻧﺘﻤﺎ‬
‫ْ ٌ‬ ‫ْ ْ ْ ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ع ﻣ ْﺒﻨ ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ‬
‫ﻲ ﻋ اﻟﻔﺘﺢ ﻻﺗﺼﺎل ﻧ ْﻮن اﻟﺘ ْﻮﻛ ْﻴﺪ اﻟﺜﻘ ْﻴ‪ /‬ﺣﺮﻛﺖ ﺑﺎﻟﻀﻢ ﻟﻠﻮاو اﻟﺠﻤﻊ اﻟﻤﺤﺬ ْوﻓﺔ ﻓﺎﻋ‪ O‬ﺿﻤﲑ‬ ‫ﺗﻔﻌﻠﻦ ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎر‬
‫ﲑ وﺟ ْﻮ ًﺑﺎ ﺗ ْﻘﺪ ْﻳﺮه أ ْﻧ•ْ‬ ‫ْ ْ ٌ‬
‫ﻣﺴﺘﺘ‬
‫ْ ْ‬ ‫ْ ْ ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ع ﻣ ْﺒﻨ ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ‬
‫ﻲ ﻋ اﻟﻔﺘﺢ ﻻﺗﺼﺎل ﻧ ْﻮن اﻟﺘ ْﻮﻛ ْﻴﺪ اﻟﺜﻘ ْﻴ‪ /‬ﺣﺮﻛﺖ ﺑﺎﻟ„‪ b‬اﻟﻴﺄ ﻟﻠﻤﺨﺎﻃﺒﺔ اﻟﻤﺤﺬ ْوﻓﺔ ﻓﺎﻋ‪O‬‬ ‫ﺗﻔﻌﻠﻦ ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎر‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬
‫ﺿﻤﲑ ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ وﺟ ْﻮ ًﺑﺎ ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه أﻧﺖ‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ ٌ‬
‫ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ وﺟ ْﻮ ًﺑﺎ ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه أﻧﺘﻤﺎ‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ ْ ْ‬ ‫ع ﻣ ْﺒﻨ ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ْ‬
‫ﻲ ﻋ اﻟﺴﻜ ْﻮن ﻻﺗﺼﺎل ﻧ ْﻮن اﻟﺠﻤﻊ اﻷﻧﺎث وﻧ ْﻮن اﻟﺘ ْﻮﻛ ْﻴﺪ اﻟﺜﻘ ْﻴ‪ /‬ﺣﺮﻛﺖ اﻟﻨ ْﻮن ﺑﺎﻟ„‪b‬ة ﻻﻟﻒ‬ ‫ﺗﻔﻌﻠﻨﺎن ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎر‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬
‫زاﺋﺪة ﻓﺎﻋ‪ O‬ﺿﻤﲑ ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ وﺟ ْﻮ ًﺑﺎ ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه أﻧﺘﻦ‬
‫ْ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ع ﻣ ْﺒﻨ ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ‬
‫ﻲ ﻋ اﻟﻔﺘﺢ ﻻﺗﺼﺎل ﻧ ْﻮن اﻟﺘ ْﻮﻛ ْﻴﺪ اﻟﺜﻘ ْﻴ‪ /‬ﻓﺎﻋ‪ O‬ﺿﻤﲑ ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ وﺟ ْﻮ ًﺑﺎ ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه أﻧﺎ‬ ‫ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎر‬ ‫أﻓﻌﻠﻦ‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ع ﻣ ْﺒﻨ ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ‬
‫ﻲ ﻋ اﻟﻔﺘﺢ ﻻﺗﺼﺎل ﻧ ْﻮن اﻟﺘ ْﻮﻛ ْﻴﺪ اﻟﺜﻘ ْﻴ‪ /‬ﻓﺎﻋ‪ O‬ﺿﻤﲑ ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ وﺟ ْﻮ ًﺑﺎ ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه ﻧﺤﻦ‬ ‫ﻧﻔﻌﻠﻦ ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎر‬

Applikasi dan Latihan: Mengenal Fi’il dan mengesan Fa’il/Dhomir yang tersembunyi
Di sini pada kalimah yang dihighlight adalah fi’il-fi’il (madhi, mudhorik dan amar). Pada contoh terpilih, dinyatakan fa’il-fa’il
yang tersembunyi di dalamnya. Garisan-garisan anak panah menunjukkan tasrif (pecahan) yang berpadanan dengan fi’il di
dalam kotak.
Sila spot fi’il-f’il selebihnya dan padankan dengan dhomir dan fi’il masing-masing.
ۡ
r‫ ٰـﻦ ٱﻟﺮﺣ‬€‫•ۡﺴﻢ ٱﷲ ٱﻟﺮ‬
ۡ ْ ْ ۡ
‫إذا ﺟﺂءك ٱﻟﻤﻨ ٰـﻔﻘﻮن ﻗﺎﻟﻮا ‚ﺸﻬﺪ إﻧﻚ ﻟﺮﺳﻮل ٱﷲ وٱﷲ ﻳﻌﻠﻢ‬
ْٓ ۡ ْ
Fi’il mudhorik Fi’il madhi
dhomir ‫ﻫﻮ‬. ‫( ٱﺗﺨﺬوا‬١) ‫ﺸﻬﺪ إن ٱﻟﻤﻨ ٰـﻔﻘﲔ ﻟ„ ٰـﺬﺑﻮن‬ƒ ‫إﻧﻚ ﻟﺮﺳﻮ ۥ وٱﷲ‬ dhomir ‫ﻫﻮ‬.
ۡ ْ ْ
‫ ْﻢ ﺳﺂء ﻣﺎ ﻛﺎﻧﻮا ﻳﻌﻤﻠﻮن‬n‫ ْﻢ ﺟﻨ َ ًﺔ۬ ﻓﺼﺪوا ﻋﻦ ﺳﺒﻴﻞ ٱﷲۚ إ‬µ‫أ ۡﻳﻤ ٰـ‬
ۡ ْ ْ
Fi’il mudhorik
dhomir ‫ﻧﺤﻦ‬
ْ ۡ ۡ ‫ ۡﻢ ﺗ ۡﻌﺠﺒﻚ أ‬‰‫( ۞ و إذا رأ ۡﻳ‬٣) ‫ﻳ ۡﻔﻘﻬﻮن‬
‫ﺟﺴﺎﻣˆ و إن ﻳﻘﻮﻟﻮا‬
ۡ ٌ ٌ ‫ ْﻢ ﺧﺸ‬n‫ ۡﺴﻤ ۡﻊ ﻟﻘ ۡﻮﻟˆۖۡﻛﺄ‬Š
Fi’il Mudhorik
‫ﺐ۬ ﻣﺴﻨﺪة۬ۖ ﻳﺤﺴﺒﻮن ﻛﻞ ﺻ ۡﻴﺤ ٍﺔ‬
ْ
Fi’il Amar
dhomir ‫اَﻧﺖ‬ ْ
ۡ ٰ ۡ
ۡ ‫ٱﻟﻌﺪو ﻓ‬ dhomir ‫اَﻧﺖ‬.
َ (٤)‫• ﻳﺆﻓﻜﻮن‬ ‫ۡ ﻗ ٰـﺘﻠˆ ٱﷲۖ أ‬Œ‫ﭑﺣﺬ ۡر‬ Œ ‫ﻋﻠ ْ‹ ْﻢ‬ َ
Kami Saya
(2F<) (2F) (F) (2M<) (2M) (M) (2F<) (2F) (F) (2M<) (2M) (M)
Fi’il Madhi (mabni)
Fi’il Amar (mabni)
Fi’il Mudhorik marfuk (atau rafak). Tanda Rafak baris depan dan hujung ada Nun
Fi’il Mudhorik mansub (atau nasab). Tanda Mansub baris atas dan hujung tiada Nun
ْ ْ ْ ْ ْ ْ ‫ﺗ ْﻔﻌ‬ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ
‫ﻧﻔﻌﻞ‬ ‫أﻓﻌﻞ‬ ‫ﺗﻔﻌﻠﻦ‬ ‫ﺗﻔﻌﻼ‬ m ‫ﺗﻔﻌﻠ ْﻮا‬ ‫ﺗﻔﻌﻼ‬ ‫ﺗﻔﻌﻞ‬ ‫ﻳﻔﻌﻠﻦ‬ ‫ﺗﻔﻌﻼ‬ ‫ﺗﻔﻌﻞ‬ ‫ﻳﻔﻌﻠ ْﻮا‬ ‫ﻳﻔﻌﻼ‬ ‫ﻳﻔﻌﻞ‬
Fi’il Mudhorik majzum (atau jazam). Tanda Majzum baris mati dan hujung tiada Nun
ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ‫ﺗ ْﻔﻌ‬ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ
Soalan: Untuk perkataan lain yang masih tiada anak panah, cuba dapatkan apakah jenis fi’il (madhi @ muhorik @ amar) dan
fa’ilnya (dhomir) yang sepadan dengannya.
1 3 5 7
2 4 6 8

6.4 Keanjalan Alamat I’rab bagi Fi’il
6.4.1 Semua Fi’il Madhi adalah mabni (kaku)
6.4.2 Semua Fi’il Amar adalah mabni (kaku). Namun ada pendapat yang mengatakan ianya majzum.
6.4.3 Semua Fi’il yang bersangkutan dengan Nun Taukid adalah mabni (kaku)
ْ ْ ْ
6.4.4 Semua Fi’il Mudhorik adalah mu’rab kecuali fi’il mudhorik yang berdhomirkan ‫ ﻫﻦ‬dan ‫ اﻧﺘﻦ‬iaitu pola ‫ﻳﻔﻌﻠﻦ‬
َ
ْ ْ
dan pola ‫ ﺗﻔﻌﻠﻦ‬, dua fi’il ini adalah mabni (kaku).
6.4.5 Jadual di bawah menunjukkan tasrif fi’il mudhorik untuk I’rab marfuk, mansub dan majzum. Perhatian,
kalimah Fi’il tiada i’rab majrur.
Fa’il-fail yang tersembunyi di dalam Fi’il-fi’il Madhi, Amar dan Mudhorik

Ibu Jari Jari telunjuk tangan kanan Jari tengah tangan kanan Jari manis tangan kanan Jari kelingking tangan kanan
Kami Saya
(2F<) (2F) (F) (2M<) (2M) (M) (2F<) (2F) (F) (2M<) (2M) (M)
Fi’il Mudhorik marfuk (atau rafak). Tanda Rafak adalah baris depan dan hujung ada Nun hujung
Fi’il Mudhorik mansub (atau nasab). Tanda Mansub adalah baris atas atau buang huruf Nun hujung
ْ ْ ْ ْ ْ ْ ‫ﺗ ْﻔﻌ‬ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ
Fi’il Mudhorik majzum (atau jazam). Tanda Majzum adalah baris mati atau buang huruf Nun hujung
ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ‫ﺗ ْﻔﻌ‬ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ
6.4.6 Bagi fi’il mudhorik yang berakhir hurf il’lat ( ‫ى‬,‫و‬,‫ ) ا‬alamat i’rabnya adalah berbeza. Berikut alamat i’rabnya:
Contoh mudhorik berakhir
Fi'il Mudhorik berakhir dengan ‫ى‬,‫و‬,‫ ا‬tanda I’rabnya adalah seperti berikut.
dengan:
‫( ي‬c) ‫( و‬b) ‫( ا‬a)
ْ ْ
‫ﻣ ْﺮﻓ ْﻮع‬
Akhir Alif (a) Baris depan tak Nampak
Akhir Waw (b) Baris depan tak Nampak ‫ﻳ ْﺮﻣﻰ‬ ‫ﻳﺪﻋﻮ‬ ‫ﻳﺨﺸﻰ‬
Akhir Ya (c) Baris depan tak Nampak
ْ ْ ْ
‫ﻣﻨﺼ ْﻮب‬
Akhir Alif (a) Baris atas tak Nampak
Akhir Waw (b) Baris atas Nampak ‫ﻳ ْﺮﻣﻰ‬ ‫ﻳﺪﻋﻮ‬ ‫ﻳﺨﺸﻰ‬
Akhir Ya (c) Baris atas nampak (jika huruf sebelumnya baris bawah)
ْ ْ ْ
‫ﻣﺠﺰ ْوم‬
Akhir Alif (a) Buang huruf alif
Akhir Waw (b) Buang huruf waw ‫ﻳ ْﺮم‬ ‫ﻳﺪع‬ ‫ﻳﺨﺶ‬
Akhir Ya (c) Buang huruf ya
‫ ا‬atau ‫ و‬atau ‫ ي‬maka kaedah umum untuk menjadikan ia fi’il amr

6.4.7 Bagi Fi’il Amr yang madhinya ada huruf
ْ
adalah dengan membuangkan huruf ‫ اوي‬tersebut. Contohnya Fi’il Amr ‫‘ ﻗﻞ‬katakanlah’, hurf wawnya
dibuangkan untuk menjadikan Fi’il Amr.
Contoh: ‫( ﻗﻞ‬Amar)<- ‫( ﻳﻘ ْﻮل‬mudhorik) <- ‫( ﻗﺎل‬madhi)

6.5 Faktor-faktor (Amil-amil) yang mengubah i’rab fi’il mudhorik yang mu’rab.
6.5.1 I’rab Fi’il ada 3 iaitu marfuk, mansub dan majzum. Dalam keadaan asal i’rab fi‘il mudhorik adalah marfuk.
Apabila datang Amil pengubah I’rab, maka i’rab fi’il berubah kepada mansub atau majzum.
6.5.2 Ada dua jenis Amil iaitu Amil Nasab dan Amil Jazam.
6.5.3 Amil Nasab – iaitu Huruf yang boleh mengubah I’rab Fi’il mudhorik kepada I’rab mansub atau nasab.
ْ ْ
‫ان‬ Bahawa ‫اذًا‬/‫أذن‬ kalau begitu
ْ ‫ﻟ‬
‫ﻦ‬ tidak akan (menafikan masa hadapan) ‫ﻛ ْﻲ‬ Supaya
‫ﺣ ﺘﻲ‬ Hingga ‫ل – ﻛ ْﻲ‬ Supaya
ْ
‫ل– اﻟﺠﺤ ْﻮد‬
‘tidak akan sekali-kali’ yang
sebelumnya ada ‫ﻣﺎ ﻛﺎن‬
Contoh 1:
ْ ْ ْ ْ
”dia tidak akan menolong” ‫ ﻳﻨﺼﺮ=ﻟﻦ ﻳﻨﺼﺮ‬+ ‫ ﻟﻦ‬.i
ْ ْ ْ ْ ْ ْ
“mereka tidak akan menolong” ‫ ﻳﻨﺼﺮون=ﻟﻦ ﻳﻨﺼﺮوا‬+ ‫ ﻟﻦ‬.ii
ْ ْ ْ ْ ْ
‫ﺐ‬ٍ ‫ ﺣ ﺮف ﻧ ﺼ‬- ‫ﻟ ﻦ‬ ‫ﻦ ﻳﻨﺼﺮ‬ ‫ﻟ‬
ٌ ْ ٌ ْ ْ ‫ب وﻋﻼﻣﺔ ﻧ ْﺼﺒﻪ ﻓ ْﺘﺤ ٌﺔ ﻷﻧﻪ ﻣ‬ ٌ
ٌ ‫ع ﻣﻨْﺼ ْﻮ‬ ٌ ْ ْ
‫ ﺿﻤﲑ ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ‬O‫ﻦ ﻣﻀﺎرع ﻟ ْﻢ ﻳﺘﺼﻞ ﻓﺎﻋ‬ ‫ ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎر‬- ‫ﻳﻨﺼ ْﺮ‬
ْ ً
‫ازا ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه ﻫﻮ‬ ‫ﺟﻮ‬
‫ ﺣ ْﺮف ﺟ ْﺰ ٍم‬- ‫ﻦ‬

ْ ‫ﻟ‬ ْ ‫ﻟ‬
‫ﻦ‬
ٌ ْ ْ ْ ْ ‫ب وﻋﻼﻣﺔ ﻧ ْﺼﺒﻪ ﺣ ْﺬف اﻟْﻨ ْﻮن ﻷﻧﻪ ﻣ‬ ٌ
ٌ ‫ع ﻣ ْﻨﺼ ْﻮ‬ ٌ ْ ْ ْ ْ ْ
‫ ﺿﻤﲑ‬O‫ﻦ ﻣﻀﺎرع اﻟﺨﻤﺲ ﻓﺎﻋ‬ ‫ ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎر‬- ‫ﻳﻨﺼﺮوا‬ ‫ﻳﻨﺼﺮوا‬
ْ ٌ ْ
Œ ‫ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ وﺟ ْﻮ ًﺑﺎ ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه‬
6.5.4 Amil Jazam – iaitu Huruf yang boleh mengubah I’rab Fi’il mudhorik kepada I’rab Majzum atau Jazam.
‫ﻟ ْﻢ‬ Tidak (menafikan masa telah lepas) ‫ﻟ ﻤﺎ‬ Belum
‫ل‬ ‫ﻻ‬
Amr (Perintah) "hendaklah" / Nahi (Tegah) "Jangan!"/
Do'a (Mohon) "please" Do'a (Mohon) “janganlah"
Contoh:
ْ ْ
“dia tak tolong” - ‫ﻟ ْﻢ ﻳﻨﺼ ْﺮ‬ <=‫ ﻳﻨﺼﺮ‬+ ‫ﻟ ْﻢ‬ .i
ْ ْ ْ ْ
“mereka tak tolong” – ‫ ﻳﻨﺼﺮون= ﻟ ْﻢ ﻳﻨﺼﺮوا‬+‫ ﻟ ْﻢ‬.ii

ْ
‫ ﺣ ْﺮف ﺟ ْﺰ ٍم‬- ‫ﻟ ْﻢ‬ ‫ﻟ ْﻢ ﻳﻨﺼ ْﺮ‬
ٌ ْ ٌ ْ ْ ‫ع ﻣ ْﺠﺰ ْو ٌم وﻋﻼﻣﺔ ﺟ ْﺰﻣﻪ اﻟْﺴﻜ ْﻮن ﻷﻧﻪ ﻣ‬
ٌ ٌ ْ ْ
‫ ﺿﻤﲑ ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ‬O‫ﻦ ﻣﻀﺎرع ﻟ ْﻢ ﻳﺘﺼﻞ ﻓﺎﻋ‬ ‫ ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎر‬- ‫ﻳﻨﺼ ْﺮ‬
ْ ً
‫ازا ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه ﻫﻮ‬ ‫ﺟﻮ‬
ْ
‫ ﺣ ْﺮف ﺟ ْﺰ ٍم‬- ‫ﻟ ْﻢ‬ ‫ﻟ ْﻢ ﻳﻨﺼﺮ ْوا‬
ٌ ْ ْ ْ ْ ‫ع ﻣ ْﺠﺰ ْو ٌم وﻋﻼﻣﺔ ﺟ ْﺰﻣﻪ ﺣ ْﺬف اﻟْﻨ ْﻮن ﻷﻧﻪ ﻣ‬
ٌ ٌ ْ ْ
‫ ﺿﻤﲑ‬O‫ﻦ ﻣﻀﺎرع اﻟﺨﻤﺲ ﻓﺎﻋ‬ ‫ ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎر‬- ‫ﻳﻨﺼﺮ ْوا‬
ْ ً ٌ ْ
Œ ‫ازا ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه‬ ‫ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ ﺟﻮ‬
‫ ﺣ ْﺮف ﺟ ْﺰ ٍم‬- ‫ﻟ ْﻢ‬ ‫ﻟ ْﻢ ﻳ ْﺮم‬

ٌ ْ ْ ْ ‫ ﻷﻧﻪ ﻣ‬/‫ع ﻣ ْﺠﺰ ْو ٌم وﻋﻼﻣﺔ ﺟ ْﺰﻣﻪ ﺣ ْﺬف ﺣ ْﺮف اﻟﻌ‬
ٌ ٌ ْ
‫ ﺿﻤﲑ‬O‫ﻦ ﻣﻀﺎرع ﻣﻌﺘﻞ اﻵﺧﺮ ﻓﺎﻋ‬ ‫ ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎر‬- ‫ﻳ ْﺮم‬
ْ ً ٌ ْ
‫ازا ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه ﻫﻮ‬ ‫ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ ﺟﻮ‬
Huruf-huruf dibawah boleh membuatkan dua Fi’il mudhorik jadi i’rab majzum iaitu apabila ayat di dalam
bentuk ayat bersyarat.
ْ
‫ا ْﻳﻨﻤﺎ‬ Mana-mana saja ْ ‫ﻣ‬
‫ﻦ‬ Siapa ‫ﻣﺎ‬ Apa ‫إن‬ Jika
Contoh:
ْ ْ ْ ٌ ْ ْ ْ ْ
Jika Zaid pergi, Ahmad pergi. - ‫ﺪ‬€‫إن ﻳﺬﻫﺐ زﻳﺪ ﻳﺬﻫﺐ أ‬
6.5.5 Fi’il mudhorik boleh juga menjadi majzum tanpa huruf jazam. Ini boleh terjadi dengan syarat fi’il mudhorik
berada di situasi syarat dan jawab syarat.
Contoh:
ْ ْ
ْ ‫أذﻫ‬
Engkau pergi, saya pergi. -‫ﺐ‬ ‫ﺗﺬﻫﺐ‬
‘Engkau pergi’ <– Ini ayat syarat. ‘Saya pergi’ <– ini jawap syarat.
Di dalam kes ini, huruf jazam sebenarnya di hazaf (tidak disebut)
6.6 Fa’il luar vs fa’il dalam.
6.6.1 Telah disebut sebelum ini bahawa setiap Fi’il ada Fa’il dan fa’ilnya adalah terlekat (muttasil) atau
tersembunyi (mustatir) di dalam Fi’il.
6.6.2 Di dalam situasi normal tidak boleh ditambah fa’il lain selepas Fi’il tersebut. Situasi ini dinamakan fa’il
dalam. Lihat fa’il-fail yang tersembunyi di dalam fi’il pada jadual di bawah.
6.6.3 Namun sekiranya kita berhajat untuk menyatakan fa’il lain (fail external), maka gunakan Fi’il yang
ْ ْ ْ
setara dengan ‫ﻓﻌﻞ‬/‫(ﻳﻔﻌﻞ‬untuk maskulin) atau ‫ﻓﻌﻠﺖ‬/‫( ﺗﻔﻌﻞ‬untuk feminin) sahaja dan kemudian tuliskan
fa’ilnya diselepas Fi’il tersebut. Situasi ini dinamakan Fa’il luar. Di antara Fi’il dan Fa’il luar ini boleh
diselangi dengan kalimah lain. Jika anda terlupa, sila ingat kembali fa’il-fa’il tersembunyi di bawah ini.

Kami Saya
(2F<) (2F) (F) (2M<) (2M) (M) (2F<) (2F) (F) (2M<) (2M) (M)
‫ﻧﻔﻌﻞ‬ ‫أﻓﻌﻞ‬ ‫ﺗﻔﻌﻠﻦ‬ ‫ﺗﻔﻌﻼن‬ ‫ﺗﻔﻌﻠﲔ‬ ‫ﺗﻔﻌﻠ ْﻮن‬ ‫ﺗﻔﻌﻼن‬ ‫ﺗﻔﻌﻞ‬ ‫ﻳﻔﻌﻠﻦ‬ ‫ﺗﻔﻌﻼن‬ ‫ﺗﻔﻌﻞ‬ ‫ﻳﻔﻌﻠ ْﻮن‬ ‫ﻳﻔﻌﻼن‬ ‫ﻳﻔﻌﻞ‬
i. Contoh Fa’il luar: ‫ﺪا‬

ْ ٌ
ً ‫ زﻳ‬m‫ﺿﺮب ﻋ‬ =Ali pukul Zaid.
ii.
ْ ْ
ً ‫=ﺿﺮﺑﻮا زﻳ‬Mereka pukul Zaid.
Contoh Fa’il tersembunyi:‫ﺪا‬
ْ
iii. Contoh yang salah: ‫ﺿﺮﺑﻮا اﻟﻤﺠﺮﻣ ْﻮن ز ْﻳ ًﺪ‬. << Ini tak betul.
ْ
Yang betulnya adalah ‫ﺿﺮب اﻟﻤﺠﺮﻣ ْﻮن ز ْﻳ ًﺪا‬
iv. Perhatian!!
Walau bagaimanapun di dalam kes tertentu boleh terjadi di mana fi’il yang tidak sepadan dengan tasrif
ْ ْ ْ
‫ﻓﻌﻞ‬/‫( ﻳﻔﻌﻞ‬di mana fa’il tersembunyinya adalah ‫ )ﻫﻮ‬atau ‫ﻓﻌﻠﺖ‬/‫( ﺗﻔﻌﻞ‬di mana fa’il tersembunyinya
adalah ‫ )ﻫﻲ‬tetapi selepasnya terdapat isim yang marfuk, jadi bagaimanakah hukum isim marfuk
tersebut?.
ْ ْ ْ ْ ‫ – وﻗ ْﻠﻨﺎ ﻳﺎ أدم‬AQ 2:35

‫ﻦ اﻧﺖ و ز ْوﺟﻚ اﻟﺠﻨﺔ‬ ‫اﺳﻜ‬
َ
Lihat contoh berikut:
ْ ْ ْ ْ
Jawapan: ‫ اﺳﻜﻦ‬adalah fi’il Amar (sepadan dengan ‫ )اﻓﻌﻞ‬dan padanya sudah terdapat fa’il iaitu
ْ ْ
‘engkau/awak’ namun selepasnya terdapat isim marfuk iaitu ‫اَﻧﺖ‬, maka di dalam kes ini ‫اَﻧﺖ‬
َ َ
dihukumkan sebagai taukid iaitu suatu penguatan yang menegaskan fa’il di dalam ‫اﺳﻜﻦ‬.
ْ ْ
ْ ْ ْ
Terjemahannya: Dan Kami (Allah) berfirman “Wahai Adam, tinggallah oleh mu (‫)اﺳﻜﻦ‬, engkau (‫)اَﻧﺖ‬
َ
dan isteri engkau di dalam syurga..”
ْ ْ ٌ ْ ٌ ْ ٌ ‫ ﻓ ْﻌﻞ أ ْﻣﺮ ﻣ ْﺒﻨ‬- ‫ﻦ‬ ْ ْ ْ ْ ‫ﻳﺎ أدم‬

‫ ﺿﻤﲑ ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ وﺟ ْﻮ ًﺑﺎ ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه أﻧﺖ‬O‫ﻰ ﻋ اﻟﺴﻜ ْﻮن ﻓﺎﻋ‬ ْ ‫اﺳﻜ‬ ‫ﻚ‬ ْ
َ ‫ﺖ َو َزوﺟ‬ ‫ﻦ اﻧ‬ ‫اﺳﻜ‬
ٍ َ َ
ْ ‫ ﺗ ْﻮﻛ ْﻴ ٌﺪ ﻟ ْﻠﻤﺆﻛﺪ ﺿﻤ ْﲑ رﻓْﻊ ﻣﺘﺼﻞ‬- ‫ا ْﻧﺖ‬
ْ ‫اﺳﻜ‬
‫ﻦ‬

Applikasi dan Latihan: Fa’il Luar vs Fa’il dalam
Lihat pada keterangan yang berikan di dalam kotak mengenai fa’il luar dan fa’il dalam (tersembunyi)
Arahan: Cuba dapatkan;1.‘maksud fi’il’, 2.‘failnya’ (luar atau dalam) untuk kotak-kotak yang lain. Ada 15 kesemuanya.
ْ
‫ ﻳﻌﻠﻢ‬Fi’il mudhorik ۡ
r‫ ٰـﻦ ٱﻟﺮﺣ‬€‫•ۡﺴﻢ ٱﷲ ٱﻟﺮ‬ ‫ ﺟﺂء‬Fi’il madhi
dhomir ‫ﻫﻮ‬. Di sini ۡ ْ ْ ۡ
‫إذا ﺟﺂءك ٱﻟﻤﻨ ٰـﻔﻘﻮن ﻗﺎﻟﻮا ‚ﺸﻬﺪ إﻧﻚ ﻟﺮﺳﻮل ٱﷲۗ وٱﷲ ﻳﻌﻠﻢ‬ dhomir ‫ﻫﻮ‬. Oleh
ْٓ ۡ
tiada isim marfuk
ْ
‫( ٱﺗﺨﺬوا‬١) ‫ﺸﻬﺪ إن ٱﻟﻤﻨ ٰـﻔﻘﲔ ﻟ„ ٰـﺬﺑﻮن‬ƒ ‫إﻧﻚ ﻟﺮﺳﻮ ۥ وٱﷲ‬
diselepasnya, maka kerana dhomirnya
‫ﻫﻮ‬, periksa ada tak

fa’ilnya kekal di dalam
ْۡ ْ
‫ ْﻢ ﺳﺂء ﻣﺎ ﻛﺎﻧﻮا ﻳﻌﻤﻠﻮن‬n‫ ْﻢ ﺟﻨ ًﺔ۬ ﻓﺼﺪوا ﻋﻦ ﺳﺒﻴﻞ ٱﷲۚ إ‬µ‫أۡﻳﻤ ٰـ‬
yang mana ianya yang
kembali kepada isim marfuk
ْ ْ
‘Allah’.
ۡ
selepasnya. Jika ada
Terjemahannya: maka itulah Fa’il
“Dan Allah, dia
ْ
luarnya. Di sini
mengetahui..” ۡ
‫ﺟﺴﺎﻣˆ و إن ﻳﻘﻮﻟﻮا‬ ۡ‫ۡﻢ ﺗۡﻌﺠﺒﻚ أ‬‰‫( ۞ و إذا رأۡﻳ‬٣) ‫ﻳۡﻔﻘﻬﻮن‬ ۡ
‘ ‫ ٱﻟﻤﻨ ٰـﻔﻘﻮن‬adalah
ْ
ۡ ٌ ٌ ‫ ْﻢ ﺧﺸ‬n‫ۡﻛﺄ‬
‫‚ﺸﻬﺪ‬ ‫ﺐ۬ ﻣﺴﻨﺪة۬ۖ ﻳﺤﺴﺒﻮن ﻛﻞ ﺻۡﻴﺤ ٍﺔ‬ ۖˆ‫ۡﺴﻤۡﻊ ﻟﻘۡﻮﻟ‬Š
Fi’il mudhorik Fa’ilnya.
Maka ayat harus
ْ ٰۡ ۡ ْ ْ
ۡ ‫ٱﻟﻌﺪو ﻓ‬
dhomir ‫ﻧﺤﻦ‬, bukan Œ‫ﭑﺣﺬۡر‬
‫ۡ ﻗ ٰـﺘﻠˆ ٱﷲۖ أ‬
diterjemah sebagai
(٤)‫• ﻳﺆﻓﻜﻮن‬ Œ ‫ﻋﻠ‹ﻢ‬ berikut:
“Apabila
‫ ﻫﻮ‬atau ‫ﻫﻲ‬, maka mendatangi akan
engkau oleh org2
tak perlu munafik..’
dipertimbangkan isim
marfuk selepasnya
untuk dijadikan fa’il.
Terus ambil ‫ﻧﺤﻦ‬

sebagai fa’ilnya.
Terjemahannya:
“Telah bersaksi oleh
kami..” Lengkap Jadual di bawah seperti contoh yang ditunjukkan untuk kalimah yang selebihnya.
ْ
‫ﻗﺎﻟﻮا‬
Fi’il madhi – telah berkata.
Fa’il – mereka.
Terjemahan: Telah berkata
oleh mereka

ْ ْ
6.7 Fi’il yang tidak diberitahu Fa’ilnya (Fi’il Majhul) - ‫ﻓﻌﻞ ﻣﺠﻬﻮل‬
6.7.1 Fi’il majhul adalah Fi’il di mana Fa’ilnya tidak diberitahu atas sebab-sebab tertentu. Lawan kepada Fi’il majhul
ْ
adalah Fi’il maklum (‫)ﻓﻌﻞ ﻣﻌﻠﻮم‬. Fi’il maklum bermaksud fi’il yang dimaklumi siapakah fa’ilnya.
6.7.2 Fi’il majhul dapat dikenali melalui wazan. Kalau "‫ ﻧﺼﺮ‬dia memukul”, maka bentuk majhulnya ialah ‫ﻧﺼﺮ‬
“dipukul dia”.
6.7.3 Kaedah penukaran dari Fi’il Madhi Maklum kepada Fi’il Madhi Binaan Majhul.
i. Bagi tiap-tiap fi’il yang bermula dengan hamzah wasol caranya:
• dhommahkan huruf pertama dan ketiga

• kasrahkan sebelum akhir
• Contoh dari wazan 7:
ْ ْ
‫اﻧﻔﻌﻞ >= اﻧﻔﻌﻞ‬
ii. Bagi tiap-tiap fi’il yang bermula dengan ‘ta’:
• Dhommahkan huruf pertama dan kedua dan
• Kasrahkan sebelum akhir (AIN Fi'il)
• Contoh dari wazan 5
‫ﺗﻔﻌﻞ >= ﺗﻔﻌﻞ‬

iii. Selain dari dari kedua yang atas:
• Dhommahkan huruf pertama
• Kasrahkan sebelum akhir. Contoh dari wazan 4 dan 11
Contoh wazan 4
ْ ْ
•
‫اﻓﻌﻞ >=أﻓﻌﻞ‬
Sila ambil perhatian: hamzah wazan 4 bukanlah hamzah wasol tapi adalah hamzah qotho’ iaitu
hamzah yang menerima baris ketika dibaca sambung. Manakala hamzah wasol adalah sebaliknya.
• Contoh wazan 11
ْ ْ
‫ﻓﻌﻠﻞ >=ﻓﻌﻠﻞ‬
6.7.4 Kaedah penukaran dari Fi’il Mudhorik Maklum kepada Fi’il Madhi Binaan Majhul.
i. Hanya ada satu kaedah dan boleh diapply pada semua fi’il mudhorik, iaitu dhommahkan huruf
mudhoro’ah dan fathahkan sebelum akhir.
• Contoh dari wazan 1a dan wazan 2 dan wazan 6
• Wazan 1a
ْ ْ
‫ﻳﻔﻌﻞ >=ﻳﻔﻌﻞ‬
• Wazan 2
‫ﻳﻔﻌﻞ >=ﻳﻔﻌﻞ‬
• Wazan 6
‫ﻳﺘﻔﺎﻋﻞ >=ﻳﺘﻔﺎﻋﻞ‬

6.7.5 Untuk mengenal senarai penuh Fi’il Binaan Majhul, sila lihat jadual dibawah.
Fi’il Fi’il
Kaedah Fi’il Fi’il
Mudhorik Kaedah Madhi
Menjadikan Fiil Mudhorik Madhi
Majhul Untuk jadi Madhi Majhul wazan
Mudhorik Binaan
sedang sedang Binaan Majhul telah
Majhul Buat
dibuat buat dibuat
ْ ْ
‫ﻳﻔﻌﻞ‬ ‫ﻳﻔﻌﻞ‬ ‫ﻓﻌﻞ‬ ‫ﻓ ﻌﻞ‬ 1a
ْ ْ
‫ﻳﻔﻌﻞ‬ ‫ﻳﻔﻌﻞ‬ ‫ﻓﻌﻞ‬ ‫ﻓ ﻌﻞ‬ 1b
ْ ْ
‫ﻳﻔﻌﻞ‬ ‫ﻳﻔﻌﻞ‬ ‫ﻓﻌﻞ‬ ‫ﻓ ﻌﻞ‬ 1c
ْ ْ
Wazan 1a hingga 1f -
‫ﻳﻔﻌﻞ‬ ‫ﻳﻔﻌﻞ‬ guna rule 6.7.3.iii ‫ﻓﻌﻞ‬ ‫ﻓ ﻌﻞ‬ 1d
ْ ْ
‫ﻳﻔﻌﻞ‬ ‫ﻳﻔﻌﻞ‬ ‫ﻓﻌﻞ‬ ‫ﻓ ﻌﻞ‬ 1e
ْ
-na- ‫ﻳﻔﻌﻞ‬ -na- ‫ﻓ ﻌﻞ‬ 1f
‫ﻳﻔﻌﻞ‬ ‫ﻳﻔﻌﻞ‬ Guna rule 6.7.3.iii ‫ﻓﻌﻞ‬ ‫ﻓ ﻌﻞ‬ 2
‫ﻳﻔﺎﻋﻞ‬ ‫ﻳﻔﺎﻋﻞ‬ Guna rule 6.7.3.iii ‫ﻓ ْﻮﻋﻞ‬ ‫ﻓﺎﻋﻞ‬ 3

Satu rule sahaja
ْ ْ ْ ْ
iaitu rule 6.7.4.i ‫ﻳﻔﻌﻞ‬ ‫ﻳﻔﻌﻞ‬ Guna rule 6.7.3.iii ‫أﻓﻌﻞ‬ ‫أﻓﻌﻞ‬ 4*
‫ﻳﺘﻔﻌﻞ‬ ‫ﻳﺘﻔﻌﻞ‬ Guna rule 6.7.3.ii ‫ﺗﻔ ﻌﻞ‬ ‫ﺗﻔﻌﻞ‬ 5
‫ﻳﺘﻔﺎﻋﻞ‬ ‫ﻳﺘﻔﺎﻋﻞ‬ Guna rule 6.7.3.ii ‫ﺗﻔ ْﻮﻋﻞ‬ ‫ﺗﻔﺎﻋﻞ‬ 6
ْ ْ ْ ْ
‫ﻳﻨﻔﻌﻞ‬ ‫ﻳﻨﻔﻌﻞ‬ Guna rule 6.7.3.i ‫اﻧﻔﻌﻞ‬ ‫اﻧﻔﻌﻞ‬ 7
ْ ْ ْ ْ
‫ﻳﻔﺘﻌﻞ‬ ‫ﻳﻔﺘﻌﻞ‬ Guna rule 6.7.3.i ‫اﻓﺘﻌﻞ‬ ‫اﻓﺘﻌﻞ‬ 8
ْ ْ
-na- ‫ﻳﻔﻌﻞ‬ -na- ‫اﻓﻌﻞ‬ 9
ْ ْ ْ ْ
‫ ْﺴﺘﻔﻌﻞ‬ƒ ‫ ْﺴﺘﻔﻌﻞ‬ƒ Guna rule 6.7.3.i ‫ا ْﺳﺘﻔﻌﻞ‬ ‫ا ْﺳﺘﻔﻌﻞ‬ 10
ْ ْ ْ ْ
‫ﻳﻔﻌﻠﻞ‬ ‫ﻳﻔﻌﻠﻞ‬ Guna rule 6.7.3.iii ‫ﻓﻌﻠﻞ‬ *‫ﻓﻌﻠﻞ‬ 16
ْ ْ ْ ْ
‫ﻳﻔﻌﻠﻞ‬ ‫ﻳﻔﻌﻠﻞ‬ Guna rule 6.7.3.i ‫اﻓﻌﻠﻞ‬ ‫اﻓﻌﻠﻞ‬ 19
ْ
6.7.6 Dhomir tersembunyi di dalam Fi’i l majhul kini dikenali sebagai na’ibul-fa’il (‫ﺐ اﻟﻔﺎﻋﻞ‬6‫ )ﻧﺎ‬di mana i’rabnya
marfuk tapi membawa maksud sama seperti maf’ul bih. Contoh:
ٌ
ً ‫ ﻣﺤﻤ‬m‫ﺿﺮب ﻋ‬- Telah memukul oleh Ali akan Muhammad.
i. Fi’il binaan maklum:‫ﺪا‬
o Telah memukul adalah Fi’il,
o Ali adalah fa’il,
o Muhammad adalah maf’ul bih.
Penjelasan: Di sini kita dapati bahwa fi’il madhi versi maklum ‫ ﺿﺮب‬digunakan maka kita
harus dijangka bahawa ada fa’il yang wujud sama ada mustatir atau external fail dan disini Ali
adalah Failnya.

ٌ
ii. Fi’il binaan majhul: ‫ ﺿﺮب ﻣﺤﻤﺪ‬- Telah dipukul akan Muhammad.
o Telah dipukul adalah fi’il majhul,
o Ahmad adalah na’ibul-fa’il.
Penjelasan: Fi’il madhi binaan majhul telah diguna iaitu ‫ ﺿﺮب‬maka tiada fa’il boleh disebut.
ٌ ٌ
‫ﺿﺮب ز ْﻳﺪ‬ ‫ﺿﺮب ز ْﻳﺪ‬
ْ ْ
‫ﻰ ﻋ اﻟﻔﺘﺢ‬ ٌ ‫ﻓ ْﻌ ٌﻞ ﻣﺎض ﻟ ْﻠﻤ ْﺠﻬﻮل ﻣ ْﺒﻨ‬- ‫ﺿﺮب‬
ٍ
‫ﻦ إ ْﺳﻢ اﻟﻤﻔﺮد‬ ‫ﺐ اﻟﻔﺎﻋﻞ ﻣﺮﻓﻮ‬6‫ ﻧﺎ‬-‫ز ْﻳﺪ‬
Applikasi dan Latihan: Fi’il Majhul
ۡ ۡ ْ ْ
۞ (٣) ‫ ْﻢ ءاﻣﻨﻮا † ﻛﻔﺮوا ﻓﻄﺒﻊ ﻋ ٰ ﻗﻠﻮ‡ ْﻢ ﻓˆ ﻻ ﻳﻔﻘﻬﻮن‬n‫ذٲﻟﻚ ﺑﺄ‬
‫ﻃﺒﻊ ﻋ ٰ ﻗﻠﻮ‡ ْﻢ‬ – “telah dimeterai atas hati-hati mereka”.
Contoh Fi’il Majhul pada ayat ialah ‫ﻃﺒﻊ‬. Ia sepadan dengan wazan Fi’il Majhul yang ditunjukkan pada jadual (‫)ﻓﻌﻞ‬
maka harus diingat bahawa sebarang isim marfuk selepasnya atau dhomir muttasil yang melekat pada fi’il majhul kini
dirujuk sebagai na’ibul fail (bukan lagi fa’il) yang membawa maksud sama seperti iaitu maf’ul bih.
Dalam contoh ayat di atas tidak ditemui sebarang isim marfuk selepas fi’il binaan majhul ‫ ﻃﺒﻊ‬maka na’ibul fa’ilnya
adalah tersembunyi.
6.8 Kekuatan dan kesempurnaan Fi’il.
Bab ini membincangkan kekuatan dan kesempuraan fi’il. Kekuatan fi’il yang dimaksudkan di sini ialah apabila di
ukur dari segi bilangan objek yang fi’il upaya jadikannya sebagai maf’ul bih. Ada yang kuat sehingga boleh
mengenakan dua maf’ul bih dan ada yang langsung tidak upaya memberi impak kepada maf’ul bih disebabkan fi’il
itu sendiri lemah kerana tidak sempurna (iaitu aksinya tidak jelas).
Kekuatan dan kesempurnaan Fi’il ini boleh di bahagi kepada 4:
• Fi’il sempurna (tamam/¿) yang boleh mengenakan 2 maf’ul bih (muta’addi/‫) ﻣﺘﻌﺪى‬. Lihat contoh 1
• Fi’il sempurna (tamam/¿) yang boleh mengenakan 1 maf’ul bih (muta’addi/‫) ﻣﺘﻌﺪى‬. Lihat contoh 2
• Fi’il sempurna (tamam/¿) yang tidak memerlukan maf’ul bih (lazim/‫) ﻻزم‬. Lihat contoh 3
• Fi’il tidak sempurna (naqis/‫ )ﻧﺎﻗﺺ‬sehingga ia sendiri ‘memerlukan bantuan’. Lihat contoh 4

6.8.1.1 Contoh 1. Ali menyangka Omar pendusta
’Menyangka’ adalah contoh fi’il muta’addi 2 maf’ul bih.

Maf’ul bih pertama adalah Omar manakala maf’ul bih kedua adalah pendusta.
6.8.1.2 Contoh 2. Ali sedang makan nasi.
‘makan’ adalah contoh fi’il muta’addi 1 maf’ul bih.

Maf’ul bih di sini adalah nasi.
6.8.1.3 Contoh 3, Ali berdiri.
‘berdiri’ adalah contoh fi’il yang tidak memerlukan sebarang maf’ul bih. Ia tidak dipanggil Fi’il
muta’addi bahkan dipanggil fi’il lazim. Fi’il jenis ini tiada versi majhul.
6.8.1.4 Contoh 4, Yesterday Ali was a bad guy. Today Ali is a good guy.
ْ
‘was’ (‫ )ﻛﺎن‬di sini adalah Fi’il madhi naqis (‫)ﻧﺎﻗﺺ‬. Perubahan daripada is (‫ )ﻳﻜﻮن‬kepada was (‫)ﻛﺎن‬
disebabkan masa menunjukkan ianya merupakan sejenis fi’il cumanya aksi is/was tidak jelas.
Kumpulan isim ini tidak banyak dan ia mempunyai nama iaitu Kana & rakan-rakan. Perlu diketahui,
oleh kerana Kana dan rakan-rakannya adalah Fi’il, maka ini bermaksud ianya boleh ditasrif kepada 14
fi’il madhi, 14 fi’il mudhorik dan 6 fi’il amar. Namun terdapat juga sesetengahnya mempunyai tasrif yang
ْ ْ
terhad sebagai contoh ‫ﺲ‬Ã‫( ﻟ‬bukan) di mana ianya tidak mempunyai tasrif mudhorik. Situasi ini ‫ﺲ‬Ã‫ﻟ‬
dipanggil fi’il jamid (‫)ﺟﺎﻣﺪ‬
6.8.2 Soalan. Bolehkah Fi’il Muta’adi, Lazim dan Naqis dapat dibezakan melalui wazan (pola ejaan kalimah)?
Jawapannya, Tidak. Perbezaan mereka hanya dapat diketahui melalui kamus sahaja iaitu apabila setelah
mengetahui maknanya.
Untuk mengetahui sama ada suatu Fi’il untuk mutaddi atau lazim binalah ayat perbuatan paling simple dan
letakkan ‘ia’ di selepas perkataan fi’il tadi. Jika ayatnya boleh diterima akal maka ia mutaadi. Contoh:
Saya makan ia/dia. Masuk akal? – Ya. Maka makan adalah fi’il mutaddi
Saya duduk ia/dia. Masuk akal? – Tidak. Maka duduk adalah fi’il lazim.
6.9 Kana & Inna dan Rakan-rakan mereka dan kesannya pada Jumlah Ismiyyah
6.9.1 Kana & rakan-rakannya adalah fi’il tidak sempurna, manakala Inna dan rakan-rakannya pula dikatakan
huruf yang menyerupai Fi’il. Dua kumpulan kalimah ini ada kaitan dengan Fi’il namun ia tidak mencapai
tahap Fi’il yang sempurna.
6.9.2 Oleh itu apabila mereka masuk pada Jumlah ismiyyah (Ayat Statement) ia memerlukan ‘bantuan dari isim-
isim di dalam Jumlah ismiyyah ‘ bagi membolehkan ianya jadi ‘sempurna’ lantas menjadi jumlah jadi
mufidah. Iaitu mereka menjadikan mubtada’ sebagai isim mereka & khabar menjadi sebagai khabar
mereka. Cumanya cara Kana dan Inna memberi impak adalah berbeza iaitu:
i. Kana & rakan-rakannya memarfukkan mubtada dan memansubkan khabar, manakala

ii. Inna & rakan-rakannya pula memansubkan mubtada’ dan memarfukkan khabar.
Contoh:
a. Kesan Kana dan rakannya – memarfukkan mubtada’ dan memansubkan khabar
ٌ ٌ
‫ اﻟﻨﺎس أﻣﺔ واﺣﺪة ⇐ ﻛﺎن اﻟﻨﺎس أﻣ ًﺔ واﺣﺪ ًة‬+ ‫ –ﻛﺎن‬perhatian khabar ً‫ أﻣﺔ‬jadi mansub
Terminologi => ‫ – اﻟﻨﺎس‬Isim Kana | ‫ أﻣ ًﺔ‬- Khabar Kana

b. Kesan Inna dan rakannya – memansubkan mubtada’ dan memarfukkan khabar
ٌ
‫ ﻣﺤﻤﺪ رﺳ ْﻮل اﷲ ⇐ أن ﻣﺤﻤ ًﺪا رﺳ ْﻮل اﷲ‬+ ‫ – أن‬perhatikan mubtada ‫ ﻣﺤﻤ ٍﺪا‬jadi mansub
ً ‫ﻣﺤﻤ‬- Isim Inna |
Terminologi => ‫ﺪا‬ ‫ –رﺳ ْﻮل‬Khabar Inna
6.9.3 Perhatian: Kana atau Inna (atau rakan2nya) dan isim yang mereka mansubkan adalah tolerate
distance.
6.9.4 Berikut adalah Kana dan rakan-rakan mereka (yang kerap ) dan Inna dan rakan-rakan mereka:
ْ
‫ﻛﺎن‬ ‫ﺲ‬Ã‫ﻟ‬ ‫ا ْﺻﺒﺢ‬
Kana &
was bukan Menjadi
rakan2
‫إن‬ Sesungguhnya ‫أن‬ Bahawa ‫ﻛﺄن‬ Se-akan

Inna &
‫ﺑ ﺄن‬ ‫ﻟ„ ﻦ‬ ‫ﻟ ْﻴﺖ‬ ‫ﻟﻌﻞ‬

rakan2
kerana tetapi Seandainya Muga2
6.9.5 Apa yang penting adalah apabila kita melihat Kana atau Inna (atau salah satu rakan2 mereka) maka kita
harus ingat bahwa asalnya ada Mubtada (yang telah menjadi isim kepada Kana dan Inna) dan khabar (yang
telah menjadi khabar kana dan inna) di selepasnya, maka carilah mereka.
Kotak cerakin: Contoh I’rab Kana & rakan2nya, Inna dan rakannya berserta isimnya dan khabarnya masing-
masing.
ٌ ْ ٌ
‫ ﻓﻌﻞ ﻣﺎض اﻟﻨﺎ ﻗﺺ‬- ‫ﻛﺎن‬ ً ‫ﻛﺎن ز ْﻳﺪ ﺟﺎﻟ‬
‫ﺴﺎ‬
ْ ْ ْ ‫ع وﻋﻼﻣﺔ رﻓْﻌﻪ ﺿﻤ ٌﺔ ﻷﻧﻪ ﻣ‬ ٌ ْ ْ ْ ٌ
‫ﻦ إ ْﺳﻢ اﻟﻤﻔﺮد‬ ‫ﻬﺎ ﻣﺮﻓﻮ‬.‫ إ‬- ‫ز ْﻳﺪ‬
ْ ْ ْ ‫ب وﻋﻼﻣﺔ رﻓْﻌﻪ ﻓ ْﺘﺤ ٌﺔ ﻷﻧﻪ ﻣ‬
ٌ ‫ ﺧﱪﻫﺎ ﻣﻨْﺼ ْﻮ‬- ‫ﺴﺎ‬
‫ﻦ إ ْﺳﻢ اﻟﻤﻔﺮد‬ ً ‫ﺟﺎﻟ‬
ٌ
‫ ﺣﺮف ﻧﻮاﺳﺦ‬- ‫إن‬ ‫ ٌﻢ‬6‫إن ز ْﻳ ًﺪا ﻗﺎ‬
ْ ْ ْ ‫ب وﻋﻼﻣﺔ ﻧ ْﺼﺒﻪ ﻓ ْﺘﺤ ٌﺔ ﻷﻧﻪ ﻣ‬ٌ ‫ﻬﺎ ﻣﻨْﺼ ْﻮ‬.ْ ‫ إ‬- ‫ز ْﻳ ًﺪا‬
‫ﻦ إ ْﺳﻢ اﻟﻤﻔﺮد‬
ْ ْ ْ ‫ع وﻋﻼﻣﺔ ﻧ ْﺼﺒﻪ ﺿﻤ ٌﺔ ﻷﻧﻪ ﻣ‬ ٌ ْ ْ
‫ﻦ إ ْﺳﻢ اﻟﻤﻔﺮد‬ ‫ ﺧﱪﻫﺎ ﻣﺮﻓﻮ‬-‫ ٌﻢ‬6‫ﻗﺎ‬

Bahagian Tiga
7 Ayat Lanjutan (Elemen tambahan dalam jumlah lebih kompleks)
Apakah yang ditawarkan oleh nahu jika mesej yang ingin disampaikan lebih kompleks? Sebagai jawapan sila perhatikan
fungsi Tambahan di dalam ayat-ayat yang berikut.
Ayat Statement = [Mubtada + Tambahan] + [Khabar + Tambahan]
Contoh: Ali [Mubtada] yang hensem itu[Tambahan] seorang-guru [Khabar]
Ayat Working= [Fi’il+Tambahan] + [Fa’il+Tambahan] + [Maf’ul+Tambahan]
Contoh: Telah mengajar [Fi’il] oleh Ali [Fa’il] yang hensem itu [Tambahan] akan Ahmad [Maf’ul bih] dengan
komputer [Tambahan]
Perhatikan elemen [Tambahan] di dalam dua contoh ayat di atas telah digunakan untuk memperincikan maklumat atau
menambah maklumat kepada komponen asas dalam ayat. Di sini ada dua jenis Tambahan; Shibhul Jumlah dan Tabi.
ْ ْ
7.1 Shibhul Jumlah ( /‫اﻟﺠ ﻤ‬ ‫)ﺷ ْﺒﻪ‬
Shibhul Jumlah adalah suatu frasa yang menyerupai ayat (iaitu macam ayat) yang berfungsi sebagai maklumat
Tambahan yang berkait dengan sesuatu seperti berkait dengan Fi’il atau khabar atau maf’ul bih atau komponen
lain dalam ayat. Di dalam bahasa arab elemen berkait ini dinamakan muta’alliqan (‫ )ﻣﺘﻌﻠﻘﺎن‬iaitu berkait dengan
(atau attached to). Shibhul Jumlah boleh datang dari 2 yang berikut:
7.1.1 Jar Majrur.
ْ ْ
Contoh ‫اﻟﻤﻜﺘﺐ‬ ‫ –ﻋ‬atas meja.
7.1.2 Dhorof (‫ )ﻇ ْﺮف‬.
ْ ْ
Contoh - ‫ –اﻣﺎم اﻟﻤﺴﺠﺪ‬depan masjid. (Idofah). Perkataan ‫ اﻣﺎم‬adalah Dhorof.
Dhorof adalah sejenis isim yang menunjukkan tempat atau waktu sewaktu kejadian terjadi yang
mengandungi maksud ‘pada’. Ia merupakan isim mansub dan lazimnya dijumpai dalam bentuk mudhof.
Berikut adalah isim-isim Dhorof tersebut:
ْ ْ
‫أﻣﺎم‬ di depan ‫ﻓﻮق‬ di atas ‫ﺗﺤﺖ‬ di bawah ‫ﺧﻠﻒ‬ Belakang ‫ﺑﲔ‬ Antara
ْ
‫وراء‬ ‫ﺟﺎﻧﺐ‬ ‫ﻗ ْﺒﻞ‬ ‫ﻋﻨﺪ‬ ‫ﻣﻊ‬
di
Samping Sebelum Pada Dengan
belakang
ْ ْ
‫ﻳﻮم‬ ‫ﺣﻮل‬ ‫ي‬u ‫ن‬u ‫إذ‬
(Ingatlah)
Saat/hari Sekitar Di sisi sebelah
tatkala
ْ
‫ﺑﻌﺪ‬ Selepas
Perhatian: Keterangan lebih lanjut mengenai Dhorof boleh di dapati di dalam bab Maf’ul fih nanti.

7.2 Tabi’ (‫)ﺗﺎﺑﻊ‬: Badal, Sifah, Taukid & Athaf

Tabi’ bermaksud Ikut mengikut. Ada 4 jenis Tabi’:
ٌ ْ
7.2.1 Penggantian – Badal (‫)ﺑﺪل‬.
ٌ
..‫ – ﻗﺎل ﻣﺤﻤﺪ رﺳ ْﻮل اﷲ‬Telah berkata Muhammad, Rasulullah
ٌ
Contoh = Perkataan ‫ رﺳ ْﻮل‬disini adalah contoh Badal. I’rab ‫ رﺳ ْﻮل‬adalah mengikut I’rab ‫ﻣﺤﻤﺪ‬.
ٌ
Terminologi: ‫ رﺳ ْﻮل‬adalah Badal manakala ‫ﻣﺤﻤﺪ‬ adalah Mubdal minhu (komponen yang diikut).
Perhatian: Isim isyaroh jika diikuti dengan isim beralif-lam automatik isim alif lam tersebt adalah Badal.
7.2.2 Pensifatan – Sifat (‫)ﺻﻔﺔ‬.
ٌrْ ‫ﺑﻸءٌ ﻣﻦ رﺑ„ ْﻢ ﻋﻈ‬- Ujian dari Tuhan kamu yang besar.
ْ
Contoh = ٌr‫ ﻋﻈ‬di sini adalah contoh Sifat. I’rab ٌrْ ‫ ﻋﻈ‬adalah mengikut i’rab ٌ‫ ﺑﻸء‬.
ْ
Terminologi: ٌr‫ ﻋﻈ‬adalah Sifat manakala ٌ‫ ﺑﻸء‬adalah mawsoof (komponen yang diikut)
Bagi Tabi Sifat ini, selain daripada i’rab, ada 3 ciri lagi lain yang mesti mengikut iaitu gender, bilangan dan
kespesifikan (dengan‫)ال‬. Sifat boleh juga berupa jumlah.
7.2.3 Penguatan – Taukid (‫)ﺗﻮﻛﻴﺪ‬.

ْ ْ
ْ
ˆَ‫را ْﻳﺖ اﻟﻘ ْﻮمﻛﻠ‬- Aku melihat kaum itu, kesemua mereka.
ٌ
Contoh = kesemua di sini adalah contoh Taukid. I’rab‘kesemua’adalah mengikut ikut i’rab‘kaum’. Taukid
kebanyakkannya berlaku pada perkataan-perkataan berikut: ‫ﻊ‬

ٌ ْ ‫( ا‬semua),‫(ﻛﻞ‬semua), ٌ‫(ﻋ ْﲔ‬diri), ‫ﻧ ْﻔ ٌﺲ‬
(diri)
ْ ْ
Terminologi: ‫ اﻟﻘﻮم‬adalah Taukid manakala ‫ﻛﻞ‬adalah muakkad (komopnen yang diikut)
ٌ ْ
7.2.4 Penghubung – Athaf (‫)ﻋﻄﻒ‬
ٌ ْ ٌ
.‫ و زﻳﺪ‬m‫ –ﺟﻠﺲ ﻋ‬Telah duduk Ali dan Zaid
Contoh = Zaid di sini adalah contoh Athaf. I’rab‘Zaid’ adalah mengikut I’rab‘Ali’. Athaf terjadi apabila ada
huruf-huruf Athaf, dalam kes ini huruf Athaf adalah ‫و‬. Point 5.1 menyenarai senarai huruf-huruf Athaf.
Athaf boleh berlaku pada Isim dan fi’il (jumlah fi’liyyah) dan shibhul jumlah dan jumlah ismiyyah
ٌ ٌ ْ
Terminologi: m‫ ﻋ‬adalah Ma'thuf ilaihi manakala ‫ زﻳﺪ‬adalah Ma'thuf (komponen yang diikut)
Perhatian:
i. “Komponen yang diikut” (iaitu Mubdal minhu, mawsoof, muakkad dan Ma'thuf) selain dari ia boleh
menduduki komponen utama ayat seperti Mubtada’, khabar, Fa’il dan Maf’ul ia juga boleh berada di tempat
isim lain seperti mudhofun ilaihi, isim majrur atau lainnya.

ii. Elemen Tambahan di sini bukanlah bermaksud ianya komponen secondary kepada komponen utama
(mubtada, khabar, fa’il, fi’il, maf’ul). Ianya hanyalah secondary dari pangkat dalam ayat, namun dari segi
maksud Tambahan terkadang boleh sama kuat dengan komponen utama. Lihat contah ayat ini:
“Ali dan Osman sedang makan nasi.”
Analisa.: Ali adalah Fa’il manakala Osman adalah maklumat tambahan iaitu Athaf kepada Ali namun dari
segi maksud Osman sama kuat dengan Ali kerana kedua-duanya adalah pelaku pemakan nasi.
Kotak Cerakin: Contoh I’rab Tabi

ْ
‫• ْﺴﻢ –ﺟ ٌﺮ و ﻣﺠﺮ ْور‬ ‫• ْﺴﻢ اﷲ‬
ٌ ْ ْ
‫ ﻟﻔﻆ اﻟﺠﻼ« ﻣﻀﺎف إﻟ ْﻴﻪ‬- ‫اﷲ‬ rْ ‫ﻦ اﻟﺮﺣ‬€‫اﻟﺮ‬
ْ ْ
‫ﻦ – ﻧﻌﺖ ﻧﻌﺖ ﻣﺠﺮ ْور ﻣﺠﺮ ْور‬€‫اﻟﺮ‬
ْ ْ
‫ﻰ ﻋ اﻟﻔﺘﺢ‬ ٌ ‫ﺟﺎء – ﻓ ْﻌ ٌﻞ ﻣﺎض ﻣ ْﺒﻨ‬ ٌ
‫ﺟﺎء ﻋﻤ ٌﺮ و ز ْﻳﺪ‬
ٍ
‫ﻦ إ ْﺳﻢ اﻟﻤﻔﺮد‬ ََ َ َ َ ‫ﻋﻤ ٌﺮ – – ﻓَﺎﻋﻞ ﻣﺮﻓﻮ‬
َ َ َ َ َ َ
‫و– ﺣ ْﺮف ﻋﻄَﻒ‬
َ َ َ
ٌ ْ ْ ٌ ْ ْ ٌ ٌ
‫ ﻋﻄَﻒ ﻣﺮﻓﻮع ﻣﺮﻓﻮع‬- ‫َز ْﻳﺪ‬
َ َ َ
ْ ْ
‫ﻰ ﻋ َ اﻟ َﻔﺘﺢ‬ ٌ ‫ﻗﺎل – – ﻓ ْﻌ ٌﻞ ﻣﺎض ﻣ ْﺒﻨ‬ ٌ
‫ﺎل ﻣﺤ َﻤﺪ رﺳ ْﻮل‬ ‫ﻗ‬
َ َ ٍ َ َ َ َ َ َ َ
ٌ ٌ ْ ٌ ٌ ٌ
‫ﻣﺤ َﻤﺪ – ﻓَﺎﻋﻞ ﻣ ْﺮﻓ ْﻮع وﻋ َﻼﻣﺔ رﻓﻌﻪ َﺿ َﻤﺔ ﻣ ْﺒ َﺪل‬ ‫اﷲ‬
َ َ َ َ َ َ
ْ ْ ْ ْ
‫رﺳﻮل –ﺑﺪل اﻟ„ﻞ ﻣﻦ ﻛ ٍﻞ‬
َ َ
ْ‫ ﻟ ْﻔﻆ اﻟﺠﻼ« ﻣﻀﺎف إﻟﻴﻪ‬- ‫اﷲ‬
ٌ ْ
َ َ َ ََ َ
ْ ْ ْ ‫ع وﻋﻼﻣﺔ رﻓْﻌﻪ ﺿﻤ ٌﺔ ﻷﻧﻪ ﻣ‬ ٌ ْ ْ ٌ ْ ‫ ﻣ‬- ‫اﻟْ„ﻠﻤﺎت‬ ٌ ْ
‫ﻠﺘﺄﻧﺚ‬ ْ ‫ﻦ إ ْﺳﻢ‬
َ ‫اﻟﺴﺎﻟﻢ اﻟ َﺘﺄ ﻟ‬
َ ‫ﺚ‬َ ‫ﻧ‬‫ﺆ‬
َ
‫ﻣ‬ ‫ﻊ‬ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ‫ﻮ‬ ‫ﻓ‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻣ‬
َ
‫اء‬ ‫ﺪ‬
َ ‫ﺘ‬
َ
‫ﺒ‬
َ َ
‫„ﻠﻤﺎت َﺛ َﻼ َﺛﺔ‬
َ َ ‫اﻟ‬
ٌ ٌ ْ ٌ ٌ ٌ ٌ ٌ ْ
‫ﺧ َﱪ ﻣ ْﺮﻓ ْﻮع وﻋ َﻼﻣﺔ رﻓﻌﻪ َﺿ َﻤﺔ ﻣ ْﺒ َﺪل‬ َ - ‫َﺛ َﻼ َﺛﺔ‬ ‫إ ْﺳ ٌﻢ ﻓﻌﻞ ﺣ ْﺮف‬
َ َ َ َ َ َ
ْ ْ ْ
‫ ﺑﺪل اﻟﺒﻌﺾ ﻣﻦ ﻛ ٍﻞ‬- ‫إ ْﺳ ٌﻢ‬ْ
َ َ
‫ﻦ ﻛ ٍﻞ‬ ْ ‫ ﺑﺪل اﻟﺒ ْﻌﺾ ﻣ‬- ‫ﻓ ْﻌ ٌﻞ‬ ْ ْ
َ َ
ْ ‫ ﺑﺪل اﻟﺒﻌﺾ ﻣ‬- ‫ﺣ ْﺮ ٌف‬ ْ ْ ْ
‫ﻦ ﻛ ٍﻞ‬
َ َ َ
ْ ٌ ْ ٌ ْ ْ ْ
ْ
O‫ﺎض ﻣﺒﻨﻰ ﻋ َ اﻟﺴﻜﻮن ت ﻓﺎَﻋ‬ ‫راَﻳﺖ – ﻓﻌﻞ ﻣ‬ ˆَ‫راَ ْﻳﺖ اﻟ َﻘ ْﻮم ﻛﻠ‬
َ َ ٍ َ َ َ َ
ٌ ٌ ْ ْ ْ ْ
‫ﻛﺪ‬ َ ‫ َﻣﻔﻌﻮل ﺑﻪ ﻣﻨﺼﻮب ﻣ َﺆ‬- ‫اﻟ َﻘﻮ َم‬
‫ َﺗ ْﻮﻛ ْﻴﺪ‬-‫ﻛ َﻞ‬
ٌ ْ ْ
‫ﻀﺎف إﻟَ ْﻴﻪ‬ َ ٍَ َ ‫ﻣ‬ ‫ﺮ‬ ‫ﺟ‬ ‫و‬ ‫ﺐ‬ٍ ‫ﺼ‬ ‫ – َﺿﻤﲑ َﻧ‬Œ

ْ ْ
7.3 Jumlah Ismiyyah dengan Khabar kompleks (Khabar ghairu mufrad/‫)ﺧﱪ ﻏﲑ ﻣﻔﺮد‬
Dalam bab sebelum ini kita telah pelajari jumlah ismiyyah dengan khabar mudah. Khabar mudah bermaksud
khabar dengan hanya satu perkataan sahaja (khabar mufrad) . Namun bagaimana jika khabar kepada mubtada
merupakan cerita lebih panjang?
Maka kaedah yang boleh digunakan di sini adalah dengan khabar ghairu mufrad. Dengan khabar ghairu
mufrad kita boleh memuatkan cerita bagi khabar dengan lebih panjang lagi dengan iaitu dengan menggunakan
jumlah ataupun syibhul jumlah.
Berikut adalah khabar-khabar ghairu mufrad dan contoh-contoh mereka iaitu pada bahagian digariskan:
7.3.1 Jumlah Ismiyyah.

ٌ ٌ ْ
Contoh: ‫ زﻳﺪ أﻣﻪ ﻣﺪرﺳﺔ‬Zaid [Mubtada] itu ibunya [Mubtada] seorang guru [Khabar]
7.3.2 Jumlah Fi’liyyah.

ْ ٌ ْ
Contoh:‫ زﻳﺪ ﻗﺎم أﺑﻮه‬Zaid [Mubtada] itu berdiri [Fi’il] bapaknya [Fa’il]
7.3.3 Shibhul Jumlah.
• Jar-Majrur
ْ ٌ ْ
Contoh: ‫ار‬u‫ زﻳﺪ ﰱ ا‬Zaid [Mubtada] di rumah [Jar majrur]
Dhorof
ْ ْ
•
ٌ ْ
Contoh: ‫ زﻳﺪ أﻣﺎم اﻟﺒﻴﺖ‬Zaid [Mubtada] di depan rumah [Dhorof]
7.4 Jumlah Ismiyyah dengan Mubtada & Khabar terbalik (‫)ﺧﱪ ﻣﻘﺪم و ﻣﺒﺘﺪاء ﻣﺄﺧﺮ‬.
ْ
ٌ ْ ْ
Adakalanya di dalam jumlah ismiyyah, kedudukan mubtada dan khabar boleh terbalik. Contoh: ‫ار زﻳﺪ‬u‫‘ ﰱ ا‬di
ٌ ْ ْ
dalam rumah, Zaid’. Di mana ‫ زﻳﺪ‬adalah mubtada dan ‫ار‬u‫ ﰱ ا‬adalah shibhul jumlah yang mengambil tempat
khabar. Situasi ini dinamakan ‘mubtada yang diakhirkan’ dan ‘khabar yang diawalkan’.
7.5 Komponen tidak disebut.
Adakala komponen utama dalam jumlah tidak disebut. Ini terjadi kerana maksudnya yang telah dimaklumi
dan tidak mahu diulangi.
Contoh: “Awak sudah makan? Ya saya sudah.”
Apa yang sudah? - iaitu makan. Dan di sini “makan” tidak disebut.
ْ
Contoh lain, frasa Basmallah ٰ ‫• ْﺴﻢ اﷲ اﻟﺮ‬
r‫ﻦ اﻟﺮﺣ‬€ adalah bukan ayat.
Basmallah dikatakan bukan ayat kerana ia tidak menyebutkan sebarang mubtada atau fi’il, namun dalam frasa
ini kita dapat mengambil paham dan manfaat. Ini bermaksud ia adalah mufidah dan bila ia jumlah mufidah
bermaksud ianya adalah merupakan sejenis ayat. Oleh kerana itu maka kita perlu mengikhtiarkan apakah yang
komponen yang tidak disebut dalam basmalah.
Ada dua kemungkinan: komponen yang tidak disebut boleh diandaikan/ditakdirkan:

‫“ … ‪– Aku mulai dengan nama Allah‬أﺑﺘﺪئ ‪Boleh jadi yang tidak di sebut adalah fi’il takdirnya iaitu‬‬
‫ْ‬
‫”‪ – “Permulaanku dengan nama Allah..‬إﺑﺘﺪا‪6‬ﻰ ‪Boleh jadi yang tidak di sebut adalah mubtada takdirnya iaitu‬‬
‫ْ‬
‫‪Kotak Cerakin: I’rab khabar ghairu mufrad.‬‬

‫ْ ْ‬ ‫ع وﻋﻼﻣﺔ رﻓْﻌﻪ ﺿﻤ ٌﺔ ﻷﻧﻪ ﻣ ْ‬ ‫ْ ْ ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ٌ‬
‫ﻦ إ ْﺳﻢ اﻟﻤﻔﺮد‬ ‫ز ْﻳﺪ – ﻣ ْﺒﺘﺪاء أو ٍل ﻣﺮﻓﻮ‬ ‫ز ْﻳﺪ أﻣﻪ ﻣﺪرﺳﺔ‬
‫ْ ْ‬ ‫ع وﻋﻼﻣﺔ رﻓْﻌﻪ ﺿﻤ ٌﺔ ﻷﻧﻪ ﻣ ْ‬ ‫ْ ْ ٌ‬
‫ﻦ إ ْﺳﻢ اﻟﻤﻔﺮد‬ ‫أم‪ -‬ﻣ ْﺒﺘﺪاء ﺛﺎ ٍن ﻣﺮﻓﻮ‬
‫ٌ‬
‫أم‪ -‬ﻣﻀﺎف‬
‫ٌ‬ ‫ْ‬ ‫ْ ْ‬
‫ﺐ و ﺟ ٍﺮ ﻣﺠﺮ ْو ٌر ﻣﻀﺎف إﻟ ْﻴﻪ‬ ‫ه ‪ -‬ﺿﻤﲑ ﻧﺼ ٍ‬
‫ْ ْ‬ ‫ع وﻋﻼﻣﺔ رﻓْﻌﻪ ﺿﻤ ٌﺔ ﻷﻧﻪ ﻣ ْ‬ ‫ْ ْ ٌ‬ ‫ٌ ْ ْ‬ ‫ٌ‬
‫ﻦ إ ْﺳﻢ اﻟﻤﻔﺮد و ‪) /‬أﻣﻪ‪(..‬‬ ‫ﺎن)و‪ (u‬ﻣﺮﻓﻮ‬ ‫ﻣﺪرﺳﺔ – ﺧﱪ ﻟﻠﻤﺒﺘﺪاء ﺛ ٍ‬
‫ٌ ْ‬
‫ﺧﱪ ﻟﻠﻤ ْﺒﺘﺪ أو ٍل‬
‫ْ ْ‬ ‫ع وﻋﻼﻣﺔ رﻓْﻌﻪ ﺿﻤ ٌﺔ ﻷﻧﻪ ﻣ ْ‬ ‫ٌ ْ ْ ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ز ْﻳ ٌﺪ ْ‬
‫ﻦ إ ْﺳﻢ اﻟﻤﻔﺮد‬ ‫ز ْﻳﺪ – ﻣ ْﺒﺘﺪاء ﻣﺮﻓﻮ‬ ‫ﰱ ا‪u‬ار‬
‫ﰲ – ﺣ ْﺮف ﺟ ٍﺮ‬
‫ْ ْ‬ ‫ا‪u‬ار – ﻣ ْﺠﺮ ْو ٌر ﺑﻔﻲ وﻋﻼﻣﺔ ﺟﺮه ﻛ ْ‪ٌ b‬ة ﻇﺎﻫﺮ ٌة ﻷﻧﻪ ﻣ ْ‬
‫ﻦ إ ْﺳﻢ اﻟﻤﻔﺮد‬ ‫ََ‬ ‫َ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ َ َ َ‬ ‫َ‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬
‫ﰱ ا‪u‬ار ‪ -‬ﺟﺮ و ﻣﺠﺮو ٌر ﻣﺘﻌﻠﻘﺎن ﺑﺨﱪ ﻣﺤﺬوف ﺗﻘﺪﻳﺮه ﺛﺎﺑﺖ )أو ﺗﻘﺪﻳﺮه ﻛﺎ‪ٌ 6‬‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ‬
‫ﻦ(‬ ‫َ َ‬ ‫ٍ َ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ٍَ َ‬ ‫ََ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ‬
‫ْ ْ‬ ‫ع وﻋﻼﻣﺔ رﻓْﻌﻪ ﺿﻤ ٌﺔ ﻷﻧﻪ ﻣ ْ‬ ‫ٌ ْ ْ ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ‬ ‫ٌ‬
‫ﻦ إ ْﺳﻢ اﻟﻤﻔﺮد‬ ‫َ َ ََ‬ ‫َ‬ ‫َز ْﻳﺪ – ﻣ ْﺒﺘ َﺪاء ﻣﺮﻓﻮ‬ ‫َز ْﻳﺪ أَﻣﺎم اﻟﺒ ْﻴﺖ‬
‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬
‫ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ‬
‫ﻀﺎف‬ ‫ﻜﺎن َﻣﻨﺼﻮب | ﻣ َ‬ ‫ﻇ ْﺮف َﻣ َ‬ ‫ﺎم – َ‬ ‫أَﻣ‬
‫َ َ‬
‫ْ ْ‬ ‫ﺎف إﻟ ْﻴﻪ ﻣ ْﺠﺮ ْو ٌر وﻋﻼﻣﺔ ﺟﺮه ﻛ ْ‪ٌ b‬ة ﻇﺎﻫﺮ ٌة ﻷﻧﻪ ﻣ ْ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ‬
‫ﻦ إ ْﺳﻢ اﻟﻤﻔﺮد‬ ‫ََ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ﻀ‬ ‫َ‬ ‫اﻟﺒ ْﻴﺖ –ﻣ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ﺖ )أ ْو ﺗ ْﻘﺪ ْﻳﺮه ﻛﺎ‪6‬ﻦ(ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬
‫َ َ‬ ‫ﱪ ﻣﺤﺬو ٍف َﺗﻘﺪﻳﺮه َﺛﺎﺑ‬ ‫أَﻣﺎم اﻟﺒﻴﺖ ‪ -‬ﺟﺮ و ﻣﺠﺮور ﻣﺘﻌﻠ َﻘﺎن ﺑﺨ‬
‫َ‬ ‫َ ٍَ َ‬ ‫ََ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬
‫ٌ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ٌ‬ ‫ٌ‬
‫ﱪ ﻣﻘﺪمٌ‬
‫ﺧ َ َ َ‬ ‫ﺟﺮ َو َﻣﺠﺮور ﻣ َﺘ َﻌﻠ َﻘﺎن ﺑ َﻤﺤﺬو ٍف َ‬
‫ٌ‬ ‫ا‪u‬ار ‪-‬‬ ‫ﰱ َ‬
‫ْ‬ ‫ا‪u‬ار َز ْﻳﺪ‬
‫ﰱ َ‬
‫ْ‬
‫َ‬
‫ْ ْ‬ ‫ع وﻋﻼﻣﺔ رﻓْﻌﻪ ﻓ ْﺘﺤ ٌﺔ ﻇﺎﻫﺮ ٌة ﻷﻧﻪ ﻣ ْ‬ ‫ٌ ْ ْ ٌ‬ ‫ٌ‬
‫ﻦ إ ْﺳﻢ اﻟﻤﻔﺮد‬ ‫ََ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫ﺧﺮ ﻣﺮﻓﻮ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َز ْﻳﺪ – ﻣ ْﺒﺘ َﺪاءٌ ﻣﺄ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬

Applikasi dan Latihan:
Fi’il Muta’addi vs Lazim vs Naqis | Khabar Kompleks | Mubtada Khabar terbalik | Kana, Inna dan isim2 mereka
‫ﺟﺎء‬. Fi’il Muta’adi satu Maf’ul bih (‫ك‬, Dhomir muttasil di sini adalah
َ َ
maf’ul bihnya). Maksud adalah “..mendatangi engkau“
ۡ
r‫ ٰـﻦ ٱﻟﺮﺣ‬€‫• ۡﺴﻢ ٱﷲ ٱﻟﺮ‬ ‫ إن‬. Ini adalah Huruf Inna. Ia masuk pada jumlah Ismiyyah dan
ْ ْ
memansubkan mubtada dan memarfukkan khabar. Mubtada di sini
ۡ
‫إذا ﺟﺂءك ٱﻟﻤﻨ ٰـﻔﻘﻮن ﻗﺎﻟﻮا ‚ﺸﻬﺪ إﻧﻚ‬ adalah ‫ ك‬yg mana asalnya adalah ‫ أﻧﺖ‬dan ia menjadi isim kpd Inna.
‫ رﺳﻮل‬adalah khabar kpd Inna. Maksud: “Sesungguh engkau benar2

ۡ
‫ﻚ ﻟَﺮﺳﻮ ۥ‬
َ َ‫ٱﷲ َﻳﻌ َﻠﻢ إﻧ‬
َ ‫ﻟﺮﺳﻮل ٱﷲ َو‬
َ
Rasulullah
ۡ ْ ْ
‫„ ٰـﺬﺑﻮن‬
َ َ َ ‫ﻟ‬ َ ‫ﲔ‬ ‫ﻘ‬ ‫ﻔ‬ ‫ـ‬
ٰ َ ‫ﻨ‬‫ﻤ‬ ‫ٱﻟ‬ ‫ن‬
َ ‫إ‬ ‫ﺪ‬ ‫ﻬ‬
َ َ ƒ ‫ٱﷲ‬
‫ﺸ‬ َ ‫َو‬ ‫ – ٱﺗﺨﺬوا‬adalah Fi’il Muta’addi 2 Maf’ul bih. Maf’ul bih 1= ‫& أ ۡﻳﻤ ٰـﻦ‬
ً
Maf’ul bih 2= ‫ ﺟﻨﺔ‬Maksudnya “Mereka menjadikan sumpah2 mereka
ْ ْ
‫ ْﻢ ﺟﻨ َ ًﺔ۬ ﻓَﺼﺪوا ﻋﻦ‬µَ ‫ﺨﺬ ٓوا أَ ۡﻳﻤ ٰـ‬
َ ‫ٱﺗ‬
َ (١)
َ َ َ sbg perisai”
ْ
ۡ ْ
‫ﻛﺎﻧﻮا ﻳﻌﻤﻠﻮن‬
َ ‫ﺂء َﻣﺎ‬‫ ْﻢ ﺳ‬n‫ﺳﺒﻴﻞ ٱﷲۚ إ‬ ‫ ﻛﺎﻧﻮا‬adalah Fi’il naqis
(Fi’il tak sempurna) di mana fa’il
َ
Œ yang telah menjadi
ْ ْ
tersembunyinya di sini adalah mangsa Kana (isim
‫ﻛ َﻔﺮوا ﻓَﻄﺒﻊ‬
َ َ † ‫اﻣﻨﻮا‬ ‫ ْﻢ ء‬nَ‫ﻚ ﺑﺄ‬
َ ‫( ذَٲﻟ‬٢)
َ َ َ Kana) dan jumlah ‫ ﻳﻌﻤﻠﻮن‬adalah Khabar kepada Kana. Di dalam contoh
ۡ ۡ
ini, tidak dapat ditunjukkan Khabar mansub yang zohir kerana
‫( ۞ وإذَا‬٣) ‫ﻋ َ ٰ ﻗﻠﻮ‡ ْﻢ ﻓَˆ َﻻ ﻳﻔ َﻘﻬﻮن‬ Khabarnya bukanlah dari jenis isim tunggal. Khabar sebegini dipanggil
َ َ َ َ Khabar kompleks. Untuk lebih tepat, Khabar ghairu mufrad,
ۡ ۡ
ْ ‫ ﻳﻌﻤﻠﻮن = ﻛﺎﻧﻮا ﻳﻌﻤﻠﻮن‬Œ + ‫ﻛﺎن‬
ۡ ۡ ‫ ۡﻢ ﺗ ۡﻌﺠﺒﻚ أ‬‰‫رأ ۡﻳ‬
‫ﺟﺴﺎﻣˆ وإن ﻳﻘﻮﻟﻮا‬ َ َ َ َ َ
َ َ َ ْ
‫ ﻳﺤﺴﺒﻮن‬- adalah Fi’il Muta’addi 2 Maf’ul bih di mana Maf’ ul bih
ٌ ٌ ‫ﻢ ﺧﺸ‬n‫ ۡﺴﻤ ۡﻊ ﻟﻘ ۡﻮﻟˆۖۡﻛﺄ‬Š
ۖ۬‫ﺐ۬ ﻣﺴﻨ َ َﺪة‬ ََ َ َ َ َ
keduanya disampaikan secara berperantaraan Huruf Jar.
َ
‫ = ﻛﻞ‬Maf’ul bih pertama (mudhof). ‫( ﺻ ۡﻴﺤ ٍﺔ‬mudhofun ilaihi)
ۡ ۡ
‫ ٱﻟﻌﺪو‬Œ ‫ﻳﺤﺴﺒﻮن ﻛ َﻞ ﺻ ۡﻴﺤ ٍﺔ ﻋ َﻠ ۡ‹ ْﻢ‬ ‫ = ﻋﻠ ۡ‹ ۡﻢ‬Maf’ ul bih keduanya yang disampaikan secara berperantaraan
ۡ ‫ ﻋ‬. Cara menyebutnya disini adalah “‫ ﻋﻠ ۡ‹ ۡﻢ‬Jar Marjur
Huruf Jar m
ۡ ٰ ۡ ۡ ۡ
(٤)‫• ﻳﺆﻓَﻜﻮن‬َ َ ‫ٱﷲ أ‬
َ ˆ‫ۚ َﻗ ٰـ َﺘ َﻠ‬Œ‫ﻓَﭑﺣ َﺬر‬
َ ۡ
berkait dengan Maf’ul bih kedua bagi ‫ ﻳﺤﺴﺒﻮن‬Rujukan:
http://www.al-
eman.com/%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A8/%D9%85%
D8%B4%D9%83%D9%84%20%D8%A5%D8%B9%D8%B1%D8%A7%
D8%A8%20%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86/
%D8%A5%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D8%A8%20%D8%A7%D9%84
%D8%A2%D9%8A%D8%A9%20%D8%B1%D9%82%D9%85%20(4):/i
401&d362049&c&p1#s8642

8 Keterangan perbuatan (Maf’ul)
Maf’ul merupakan isim yang I’rab adalah mansub. Berikut adalah jenis-jenis maf’ul. Kalimah-kalimah yang dihighlight
pada setiap contoh maf’ul itu adalah maf’ul bagi contoh masing-masing.
ٌ ْ ْ
8.1 Maf’ul Bih (‫)ﻣﻔﻌﻮل ﺑﻪ‬
Keterangan apa/siapa yang telah dikenakan dengan perbuatan itu.

ْ ٌ
ً ‫ زﻳ‬m‫ =ﺿﺮب ﻋ‬Telah memukul oleh Ali akan Zaid.‫زﻳ ًﺪا‬.
Contoh: ‫ﺪا‬
ْ
Siapa yang dipukul? Zaid. Jawapan kepada apa atau siapa dipukul maka dialah itulah maf’ul bih.
Kotak Cerakin: Contoh I’rab Maf’ul bih

ْ ْ
‫ﻰ ﻋ اﻟﻔﺘﺢ‬ ٌ ‫ ﻓ ْﻌ ٌﻞ ﻣﺎض ﻣ ْﺒﻨ‬- ‫ﺿﺮب‬ ٌ
‫ ز ْﻳ ًﺪا‬m‫ﺿﺮب ﻋ‬
ٍ
ْ ْ ْ ‫ع وﻋﻼﻣﺔ رﻓْﻌﻪ ﺿﻤ ٌﺔ ﻷﻧﻪ ﻣ‬ ٌ ْ ْ ٌ ٌ
‫ﻦ إ ْﺳﻢ اﻟﻤﻔﺮد‬ ‫ ﻓﺎﻋﻞ ﻣﺮﻓﻮ‬- m‫ﻋ‬
ْ ْ ٌ ‫ز ْﻳ ًﺪا –ﻣ ْﻔﻌ ْﻮ ٌل ﺑﻪ ﻣﻨْﺼ ْﻮ‬
ْ ‫ب وﻋﻼﻣﺔ ﻧ ْﺼﺒﻪ ﻓ ْﺘ ٌﺢ ﻷﻧﻪ ﻣ‬
ْ ٌ ْ ْ
8.2 Maf’ul Fih (‫)ﻣﻔﻌﻮل ﻓﻴﻪ‬
Keterangan masa/tempat (iaitu dhorof) ketika perbuatan terjadi. Ada dua jenis Dhorof:
i. Dhorof Makan (tempat/dimana).
ْ ْ ٌ ْ
Contoh: ‫ﻗﺎم زﻳﺪ أﻣﺎم اﻟﻤﺴﺠﺪ‬ = Telah berdiri Zaid depan masjid
ii. Dhorof Zaman (masa/bila).
ْ
Contoh: ‫ اﻷﺣﺪ‬/‫ﺴﺎﻓﺮ ﻓﺎﻃﻤﺔ ﻟﻴ‬Š= Telah bermusafir Fatimah pada malam Ahad
ْ
• Dhorof makan (‫)ﻇ ْﺮف اﻟﻤﻜﺎن‬.
ْ ْ
‫أﻣﺎم‬ ‫ﻓﻮق‬ ‫ﺗﺤﺖ‬ ‫ﺧﻠﻒ‬ ‫ﺑﲔ‬
di
di depan di atas Belakang Antara
bawah
ْ
‫وراء‬ ‫ﺟﺎﻧﺐ‬ ‫ﻗ ْﺒﻞ‬ ‫ﻋﻨﺪ‬ ‫ﻣﻊ‬
di
Samping Sebelum Pada Dengan
belakang
ْ
‫ﻳﻮم‬ Saat/hari ‫ﺣﻮل‬ Sekitar ‫ي‬u pada ‫ن‬u sebelah
• Dhorof zaman (‫)ﻇ ْﺮف اﻟﺰﻣﺎن‬
ْ ْ
‫اﻟﻴ ْﻮم‬ ‫ﺳﺤﺮً ا‬ ً ‫ﻣﺴ ﺎ ء‬ ‫ﺑﻜﺮ ًة‬ ً ‫ﺻﺒﺎ‬
‫ﺣﺎ‬
Waktu Waktu Pagi- Waktu
Hari ini
Sahur petang pagi subuh
ً/‫ﻟ ْﻴ‬ Malam

‫ﻏ ًﺪا‬ Esuk ‫أﺑ ًﺪا‬ Selamanya ‫ﺣ ْﻴﻨًﺎ‬ Di saat
Esuk-
‫أﻣ ًﺪا‬
ini esuk
ْ ً‫ﻋﺘﻤﺔ‬ ْ ْ
‫ﻏﺪو ًة‬ ‫ﺑﻌﺪ‬ ‫إذ‬
Sepertiga tatkala
Pagi hari Selepas
malam

Penting:
i. Di dalam konteks jumlah fi’liyyah, dhorof makan dan dhorof zaman harus juga dirujuk sebagai elemen
ْ ْ
berkait dengan iaitu muta’alliqanbil fi’li (‫)ﻣﺘﻌﻠﻘﺎن ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ‬
ii. Dhorof mestilah mansub. Andaikata ia bukan mansub maka ia bukan dhorof.
ْ ْ ْ ْ ْ ْ
Contoh ‫ – اﻟﻴﻮم ﻳﻮم اﻟﺠﻤﻌﺔ‬Hari ini adalah hari Jumaat. Di sini ‫ اﻟﻴﻮم‬berfungsi sebagai mubtada.
Kotak Cerakin: Contoh I’rab Maf’ul Fih

ْ ً
‫ازا ﺗﻘﺪ ْﻳﺮه ﻫﻮ‬
ٌ ْ ٌ ْ ْ ْ ٌ ‫ ﻓ ْﻌ ٌﻞ ﻣﺎض ﻣ ْﺒﻨ‬- ‫ﺳﻔﺮ‬
‫ ﺿﻤﲑ ﻣ ْﺴﺘﺘﲑ ﺟﻮ‬O‫ﻰ ﻋ اﻟﻔﺘﺢ ﻓﺎﻋ‬
ْ
‫ﺳﻔﺮ أﻣﺎم ﻣﺪرﺳﺔ‬
ٍ
ٌ ْ ْ ٌ ‫ ﻣ ْﻔﻌ ْﻮ ٌل ﻓ ْﻴﻪ ﻣﻨْﺼ ْﻮ‬-‫أﻣﺎم‬
‫ب وﻋﻼﻣﺔ ﻧﺼﺒﻪ ﻓﺘ ٌﺢ أﻣﺎم ﻇ ْﺮف‬
ٌ ْ ْ ْ
‫ة‬b‫ﻣﺪرﺳﺔ – ﻣﻀﺎف إﻟ ْﻴﻪ ﻣﺠﺮ ْو ٌر وﻋﻼﻣﺔ ﺟﺮه ﻛ‬
ْ ٌ ْ ْ
8.3 Maf’ul li ajlih (O‫)ﻣﻔﻌﻮل ﻻﺟ‬
Maf’ul li ajlih adalah keterangan yang menerangkan kenapa/tujuan/alasan perbuatan itu dibuat.
ً ْ ٌ ْ
ٍ ‫=ﻗﺎم زﻳﺪ اﺟﻼﻻ ﻟﻤﺤﻤ‬Telah berdiri Zaid kerana menghormati bagi Muhammad
Contoh: ‫ﺪ‬
ً ْ
Syarat: Maf’ul li ajlih (‫ )اﺟﻼﻻ‬mesti menggunakan wazan masdar.
Jika dengan sebab-sebab tertentu masdar terpaksa di dalam bentuk makrifah maka perlu dimasukkan lam lil
taklil (‫ )ل ﺗﻌﻠﻴﻞ‬dan masdar makrifah tadi dihukumkan majrur.
ْ ْ ْ ْ ْ ْ
Contoh: ‫ﻚ‬
ٍ ‫ ﻟﻤﻠ‬r‫ =زﻳﻨﺎ اﻟﻤﺪﻳﻨﺔ ﻟﻠﺘﻌﻈ‬Kami telah menghiasi bandar kerana memuliakan bagi raja.
ْ ْ
rْ ‫ ﻟﻠﺘﻌﻈ‬di sini lam taklil dengan masdar makrifah.
Jika masdar di dalam idofah maka mansubkan dia untuk menjadikan maf’ul li aj lih atau masukkan lam li taklil.
Contoh: Kami beramal siang dan malam kerana takutkan Allah.
ً n ‫اﷲ | ﻧ ْﻌﻤﻞ ﻟَ ْﻴﻼ ًو‬

‫ﺎرا ﺧ ْﻮف اﷲ‬ ً n ‫ﻧ ْﻌﻤﻞ ﻟَ ْﻴﻼ ًو‬
ْ ‫ﺎرا ﻟ‬
َ ‫ﺨﻮف‬
ََ َ َ َ ََ َ َ
Kotak Cerakin: Contoh I’rab Maf’ul Li Ajlih

ْ ْ ْ
O‫ﻰ ﻋ َ اﻟﺴﻜ ْﻮن ﻻﺗﺼﺎل َﺿﻤﲑاﻟﺮﻓﻊ اﻟﻤﺘﺤﺮك ت ﻓَﺎﻋ‬ ٌ ‫ ﻓ ْﻌ ٌﻞ ﻣﺎض ﻣ ْﺒﻨ‬- ‫ﻗ ْﻤﺖ‬ ْ ْ
•َ‫ﻗﻤﺖ إﻛﺮ ًﻣﺎ أ‬
َ َ َ َ َ َ ٍ َ َ
ْ ْ ٌ ‫ ﻣﻨْﺼ ْﻮ‬O‫ﺟ‬ ْ ٌ ْ ْ ْ
‫ب وﻋ َﻼﻣﺔ َﻧﺼﺒﻪ ﻓَﺘ ٌﺢ‬ ‫ﻷ‬
َ ‫ ﻣﻔﻌﻮل‬- ‫إﻛﺮ ًﻣﺎ‬
َ َ َ َ َ َ
ٌ
‫ﻀﺎف‬ َ ‫ ﻣ‬-‫أَب‬
ٌ ٌ ْ ْ ْ ْ
‫ﻀﺎف إﻟَ ْﻴﻪ‬َ ‫ﺟ ٍﺮ َﻣﺠﺮور ﻣ‬ ‫ﺐو‬ ٍ ‫ َﺿﻤﲑ ﻧ ْﺼ‬- ‫ي‬
َ َ
ْ ْ ْ ٌ ٌ ْ ْ
O‫ﺎض ﻣ ْﺒﻨﻰ ﻋ َ اﻟﺴﻜﻮن ﻻﺗﺼﺎل َﺿﻤﲑاﻟﺮﻓﻊ اﻟﻤﺘﺤﺮك َﻧﺎ ﻓَﺎﻋ‬
ْ
ٍ ‫ ﻓﻌﻞ ﻣ‬- ‫َز َﻳﻨﺎ‬ ‫َز َﻳﻨﺎ اﻟﻤﺪ ْﻳﻨ َﺔ‬
َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ

ْ
‫ب وﻋ َﻼﻣﺔ َﻧ ْﺼﺒﻪ ﻓَﺘ ٌﺢ‬ ٌ ‫ ﻣ ْﻔﻌ ْﻮ ٌل ﺑﻪ ﻣ ْﻨﺼ ْﻮ‬- ‫اﻟْﻤﺪ ْﻳﻨﺔ‬ ‫ﻚ‬
ْ ْ ْ ْ
َ َ َ َ َ ََ َ ٍ ‫ ﻟﻤﻠ‬r‫ﻟﻠ َﺘﻌﻈ‬
ْ ْ ْ
ً ‫ ﻣ ْﺠﺮو ٌر ﺑﻼم وﻫﻮ أ َ ْﻳ‬-rْ ‫ – ل – ﺣ ْﺮف ﺟﺮ ﻟﺘ ْﻌﻠ ْﻴﻞ اﻟﺘ ْﻌﻈ‬rْ ‫ﻟ ْﻠﺘ ْﻌﻈ‬
‫ﻀﺎ إ ْﺳﻢ اﻟﻤﺼﺪر‬
َ َ َ َ َ َ َ ٍ َ َ ٍ َ َ َ
ْ ْ
‫ل – ﺣ ْﺮف ﺟ ٍﺮ ﻟﺘﻌ َﻠ ْﻴ ٍﻞ‬ ‫ﻟ َﱰﻣﻰ‬
َ َ َ َ
ْ ٌ ْ ْ
‫ َﺗ ْﺮﻣﻰ(=< ﻣﺼ َﺪ ٌر ﻣﻮ َؤل=< ﰲ ﻣﺤﻞ ﺟﺮ ﺑﻼم َﺗﻌ َﻠ ْﻴ ٍﻞ‬+‫)أَن‬
َ َ َ َ َ َ
( ‫ﺐ )ﻣﻀﻤﺮة‬ ْ ْ <= ‫أَ ْن‬
ٍ ‫ﺣﺮف َﻧﺼ‬ َ
ْ ٌ ٌ ْ ْ ْ ٌ ْ ْ ٌ ٌ ْ
‫ﻀﺎرع‬
َ ‫ﻷﻧَﻪ ﻣﻦ ﻣ‬ َ ‫ﻇﺎﻫﺮة‬َ ‫ﻀﺎرع َﻣﻨﺼﻮب ﺑﺄَن ﻣﻀﻤﺮة َو َﻋﻼ َ َﻣﺔ َﻧﺼﺒﻪ ﻓَﺘ َﺤﺔ‬ َ ‫ ﻓﻌﻞ ﻣ‬- ‫َﺗ ْﺮﻣﻰ‬
َ َ
ْ ْ ْ ْ ٌ ْ ْ ٌ ْ ْ ْ ْ ْ
‫ َﺿﻤﲑ ﻣﺴﺘﺘﲑ وﺟﻮ ًﺑﺎ َﺗﻘﺪﻳﺮه أَﻧﺖ‬O‫اﻷﺧﲑ ﺑﺎﻟﻴﺎء ﻓَﺎﻋ‬ َ ‫ﻣﻌﺘﻞ‬
َ َ َ َ
ٌ ْ ْ
8.4 Maf’ul Ma’ah (‫)ﻣﻔﻌﻮل ﻣﻌﻪ‬
Maf’ul Ma’ah adalah maf’ul yang menerangkan dzat yang menyertai fa’il semasa fa’il melakukan perbuatan.
ْ ْ ْ ْ
Contoh: ‫ﺶ‬Ã‫= ﺟﺎء اﻻﻣﲑ و اﻟﺠ‬Telah datang si pemimpin bersama tenteranya.
ْ ْ
Maf’ul Ma’ah(‫ﺶ‬Ã‫ )اﻟﺠ‬mesti duduk selepas waw ma’ah (‫ )و‬yang membawa maksud
serta/bersama/mengiringi.
Syarat:
• ً ‫< ’و زﻳ‬- ini salah

Waw ma’ah tidak boleh duduk sebelum fi’il seperti ‘‫ﺪا ﺳﻔﺮ‬
ْ
• Juga tidak boleh duduk di tengah antara fi’il dan fa’il seperti ‘‫< ’دﺧﻞ و ﻋﻤ ٌﺮ‬- waw di sini bukan waw
ma’ah
• Jika sebelum waw ma’ah ada dhomir muttasil tak perlu zohirkan dengan dhomir munfasil, lihat contoh
berikut:
ْ
‫<دﺧﻠﺖ و ﻋﻤﺮً ا‬- memadai. Waw di sini adalah waw ma’ah.
ْ
‫<دﺧﻠﺖ أﻧﺎ و ﻋﻤ ٌﺮ‬- Jika begini, waw di sini adalah waw Athaf.
ْ
Side note: Jika ditulis begini ‫دﺧﻠﺖ أﻧﺎ و ﻋﻤﺮً ا‬. Dhomir munfasil ‫ أﻧﺎ‬di sini adalah bukan sekadar fa’il
bahkan bertindak taukid jua dan waw dalam kes ini adalah waw ma’ah.
ْ
Kotak Cerakin: Contoh I’rab Maf’ul Ma’ah
ْ ْ ٌ ‫ ﻓ ْﻌ ٌﻞ ﻣﺎض ﻣ ْﺒﻨ‬- ‫ﺳﻔﺮ‬
‫ﻰ ﻋ اﻟﻔﺘﺢ‬ ‫ﺳﻔﺮ ﻋﻤ ٌﺮو ﺑﻜﺮً ا‬
ٍ
ْ ْ ْ ‫ع وﻋﻼﻣﺔ رﻓْﻌﻪ ﺿﻤ ٌﺔ ﻷﻧﻪ ﻣ‬ٌ ْ ْ ٌ
‫ﻦ إ ْﺳﻢ اﻟﻤﻔﺮد‬ ‫ ﻓﺎﻋﻞ ﻣﺮﻓﻮ‬-‫ﻋﻤ ٌﺮ‬
‫ واو ﻣﻌﻴﺔ‬- ‫و‬

ْ ْ ْ
ٌ ‫ﺑﻜﺮً ا –ﻣ ْﻔﻌ ْﻮ ٌل ﻣﻌﻪ ﻣﻨْﺼ ْﻮ‬
ْ ْ ْ
O‫ﻰ ﻋ اﻟﺴﻜ ْﻮن ﻻﺗﺼﺎل ﺿﻤﲑاﻟﺮﻓﻊ اﻟﻤﺘﺤﺮك ت ﻓﺎﻋ‬ ٌ ‫ ﻓ ْﻌ ٌﻞ ﻣﺎض ﻣ ْﺒﻨ‬- ‫ﺳﻔ ْﺮت‬ ‫ﺳﻔ ْﺮت ﻋﻠ ْﻴﻪ و‬
ٍ

ْ
‫ – ﺣ ْﺮف ﺟ ٍﺮ‬m‫ﻋ‬ ‫ﺑﻜﺮً ا‬
ْ ْ ْ
‫ﺐ و ﺟ ٍﺮ ﰲ ﻣﺤﻞ ﺟ ٍﺮ‬
ٍ ‫ ﺿﻤﲑ ﻧﺼ‬- ‫ه‬
‫ واو ﻣﻌﻴﺔ‬- ‫و‬
ْ ْ ْ
ٌ ‫ﺑﻜﺮً ا –ﻣ ْﻔﻌ ْﻮ ٌل ﻣﻌﻪ ﻣﻨْﺼ ْﻮ‬
ْ ٌ ْ ْ
8.5 Maf’ul Mutlaq (‫)ﻣﻔﻌﻮل ﻣﻄﻠﻖ‬
Maf’ul Mutlaq adalah maf’ul yang menunjukkan penekanan (how badly) perbuatan terjadi. Syaratnya, ia mesti
dalam format Masdar dari fi’il yang sama atau dari fi’il yang semakna dan ia mesti duduk di selepas kalimah fi'il.
ْ
Contoh penekanan:‫= ﺿﺮﺑﺘﻪ ﺿ ْﺮ ًﺑﺎ‬Telah memukul saya akan dia dengan benar-benar pukulan.
Keterangan: Masdar (‫ )ﺿ ْﺮ ًﺑﺎ‬dari acuan yang sama kata akar ‫ﺿﺮﺑﺖ‬

ْ
ْ ْ
Contoh penyerupaan:‫= ﺟﻠﺴﺖ ﻗﻌﻮدًا‬Telah duduk oleh saya benar-benar duduk
ْ
Keterangan: Masdar ‫ ﻗﻌﻮدًا‬ini dari perkataan lain tapi sama makna dengan kata akar ‫ﺟﻠﺴﺖ‬
ْ
Kotak Cerakin: Contoh I’rab Maf’ul Mutlaq.

ْ ْ ْ
O‫ﻰ ﻋ اﻟﺴﻜ ْﻮن ﻻﺗﺼﺎل ﺿﻤﲑاﻟﺮﻓﻊ اﻟﻤﺘﺤﺮك ت ﻓﺎﻋ‬ ٌ ‫ ﻓ ْﻌ ٌﻞ ﻣﺎض ﻣ ْﺒﻨ‬- ‫أﻛ ْﻠﺖ‬ ْ ْ
‫أﻛﻠﺖ أﻛ ًﻼ‬
ٍ
ْ ْ ْ ٌ ْ ْ
ٌ ‫ﻄﻠ ٌﻖ ﻣ ْﻨﺼ ْﻮ‬
ْ ‫ب وﻋﻼﻣﺔ ﻧ ْﺼﺒﻪ ﻓ ْﺘ ٌﺢ ﻷﻧﻪ ﻣ‬ ْ
‫ﻦ إ ْﺳﻢ اﻟﻤﻔﺮد‬ ‫أﻛ ًﻼ – ﻣﻔﻌﻮل ﻣ‬
8.6 Haal (‫)ﺣﺎل‬
ْ
Hal adalah keterangan hal-keadaan bagi shohibul hal / ‫( ﺻﺎﺣﺐ اﻟﺤﺎل‬empunya hal) ketika perbuatan terjadi.
Shohibul hal boleh jadi dari sisi fa’il atau maf’ul bih atau kedua-duanya.
ٌ ْ ٌ
Contoh: ‫ﺟﺎء زﻳﺪ راﻛ ًﺒﺎ‬ = Telah datang Zaid dengan kenderaan (‫راﻛ ًﺒﺎ‬adalah hal bagi shohibul hal ‫ ز ْﻳﺪ‬iaitu
fa’il).
ً ْ ْ ْ ً ْ
Contoh:‫ = وارﺳﻠﻨﺎك ﻟﻠﻨﺎس رﺳﻮﻻ‬Dan telah aku utuskan engkau kepada manusia sebagai rasul. ‫ رﺳﻮﻻ‬di sini
adalah hal bagi shohibul hal maf’ul bih ‘engkau’.
Syarat: Shohibul hal wajib spesifik (makrifah) manakala hal wajib umum (nakirah). Hal ada pelbagai:
• Hal berupa jumlah ismiyyah.

ْ ْ
ٌ 6‫(ﺣﻀﺮ اﻟﻀﻴﻮف واﻟﻤﻀﻴﻒ ﻏﺎ‬Para tamu telah datang, walhal tuan rumahnya tidak ada). Lafaz
Contoh: ‫ﺐ‬
ٌ 6‫ اﻟﻤﻀ ْﻴﻒ ﻏﺎ‬adalah jumlah ismiyyah sebagai hal dari shohibul halnya iaitu ‫اﻟﻀﻴ ْﻮف‬.
‫ﺐ‬ Huruf waw pada
ْ
sebelum ‫ اﻟﻀﻴﻮف‬adalah waw haliah yang boleh diterjemahkan sebagai walhal, padahal atau sedangkan

yang masuk pada jumlah ismiyyah sahaja. Boleh juga masuk jumlah fi’liyyah tapi mesti dicelahi dengan
huruf lain seperti ‫ ﻗﺪ‬atau ‫ ﻻ‬. Huruf waw haliah bertujuan untuk menerangkan ayat sebelumnya.
• Hal berupa jumlah fi’liyah.

ْ ْ
Contoh: ‫( ذﻫﺐ اﻟﺠﺎ‘ ﺗﺤﺮﺳﻪ اﻟﺠﻨﻮد‬Telah pergi penjahat itu ketika tentera menjagakan/mengejutkan dia).
ْ
Lafaz ‫ ﺗﺤﺮﺳﻪ اﻟﺠﻨ ْﻮد‬adalah jumlah fi’liyah sebagai hal dari shohibul hal ‘‫اﻟﺠﺎ‬.
Hal berupa Dhorof.

ْ ْ
•
Contoh: ‫ﻼل ﺑﲔ اﻟﺴﺤﺎب‬£‫( رأ ْﻳﺖ ا‬aku telah melihat bulan diantara bulan). Lafaz ‫ ﺑﲔ‬adalah Dhorof
sebagai hal dari shohibul hal ‫ﻼل‬£‫ا‬.

• Hal berupa jar dan majrur.
ْ
Contoh: ‫ ﺷﺠﺮه‬m‫(ﺑﻌﺖ اﻟﺜﻤﺮ ﻋ‬saya menjual buah yang masih ada di pohonnya). Lafaz ‫ ﺷﺠﺮه‬m‫ ﻋ‬adalah jar
dan majrur sebagai hal dari shohibul hal ‫اﻟﺜﻤﺮ‬

Kotak Cerakin: Contoh I’rab Hal
ْ ْ ٌ ‫ ﻓ ْﻌ ٌﻞ ﻣﺎض ﻣ ْﺒﻨ‬- ‫ﺳﻔﺮ‬
‫ﻰ ﻋ اﻟﻔﺘﺢ‬ ً ‫ﺳﻔﺮ ﻋﻤ ٌﺮ ﻣﺸﺎء‬
ٍ
‫ﻦ إ ْﺳﻢ اﻟﻤﻔﺮد‬ ‫ ﻓﺎﻋﻞ ﻣﺮﻓﻮ‬-‫ﻋﻤ ٌﺮ‬
ْ ْ ٌ ‫ ﺣﺎل ﻣﻨْﺼ ْﻮ‬- ً‫ﻣﺸﺎء‬
‫ب وﻋﻼﻣﺔ ﻧﺼﺒﻪ ﻓﺘ ٌﺢ‬
ْ ْ
8.7 Tamyiz/Clarify (‫)ﺗﻤﻴﲒ‬
Isim yang menerangkan kesamaran di dalam ayat. Kesamaran boleh jadi pada fa’il atau maf’ul bih atau
takaran/ukuran.
ْ ٌ ْ
ً ‫ﻃﺎب زﻳﺪ ﻧﻔ‬
Contoh: ‫ﺴﺎ‬
Telah wangi oleh Zaid badannya (tamyiz menjelaskan kesamaran pada fa’il=zaid)
ً
Contoh: ‫وﻓﻴﺖ اﻟﻌﻤﺎل أﺟﻮرا‬
ْ
Aku membayar para pekerja gajinya (tamyiz menjelaskan kesamaran pada maf’ul=pekerja)
ً
Contoh: ً ‫اﻟﻨﺠﺎﺳﺔ ذﻧﻮﺑﺎ ﻣﺎء‬ ‫ﺻﺒ ْﺒﺖ ﻋ‬
Aku menuangkan pada najis tu satu timba air (tamyiz menjelaskan takaran yang juga
maf’ulbih=setimba)
Syarat: Tamyiz mesti nakirah dan ia duduk dihujung ayat. Objek yang diclarifykan oleh tamyiz mesti berada di
sebelum tamyiz.
Kotak Cerakin: Contoh I’rab Tamyiz

ْ ْ ْ
O‫ﻰ ﻋ اﻟﺴﻜ ْﻮن ﻻﺗﺼﺎل ﺿﻤﲑاﻟﺮﻓﻊ اﻟﻤﺘﺤﺮك ت ﻓﺎﻋ‬ ٌ ‫ ﻓ ْﻌ ٌﻞ ﻣﺎض ﻣ ْﺒﻨ‬- ‫اﺷﱰ ْﻳﺖ‬ ْ ْ
‫اﺷﱰ ْﻳﺖ ﺛﻼ ًﺛﺎ‬
ٍ
ْ ْ ْ ‫ب وﻋﻼﻣﺔ ﻧ ْﺼﺒﻪ ﻓ ْﺘ ٌﺢ ﻷﻧﻪ ﻣ‬ ٌ ‫ ﻣ ْﻔﻌ ْﻮ ٌل ﺑﻪ ﻣ ْﻨﺼ ْﻮ‬- ‫ﺛﻼ ًﺛﺎ‬
‫ﻦ إ ْﺳﻢ اﻟﻤﻔﺮد‬ ً ‫دﺟﺎﺟ‬
‫ﺎة‬
ْ ْ ْ ‫ب وﻋﻼﻣﺔ ﻧ ْﺼﺒﻪ ﻓ ْﺘ ٌﺢ ﻷﻧﻪ ﻣ‬ ٌ ‫ ﻣﻨْﺼ ْﻮ‬- ‫ﲒ‬ ٌ ْ
‫ﻦ إ ْﺳﻢ اﻟﻤﻔﺮد‬ ‫ﺎة – ﺗﻤﻴ‬ ً ‫دﺟﺎﺟ‬

Bahagian Empat
Dalam bahagian ini kita akan mempelajari:
• Kata pengecualian,
• Kata seruan,
• Masdar muawwal
• Laa Nafi lil-jinsi dan
• Jumlah-jumlah yang boleh mengambil tempat I’rab
ْ ْ ْ
9 Kata Pengecualian (‫)اداة اﻻﺳﺘﺜﻨﺎء‬
Kata pengecualian, Adaatul Institsna yang dimaksudkan di sini adalah ‫ اﻻ‬yang bermaksud kecuali. Adatul institsna
digunakan apabila kita ingin membuat pengecualian di dalam ayat. Isim yang dinafikan yang duduk selepasnya
ْ ْ
dinamakan Mustatsna (‫ )ﻣﺴﺘﺜﻨﺎء‬dan i’rabnya mansub.
Perhatikan contoh berikut:
‫ ﻗﺎم اﻟﺮﺟﺎل اﻻ ز ْﻳ ًﺪا‬- Telah berdiri para-para lelaki kecuali Zaid.
• ‫–ﻗﺎم‬Fi’il – Telah berdiri
ْ ْ
• ‫–اﻟﺮﺟﺎل‬Fa’il– para lelaki : ‫ ﻣ ْﺴﺘﺜﻨﺎء ﻣﻨﻪ‬mustatsnaminhu
• ‫–اﻻ‬Adaatul Institsna- kecuali
• ‫–ز ْﻳ ًﺪا‬Mustatsna– Zaid. Zaid adalah isim yang dinafikan yang mana i’rabnya mansub.
Kaedah: Kalimah yang duduk selepas pengecualian ‫ اﻻ‬ada beberapa hukum iaitu:
9.1 Di dalam keadaan ayat tanpa negatif, maka mustatsna mansub.
‫ ﻗﺎم اﻟﺮﺟﺎل اﻻ ز ْﻳ ًﺪا‬- Telah berdiri para-para lelaki kecuali Zaid.
9.2 Di dalam keadaan ayat ada negatif seperti ada ‘tidak’ di sebelumnya, maka hukumnya bergantung kepada keadaan.
9.2.1 Contoh di bawah mustatsna (Zaid) adalah badal dari Fa’il maka ia menggunakan marfuk
ٌ
‫– ﻣﺎ ﻗﺎم اﻟﺮﺟﺎل اﻻ ز ْﻳﺪ‬Tiada lelaki berdiri kecuali Zaid
‫– اﻟﺮﺟﺎل‬Fa’il- i’rab marfuk
ٌ
‫–ز ْﻳﺪ‬Zaid : adalah badal kepada fa’il ‫اﻟﺮﺟﺎل‬, maka statusnya marfuk.
9.2.2 Contoh di bawah Zaid adalah semata-mata ingin dimaksudkan sebagai mustatsna maka mansubkan ia.
‫ﻣﺎ ﻗﺎم اﻟﺮﺟﺎل اﻻ ز ْﻳ ًﺪا‬

9.2.3 Contoh di bawah Zaid (mustatsna) adalah maf’ul bih maka i’rab mansub.
‫ –ﻣﺎ ﺿﺮ ْﺑﺖ اﻻ ز ْﻳ ًﺪا‬Tidak aku memukul kecuali Zaid.
9.2.4 Contoh di bawah Zaid (mustatsna) duduk selepas huruf Jar maka i’rabnya majrur.
‫ﻣﺎ ﻣﺮ ْرت اﻻ ﺑﺰ ْﻳ ٍﺪ‬

Kotak Cerakin: Contoh I’rab Adaatul Institsna
ْ ْ ٌ ‫ ﻓ ْﻌ ٌﻞ ﻣﺎض ﻣ ْﺒﻨ‬- ‫ﺟﺎء‬
‫ﻰ ﻋ اﻟﻔﺘﺢ‬ ‫ﺟﺎء ﻗ ْﻮ ٌم إﻻ ز ْﻳ ًﺪا‬
ٍ
‫ﻦ إ ْﺳﻢ اﻟﻤﻔﺮد‬ ‫ ﻓﺎﻋﻞ ﻣﺮﻓﻮ‬- ‫ﻗ ْﻮ ٌم‬
ْ
‫ أداة إ ْﺳﺘﺜﻨﺎ ٍء‬- ‫إﻻ‬
ْ ْ ْ ‫ب وﻋﻼﻣﺔ ﻧ ْﺼﺒﻪ ﻓ ْﺘﺤ ٌﺔ ﻷﻧﻪ ﻣ‬
ٌ ‫ ﻣ ْﺴﺘﺜْﻨﻰ ﻣﻨْﻪ ﻣ ْﻨﺼ ْﻮ‬-‫ز ْﻳ ًﺪا‬
10 Kata Seruan (‫)ﻣﻨﺎدى‬.
Munada adalah kata seruan iaitu huruf ‫ ﻳﺎ‬yang bermaksud ‘Wahai’. Kita gunakan munada apabila kita ingin membuat
seruan di dalam ayat seperti “Wahai Sipulan,…”,“Wahai orang-orang beriman..”. Kalimah yang duduk selepas kata
seruan i’rabnya adalah mansub. Sturktur kata seruan terbahagi kepada dua:
i. Huruf panggilan (‫ – )ﺣ ْﺮف اﻟﻨﺪاء‬huruf ‫ﻳﺎ‬ yang bermaksud ''Wahai”.

ْ
ii. Isim yang dipanggil munada (‫ – )اﻟﻤﻨﺎدى‬i’rabnya mansub.
Kaedah:
10.1 Jika munadanya isim alam tunggal seperti nama orang “Zaid” atau “Hindun” maka munada mestilah Marfuk tanpa
tanween.
ْ
‫ ﻳﺎ ز ْﻳﺪ‬, ‫ﻳﺎ ﻫﻨﺪ‬- Wahai Hindun Wahai Zaid
10.2 Jika munadanya tidak diketahui namanya tapi tertentu orangnya, contoh kita ingin memanggil seseorang lelaki
dihadapan kita yang tidak diketahui namanya maka munada mestilah Marfuk tanpa tanween
‫ﻳﺎ رﺟﻞ‬- Wahai Lelaki!

10.3 Jika munadanya tidak diketahui langsung, contoh kita ingin memanggil seseorang lelaki disebalik langsir maka
munada mestilah Mansub dan bertanween.
‫ ﻳﺎ رﺟ ًﻼ‬-Wahai Lelaki!
10.4 Jika munadanya di dalam bentuk idofah makrifah maka Mansubkan mudhofnya.
‫ﻳﺎ ﻋ ْﺒﺪاﷲ‬-Wahai Hamba Allah

10.5 Jika munadanya idhofah nakirah maka maka Mansubkan mudhof dan mudhofuiaihi kedua-duanya dan nakirah.
ً
‫ ﻃﺎﻟﻊ ﺟﺒ ٍﻞ‬+ ‫ ﻳﺎ ﻃﺎﻟﻌﺎ ﺟﺒﻼ ً >= ﻳﺎ‬- Wahai pendaki gunung

10.6 Munada tidak boleh ada alif lam. Tetapi jika ada keperluan alif pada munada maka selitkan kalimat ‫ﺎ‬Ë‫ ا‬di antara
huruf nidak dan munada, seperti contoh berikut:
‫ﺎ اﻟﻨﺒﻲ‬Ë‫ ﻳﺎ أ‬- Wahai Nabi

Kotak Cerakin: Contoh I’rab Munada
‫ ﺣ ْﺮف اﻟﻨﺪاء‬-‫ﻳﺎ‬ ‫ﻳﺎ ﻣﺤﻤﺪ‬

ْ ٌ ‫ﻣﺤﻤﺪ – ﻣﻨﺎدى ﻣ ْﻔﺮد ﻣ ْﺒﻨ‬
‫ﻰ ﻋ اﻟﻀﻢ‬
‫ ﺣ ْﺮف اﻟﻨﺪاء‬-‫ﻳﺎ‬ ‫ﻳﺎ رﺳ ْﻮل اﷲ‬

ْ ْ ٌ ‫رﺳ ْﻮل – ﻣﻨﺎدى ﻣﺮﻛﺐ ﻣ ْﺒﻨ‬
‫ﻰ ﻋ اﻟﻔﺘﺢ‬
ْ ْ
11 Laa Nafi lil-jinsi wa ismuha ‫ﺲ‬W‫ﻬﺎﻻ ﻧﺎﻓﻴﺔ ﻟﻠﺠ‬.‫و ا‬
11.1 La‫ ﻻ‬nafi lil-jinsi adalah ‫ ﻻ‬yang membawa maksud penafian yang kuat. Ia beramal seperti huruf ‫أن‬.
Jumlah yang mengandungi Laa Nafi jinsi akan terdapat Isim Laa dan khabar Laa.
Contoh:
ْ ْ
‫ٰذﻟﻚ اﻟ„ﺘﺎب ﻻ ر ْﻳﺐ ﻓﻴﻪ ﻫ ًﺪى ﻟﻠﻤﺘﻘﲔ‬
“Kitab Al-Quran ini, tiada keraguan padanya, petunjuk bagi orang-orang yang bertakwa;
ْ ْ
• ‫ ﻻ‬- ‫ﺲ‬W‫( ﻻ ﻧﺎﻓ ْﻴﺔ ﻟﻠﺠ‬La nafi lil jinsi) – “Tiada.. ”
• ‫–ر ْﻳﺐ‬ini adalah Isim Laa (ismuha) – “keraguan”
• ‫–ﻓﻴﻪ‬ini adalah khabar bagi Isim Laa – “padanya..”
• ‫ رﻳﺐ‬+‫ –ﻻ‬Laa bersama-sama dengan Isim bagi Laa iaitu ‫ رﻳﺐ‬adalah mubtada.
11.2 Ciri-ciri Isim-Laa (mangsa kepada Laa) :
i. Mesti nakirah dan

ii. Mesti tiada tanween
iii. Kalau Idofah pastikan idofah yang nakirah
ْ
11.3 Sekiranya kita ingin melaku penafian (tidak) kepada isim yang makrifah maka guna kalimah ‫ﺲ‬Ã‫ ﻟ‬seperti
ْ
‫ار‬u‫ﺲ اﻟﺮﺟﻞ ﰲ ا‬Ã‫ﻟ‬
Tidak ada lelaki pada rumah itu
Kotak Cerakin: Contoh I’rab Laa Nafi lil-jinsi wa ismuha

ْ ْ
‫ﺲ‬W‫ ﻻ ﻧﺎﻓ ْﻴﺔ ﻟﻠﺠ‬- ‫ﻻ‬ ‫ﻻ ر ْﻳﺐ ﻓﻴﻪ‬
ْ ْ ٌ ‫ﻬﺎ ﻣ ْﺒﻨ‬.‫ر ْﻳﺐ – إ‬
‫ﻰ ﻋ اﻟﻔﺘﺢ‬
ْ ْ
‫ﻬﺎ‬.‫ﻓﻴﻪ – ﺟ ٌﺮ و ﻣﺠﺮ ْو ٌر ﻣﺘﻌﻠﻘﺎن ﺧﱪ ﻻ و إ‬

ْ
12 Masdar Muawwal (‫)اﻟﻤﺼﺪر اﻟﻤﻮؤل‬. Sumber Rasmi/Perwakilan
12.1 Masdar muawwal adalah suatu susunan bahasa yang tersusun dari huruf masdar dan jumlah ismiyah atau
fi’liyah. Ia mempunyai i’rab sebagaimana isim mufrad.
ْ
12.2 Huruf masdar ada beberapa tapi yang kerap di dalam Quran adalah huruf masdariah AN ‫أن‬, ANNA ‫ أن‬dan MA
‫ﻣﺎ‬ yang terjemahannya ‘bahawa’ atau tidak diterjemahkan.
12.3 Gandingan huruf masdar bersama dengan jumlah selepasnya adalah dengan format berikut:
ْ ْ
• "‫ ﻓﻌﻠﻴﺔ‬/ْ "+‫أن‬
• "‫ﻴﺔ‬.‫ إ‬/ "+‫أن‬ (khabarnya harus berupa isim musytaq atau jumlah fi’liyyah) & masdar muawwal jenis
ini duduk ditengah ayat.
• "‫ﻴﺔ‬.‫ إ‬/ "+ ‫ﻣﺎ‬
ْ
12.4 Huruf masdar (‫ أن‬dan ‫ أن‬dan ‫ )ﻣﺎ‬membolehkan huruf masdar bersama-sama ini dengan jumlah yang berada di
selepasnya di’irab sebagai suatu isim mufrad dan bakal mengambil kedudukan i’rab tertentu seperti:
• maf’ul bih
• fa’il
• mubtada
• khabar
• tabi’
• isim majrur
• mudhofun ilaihi
• mustatsna
• atau isim lainnya (mengikut konteks ayat).
12.5 Contoh-contoh masdar di pelbagai kedudukan i’rab. Masdar muawwal di tempat yang dihighlightkan.
a. Masdar muawwal dengan jumlah ismiyyah ditempat fa’il.
ْ
‫‘ أﻧﻚ ﻧﺠﺤﺖ‬bƒ
Telah menyenangkan aku oleh bahawa engkau telah lulus.
b. Masdar muawwal dengan jumlah fi’liyyah ditempat mubtada.
ٌ ْ
‫أن ﺗﺼﻮﻣﻮا ﺧﲑ ﻟ„ ْﻢ‬
Bahawa kamu berpuasa itu adalah lebih baik untuk kamu.
c. Masdar muawwal di tempat mustatsna
ْ ْ ْ
‫…ﻫﻞ ﻳﻨﻈﺮون إﻻ أن ﻳﺄﺗ‹ﻢ اﷲ ﰲ ﻇﻠ ٍﻞ ﻣﻦ اﻟﻐﻤﺎم‬.2:210

“Tidak ada yang mereka tunggu-tunggu kecuali Allah mendatangkan mereka
(azab) bersama malaikat dalam naungan awan...”
d. Masdar muawwal di tempat isim majrur.
ْ ْ ْ
ً ‫ﺣﺴﻦ ﻋﻤﻼ‬ ْ ْ
‫ﻢ أ‬Ë‫ أ‬Œ‫ﺎ ﻟﻨ ْﺒﻠﻮ‬£ ‫( إﻧﺎ ﺟﻌﻠﻨﺎ ﻣﺎ ﻋ اﻷ ْرض زﻳﻨ ًﺔ‬18:7)
“Sesungguhnya Kami telah menjadikan apa yang ada di bumi sebagai perhiasan
baginya, untuk Kami menguji mereka, siapakah di antaranya yang terbaik
perbuatannya.”
Untuk contoh ini huruf masdar muawwalnya tidak dapat dilihat. Ia terletak di antara huruf lam (lam taklil
bermaksud ‘untuk’) dan fi’il mudhorik ‫ﻧﺒﻠﻮ‬.

ْ
ْ
‫ ﻧ ْﺒﻠﻮ‬adalah fi’il mudhorik mansub disebabkan huruf masdar ‫أن‬ yang tersembunyi. Masdar muawwalnya
ْ
adalah ‫ﻧ ْﺒﻠﻮ‬+ ‫أن‬ dan i’rabnya adalah majrur kerana ia duduk selepas huruf jar Lam. Huruf jar Lam disini
membawa peranan ‘taklil’ (menjelaskan sebab) iaitu bermaksud ‘untuk’.
e. Masdar muawwal di tempat maf’ul bih
ْ
‫أر ْﻳﺪ ان أﺷﺮب‬
Saya hendak (bahawa saya) minum.
f. Masdar muawwal di tempat mudhofun ilaihi.
ْ ْ ‫( ﻓﻤ‬Al-Baqarah:181)
.....‫ﻌﻪ‬. ‫ﻦ ﺑﺪ ﺑﻌﺪ ﻣﺎ‬
Barang siapa mengubah wasiat selepas ia mendengarnya…
Tip: ‫ ﻣﺎ‬yang duduk selepas isim dhorof adalah ma masdariah seperti contoh di atas.
12.6 Kelebihan masdar muawwal.
Oleh kerana masdar muawwal membolehkan jumlah dilayan seperti isim mufrad ini bermaksud lebih banyak
maklumat boleh dimuatkan atau dinukilkan dengan masdar muawwal:
i. Sekiranya masdar muawwal dengan jumlah ismiyyah maka kita ada maklumat mubtada dan khabar.
ii. Sekiranya masdar muawwal dengan jumlah fi’liyyah kita ada maklumat-maklumat seperti:
• Maklumat mengenai jenis f’i’il iaitu madhi atau mudhorik (AN masdariah TIDAK masuk ke fi’il
ْ
Amar. AN masdariyyah yang masuk pada Fi’il Amar dinamakan AN tafsiriyyah – ‫ﻳﺔ‬b‫)ﺗﻔ‬
• maklumat pelaku/dhomir
• maklumat maf’ul
• maklumat tambahan yang berupa shibhul jumlah jika ada.

13 Jumlah yang boleh mengambil tempat I’rab dan Jumlah yang tiada kedudukan I’rab.
Sebelum ini kita telah bertemu berbagai single perkataan yang mengambil tempat i’rab. Namun bukan single
perkataan sahaja boleh mengambil tempat i’rab, ayat juga boleh menambil tempat i’rab, Bab ini memberikan tempat-
tempat di mana ayat boleh mengambil tempat i’rab dan ayat yang tiada kedudukan i’rab langsung.
13.1 Tempat-tempat yang ayat dibenarkan untuk mengambil tempat I’rab:

• Khabar
ْ ٌ ْ
Contoh: ‫زﻳﺪ ﻗﺎم أﺑﻮه‬. Zaid telah berdiri bapanya
ْ
Jumlah fi’liyyah ‫ ﻗﺎم أﺑﻮه‬di sini adalah khabar.
Maf’ul bih
ْ
•
ٌ
Contoh: ‫ﻗﻞ ﻫﻮ اﷲ أﺣﺪ‬. Katakanlah “Dialah, Allah yang Maha Esa”
ٌ
Jumlah Ismiyyah ‫ ﻫﻮ اﷲ أﺣﺪ‬di sini adalah Maf’ul bih.
Tabi’
ْ
•
Contoh: ..2:118 - ‫ﺸﺎ‡ﺖ ﻗﻠﻮ‡ ْﻢ ۗ ﻗﺪ ﺑﻴﻨﺎ اﻵﻳﺎت ﻟﻘﻮ ٍم ﻳﻮﻗﻨﻮن‬Š ۘ ˆ‫ﻗﺎل ا—ﻳﻦ ﻣﻦ ﻗﺒﻠˆ ﻣﺜﻞ ﻗﻮﻟ‬
.. mereka telah berkata seperti ucapan mereka itu. Hati mereka serupa. Sesungguhnya telah Kami jelaskan
tanda-tanda (kekuasaan Kami) kepada orang-orang yang yakin.
Jumlah ‫ ﻳﻮﻗﻨﻮن‬di sini adalah sifat kepada ‫ﻟﻘﻮ ٍم‬. Sifat adalah sejenis Tabi’.
ْ
• Hal
ْ ْ
Contoh: ‫( ذﻫﺐ اﻟﺠﺎ‘ ﺗﺤﺮﺳﻪ اﻟﺠﻨﻮد‬Telah pergi penjahat itu semasa tentera mengejutkan dia).
ْ ْ
Jumlah Fi’liyyah ‫ ﺗﺤﺮﺳﻪ اﻟﺠﻨﻮد‬di sini adalah Hal.
• Mudhofun ilaihi (jumlah yang duduk selepas ‫)ﻳﻮم‬

ْ
ْ ْ ْ ْ
Contoh 5:109 - ۖ •‫( ﻳﻮم ﻳﺠﻤﻊ اﷲ اﻟﺮﺳﻞ ﻓﻴﻘﻮل ﻣﺎذا أﺟﺒ‬Pada hari Allah menghimpunkan rasul2nya.maka Dia
berkata bagaimakah kamu dijawap)

ْ
Jumlah ‫ ﻳﺠﻤﻊ اﷲ‬di sini adalah di posisi mudhofun ilaihi
13.2 Selain daripada di atas 5 jumlah di atas maka jumlah-jumlah lain tiada kedudukan i’rab. Antara contohnya:
•
ْ
Jumlah ibtida’yyah. (‫ﻴﺔ‬6‫ )إﺑﺘﺪا‬- ayat permulaan. Oleh ia permulaan ayat maka ia tidak menjalankan apa-apa
peranan justru ia tiada kedudukan I’rab

ْ
• Jumlah I’tirhodiyyah. (‫ )اﻋﱰاﺿﻴﺔ‬- ayat mencelah.
Contoh “Nabi Muhammad (SAW) bersabda...” SAW yang bermaksud “telah mensalawati dan salam Allah AZZA
ke atasnya (Nabi)” di sini adalah jumlah I’tirhodiyyah. Ia berada di situ kerana nak menghormati nama
baginda.
• Jumlah Silah. (‫ ﻣﻮﺻﻮل‬/‫)ﺻ‬

ْ ْ
Jumlah Silah adalah ayat yang berada di selepas isim mawsool. Isim mawsool dan jumlah silah mawsool
adalah dianggap satu. Oleh kerana Isim mawsool telah mengambil fungsi I’rab maka jumlah silah yang duduk
selepas isim mawsool hanya sebagai penghubung kepaaa isim mawsool tiada fungsi lain selain itu.

Bahagian 5
14 Morfologi Kalimah (Sarf/‫)ﺻ ْﺮف‬
Bab ini dinamakan bab Sarf . Ia membincangkan pembentukan wazan-wazan fi’il. Di dalam nota ini kita akan
membincangkan secara lebih detail bagaimana pembentukan wazan terjadi.
14.1 Kalimah Fi'il di dalam bahasa Arab adalah berasal dari 3 huruf atau 4 huruf, Kebanyakannya adalah tiga huruf.
Tiga huruf yang dimaksudkan disini adalah 3 huruf yang membina perkataan Fi'il madhi ‫ ﻓﻌﻞ‬.Dan setiap huruf
yang membina ‫ ﻓﻌﻞ‬mempunyai nama iaitu seperti berikut:
‫ﻓﻌﻞ‬
FA Fi’il AIN Fi’il LAM Fi’il
14.2 Daripada fi'il madhi (‫ )ﻓﻌﻞ‬ini, ia boleh diformulasikan kepada fi'il mudhorik dan fi'il amar dan kepada
beberapa isim lain. Makna perkataan juga berubah apabila bentuk ejaan berubah.
14.3 Formulasi dari fi'il madhi kepada mudhorik dan kepada amar bersekali dengan isim masdarnya ini dinamakan
satu wazan (‫)وزن‬. Jumlah wazan sebenarnya lebih daripada 19 dan wazan-wazan Fi'il dapat dibahagikan
seperti berikut:
Pola Kalimah Fi’il berasal dari 2, iaitu:
a) kalimah yang dibina dengan 3 huruf dan
b) kalimah yang dibina dengan 4 huruf.
a) Kalimah fi’il dibina dengan 3 huruf. b) Kalimah fi’il dibina dengan 4 huruf.
Kalimah yang dibina dari 3 huruf ini boleh dibahagi Kalimah yang dibina dari 4 huruf ini boleh dibahagi
kepada 2 y:ang mana masing ada beberapa wazan: kepada 2 y:ang mana masing ada beberapa wazan:
i. 3 huruf tetap (‫ﻣﺠﺮد‬ ‫)ﺛﻼﺛﻲ‬ i. 4 huruf tetap (‫)رﺑﺎﻋﻰ ﻣﺠﺮد‬
ii.
ْ
3 huruf dan bertambah (‫)ﺛﻼﺛﻲ ﻣﺰﻳﺪ‬ ii.
ْ
4 huruf dan bertambah (‫)رﺑﺎﻋﻰ ﻣﺰﻳﺪ‬
(‫ﻣﺠﺮد‬ ‫)ﺛﻼﺛﻲ‬ ْ
(‫)ﺛﻼﺛﻲ ﻣﺰﻳﺪ‬ (‫)رﺑﺎﻋﻰ ﻣﺠﺮد‬
ْ
(‫)رﺑﺎﻋﻰ ﻣﺰﻳﺪ‬
Kumpulan wazan #1 Kumpulan wazan #2 Kumpulan wazan #3 Kumpulan wazan #4
• Ada 1 wazan • Tambah 1 huruf, • Ada 1 wazan • Tambah 1 huruf,

6 bab Total 3 wazan Total 1 wazan
• Tambah 2 huruf, • Tambah 2 huruf,
Total 5 wazan Total 2 wazan
• Tambah 3 huruf,
Total 6 wazan

14.1 Kumpulan wazan #1 – (‫)ﺛﻼﺛﻲ ﻣﺠﺮد‬
Kalimat Fi'il yang dibina dari 3 huruf tetap (‫ﻣﺠﺮد‬ ‫)ﺛﻼﺛﻲ‬ ada 6 bab kesemuanya
14.1.1 Bab 1a : Baris AIN fi’il madhi, mudhorik dan amar berbunyi a-a-a
14.1.2 Bab 1b : Baris AIN fi’il madhi, mudhorik dan amar berbunyi a-i-i
14.1.3 Bab 1c : Baris AIN fi’il madhi, mudhorik dan amar berbunyi a-u-u
14.1.4 Bab 1d : Baris AIN fi’il madhi, mudhorik dan amar berbunyi i-a-a
14.1.5 Bab 1e: Baris AIN fi’il madhi, mudhorik dan amar berbunyi i-i-i
14.1.6 Bab 1f : Baris AIN fi’il madhi, mudhorik dan amar berbunyi u-u-u
Kalimah fi’il dibina dengan 3 huruf. Ada 1 wazan 6 bab

Bab 1f Bab 1e Bab 1d Bab 1c Bab 1b Bab 1a
AIN u-u-u AIN i-i-i AIN i-a-a AIN a-u-u AIN a-i-i AIN a-a-a
‫ﻓ ﻌﻞ‬ ‫ﻓ ﻌﻞ‬ ‫ﻓﻌﻞ‬ ‫ﻓﻌﻞ‬ ‫ﻓ ﻌﻞ‬ ‫ﻓ ﻌﻞ‬ Asal
Kaedah perubahan dari Fi'il

Madhi kepada Fi'il
Mudhorik.
1. Tambah huruf
ْ ْ ْ ْ ْ ْ
mudhoro'ah yang fathah
‫ﻳﻔﻌﻞ‬ ‫ﻳﻔﻌﻞ‬ ‫ﻳﻔﻌﻞ‬ ‫ﻳﻔﻌﻞ‬ ‫ﻳﻔﻌﻞ‬ ‫ﻳﻔﻌﻞ‬ dipangkal jika madhinya 3
huruf dan sukunkan FA Fi'il.
2. Dhommahkan akhir
**Huruf mudhoro'ah adalah
‫انتي‬
Kaedah perubahan dari Fi'il
Mudhorik kepada Amar
1. Buang huruf mudhoro'ah

ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ 2. Datangkan hanzah wasol
‫اﻓﻌﻞ‬ ‫اﻓﻌﻞ‬ ‫اﻓﻌﻞ‬ ‫اﻓﻌﻞ‬ ‫اﻓﻌﻞ‬ ‫اﻓﻌﻞ‬ yang kasrah jika mudhorik
Ain Fi'ilnya fathah atau
kasrah. Jika Ain Fi'ilnya
dhommah, dhommahkan Ain
Fi'il
3. Sukun akhir
‫ﻛﺮم‬ ‫ﻏﺒﻂ‬ ‫ﺳﻠﻢ‬ ‫ﻧﺼﺮ‬ ‫ﺣﺴ ﺐ‬ ‫ﻓﺘ ﺢ‬

ْ ْ ْ
‫ﻳ ﻜﺮ م‬ ‫ﻳ ﻐﺒ ﻂ‬ ‫ ْﺴﻠﻢ‬ƒ ْ ْ
‫ﻳﻨﺼﺮ‬ ‫ﻳ ﺤﺴ ﺐ‬ ‫ﻳﻔﺘﺢ‬
Contoh
Wazan 1f Ain u-u-u lazimnya
ْ ْ ْ ْ ْ
‫اﻛﺮ ْم‬ ‫ا ْﺳﻠ ْﻢ‬ ‫اﻧﺼ ْﺮ‬ ْ ‫ا‬
ْ ‫ﺣﺴ‬ ‫اﻓﺘ ْﺢ‬
digunakan untuk katasifat
‫ا ﻏ ﺒﻂ‬ ‫ﺐ‬ seperti mulia, baik
mulia irihati sejahtera tolong Menyangka Buka

14.2 Kumpulan wazan #2 – (‫)ﺛﻼﺛﻲ ﻣﺰﻳﺪ‬

ْ
Kalimat Fi'il yang dibina dari asal 3 huruf dan beberapa huruf tambahan (‫)ﺛﻼﺛﻲ ﻣﺰ ْﻳﺪ‬: ada 14
wazan kesemuanya:
14.2.1 Huruf asal + 1 huruf – ada 3 wazan
• wazan 2/wazan 3/wazan 4
3 huruf Asal dan tambah 1 huruf

Wazan 4 Wazan 3 wazan 2
‫ﻓﻌﻞ‬ ‫ﻓ ﻌﻞ‬ ‫ﻓﻌﻞ‬ Kaedah:

• Penambahan 1 huruf
tambahkan hamzah • Formula penukaran kepada
tambahkan alif
qotho' fathah diseblum shaddahkan Ain mudhorik dan amar
di antara FA Fi'il
AIN Fi'il dan sukun FA Fi'il
dan AIN Fi'il
Fi'il
ْ
‫أﻓﻌﻞ‬ ‫ﻓﺎﻋﻞ‬ ‫ﻓﻌﻞ‬ setelah ditambah..
ْ Fi’il Mudhorik
‫ﻳﻔ ﻌ ﻞ‬ ‫ﻳﻔﺎﻋﻞ‬ ‫ﻳﻔ ﻌﻞ‬ dhommahkan huruf mudhoro'ah dan
kasrahkan sebelum akhir
Fi’il Amar
buangkan huruf mudhoro'ah dan
ْ ْ ْ ْ
sukunkan akhir
‫أﻓﻌﻞ‬ ‫ﻓﺎﻋﻞ‬ ‫ﻓﻌﻞ‬ General rule. Jika tiada dapat dibaca
setelah huruf mudhoro'ah
datangkan semula hamzah yang ada
sewaktu fi'il madhi
ً ْ ً
ً/‫ﻣﻔﺎﻋ‬/‫ﺎﻻ‬ ً/‫ﺗ ْﻔﻌ‬/ً ‫ﺗ ْﻔﻌ ْﻴﻼ‬
‫إﻓﻌﺎﻻ‬ ‫ﻓﻌ‬ Isim Masdar
‫أ ْﺳﻠﻢ‬ ‫ﺟﺎﻫﺪ‬ ‫ﻧﺰ ل‬
‫ ْﺴﻠﻢ‬ƒ ‫ﻳﺠﺎﻫﺪ‬ ‫ﻳﻨﺰل‬

ْ ْ
‫أ ْﺳﻠ ْﻢ‬ ‫ﺟﺎﻫﺪ‬ ‫ﻧﺰ ل‬ Contoh
‫إ ْﺳﻼ ًﻣﺎ‬ ‫ﻣﺠﺎﻫﺪ ًة‬/‫ﺟﻬﺎدًا‬ ً«‫ﺗﻨْﺰ‬/ً ‫ﺗﻨْﺰ ْﻳﻼ‬

Menyerah Jihad Turun

14.2.2 Huruf asal + 2 huruf - ada 5 wazan

wazan 5/wazan 6/wazan 7/wazan 8/wazan 9
3 huruf Asal dan tambah 2 huruf

wazan 9 wazan 8 wazan 7 wazan 6 wazan 5
‫ﻓ ﻌﻞ‬ ‫ﻓﻌﻞ‬ ‫ﻓﻌﻞ‬ ‫ﻓﻌﻞ‬ ‫ﻓﻌﻞ‬

tambahkan
hamzah wasol Kaedah Penambahan 2
tambahkan
tambah hamzah kasrah di tambahkan tambahkan ta' huruf dan formula
ta' fathah di
wasol kasrah di sebelum FA Fi'il hamzah wasol fathah di penukaran kepada Fi'il
sebelum FA
sebelum FA Fi'il dan sukunkan kasrah dan nun sebelum FA Fi'il Mudhorik dan Fi'il Amar
Fi'il dan alif
dan shaddahkan FA' Fi'il. Tambah sukun di dan shaddahkan
di antara FA
LAM Fi'il ta' fathah sebelum FA Fi'il AIN Fi'il
dan AIN Fi'il
diantara FA dan
Ain Fi'il
ْ ْ ْ
‫اﻓﻌﻞ‬ ‫اﻓﺘﻌﻞ‬ ‫اﻧﻔﻌﻞ‬ ‫ﺗﻔﺎﻋﻞ‬ ‫ﺗﻔ ﻌﻞ‬ Setelah tambah ..
1. Tambah huruf
mudhoro'ah fathah
ْ ْ ْ 2. Kasrahkan sebelum
‫ﻳﻔﻌﻞ‬ ‫ﻳﻔﺘﻌﻞ‬ ‫ﻳﻨﻔﻌﻞ‬ ‫ﻳﺘﻔﺎﻋﻞ‬ ‫ﻳﺘﻔﻌﻞ‬ akhir kecuali jika
madhinya bermula dengan
huruf ta' maka fathahkan
sebelum akhir
1. Buangkan huruf
mudhoro'ah
2. Sukunkan akhir . Jika
tida dapat dibaca
ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ datangkan semula hamzah
‫اﻓﻌﻠﻞ‬/‫اﻓﻌﻞ‬/‫اﻓﻌﻞ‬ ‫اﻓﺘﻌﻞ‬ ‫اﻧﻔﻌﻞ‬ ‫ﺗﻔﺎﻋﻞ‬ ‫ﺗﻔ ﻌﻞ‬ wasol.
3. Special note untuk
wazan 9 - Fi'il Amar wazan
ini ada 3 kemungkinan
wazan seperti mana yang
ditunjukkan
ً ْ ً ْ ً ْ
‫إﻓﻌﻼﻻ‬ ‫إﻓﺘﻌﺎﻻ‬ ‫إﻧﻔﻌﺎﻻ‬ ‫ﺗﻔﺎﻋ ًﻼ‬ ‫ﺗﻔﻌ ًﻼ‬ Masdar
ْ ْ ْ ‫ﺗﻌﺎون‬
‫ﺮ‬€ ‫ا‬ ‫اﻋﱰف‬ ‫اﻧﻘﻠﺐ‬ ‫ﺗ ﻔﺮ ق‬
ْ ْ ْ ‫ﻳﺘﻌﺎون‬
‫ﻳﺤﻤﺮ‬ ‫ﻳﻌﱰف‬ ‫ﻳﻨﻘﻠﺐ‬ ‫ﻳﺘﻔ ﺮ ق‬
ْ ْ ْ
Contoh:
ْ ْ ْ ْ ‫ا ْﻧﻘﻠ‬ ‫ﺗﻌﺎون‬ ْ
‫ﺮ ْر‬€‫ا‬/‫ﺮ‬€‫ا‬/‫ﺮ‬€‫ا‬ ‫اﻋﱰف‬ ‫ﺐ‬ ‫ﺗ ﻔﺮ ق‬
Nota: Wazan 9 lazimnya
digunakan untuk warna
ْ ْ
‫إﻋﱰاﻓًﺎ‬
ْ ‫ﺗﻌﺎوﻧًﺎ‬ ‫ﺗﻔﺮ ًﻗﺎ‬
dan anggota cacat
ً ‫ﺮ‬€‫إ‬
‫ارا‬ ‫إﻧﻘﻼ ًﺑﺎ‬
tolong-
telah merah mengaku terbalik bercerai
Menolong
14.2.3 3 huruf asal + 3 huruf - ada 6 wazan

• wazan 10/wazan 11/wazan 12/wazan 13/wazan 14/wazan 15

3 huruf asal dan tambah 3 huruf
wazan 15 wazan 14 wazan 13 wazan 12 wazan 11 wazan 10
‫ﻓﻌﻞ‬ ‫ﻓﻌﻞ‬ ‫ﻓ ﻌﻞ‬ ‫ﻓ ﻌﻞ‬ ‫ﻓﻌﻞ‬ ‫ﻓﻌﻞ‬

Tambahkan Tambahkan Tambahkan Tambahkan Tambahkan Tambahkan
hamzah hamzah wasol, hamzah hamzah wasol, hamzah wasol hamzah wasol, Kaedah
wasol, sukunkan FA wasol, sukunkan FA dan sukunkan sin sukun dan Penambahan 3
sukunkan FA Fi’il, masukkan sukunkan FA Fi’il, gandakan FA Fi'il. ta' fathah huruf dan
Fi’il nun sukun di Fi’il AIN Fi'il dan Tambah alif sebelum FA formula
masukkan antara AIN dan masukkan masukkan antara AIN dan Fi'il kemudian penukaran
nun sukun di LAM Fi'il dan waw fathah waw sukun di LAM Fi'il. sukunkan FA kepada Fi'il
antara AIN tambah satu bershaddah celah AIN Fi'il Shaddahkan Fi’il Mudhorik dan
dan LAM huruf yang di antara AIN asal dan AIN LAM Fi'il Fi'il Amar
Fi'il, sama dengan dan LAM Fi'il yang baru
masukkan ya LAM F’il diganda tadi
di akhir
ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ
‫اﻓﻌ ْﻮﻋﻞ‬ ‫ا ْﺳﺘﻔﻌﻞ‬
Fi'il Madhi
َ ‫اﻓ َﻌﻨ‬ ‫اﻓﻌﻨﻠﻞ‬ ‫اﻓﻌﻮل‬ ‫اﻓﻌﺎل‬ setelah tambah
huruf'
Fi'il Mudhorik.
Buang hamzah
wasol datangkan
‫ﻳﻔﻌﻨ‬ ‫ﻳﻔﻌﻨﻠﻞ‬ ‫ﻳ ﻔ ﻌﻮ ل‬ ‫ﻳﻔﻌ ْﻮﻋﻞ‬ ‫ﻳﻔﻌﺎل‬ ‫ ْﺴﺘﻔﻌﻞ‬ƒ
huruf
َ َ mudhoro'ah ya
yang fathah dan
kasrahkan
sebelum akhir
Fi'il Amar
Buang huruf
mudhoro'ah dan
datangkan
semula hamzah
ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ
wasol, kasrahkan
‫اﻓﻌﻨﻞ‬ ‫اﻓﻌﻨﻠﻞ‬ ‫اﻓﻌﻮل‬ ‫اﻓﻌ ْﻮﻋﻞ‬ ‫اﻓﻌﺎل‬ ‫اﺳﺘﻔﻌﻞ‬
sebelum akhir
َ dan sukun kan
akhir.
-Wazan 11 akhir
di fathahkan
semula.
-Wazan 15 huruf
ya dibuang
ْ ْ ً ْ ْ ً ْ ً ْ ً ْ ً ْ
ً‫إﻓﻌﻨﻼَء‬ ‫اﻓﻌﻨﻼَﻻ‬ ‫اﻓﻌ َﻮاﻻ‬ ‫اﻓﻌ ْﻴﻌﺎﻻ‬ ‫اﻓﻌ ْﻴﻼﻻ‬ ‫إ ْﺳﺘﻔﻌﺎﻻ‬ Masdar
ْ ْ ْ ْ ْ
‫ا ْﺳﻠﻨﻘﻰ‬ ‫ﺴﺲ‬W‫اﻗﻌ‬ ْ
ْ
‫اﻋﺸ ْﻮﺷﺐ‬ ‫ﺎر‬€‫ا‬ ‫ا ْﺳﺘﺨﺮج‬
‫اﻋﻠﻮط‬ ْ
ْ ْ ْ ْ
‫ ْﺴﻠﻨﻘﻰ‬ƒ ‫ﺴﺲ‬W‫ﻳﻘﻌ‬ ْ
ْ
‫ﻳﻌﺸ ْﻮﺷﺐ‬ ‫ﻳﺤﻤﺎر‬ ‫ ْﺴﺘﺨﺮج‬ƒ
‫ﻳﻌﻠﻮط‬ ْ
ْ ْ ْ ْ ْ ‫اﺳﺘ ْﺨﺮ‬
‫اﺳﻠﻨﻖ‬ ‫ﺴ ْﺲ‬W‫اﻗﻌ‬ ْ ْ ‫ﺐ‬
ْ
ْ ‫اﻋﺸ ْﻮﺷ‬ ‫ﺎر‬€‫ا‬ ‫ج‬ ْ Contoh
ْ ‫اﻋﻠﻮط‬ ْ ْ
ً ْ
‫إ ْﺳﻠﻨﻘﺎء‬ ً ‫ﺴ‬Wْ ‫إﻗﻌ‬
‫ﺎﺳﺎ‬ ْ ْ
‫ﺸﺎ ًﺑﺎ‬Ã‫إﻋﺸ‬
ً ‫ﲑ‬€‫إ‬
‫ارا‬ ً ‫إ ْﺳﺘ ْﺨﺮ‬
‫اﺟﺎ‬
ْ
ً
rebus terlambat ‫إﻋﻠﻮاﻃﺎ‬ bertambah
rumput jadi merah minta
banyak keluar

14.3 Kumpulan wazan #3 – (‫)رﺑﺎﻋﻰ ﻣﺠﺮد‬
Kalimat Fi'il yang dibina dari 4 huruf tetap (‫)رﺑﺎﻋﻰ ﻣﺠﺮد‬: ada 1 wazan
wazan 16
4 Huruf
Wazan 16
ْ
Asal 4 huruf. Huruf ke-4 tak semestinya sama
‫ﻓﻌﻠﻞ‬ dengan LAM Fi'il
ْ Sebab madhi 4 huruf maka datangkan huruf

‫ﻳﻔﻌﻠﻞ‬ mudhoro'ah yang dhommah
sukunkan FA Fi'il dan kasrahkan sebelum akhir
ْ ْ
‫ﻓﻌﻠﻞ‬
Buang huruf mudhora'ah, kasrahkan sebelum
akhir dan sukun akhir
ً ْ ْ
‫ﻓﻌﻼﻻ‬/ً /‫ﻓﻌﻠ‬ Masdar
‫و ْﺳﻮس‬
‫ﻳﻮ ْﺳﻮس‬
ْ
‫و ْﺳﻮس‬
Contoh
ً ‫و ْﺳﻮ‬/‫و ْﺳﻮﺳ ًﺔ‬

‫اﺳﺎ‬
Was-was

14.4 Kumpulan wazan #4 – (‫)رﺑﺎﻋﻰ ﻣﺰﻳﺪ‬

ْ
ْ
Kalimat Fi'il yang dibina dari asal 4 huruf dan beberapa huruf tambahan (‫)رﺑﺎﻋﻰ ﻣﺰﻳﺪ‬: ada 3
wazan kesemuanya:

• wazan 17
4 huruf dan tambah 1 huruf

Wazan 17 Kaedah Penambahan Fi'il Madhi 4 huruf di
ْ
‫ﻓﻌﻠﻞ‬
tambah 1 huruf dan perubahannya dari madhi
kepada mudhorik dan amar
ْ
‫ﺗﻔﻌﻠﻞ‬ Fi'il Madhi setelah huruf ditambah
ْ
‫ﻳﺘﻔﻌﻠﻞ‬
Fi'il Mudhorik.
Tambah huruf mmudhoro'ah yang fathah
ْ ْ
‫ﺗﻔﻌﻠﻞ‬ Buang huruf mudhoro'ah dan sukun akhir
ً ‫ﺗﻔ ْﻌﻠﻼ‬ Masdar
ْ
‫ﺗﺠﻠﺒﺐ‬
ْ
‫ﻳﺘﺠﻠﺒﺐ‬
‫ﺐ‬ْ ‫ﺗﺠ ْﻠﺒ‬ Contoh
ْ
‫ﺗﺠﻠﺒﺒًﺎ‬
memakai

• wazan 18 /wazan 19
4 huruf asal dan ditambah 2 huruf

Wazan 19 Wazan 18
ْ ْ
‫ﻓﻌﻠﻞ‬ ‫ﻓﻌﻠﻞ‬
Tambahka Tambahkan hamzah
Kaedah penambahan 2 huruf dan formula
hamzah wasol, wasol, tukarkan harkat
perubahan dari Fi'il Madhi kepada Mudhorik
tukarkan FA Fi'il dan AIN Fi'il,
dan Amar
harkat FA Fi'il tambahkan nun sukun
dan AIN Fi'il di antara AIN dan LAM
dan Fi'il, lam pertama dan
shaddahkan lam kedua tidak
lam kedua semestinya sama
ْ ْ ْ
‫اﻓﻌﻠﻞ‬ ‫اﻓﻌﻨﻠﻞ‬ Fi'il Madhi setelah ditambah
ْ ْ ْ Buang huruf hamzah wasol dan gantikan dengan

‫ﻳﻔﻌﻠﻞ‬ ‫ﻳﻔﻌﻨﻠﻞ‬ huruf mudhoro'ah yang fathah dan kasrahkan
akhir
ْ ْ ْ ْ ْ ْ
Buang huruf mudhoro'ah, datangkan semula
‫اﻓﻌﻠﻞ‬/‫اﻓﻌﻠﻞ‬ ‫اﻓﻌﻨﻠﻞ‬
hamzah wasol dan sukunkan akhir. Special note
untuk wazan 19 ada dua wajah fi'il amar, sila
lihat
ً ْ ً ْ ْ
‫إﻓﻌﻼﻻ‬ ‫إﻓﻌﻨﻼﻻ‬ Masdar
ْ ْ ْ
D‫اﻗﺸ‬ ‫اﺣﺮﻧﺠﻢ‬
ْ ْ ْ
D ‫ﻳﻘ ﺸ‬ ‫ﻳﺤﺮﻧﺠﻢ‬
Dْ ‫ا ْﻗﺸ‬ ْ ْ
‫ﺣﺮﻧﺠ ْﻢ‬ ‫ا‬ Contoh
ْ ْ ْ
ً ‫إﻗﺸﻌ‬
‫ﺎرا‬ ‫ﺣﺮﻧﺠﺎ ًﻣﺎ‬ ‫إ‬
mengigil berdesak-desak
15 Isim Musytaq.
ْ ْ
15.1 Isim musytaq ‫ اﺳﻢ ﻣﺸﺘﻖ‬adalah isim yang boleh dibentuk dari kalimah lain. Berikut di bawah adalah isim-isim
muytaq.

‫‪Isim‬‬ ‫‪Masdar‬‬ ‫‪Isim‬‬ ‫‪Isim‬‬ ‫‪Fi’il‬‬ ‫‪Fi’il‬‬ ‫‪Wazan‬‬

‫‪Dhorof‬‬ ‫‪Masdar‬‬ ‫‪W‬‬
‫‪Alat‬‬ ‫‪mim‬‬ ‫‪Maf'ul‬‬ ‫‪Fa'il‬‬ ‫‪Mudhorik‬‬ ‫‪Madhi‬‬ ‫‪asal‬‬
‫‪az‬‬
‫‪Alat‬‬ ‫‪Masdar‬‬ ‫‪Masa/tem-‬‬ ‫‪Yang kena‬‬ ‫‪Contoh:‬‬ ‫‪sedang‬‬ ‫‪Telah‬‬ ‫‪+Tamba‬‬
‫‪Yang memakan‬‬ ‫‪an‬‬
‫‪makan‬‬ ‫‪mim‬‬ ‫‪pat makan‬‬ ‫‪makan‬‬ ‫‪Makanan‬‬ ‫‪buat‬‬ ‫‪makan‬‬ ‫‪han‬‬
‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ‬
‫ﻣﻔﻌﻞ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ﻣﻔﻌ ْﻮل‬ ‫ﻓﺎﻋﻞ‬ ‫ﻳﻔ ﻌﻞ‬ ‫ﻓﻌﻞ‬ ‫‪1a‬‬
‫ﻣﻔﻌﻞ‬
‫ْ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ‬
‫‪Ada banyak‬‬
‫ﻣﻔﻌ‪/‬‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ﻣﻔﻌ ْﻮل‬ ‫ﻓﺎﻋﻞ‬ ‫ﻳﻔ ﻌﻞ‬ ‫ﻓﻌﻞ‬ ‫‪1b‬‬
‫ْ ٌ‬ ‫ﻣﻔﻌﻞ‬
‫‪variasi antara-‬‬
‫ﻣﻔﻌﻞ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ‬
‫ﻣﻔﻌﻞ‬ ‫ﻣﻔﻌ ْﻮل‬ ‫ﻳﻔ ﻌﻞ‬ ‫ﻓﻌﻞ‬
‫‪nya:‬‬
‫ٌ‬ ‫ْ‬ ‫ﻓﺎﻋﻞ‬ ‫‪1c‬‬
‫ْ ٌ‬ ‫ﻣﻔﻌ‪/‬‬ ‫ﻓ ْﻌﻼ ً ﻣ ْﻔﻌ ًﻼ ﻓﻌ‪ً /‬‬
‫‪3 Asal‬‬
‫ﻣﻔﻌ‪/‬‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ٌ‬
‫ْ ٌ‬ ‫ْ‬
‫ْ ٌ‬
‫ﻣﻔﻌ‪/‬‬ ‫ﻣﻔﻌ ْﻮل‬ ‫ﻓﺎﻋﻞ‬ ‫ﻳﻔ ﻌﻞ‬ ‫ﻓﻌﻞ‬ ‫‪1d‬‬
‫ْ‬
‫ﻣﻔﻌﺎل‬ ‫ﻓﻌﻼﻧًﺎ ‪Sila‬‬
‫ْ ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ‬
‫‪*sila lihat‬‬
‫ﻣﻔﻌ ْﻮل‬
‫‪*sila lihat‬‬
‫‪pnjelasan‬‬ ‫‪penjelasan‬‬ ‫ﻓﺎﻋﻞ‬ ‫‪rujuk kamus‬‬ ‫ﻳﻔ ﻌﻞ‬ ‫ﻓﻌﻞ‬ ‫‪1e‬‬
‫‪tambahan‬‬
‫ٌ‬ ‫ٌ ْ ٌ‬ ‫ْ‬
‫‪tambahan‬‬ ‫‪utk lebih tepat‬‬
‫ﻓﺎﻋﻞ‪ /‬ﻓﻌﻞ‪ /‬ﻓﻌ ْﻴﻞ‬ ‫ﻳﻔ ﻌﻞ‬ ‫ﻓﻌﻞ‬
‫‪di Masdar‬‬
‫‪di Dhorof‬‬ ‫‪1f‬‬
‫‪mimi‬‬
‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ﺗ ْﻔﻌ ْﻴ ًﻼ‪ /‬ﺗ ْﻔﻌ‪ً /‬‬
‫ﻣﻔﻌﻞ‬ ‫ﻣﻔﻌﻞ‬ ‫ﻣﻔﻌﻞ‬ ‫ﻣﻔﻌﻞ‬ ‫ﻳﻔﻌﻞ‬ ‫ﻓﻌﻞ‬ ‫‪2‬‬
‫ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ً‬
‫ﺎﻻ‪ /‬ﻣﻔﺎﻋ‪ً /‬‬
‫ﻣﻔﺎﻋﻞ‬ ‫ﻣﻔﺎﻋﻞ‬ ‫ﻣﻔﺎﻋﻞ‬ ‫ﻣﻔﺎﻋﻞ‬ ‫ﻓﻌ‬ ‫ﻳﻔﺎﻋﻞ‬ ‫ﻓﺎﻋﻞ‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3+1‬‬
‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ً‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬
‫ﻣﻔﻌﻞ‬ ‫ﻣﻔﻌﻞ‬ ‫ﻣﻔﻌﻞ‬ ‫ﻣﻔﻌﻞ‬ ‫اﻓﻌﺎﻻ‬ ‫ﻳﻔﻌﻞ‬ ‫أﻓﻌﻞ‬ ‫*‪4‬‬
‫ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ٌ‬
‫ﻣﺘﻔﻌﻞ‬ ‫ﻣﺘﻔﻌﻞ‬ ‫ﻣﺘﻔﻌﻞ‬ ‫ﻣﺘﻔﻌﻞ‬ ‫ﺗﻔﻌ ًﻼ‬ ‫ﻳﺘﻔﻌﻞ‬ ‫ﺗﻔﻌﻞ‬ ‫‪5‬‬
‫ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫ٌ‬
‫ﻣﺘﻔﺎﻋﻞ‬ ‫ﻣﺘﻔﺎﻋﻞ‬ ‫ﻣﺘﻔﺎﻋﻞ‬ ‫ﻣﺘﻔﺎﻋﻞ‬ ‫ﺗﻔﺎﻋ ًﻼ‬ ‫ﻳﺘﻔﺎﻋﻞ‬ ‫ﺗﻔﺎﻋﻞ‬ ‫‪6‬‬
‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ً‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬
‫ﻣﻨﻔﻌﻞ‬ ‫ﻣﻨﻔﻌﻞ‬ ‫ﻣﻨﻔﻌﻞ‬ ‫ﻣﻨﻔﻌﻞ‬ ‫اﻧﻔﻌﺎﻻ‬ ‫ﻳﻨﻔﻌﻞ‬ ‫اﻧﻔﻌﻞ‬ ‫‪7‬‬ ‫‪3+2‬‬
‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ً‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬
‫ﻣﻔﺘﻌﻞ‬ ‫ﻣﻔﺘﻌﻞ‬ ‫ﻣﻔﺘﻌﻞ‬ ‫ﻣﻔﺘﻌﻞ‬ ‫اﻓﺘﻌﺎﻻ‬ ‫ﻳﻔﺘﻌﻞ‬ ‫اﻓﺘﻌﻞ‬ ‫‪8‬‬
‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ً‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬
‫ﻣﻔﻌﻞ‬ ‫ﻣﻔﻌﻞ‬ ‫ﻣﻔﻌﻞ‬ ‫ﻣﻔﻌﻞ‬ ‫اﻓﻌﻼﻻ‬ ‫ﻳﻔﻌﻞ‬ ‫اﻓﻌﻞ‬ ‫‪9‬‬
‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬
‫ﻣ ْﺴﺘﻔﻌﻞ‬ ‫ﻣ ْﺴﺘﻔﻌﻞ‬ ‫ﻣ ْﺴﺘﻔﻌﻞ‬ ‫ﻣ ْﺴﺘﻔﻌﻞ‬ ‫ا ْﺳﺘﻔﻌﺎﻻ‬ ‫‪ْ ƒ‬ﺴﺘﻔﻌﻞ‬ ‫‪ 10‬ا ْﺳﺘﻔﻌﻞ‬
‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫اﻓْﻌ ْﻴﻼﻻً‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬
‫ﻣﻔﻌﺎل‬ ‫ﻣﻔﻌﺎل‬ ‫ﻣﻔﻌﺎل‬ ‫ﻣﻔﻌﺎل‬ ‫ﻳﻔﻌﺎل‬ ‫اﻓﻌﺎل‬ ‫‪11‬‬
‫ٌ‬ ‫ْ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ‬ ‫ً‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬
‫ﻣﻔﻌ ْﻮﻋﻞ‬ ‫ﻣﻔﻌ ْﻮﻋﻞ‬ ‫ﻣﻔﻌ ْﻮﻋﻞ‬ ‫ﻣﻔﻌ ْﻮﻋﻞ‬ ‫اﻓﻌ ْﻴﻌﺎﻻ‬ ‫ﻳﻔﻌ ْﻮﻋﻞ‬ ‫‪ 12‬اﻓﻌ ْﻮﻋﻞ‬
‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫اﻓْﻌﻮاﻻً‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬
‫‪3+3‬‬
‫ﻣﻔﻌﻮل‬ ‫ﻣﻔﻌﻮل‬ ‫ﻣﻔﻌﻮل‬ ‫ﻣﻔﻌﻮل‬ ‫ﻳﻔﻌﻮل‬ ‫اﻓﻌﻮل‬ ‫‪13‬‬
‫ْ ْ ٌ‬ ‫ْ ْ ٌ‬ ‫ْ ْ ٌ‬ ‫ْ ْ ٌ‬ ‫اﻓْﻌﻨْﻼﻻً‬ ‫ْ ْ‬ ‫ْ ْ‬
‫ﻣﻔﻌﻨﻠﻞ‬ ‫ﻣﻔﻌﻨﻠﻞ‬ ‫ﻣﻔﻌﻨﻠﻞ‬ ‫ﻣﻔﻌﻨﻠﻞ‬ ‫ﻳﻔﻌﻨﻠﻞ‬ ‫اﻓﻌﻨﻠﻞ‬ ‫‪14‬‬
‫ﻣ ْﻔﻌـﻨْ ً‬ ‫ﻣ ْﻔﻌـﻨْ ً‬ ‫ﻣ ْﻔﻌـﻨْ ً‬ ‫ْ ْ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ْ ْ‬

‫ﻣﻔﻌـﻨ ٍﻞ‬ ‫إﻓﻌﻨﻼءً‬ ‫ﻳﻔﻌﻨ‬ ‫اﻓﻌﻨ‬ ‫‪15‬‬
‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ﻓ ْﻌﻠ‪ /ً /‬ﻓ ْﻌﻼﻻ ً‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬
‫ﻣﻔﻌﻠﻞ‬ ‫ﻣﻔﻌﻠﻞ‬ ‫ﻣﻔﻌﻠﻞ‬ ‫ﻣﻔﻌﻠﻞ‬ ‫ﻳﻔﻌﻠﻞ‬ ‫ﻓﻌﻠﻞ‬ ‫‪16‬‬ ‫)‪4 (Asal‬‬
‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ﺗﻔ ْﻌﻠﻼ ً‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬

‫ﻣﺘﻔﻌﻠﻞ‬ ‫ﻣﺘﻔﻌﻠﻞ‬ ‫ﻣﺘﻔﻌﻠﻞ‬ ‫ﻣﺘﻔﻌﻠﻞ‬ ‫ﻳﺘﻔﻌﻠﻞ‬ ‫ﺗﻔﻌﻠﻞ‬ ‫‪17‬‬ ‫‪4+1‬‬
‫ْ ْ ٌ‬ ‫ْ ْ ٌ‬ ‫ْ ْ ٌ‬ ‫ْ ْ ٌ‬ ‫ً‬ ‫ْ ْ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ْ ْ‬
‫ﻣﻔﻌﻨﻠﻞ‬ ‫ﻣﻔﻌﻨﻠﻞ‬ ‫ﻣﻔﻌﻨﻠﻞ‬ ‫ﻣﻔﻌﻨﻠﻞ‬ ‫إﻓﻌﻨﻼﻻ‬ ‫ﻳﻔﻌﻨﻠﻞ‬ ‫اﻓﻌﻨﻠﻞ‬ ‫‪18‬‬
‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ٌ‬ ‫ْ ً‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬
‫‪4+2‬‬
‫ﻣﻔﻌﻠﻞ‬ ‫ﻣﻔﻌﻠﻞ‬ ‫ﻣﻔﻌﻠﻞ‬ ‫ﻣﻔﻌﻠﻞ‬ ‫اﻓﻌﻼﻻ‬ ‫ﻳﻔﻌﻠﻞ‬ ‫اﻓﻌﻠﻞ‬ ‫‪19‬‬

15.2 Kaedah membentuk Isim Fa’il (Yang membuat)
• Bagi Fi’il yang madhinya dibina dengan 3 huruf selitkan huruf alif di antara FA Fi’il dan AIN Fi’il, kemudian
kasrahkan sebelum akhir, kemudian dhommah-tanwinkan LAM Fi’il. Sila lihat kolum isim Fa’il dari wazan 1a
hingga 1f.
ٌ
‫ﻓﻌﻞ =< ﻓﺎﻋﻞ‬/‫ﻓﻌﻞ‬
• Perhatian untuk Isim Fa’il untuk wazan 1f - yang digunakan untuk sifat, wazan isim fa’il ada 3.
ٌ ٌ ْ ٌ
‫ﻓﺎﻋﻞ‬/ ‫ﻓﻌﻞ‬/‫ﻓﻌﻞ =< ﻓﻌ ْﻴﻞ‬
• Bagi Fi’il yang madhinya dibina dengan lebih 3 huruf (iaitu wazan 2 dan seterusnya) terbahagi 2:
i. Untuk fi’il Madhi dimulai dengan Hamzah atau alif;

Buangkan hamzah/alif dan datangkan mim dhommah dan kasrahkan sebelum akhir dan
dhommahkan-tanwinkan LAM Fi’il. Contoh wazan 8:
ٌ ْ ْ
‫اﻓﺘﻌﻞ=< ﻣﻔﺘﻌﻞ‬
ii. Untuk fi’il Madhi tidak dimulai dengan Hamzah atau alif;
Datangkan mim dhommah dan kasrahkan sebelum akhir dan dhommahkan-tanwinkan LAM Fi’il.
Contoh wazan 5:
ٌ
‫ﺗﻔﻌﻞ =< ﻣﺘﻔﻌﻞ‬
15.3 Kaedah membentuk Isim Maf’ul (Yang kena buat)
• Bagi Fi’il yang madhinya 3 huruf, tambahkan mim fathah di sebelum FA Fi’il, sukunkan FA Fi’il, kemudian
dhommahkan AIN Fi’il dan tambahkan waw sukun di antara AIN dan LAM Fi’il. Akhir sekali dhommah-
tanwinkan LAM Fi’il.
ٌ ْ
‫ ﻓﻌﻞ =< ﻣﻔﻌ ْﻮل‬/ ‫ ﻓﻌﻞ‬/ ‫ﻓﻌﻞ‬
• Perhatian untuk Isim Fa’il untuk wazan 1f – tiada Isim Maf’ul untuk wazan ini (‫)ﻓﻌﻞ‬
• Bagi Fi’il yang madhinya dibina dengan lebih 3 huruf (iaitu wazan 2 dan seterusnya) terbahagi 2:
i. Untuk fi’il Madhi dimulai dengan hamzah;

Buangkan hamzah dan datangkan mim dhommah dan fathahkan sebelum akhir dan dhommahkan-
tanwinkan LAM Fi’il. Contoh wazan 8:
ٌ ْ ْ
‫اﻓﺘﻌﻞ= < ﻣﻔﺘﻌﻞ‬

ii. Untuk fi’il Madhi tidak dimulai dengan hamzah;

Datangkan mim dhommah dan fathahkan sebelum akhir dan dhommahkan-tanwinkan LAM Fi’il.
Contoh wazan 5:
ٌ
‫ﺗﻔﻌﻞ =< ﻣﺘﻔﻌﻞ‬
15.4 Kaedah Isim Dhorof (Isim Zaman, Isim Makan)
• Bagi Fi’il yang madhinya dibina dengan 3 huruf, isim zaman (masa) dan isim makan (tempat) adalah
mengikut seperti dalam kotak yang bergaris:
i. Jika Ain Fi’il mudhorik berbaris bawah atau jika Fa Fi’il mudhorik huruf illat (seperti ‫)وﺛﺐ‬
maka gunakan ejaan berikut untuk isim makan dan isim zamannya seperti di bawah.
ٌ ْ ْ
(*‫ﻳﻔﻌﻞ =< ﻣﻔﻌﻞ)ﻣﻔﺎﻋﻞ‬
ٌ ْ
*‫ﻣﻔﻌﻞ‬ memiliki isim jamak yang ghoiru munshorif seperti di dalam kurungan
Contoh:
ْ ْ
(‫ﻳﺠﻠﺲ =< ﻣﺠﻠ ٌﺲ )ﻣﺠﺎﻟﺲ‬
ii. Bagi Ain Fi’il mudhorik berbaris atas atau berbaris depan guna pola ejaan berikut untuk isim
makan dan isim zamannya seperti di bawah.
ٌ ْ ٌ ْ ْ ْ
/‫ﻣﻔﻌ‬/(*‫ﻳﻔﻌﻞ =< ﻣﻔﻌﻞ) ﻣﻔﺎﻋﻞ‬ atau ‫ﻳﻔﻌﻞ‬
ٌ ْ
*‫ﻣﻔﻌﻞ‬ memiliki isim jamak yang ghoiru munshorif seperti di dalam kurungan
Contoh:
ٌ ْ ٌ ْ ْ
(‫ﺐ ﻣﻜﺘﺒﺔ )ﻣﻜﺎﺗﺐ‬ ‫ﻳﻜﺘﺐ=< ﻣﻜﺘ‬
Maktab/Pejabat
• Bagi Fi’il yang madhinya dibina dengan selain dari 3 huruf, isim zaman (masa) dan isim makan (tempat)
adalah mengikut seperti mana isim Maf’ulnya.
15.5 Isim Alat
Isim Alatnya (perantaraan yang digunakan bagi fi’il) adalah mengikut wazan berikut.
ٌ ْ ٌ ْ ٌ ْ
/‫ ﻣﻔﻌ‬/(‫ ﻣﻔﻌﺎل )ﻣ َﻔﺎﻋ ْﻴﻞ‬/(‫ﻣﻔﻌﻞ )ﻣﻔﺎﻋﻞ‬
َ
ٌ ْ ٌ ْ
* ‫ ﻣﻔﻌﺎل ﻣﻔﻌﻞ‬memiliki isim jamak yang ghoiru munshorif seperti di dalam kurungan masing-masing.

Contoh:
ٌ ْ
(upacara/majlis) (‫( |رﺳﻢ =< ﻣ ْﺮﺳ ٌﻢ )ﻣﺮاﺳﻢ‬alat sapu=alas kaki/doormat) ‫ﻣﺴﺢ =< ﻣﻤﺴﺤﺔ‬
ْ ْ
ٌ ‫ﻓﺘﺢ =< ﻣﻔﺘ‬
(alat pembuka=kunci) (‫ﺎح )ﻣﻔﺎ ﺗﻴﺢ‬
15.6 Al-Kisah Masdar.
Ada 5 masdar:
i. Masdar Taukid.
Masdar taukid masdar yang menunjukkan penguatan. Ia adalah perkara yang sama dengan maf’ul mutlaq.
ْ
Contoh penguatan:‫= ﺿﺮﺑﺘﻪ ﺿ ْﺮﺑًﺎ‬Telah memukul saya akan dia dengan benar2 pukulan.
Masdar taukid mesti mengambil masdar (‫ )ﺿ ْﺮﺑًﺎ‬dari acuan dari wazan yang sama (‫)ﺿﺮﺑﺖ‬.
ْ
ii. Masdar Marrah (‫)ﻣﺮة‬
Masdar Marrah adalah masdar yang berkaitan dengan kejadian suatu fi’il sekali. Pola ejaan adalah seperti
berikut:
Untuk 3 huruf berikut polanya, ً/‫ﻓ ْﻌ‬

disebelah kanan adalah bentuknya..
Ambil format masdarnya dan
gantikan alif dengan ta’ marbutoh.
Untuk yang lebih 3 huruf berikut Contoh dari wazan 7
ً«‫ﺎﻻ ا ْﻧﻔﻌﺎ‬
ً ْ ْ ْ
polanya…
‫اﻧﻔﻌﻞ ﻳﻨﻔﻌﻞ اﻧﻔﻌ‬
Contoh pada perkataan yang digariskan pada ayat di bawah.

ً/‫أﻛ ْﻠﺖ أ ْﻛ‬
Aku makan sekali.

ْ ْ
‫اﻧﻄﻠﻖ اﻧﻄﻼﻗ ًﺔ‬
Dia pergi sekali.
iii. Masdar Hai’ah (‫)ﻫﻴﺌﺔ‬
Masdar Hai’ah adalah masdar yang menunjukkan keadaan fi’il ketika terjadi.
ْ ْ ْ ْ
ٍ ‫ً ﻓﻌﻠﺘﲔ ﻓﻌﻼ‬/‫ﻓﻌ‬
‫ت‬
Contoh pada perkataan yang digariskan pada ayat di bawah.

ْ ْ
‫ﺮ‬6‫ﻧﻈ ْﺮت إﻟﻴﻪ ﻧﻈﺮة اﻟﺤﺎ‬
Aku melihatnya dengan penglihatan yang ragu.
ْ ْ
‫ﺟﻠ ْﺴﺖ ﺟﻠﺴﺔ اﻟﻌﻠﻤﺎء‬
Aku duduk seperti duduknya ulama.

iv. Masdar Shinai (‫)ﺻﻨﺎﻋﻰ‬
Masdar Shinai adalah masdar yang ada huruf ya bershaddah di bahagian hujungnya. Ya bershaddah ini
membezakan masdar ini dengan masdar-masdar yang lain dan juga isim-isim lain.
Contoh:
ٌ ْ ٌ ٌ ٌ ٌ ْ ٌ ْ
‫وﺣﺸﻴﺔ‬ ‫ﻣ ْﺴﺆوﻟﻴﺔ‬ ‫وﻃﻨﻴﺔ‬ ‫ﺣﺮﻳﺔ‬ ‫اﺷﱰاﻛﻴﺔ‬ ‫إ‚ﺴﺎﻧﻴﺔ‬
Kebuasan Pertanggungjawaban Kebangsaan Kemerdekaan Persyarikatan Kemanusiaan
v.
ْ
Mashdar mimi. (‫)ﻣﻴﻤﻲ‬
Masdar mimi adalah mashdar yang diawali dengan mim tambahan dan memberikan makna mashdar itu
sendiri. Di bawah adalah keterangan pola ejaannya:
ْ ٌ ْ ْ ٌ ْ
Bagi yang Madhinya dibina /‫ﻣﻔﻌ‬/‫ﻣﻔﻌﻞ‬//‫ﻣﻔﻌ‬/‫ﻣﻔﻌﻞ‬
dengan 3 huruf, disebelah adalah
pola masdar miminya. Masdar bergaris di atas adalah jika huruf
awalnya adalah huruf illat.
maka bentuk-bentuk masdar miminya adalah

Bagi yang Madhinya dibina selain sebagaimana Isim Maf’ul di bentuk. Rujuk
dari 3 huruf.. kolum Isim Masdar mim.
Contoh:
ْ ْ ْ
i. ‫ ًﺿﺎ‬D‫ض رأﻳ ًﺔ ﻣ‬,. “Mengungkapkan satu pendapat secara lisan”. (yaitu ‫ ًﺿﺎ ﻣﻨﻄﻘﻴًﺎ‬,
ْ )
ii.
ٌ ‫ﻟﻘ ْﺪ ﻛﺎن ﻟ„ﻼﻣﻪ ﻣ ْﻮﻗ ٌﻊ ﺣﺴ‬. Sungguh perkataannya mempunyai pengaruh yang bagus.
‫ﻦ‬
ْ ْ
15.7 Isim Tafdhil (‫( )ﺗﻔﻀﻴﻞ‬yang lebih../yang paling...)
Bentuk isim tafdhil adalah seperti di bawah.
Muzakkar Muannas Bil

ْ ْ
‫أﻓﻌﻞ‬ ‫ﻓﻌ‬ 1
Sejenis isim ghoiru munshorif Sejenis isim maqsur
ْ ْ
‫أﻓﻌﻼن‬ ‫ﻓﻌﻠﻴﺎن‬ 2
ْ ٌ ْ
‫ أﻓﻌﻠ ْﻮن‬/ ‫*أﻓﺎﻋﻞ‬ *‫ ﻓﻌﻞ‬/‫ﻓﻌﻠﻴﻠﺖ‬ >2
* sejenis ghoiru munshorif
Ada beberapa cara ketika ingin menyampai ketafdhilan:
i. <mufadhal/isim yang nak dibanding> lebih <….> dari <mufadhal ‘alaihi/isim yang jadikan perbandingan>
Jika tujuan ketafdhilan seperti di atas (lebih dari) maka (a) Isim tafdhilnya mesti bersendirian, (b)
ْ ْ ‫ﻣ‬. Contoh:
mesti muzakkar mufrad (‫ )أﻓﻌﻞ‬dan (c) mufadhal ‘alaihi mesti duduk selepas huruf jar ‫ﻦ‬
ْ ْ
• Pesawat itu lebih cepat daripada kereta - ‫ﺮة اﺳﺮع ﻣﻦ اﻟﻘﻄﺎر‬6‫اﻟﻄﺎ‬

ْ ْ ْ
• Fatimah lebih cantik daripada saudaranya - ‫ﺎ‬‰‫ﻞ ﻣﻦ أﺧ‬ ‫ﻓﺎﻃﻤﺔ ا‬
i. < mufadhal/isim yang nak dibanding > adalah lebih utama/paling utama.
Jika tujuan ketafdhilan seperti di atas (iaitu “lebih utama” atau “paling utama”) maka isim tafdhilnya
ْ ْ ٌ
(a) bersendirian (b) mesti beralif-lam dan (c) mesti menyamai pada gender dan bilangan. Contoh:
• Khalid yang paling utama - ‫ﺧﻠﻴﺪ اﻷﻓﻀﻞ‬

ْ ْ
• Shokhifah yang paling utama - ‫ﺻﺤ ْﻴﻔﺔ اﻟﻔﻀ‬
•
ْ ْ
Mereka(lk) yang paling utama - ‫ اﻷﻓﻀﻠﻮن‬Œ
ْ
• Mereka(pr) yang paling utama - ‫ﻫﻦ اﻟﻔﻀﻠﻴﺎت‬
i. < mufadhal/isim yang nak dibanding > adalah se<..…-…..> < isim yg dijadikan perbandingan>
Jika tujuan ketafdhilan seperti di atas (iaitu yang paling punca/ter../..est) maka jadikan (a) isim
tafdhilnya diposisi mudhof (b) mufadhal ‘alaihi pula sebagai mudhofun ilaihi-nya. Contoh:
ْ ْ
• Fatimah semulia-mulia wanita - ‫ﻓﺎﻃﻤﺔ اﻛﺮم اﻣﺮأ ٍة‬
ْ ٌ
• Khalil adalah sepandai-pandai lelaki - ‫ﺧﻠﻴﻞ اﻋﻠﻢ رﺟ ٍﻞ‬
Contoh dari Quran.
ْ ْ ْ
2:138 - ‫ﻋﺎﺑﺪون‬ ‫ﻦ أﺣﺴﻦ ﻣﻦ اﷲ ﺻ ْﺒﻐ ًﺔ ۖ وﻧﺤﻦ‬ ‫ﺻ ْﺒﻐﺔ اﷲ ۖ وﻣ‬
..dan siapakah yang lebih baik daripada Allah ciptaanya.
ْ ْ ْ ْ ْ ْ
ٰ ‫ﻧﺤﻦ ﻧﻘﺺ ﻋﻠﻴﻚ أﺣﺴﻦ اﻟﻘﺼﺺ ﺑﻤﺎ أوﺣﻴﻨﺎ إﻟﻴﻚ‬ ْ ْ ْ ْ
12:3 - ‫ ﻟﻤﻦ اﻟﻐﺎﻓﻠﲔ‬O‫ﻫﺬا اﻟﻘ ْﺮآن وإن ﻛﻨﺖ ﻣﻦ ﻗﺒ‬
..kami menceritakan kepadamu kisah yang paling baik…
16 Ringkasan Sighat
16.1 Sighat Musyabahah – Isim Sifat seperti “yang agung”, “yang besar”.
• Bagi Fi’il yang madhinya dibina dengan dari 3 huruf, kemungkinan pola Sighat Musyabahahnya adalah
ٌ ْ ٌ ٌ ٌ ْ
‫ ﻓﻌﻞ‬/‫ ﻓﻌﺎل‬/‫ﻓﻌ ْﻴﻞ‬/ ‫ﻓﻌﻞ‬
Contoh:
ْ ٌ ٌ ٌ ْ
Yang mulia – ٌÎ‫| ﻛﺮ‬Yang baik – ‫ | ﺣﺴﻦ‬Penakut- ‫ﺟﺒﺎن‬ | Yang memudahkan -‫ﺳﻬﻞ‬
• Bagi Fi’il yang madhinya dibina dengan lebih 3 huruf, ejaannya adalah adalah mengikut sebagaimana wazan
isim Fa’il masing-masing terbentuk. Sila lihat kolum isim Fa’il.

16.2 Sighat Mubalagah (Sangatan)
Sighat mubalaghah (iaitu yang menunjukkan bersangatan) boleh datang dari dari pola-pola ejaan berikut.
ٌ ٌ ٌ ٌ ٌ
‫ﻓﻌﺎل‬/‫ﻓﻌﻞ‬/‫ﻓﻌ ْﻴﻞ‬/‫ﻓﻌ ْﻮل‬/«‫ﻓﻌﺎ‬
(yang ada ta’ marbutoh, lebih kuat dari yang lain)

ٌ
Contoh: ‫ ﻋﻼ ٌم‬- yang sangat mengetahui | ‫ﺎع‬. – yang banyak mendengar
ْ
16.3 Sighat Tasghir - (Mengecilkan) (‫)ﺗﺼﻐﲑ‬
Sighat Tasghir (iaitu yang menunjukkan kecil) boleh datang dari dari pola-pola ejaan berikut.
ٌ ٌ ٌ
‫ﻓﻌﻴﻞ‬/‫ﻓﻌ ْﻴﻞ‬/‫ﻓﻌ ْﻴﻞ‬
ٌْ
Contoh: ‫رﺟﻴﻞ‬

Bahagian 6 – Bacaan Tambahan
17 Maksud wazan-wazan
Nota ini di ambil dari http://megainfo92.blogspot.my/2014/01/kedudukan-mashdar-dalam-kalimat.html. Semuga

Allah memberkati penulis asalnya.
Bab ini membincangkan maksud perubahan wazan apabila ia mengalami pernambahan huruf bagi wazan 2 hingga
wazan 10 sahaja.
17.1 Wazan 2 ‫ﻳﻔﻌﻞ‬ ‫ ﻓﻌﻞ‬memiliki beberapa makna, antara lain:

ْ
• ‫ﻟﻠﺘﻌﺪﻳﺔ‬ (merubah lazim menjadi muta’addi), seperti:
ْ
‫( ﻓﺮح أﺑ ْﻮ ﺑﻜ ٍﺮ ﻋﻤﺮً ا‬Abu bakar membahagiakan Umar
• ‫ﻻ« ﻋ اﻟﺘﻜﺜﲑ‬Ï‫( ﻟ‬menunjukkan arti banyak/berulang-ulang), seperti:

ْ
‫( َﻗﻄَﻊ ﻋﺜﻤﺎن اﻟﺤ ْﺒ َﻞ‬Utsman memotong-motong tali)
َ َ َ
• ‫ أﺻﻞ اﻟﻔﻌﻞ‬v‫ﺴﺒﺔ اﻟﻤﻔﻌﻮل ا‬W‫( ﻟ‬menisbatkan maf’ul kepada asal fi’ilnya), Seperti:
ٌ
‫ ﺳﺎﻟ ًﻤﺎ‬m‫( ﻛﻔﺮ ﻋ‬Ali menisbatkan Salim kepada kekafiran)
17.2 Wazan 3 ‫ ﻓﺎﻋﻞ ﻳﻔﺎﻋﻞ‬memiliki beberapa makna, antara lain:
• ‫( ﻟﻠﻤﺸﺎرﻛﺔ‬saling melakukan dua orang), seperti:

ْ ٌ
ً‫( ﺿﺎرب ز ْﻳﺪ ﻋﻤﺮ‬Zaid saling memukul dengan Amar)
ْ ْ
• ‫( ﻟﻠﺘﻜﺜﲑ‬memperbanyak), seperti:
‫( ﺿﺎﻋﻒ اﷲ ﺛﻮا ًﺑﺎ‬Allah melipatgandakan pahala)

ْ
• ‫( ﻟﻠﺘﻌﺪﻳﺔ‬merubah lazim menjadi muta’addi), seperti:
‫( ﻋﺎﻓﺎك اﷲ‬Semoga Allah menyembuhkanmu)

ْ
• ‫( ﻟﻤﻌﻨﻰ اﻟﻔﻌﻞ اﻟﻤﺠﺮد‬bermakna fa’ala yang mujarrad), seperti:
ٌ
‫( ﺳﺎﻓﺮ ﻣﺤﻤﺪ‬Muhammad pergi)
ْ ْ
17.3 Wazan 4 ‫ أﻓﻌﻞ ﻳﻔﻌﻞ‬memiliki beberapa makna, antara lain:
• ‫( ﻟﻠﺘﻌﺪﻳﺔ‬merubah lazim menjadi muta’addi), seperti :

ْ
‫( أﻛﺮ ْﻣﺖ ز ْﻳ ًﺪا‬Saya telah memuliakan Zaid)
ْ
• ‫( ﻟﻠﺼﲑ ْورة‬menjadi sesuatu), seperti :
ْ
Ï‫أﻗﻔﺮ اﻟﺒ‬ (Negeri itu menjadi tandus)

ْ
• ‫( ﻟﻮﺟﺪان اﻟﺸ ْﻴﺊ ﰱ اﻟﺼﻔﺔ‬mendapati sesuatu dalam sifatnya), seperti :
ْ ْ
‫( أﻋﻈﻤﺘﻪ‬Saya mendapati (mengenal) dia itu agung)
• ‫( ﻟﻠﺤ ْﻴﻨ ْﻮﻧﺔ‬hampir), seperti :

ْ
‫أﺣﺼﺪ اﻟﺰ ْرع‬ (Tanaman itu hampir panen [tuai/masak])
• «‫ﻟﻺزا‬ (Menghilangkan), seperti :
ْ ْ ْ
‫أﺷﻜ ْﻴﺘﻪ أى أزﻟﺖ ﻋﻨﻪ اﻟﺸﻜﺎﻳﺔ‬ (saya mencabut pengaduan kepadanya)
• ‫ﺧﻮل ﰱ اﻟﺸ ْﻴﺊ‬Ï‫( ﻟ‬memasuki sesuatu), seperti :
‫( أ ْﻣﺴﻰ اﻟﻤﺴﺎﻓﺮ‬Musafir itu memasuki waktu petang)

ْ ْ
• ‫( ﻟﻠﺘﻜﺜﲑ‬menunjukkan arti banyak), seperti :
ْ
‫( أﻟﱭ اﻟﺮﺟﻞ‬Lelaki itu banyak susunya)
17.4 Wazan 5 ‫ ﺗﻔﻌﻞ ﻳﺘﻔﻌﻞ‬memiliki beberapa makna, antara lain:
• ‫( ﻟﻤﻄﺎوﻋﺔ ﻓﻌﻞ‬akibat dari ‫)ﻓﻌﻞ‬, seperti:

ْ ‫ﻛ‬
b‫ت اﻟﺰﺟﺎج ﻓﺘﻜ‬b (Saya memecahkan kaca, maka kaca itu terpecahlah)
• ‫( ﻟﻠﺘﻜﻠﻒ‬memaksakan diri), seperti:

ٌ ‫ﺸﺠﻊ ﺣﺴ‬Š (Hasan memberanikan diri)
‫ﻦ‬
•
ً‫( ﻻﺗﺨﺎذ اﻟﻔﺎﻋﻞ أ ْﺻﻞ اﻟﻔ ْﻌﻞ ﻣ ْﻔﻌﻮﻻ‬menjadikan fa’il dari asal fi’il sebagai maf’ul). Seperti:
‫( ﺗﺒﻨ ْﻴﺖ ﻳ ْﻮﺳﻒ‬Saya telah menjadikan Yusuf sebagai anak)
• ‫( ﻟﻠﻄﻠﺐ‬tuntutan), seperti:
ْ
‫( ﺗﺒﻴﻨﺖ اﻟﺸ ْﻴﺊ‬Saya perjelaskan tentang sesuatu)
17.5 Wazan 6 ‫ ﺗﻔﺎﻋﻞ ﻳﺘﻔﺎﻋﻞ‬memiliki beberapa makna, antara lain:
• ‫( ﻟﻠﻤﺸﺎرﻛﺔ ﺑﲔ اﺛﻨﲔ ﻓﺄﻛﺜﺮ‬saling melakukan antara dua orang atau lebih) Seperti:
ٌ
‫ ( ﺗﺒﺎﻋﺪ زﻳﺪ وﻋﻤﺮ‬Zaid dan Umar saling berjauhan)
‫( ﺗﺼﺎﻟﺢ اﻟﻘ ْﻮم‬Kaum saling berdamai)
• ‫ﺲ ﰱ اﻟﻮﻗﻮع‬Ã‫( ﻹﻇﻬﺎر ﻣﺎ ﻟ‬berpura-pura), seperti:

ٌ
‫( ﺗﻤﺎرض ز ْﻳﺪ‬Zaid berpura-pura sakit)

• ‫( ﻟﻠﻮﻗﻮع ﺗﺪرﻳﺠﻴًﺎ‬kejadian beruntut), seperti:
‫( ﺗﻮارد اﻟﻘ ْﻮم‬Kaum datang saling beruntut)
• ‫( ﻟﻤﻄﺎوﻋﺔ اﻟﻔﺎﻋﻞ‬akibat dari fa’il), seperti:

ْ
‫( ﺗﺒﺎﻋﺪﺗﻪ ﻓﺘﺒﻌﺪ‬Saya menjauhinya, maka ia menjadi jauh)
ْ ْ
17.6 Wazan 7 ‫ اﻧﻔﻌﻞ ﻳﻨﻔﻌﻞ‬memiliki beberapa makna, antara lain:

ْ ْ ‫(ﻛ‬Saya memecahkan kaca, maka kaca itu terpecahlah)
b‫ت اﻟﺰﺟﺎج ﻓﺎﻧﻜ‬b
ْ ْ
• ‫( ﻟﻤﻄﺎوﻋﺔ أﻓﻌﻞ‬akibat dari ‫)أﻓﻌﻞ‬, seperti:
ْ ْ
‫( أزﻋﺠﻪ ﻓﺎﻧﺰﻋﺞ‬Dia membingungkannya, maka ia menjadi bingung)
ْ ْ
17.7 Wazan 8 ‫ اﻓﺘﻌﻞ ﻳﻔﺘﻌﻞ‬memiliki beberapa makna, antara lain:

ْ ‫ْﻌﺖ اﻹﺑﻞ ﻓ‬
‫ﺎﺟﺘﻤﻊ‬ (Saya telah mengumpulkan unta, maka unta pun terkumpullah)
• ‫( ﻻﺗﺨﺎذ‬menjadikan, membuat, menciptakan), seperti:

ٌ ْ
‫( اﺧﺘﱫ ز ْﻳﺪ‬Zaid telah membuat roti)
• ‫( ﻟﺰﻳﺎدة اﻟﻤﺒﺎﻟﻐﺔ ﰱ اﻟﻤﻌﻨﻰ‬menguatkan makna), seperti:

Muhammad sungguh-sungguh berusaha)
ْ ْ
17.8 Wazan 9 ‫ﻳﻔﻌﻞ‬ ‫ اﻓﻌﻞ‬memiliki beberapa makna, antara lain:
• ‫ﺧﻮل ﰱ اﻟﺼﻔﺔ‬u‫ﻻ« ﻋ ا‬Ï‫( ﻟ‬menunjukkan masuk pada sifat) Seperti:

ْ
‫ﺮ اﻟﺘﻤﺮ‬€‫( ا‬Kurma itu memerah)
• ‫( ﻟﻠﻤﺒﺎﻟﻐﺔ‬menunjukkan sangat), seperti:

ْ
‫اﺳﻮد اﻟﻠ ْﻴﻞ‬ (Malam itu sangat gelap)
ْ ْ ْ
17.9 Wazan 10 ‫ﺴﺘﻔﻌﻞ‬ƒ ‫ ا ْﺳﺘﻔﻌﻞ‬memiliki beberapa makna, antara lain:
• ‫ﻟﻠﻄﻠﺐ‬ (menunjukkan permohonan), seperti:

ْ ْ ْ
‫( ا ْﺳﺘﻐﻔﺮ اﻟﻌ ْﺒﺪ اﷲ اى ﻃﻠﺐ ﻣﻨﻪ اﻟﻤﻐﻔﺮة‬Hamba memohon ampun kepada Allah)
• ‫( ﻟﻠﺴﺆال‬menunjukkan permintaan), seperti:

ْ ْ ْ
‫ﺪ أى ﺳﺄل اﻟﺨﱪ‬€‫اﺳﺘﺨﱪ أ‬ ( Ahmad minta berita)

• ‫( ﻟﻠﻮﺟﺪان‬menunjukkan anggapan), seperti:

‫اﺳﺘﺤﺴﻨﺘﻪ اى وﺟﺪﺗﻪ ﻋﻈ ْﻴ ًﻤﺎ وﺣﺴﻨًﺎ‬ ‫ﻷ ْﻣﺮ و‬
َ ‫ﻈ ﻤﺖ ا‬
َ ‫( اﺳ َﺘﻌ‬Saya menganggap agung dan menganggap baik
َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ
pada perkara itu)
• ‫( ﻟﻺﻋﺘﻘﺎد‬meyakini), seperti:
ْ
ٌÎْ ‫ت أﻧﻪ ﻛﺮ‬ ْ
‫( اﺳﺘﻜﺮﻣﺘﻪ أى اﻋﺘﻘﺪ‬Saya meyakininya mulia)
• ‫( ﻟﻠﺘﺤﻮل‬berpindah atau berubah), seperti:

ْ ْ ْ
‫اﺳﺘﺤﺠﺮ اﻟﻄﲔ اى ﺗﺤﻮل ﺣﺠﺮً ا‬ (Tanah itu telah membatu)
• ‫( ﻟﻠﺘﻜﻠﻒ‬menuntut), seperti:
ٌ ْ
‫ا ْﺳﺘﺠﺰأ ﺣﺎﻣﺪ اى ﺗﻜﻠﻒ اﻟﺠﺰاءة‬
• ‫( ﻟﻠﻤﻄﺎوﻋﺔ‬menunjukkan akibat), seperti:

ْ
‫ ْﻳﻦ ﻓﺎ ْﺳﱰاح‬u‫( أراﺣﻪ ﺑﺪر ا‬Badruddin mengistirahatkannya maka ia menjadi istirahat)
• ‫ﺑﻤﻌﻨﻰ اﻟﻔﻌﻞ اﻟﻤﺠﺮد‬, seperti:

ْ
‫ﺲ اى ﻗﺮ‬Ã6‫ا ْﺳﺘﻘﺮ اﻟﺮ‬
• r‫ﺴﻠ‬Ô‫( ﻟﻠ‬berserah), seperti:

ْ
‫ا ْﺳﱰﺟﻊ اﻟﻘﻮم ﻋﻨﺪ اﻟﻤﺼ ْﻴﺒﺔ‬

18 Qowaidul ilal
Kaedah ilal. Kaedah ilal adalah kaedah pengolahan ejaan kalimah yang dibuat bertujuan untuk meringankan dan
memudahkan pada pengucapan. Kaedah Ilal ini terjadi sekiranya terdapat salah satu dari sebab-sebab yang berikut:
• Terdapat satu atau lebih huruf illah (iaitu huruf alif, waw atau ya)
• Terdapat huruf-huruf dalam kalimah yang berganda
• Terdiri salah satunya huruf hamzah
• Terdapat huruf-huruf dalam kalimah yang mana makhrajnya hampir sama atau sama.
Jika terdapat salah satu yang di atas maka salah satu atau lebih dari kaedah ilal di bawah ini mungkin berlaku. Sebelum itu
ingin diperkenalkan pembahagian ilal
Pembahagian Ilal
Tidak sepenuh Salim (ada huruf illat atau Hamzah atau huruf berganda) Salim
Mahmus: Mudhaaf: Harf ‘il-lat: • tiada huruf

Ada huruf Ada huruf berganda Ada huruf alif atau waw atau illat
hamzah ya
ْ ْ ْ
• tiada huruf
‫اﻟﻤﻬﻤ ْﻮز‬ ‫اﻟﻤﻀﺎﻋﻒ‬ /‫ﺣ ْﺮف ﻋ‬

hamzah
• tiada huruf
berganda
Mahmus Fa Mudhaaf wajib illat Fa - mitsal

ْ ْ ْ ْ
‫اﻟﻤﻬﻤ ْﻮز اﻟﻔﺎء‬ ‫اﻟﻤﻀﺎﻋﻒ اﻟﻔﺎء‬ ‫ اﻟﻤﺜﻞ‬- ‫ اﻟﻔﺎء‬/‫اﻟﻌ‬
contoh ‫أﺧﺬ‬ contoh ‫ﻣﺪ‬ contoh ‫وﻋﺪ‬

Mahmus Ain Mudhaaf jais illat Ain - ajwaf
ْ ْ ْ ْ ْ ْ
‫اﻟﻤﻬﻤ ْﻮز اﻟﻌﲔ‬ ‫ﺰ‬6‫اﻟﻤﻀﺎﻋﻒ اﻟﺠﺎ‬ ‫ أﺟﻮاف‬- ‫ اﻟﻌﲔ‬/‫اﻟﻌ‬
contoh ‫ﺳ ﺄل‬ contoh ‫ﻟ ْﻢ ﻳﻤﺪ‬ contoh ‫ﻗ ﻮل‬

Mahmus Lam Mudhaaf mumtaniq illat Lam – naqis
ْ ْ ْ ْ ْ ْ
‫اﻟﻤﻬﻤ ْﻮز اﻟﻼم‬ ‫اﻟﻤﻀﺎﻋﻒ اﻟﻤﻤﺘﻨﻊ‬ ‫ اﻟﻨﺎﻗﺺ‬- ‫ اﻟﻼم‬/‫اﻟﻌ‬
ْ Contoh ‫ﻧﺼﺮ‬
contoh ‫ﻗﺮأ‬ contoh ‫ﻣﺪدت‬ contoh ‫ر ﻣﻰ‬
Lafif maqrun (illat pada Ain
& Lam)
ْ ْ ْ
‫اﻟﻔ ْﻴﻒ اﻟﻤﻘﺮ ْون‬
contoh ‫ﻃﻮي‬
Lafif mafruq (illat pada Fa &
Lam)
ْ ْ ْ
‫اﻟﻔﻴﻒ اﻟﻤﻔﺮ ْوق‬
contoh ‫وﻗﻲ‬

KAIDAH KE 1
ْ ْ ْ ْ ْ
.‫ ﺑﻴﻊ‬O‫ ﺻﻮن وﺑﺎع أ ْﺻ‬O‫ﰲ ﻛﻠﻤﺘ ْ‹ﻤﺎ أ ْﺑﺪﻟﺘﺎ آﻟ ًﻔﺎ ﻣﺜﻞ ﺻﺎن أ ْﺻ‬
ْ /
ٍ ‫إذا ﺗﺤﺮﻛﺖ اﻟﻮاو واﻟﻴﺎء ﺑﻌﺪ ﻓﺘﺤ ٍﺔ ﻣﺘﺼ‬
Apabila ada Wawu atau Ya’ berharkah, jatuh sesudah harkah Fathah dalam satu kalimah, maka Wawu atau Ya’ tsb harus
diganti dengan Alif seperti contoh ‫ ﺻﺎن‬asalnya ‫ ﺻﻮن‬, dan ‫ ﺑﺎع‬asalnya ‫ ﺑﻴﻊ‬.
Praktek I’lal :
• ‫ ﺻﺎن‬asalnya ‫ ﺻﻮن‬ikut pada wazan .‫ ﻓﻌﻞ‬Wawu diganti Alif karena ia berharkah dan sebelumnya ada Huruf
berharkah Fathah, maka menjadi.‫ ﺻﺎن‬.
• ‫ ﺑﺎع‬asalnya ‫ ﺑﻴﻊ‬ikut pada wazan .‫ ﻓﻌﻞ‬Ya’ diganti Alif karena ia berharkah dan sebelumnya ada Huruf berharkah
Fathah, maka menjadi.‫ ﺑﺎع‬.
• ‫ ﻏﺰا‬asalnya ‫ ﻏﺰو‬ikut pada wazan .‫ ﻓﻌﻞ‬Wawu diganti Alif karena ia berharkah dan sebelumnya ada Huruf
berharkah Fathah, maka menjadi.‫ ﻏﺰا‬.
• ‫ رﻣ ْﻰ‬asalnya ‫ رﻣﻲ‬ikut pada wazan .‫ ﻓﻌﻞ‬Ya’ diganti Alif karena ia berharkah dan sebelumnya ada Huruf berharkah
ْ ‫ رﻣ‬dinamakan Alif Layyinah.(
Fathah, maka menjadi*) .‫ رﻣﻲ‬Alif pada lafazh ‫ﻰ‬
Perhatian:
1. Kaidah ini berlaku pada Wau atau Ya’ dengan Harkah asli. Apabila harkah keduanya bukan asli atau baru, maka
ْ ْ
tidak boleh dirubah. Contoh ‫ دﻋﻮااﻟﻘﻮم‬.
2. Apabila setelah wawu atau ya’ itu ada huruf mati/sukun, maka diklarifikasikan sebab:
Jika Wawu atau Ya’ tsb bukan pada posisi Lam Fi’il, maka tidak boleh di-I’lal, karena dihukumi seperti Huruf
ٌ ْ
•
ٌ ْ ٌ
Shahih. Contoh: ‫ ﺧﻮرﻧﻖ‬,‫ ﻃﻮﻳﻞ‬,‫ﺑﻴﺎن‬.
ْ
• Jika Wawu dan Ya’ tsb berada pada posisi Lam Fi’il, maka tetap berlaku Kaidah I’lal ini. Contoh ‫ ﻳﺨﺸ ْﻮن‬asalnya
ْ
‫ ﻳﺨﺸﻴ ْﻮن‬. Namun disyaratkan huruf yang mati/sukun setelah Wawu dan Ya’ tsb bukan huruf Alif dan huruf Ya’
ٌ
tasydid, maka yang demikian juga tidak boleh di-I’lal. Contoh: ‫ ﻏﺰوا‬,‫ ﻋﻠﻮي‬,‫رﻣﻴﺎ‬.
KAIDAH KE 2
ْ ْ ْ ْ ً ْ ْ
O‫ ﻧﺤﻮ ﻳﻘ ْﻮم أ ْﺻ‬,‫ ﻣﺎ ﻗ ْﺒﻠﻬﺎ‬v‫ﻤﺎ إ‬‰‫ﺤﺎ ﻧﻘﻠﺖ ﺣ ْﺮﻛ‬
ً ‫ﺟﻮ ٍف وﻛﺎن ﻣﺎ ﻗ ْﺒﻠﻬﻤﺎ ﺳﺎﻛﻨًﺎ ﺻﺤ ْﻴ‬ ‫إذا وﻗﻌﺖ اﻟﻮاو واﻟﻴﺎء ﻋ ْﻴﻨًﺎ ﻣﺘﺤﺮﻛﺔ ﻣﻦ أ‬
ْ
.‫ ﻳ ْﺒﻴﻊ‬O‫ ﻳﺒ ْﻴﻊ أ ْﺻ‬,‫ﻳﻘﻮم‬

Apabila wau atau ya’ berharokat berada pada ‘ain fi’il Bina’ Ajwaf dan huruf sebelumnya terdiri dari huruf Shahih yang
ْ
ْ
mati/sukun, maka harakat wawu atau ya’ tsb harus dipindah pada huruf sebelumnya. Contoh: ‫ ﻳﻘﻮم‬asalnya ‫ ﻳﻘﻮم‬dan ‫ﻳﺒ ْﻴﻊ‬
asalnya ‫ﻳﺒﻴﻊ‬.
ْ
Praktek I’lal:
• ‫ﻳﻘ ْﻮم‬
ْ ْ
‫ ﻳﻘ ْﻮم‬asalnya ‫ﻳﻘﻮم‬ikut pada wazan . ‫ ﻳﻔﻌﻞ‬harkah wawu dipindah pada huruf sebelumnya, karena wawu-nya
berharkah dan sebelumnya ada huruf shahih yg mati/sukun, untuk menolak beratnya mengucapkannya, maka
menjadi ‫ﻳﻘ ْﻮم‬
• ‫ﻳﺒ ْﻴﻊ‬
ْ
‫ ﻳﺒ ْﻴﻊ‬asalnya ‫ ﻳ ْﺒﻴﻊ‬ikut pada wazan ‫ ﻳﻔﻌﻞ‬harkah Ya’ dipindah pada huruf sebelumnya, karena Ya’-nya berharkah dan
sebelumnya ada huruf shahih yang mati/sukun, untuk menolak beratnya mengucapkannya, maka menjadi ‫ﻳﺒﻴﻊ‬
ْ
Perhatian:
Perpindahan Syakal/Harakat/Tasykil/Tanda baca Wau atau Ya’ tersebut dalam Kaidah ini, tidak berlaku apabila
setelah Wawu atau Ya’ terdapat Huruf yang di-tasydid-kan. Contoh: ‫ﺴﻮد‬ƒ
ْ
KAIDAH KE 3
O‫ﻦ أ ْﺻ‬ ْ ‫اﺳﻢ اﻟْﻔﺎﻋﻞ وﻃﺮﻓًﺎ‬

ٌ 6‫ ﻧ ْﺤﻮ ﺻﺎ‬,‫ﰲ ﻣ ْﺼﺪر‬ ْ ‫ﰲ‬ ْ ْ
ْ • ‫ﺪ ٍة أ ْﺑﺪﻟﺘﺎ ﻫ ْﻤﺰ ًة‬6‫إذا وﻗﻌﺖ اﻟﻮاو واﻟﻴﺎء ﺑ ْﻌﺪ آﻟ ٍﻒ زا‬
ْ ‫ط أ ْن ﺗﻜ ْﻮﻧﺎ ﻋ ْﻴﻨًﺎ‬Ÿ
ٍ
ٌ ‫ ﻟﻘ‬O‫ ﻟﻘﺎءٌ أ ْﺻ‬,‫ ﺳﺎﻳ ٌﺮ‬O‫ ٌﺮ أ ْﺻ‬6‫ ﺳﺎ‬,‫ﺻﺎو ٌن‬
.‫ﺎي‬
Apabila ada wawu atau ya’ jatuh sesudah alif zaidah, maka harus diganti hamzah, dengan syarat wau atau ya’ tersebut
berada pada ‘Ain Fi’il kalimah bentuk Isim Fail, atau berada pada akhir kalimah bentuk masdar. Contoh:
ٌ 6‫ﺻﺎ‬
‫ﻦ‬
ٌ ٌ ‫ ﻟﻘ‬asalnya ‫ﻟﻘﺎي‬
asalnya ‫ ﺻﺎون‬dan ‫ ٌﺮ‬6‫ ﺳﺎ‬asalnya ‫ ﺳﺎﻳ ٌﺮ‬dan ‫ﺎء‬
ٌ
Praktek I’lal:
•
ٌ 6‫ﺻﺎ‬
‫ﻦ‬
ٌ 6‫ ﺻﺎ‬asalnya ‫ ﺻﺎو ٌن‬ikut pada wazan . ‫ ﻓﺎﻋ ٌﻞ‬wawu diganti Hamzah, karena jatuh sesudah Alif Zaidah dan berada
‫ﻦ‬
ٌ
pada ‘Ain Fi’il Isim Fa’il, maka menjadi ‫ﻦ‬6‫ﺻﺎ‬

• ‫ ٌﺮ‬6‫ﺳﺎ‬
ٌ
‫ ٌﺮ‬6‫ ﺳﺎ‬asalnya ‫ ﺳﺎﻳ ٌﺮ‬ikut pada wazan . ‫ ﻓﺎﻋﻞ‬Ya’ diganti Hamzah, karena jatuh sesudah Alif Zaidah dan berada pada
‘Ain Fi’il Isim Fa’il, maka menjadi‫ ٌﺮ‬6‫ﺳﺎ‬
• ٌ‫ﻋﻄﺎء‬
ٌ
ٌ ‫ ﻋﻄ‬ikut pada wazan‫ﺎل‬
ٌ‫ ﻋﻄﺎء‬asalnya ‫ﺎو‬ ‫ﻓﻌ‬ wawu diganti Hamzah, karena jatuh sesudah Alif Zaidah dan berada
pada akhir kalimah Isim Masdar, maka menjadi. ٌ‫ﻋﻄﺎء‬
• ٌ ‫ﻟﻘ‬
‫ﺎء‬
ٌ
ٌ ‫ ﻟﻘ‬ikut pada wazan ‫ﺎل‬
ٌ‫ ﻟﻘﺎء‬asalnya ‫ﺎي‬ ‫ ﻓﻌ‬Ya’ diganti Hamzah, karena jatuh sesudah Alif Zaidah dan berada pada akhir
kalimah Isim Masdar, maka menjadi . ٌ‫ﻟﻘﺎء‬
KAIDAH KE 4
ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ‫اﺟﺘﻤﻌﺖ اﻟْﻮاو واﻟْﻴﺎء‬

ْ
‫ ﰲ اﻟﺜﺎﻧﻴﺔ ﻧﺤﻮ‬v‫ﰲ ﻛﻠﻤ ٍﺔ واﺣﺪ ٍة وﺳﺒﻘﺖ اﺣﺪاﻫﻤﺎ ﺑﺎﻟﺴﻜ ْﻮن ا ْﺑﺪﻟﺖ اﻟﻮاو ﻳﺎءً وادﻏﻤﺖ اﻟﻴﺎء اﻷ ْو‬ ‫إذا‬
ٌ ‫ ﻣ ْﺮﻣ ْﻮ‬O‫ﻲ أ ْﺻ‬ ٌ ْ ٌ
.‫ي‬ ٌ ‫ت وﻣ ْﺮﻣ‬ ‫ ﻣﻴﻮ‬O‫ﻣﻴﺖ أ ْﺻ‬
Apabila wau dan ya’ berkumpul dalam satu kalimah dan salah satunya didahului dengan sukun, maka wau diganti ya’.
ٌ ٌ ْ
ٌ ‫ﻣ ْﺮﻣ‬
Kemudian ya’ yang pertama di-idgham-kan pada ya’ yang kedua. Contoh lafadz ‫ ﻣﻴﺖ‬asalnya adalah ‫ ﻣﻴﻮت‬dan ‫ﻲ‬
ٌ ْ
asalanya adalah ‫ﻣ ْﺮﻣﻮي‬
Praktek I’lal:
ٌ
• ‫ﻣﻴﺖ‬
ٌ ٌ ٌ
‫ ﻣﻴﺖ‬asalnya ‫ ﻣ ْﻴﻮت‬mengikuti wazan . ‫ ﻓ ْﻴﻌﻞ‬wau diganti ya’ karena berkumpul dalam satu kalimah dan salah
ٌ ْ
satunya didahului dengan sukun, maka menjadi .‫ ﻣﻴﻴﺖ‬Kemudian ya’ yang pertama di-idghamkan pada ya’ yang
ٌ
kedua karena satu jenis, maka menjadi ‫ﻣﻴﺖ‬
• ‫ﻲ‬
ٌ ‫ ﻣ ْﺮﻣ‬asalnya ‫ﻣ ْﺮﻣ ْﻮ ٌي‬ ٌ ْ ْ
‫ﻲ‬ mengikuti wazan . ‫ ﻣﻔﻌﻮل‬wau diganti ya’ karena berkumpul dalam satu kalimah dan salah
ْ
ٌ ‫ ﻣ ْﺮﻣﻴ‬Kemudian ya’ yang pertama di-idghamkan pada ya’yang
satunya didahului dengan sukun,maka menjadi .‫ﻲ‬
kedua karena satu jenis, maka menjadi‫ﻲ‬

KAIDAH KE 5
ْ ْ ْ ْ ْ ْ
‫ ﻳ ْﺮﻣﻲ‬O‫ ﻳﻐﺰو وﻳ ْﺮﻣ ْﻲ أ ْﺻ‬O‫إذا ﺗﻄﺮﻓﺖ اﻟﻮاو واﻟﻴﺎء وﻛﺎﻧﺘﺎ ﻣﻀﻤ ْﻮﻣ ًﺔ ا ْﺳﻜﻨﺘﺎ ﻧﺤﻮ ﻳﻐﺰ ْوا أ ْﺻ‬
Apabila Wau atau Ya’ menempati ujung akhir kalimah, dan ber-harakah dhammah, maka disukunkan. Contoh: ‫ﻳﻐﺰوا‬
ْ ْ
ْ ْ ‫ ﻳ ْﺮﻣ‬asalnya ‫ﻳ ْﺮﻣﻲ‬
asalnya ‫ ﻳﻐﺰو‬dan ‫ﻲ‬
Praktek I’lal:
ْ
• ‫ﻳﻐﺰ ْو‬
ْ ْ ْ
‫ ﻳﻐﺰ ْو‬asalnya ‫ ﻳﻐﺰو‬mengikuti wazan . ‫ ﻳﻔﻌﻞ‬Wau di ujung akhir kalimah ber-harakah dhammah, maka disukunkan
ْ ْ
menjadi.‫ﻳﻐﺰو‬
• ‫ﻳ ْﺮﻣ ْﻲ‬
ْ
‫ ﻳ ْﺮﻣ ْﻲ‬asalnya ‫ ﻳ ْﺮﻣﻲ‬mengikuti wazan . ‫ ﻳﻔﻌﻞ‬Ya’ di ujung akhir kalimah ber-harkah dhammah, maka disukunkan
ْ ‫ﻳ ْﺮﻣ‬
menjadi.‫ﻲ‬
Perhatian:
• ‫ﺎز‬
ٍ ‫ﻏ‬
ٌ ٌ
‫ﺎز‬
ٍ ‫ ﻏ‬asalnya ‫ ﻏﺎزو‬mengikuti wazan . ‫ ﻓﺎﻋﻞ‬Wau diganti Ya’, karena jatuh sesudah harakah kasrah, maka menjadi
ٌ ْ
,‫ﻏﺎزي‬kemudan Ya’ disukunkan karena beratnya harkah dhammah atas Ya’ maka menjadi ,‫ﺎزي‬ ٍ ‫ ﻏ‬kemudian Ya’
dibuang untuk menolak bertemunya dua mati yaitu Ya’ dan Tanwin, maka menjadi‫ﺎز‬
ٍ ‫ﻏ‬
• ‫ﺎر‬
ٍ ‫ﺳ‬
ٌ ٌ
‫ﺎر‬
ٍ ‫ ﺳ‬asalnya ‫ ﺳﺎري‬mengikuti wazan . ‫ ﻓﺎﻋﻞ‬Ya’ disukunkan karena beratnya harakah dhammah atas Ya’ maka
ْ
menjadi ,‫ﺎري‬
ٍ ‫ ﺳ‬kemudian Ya’ dibuang untuk menolak bertemunya dua mati yaitu Ya’ dan Tanwin, maka menjadi
‫ﺎر‬
ٍ ‫ﺳ‬
• ‫اق‬
ٍ ‫او‬
‫اق‬
ٍ ‫ او‬asalnya ‫ وواﻗﻲ‬mengikuti wazan ‫ ﻓﻮاﻋﻞ‬wau pada fa’ fi’il diganti Hamzah,karena kedua wau berkumpul
ْ ‫ اواﻗ‬Kemudian Ya’ dibuang untuk meringankannya, maka menjadi .‫ اواق‬Dan
dalam satu kalimah, maka menjadi .‫ﻲ‬
didatangkanlah tanwin sebagai pengganti dari Ya’ yang dibuang, maka menjadi.‫اق‬
ٍ ‫او‬

KAIDEAH KE 6
ْ ْ ْ ْ ‫اذا وﻗﻌﺖ اﻟْﻮاو راﺑﻌ ًﺔ ﻓﺼﺎﻋ ًﺪا ﰲ اﻟﻄ ْﺮف وﻟ ْﻢ ﻳﻜ‬

O‫ ﻳﺰﻛﻮ و ﻳﻌﺎﻃ ْﻲ أ ْﺻ‬O‫ﻦ ﻣﺎ ﻗ ْﺒﻠﻬﺎ ﻣﻀﻤ ْﻮ ًﻣﺎ أ ْﺑﺪﻟﺖ اﻟﻮاو ﻳﺎءًﻧﺤﻮ ﻳﺰﻛ ْﻲ أ ْﺻ‬
‫ﻳﻌﺎﻃﻮ‬
Apabila wau menempati ujung akhir kalimah empat huruf atau lebih, dan sebelum wau tidak ada huruf yang
ْ ‫ ﻳﺰﻛ‬asalnya ‫ ﻳﺰﻛﻮ‬dan ‫ ﻳﻌﺎﻃ ْﻲ‬asalnya ‫ﻳﻌﺎﻃﻮ‬.
didhammahkan, maka wau tsb diganti ya’. Contoh: ‫ﻲ‬
Praktek I’lal:
• ‫ﻳﺰﻛ ْﻲ‬
‫ ﻳﺰﻛ ْﻲ‬asalnya‫ ﻳﺰﻛﻮ‬mengikuti wazan ‫ ﻳﻔﻌﻞ‬wau diganti ya’, karena berada pada akhir kalimah empat huruf dan
ْ ‫ﻳﺰﻛ‬
sebelumnya bukan huruf yang didhammahkan, maka menjadi‫ﻲ‬
• ‫ﻳﻌﺎﻃ ْﻲ‬
‫ ﻳﻌﺎﻃ ْﻲ‬asalnya ‫ ﻳﻌﺎﻃﻮ‬mengikuti wazan ‫ ﻳﻔﺎﻋﻞ‬wau diganti ya’, karena berada pada akhir kalimah empat huruf dan
ْ ‫ﻳﻌﺎﻃ‬
sebelumnya bukan huruf yang didhammahkan, maka menjadi‫ﻲ‬
Perhatian:
ً ْ
• ‫ﻣﻌﻄﻰ‬
ً ْ ْ ْ
‫ ﻣﻌﻄﻰ‬asalnya ‫ ﻣﻌﻄ ًﻮا‬ikut wazan .ً ‫ ًﻣﻔﻌﻼ‬wau diganti ya’, karena berada pada akhir kalimah empat huruf dan
ْ
sebelumnya bukan huruf yang didhammahkan,maka menjadi ‫ ﻣﻌﻄﻴًﺎ‬kemudian ya’ diganti alif karena berharkah
ْ ً ْ
jatuh sesudah harkah fathah, maka menjadi ‫ﺎ‬Õ‫ ﻣﻌﻄ‬kemudian alif dibuang untuk menolak bertemunya dua mati
ً ْ
yaitu Alif dan Tanwin, maka menjadi‫ﻣﻌﻄﻰ‬
KAIDAH KE 7
ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ
‫ﺪ‬6‫ ﻳ ْﻮ‬O‫ ﻳ ْﻮﻋﺪ و ﻳ”ﺪ أ ْﺻ‬O‫ة اﻟﻤﺤﻘﻘﺔ وﻗ ْﺒﻠﻬﺎ ﺣ ْﺮف اﻟﻤﻀﺎرﻋﺔ ﺗﺤﺬف ﻧﺤﻮ ﻳﻌﺪ أ ْﺻ‬b„‫اذا وﻗﻌﺖ اﻟﻮاو ﺑﲔ اﻟﻔﺘﺤﺔ واﻟ‬
Apabila wau ada diantara harkah fathah dan kasrah nyata, dan sebelumnya ada huruf mudhara’ah, maka wau tersebut
ْ
dibuang. Contoh: ‫ ﻳﻌﺪ‬asalnya ‫ ﻳﻮﻋﺪ‬dan ‫ ﻳ”ﺪ‬asalnya ‫ﺪ‬6‫ﻳﻮ‬
ْ
Praktek I’lal:
• ‫ﻳﻌﺪ‬

‫ ﻳﻌﺪ‬asalnya ‫ ﻳ ْﻮﻋﺪ‬mengikuti wazan . ‫ ﻳﻔﻌﻞ‬wau dibuang karena ada diantara fathah dan kasrah nyata dan
sebelumnya ada huruf mudhara’ah, maka menjadi ‫ﻳﻌﺪ‬
• ‫ﻳ ﻀﻊ‬
‫ ﻳﻀﻊ‬asalnya ‫ ﻳ ْﻮﺿﻊ‬mengikuti wazan . ‫ ﻳﻔﻌﻞ‬wau dibuang karena ada diantara fathah dan kasrah nyata dan
sebelumnya ada huruf mudhara’ah, maka menjadi .‫ ﻳﻀﻊ‬Kemudian Dhad-nya difathahkan untuk meringankan huruf
ithbaq juga huruf Halaq yaitu ‘Ain, maka menjadi‫ﻳﻀﻊ‬
Perhatian:
• Huruf Mudhara’ah : ‫أ – ن – ي – ت‬
• Huruf Halaq : ‫أ – ح – خ – ع – غ – ﻫـ‬
• Huruf Ithbaq : ‫ص – ض – ط – ظ‬
KAIDAH KE 8
ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ
‫ ﻏﺎز ٌو‬O‫ﺎز أ ْﺻ‬ ْ ْ
ٍ ‫ ﻳﺰﻛﻮ و ﻏ‬O‫ة ﰲ اﺳ ٍﻢ أو ﻓﻌ ٍﻞ أﺑﺪﻟﺖ ﻳﺎءً ﻧﺤﻮ ﻳﺰﻛﻲ أﺻ‬b‫إذا وﻗﻌﺖ اﻟﻮاو ﺑﻌﺪ ﻛ‬
Bilmana ada Wau jatuh setelah harkah Kasrah dalam Kalimah Isim atau Kalimah Fi’il, maka Wau tersebut harus diganti Ya’.
ْ ‫ ﻳﺰﻛ‬asalnya ‫ ﻳﺰﻛﻮ‬dan ‫ ﻏﺎز‬asalnya ‫ﻏﺎزو‬
Contoh: ‫ﻲ‬
ٌ
ٍ
Praktek I’lal:
• ‫ﻳﺰﻛ ْﻲ‬
‫ ﻳﺰﻛ ْﻲ‬asalnya ‫ ﻳﺰﻛﻮ‬ikut wazan , ‫ ﻳﻔﻌﻞ‬wau diganti Ya’ karena jatuh sesudah harkah kasrah, maka menjadi ‫ﻳﺰﻛ ْﻲ‬
• ‫ﻏﺎز‬
‫ ﻏﺎز‬asalnya) ‫ ﻏﺎز ٌو‬praktek I’lalnya telah disebut pada Kaidah I’lal ke 5
KAIDAH KE 9
ْ ْ
ْ ‫ ﻣﺎ ﻗ ْﺒﻠﻬﻤﺎ ﻧ ْﺤﻮ ﺻ‬v‫ﻤﺎ ا‬‰‫ﺖ ﺣ ْﺮﻛ‬ ْ ْ ْ ْ
‫ أ ْﺻﻮن و ﺳ ْﺮ‬O‫ﻦ أ ْﺻ‬ ‫ﻦ آﺧﺮ ﺣﺬﻓﺘﺎ ﺑﻌﺪ ان ﻧﻘﻠ‬ ْ
ٍ ‫إذا ﻟﻘﻴﺖ اﻟﻮاو واﻟﻴﺎء اﻟﺴﺎﻛﻨﺘﺎن ﺑﺤﺮ ٍف ﺳﺎﻛ‬
ْ
.‫ ا ْﺳﲑ‬O‫أ ْﺻ‬

Bilamana ada Wau atau Ya’ sukun, bertemu dengan husuf sukun lainnya, maka Wau tau Ya’ tersebut dibuang, ini setelah
ْ
memindahkan harakah keduanya (Wau atau Ya’) kepada huruf sebelumnya (lihat kaidah I’lal ke 2). Contoh: ‫ ﺻﻦ‬asalnya
ْ ْ ْ
‫ أ ْﺻﻮن‬dan ‫ ﺳ ْﺮ‬asalnya ‫اﺳﲑ‬
Praktek I’lal:
ْ ‫ﺻ‬
• ‫ﻦ‬
ْ ْ ْ
ْ ‫ﺻ‬
‫ﻦ‬ asalnya ‫أ ْﺻﻮن‬ mengikuti wazan ,‫ اﻓﻌﻞ‬harkah Wau dipindah ke huruf sebelumnya, karena Wau berharkah dan
sebelumnya ada huruf shahih mati/sukun (lihat Kaidah I’lal ke 2) untuk menolak beratnya mengucapkan,maka
ْ ْ ْ
menjadi ,‫ اﺻﻮن‬maka Wau dibuang untuk menolak bertemunya dua mati/sukun, maka menjadi ,‫ اﺻﻦ‬kemudian
Hamzah Washal-nya dibuang karena tidak dibutuhkan lagi, maka menjadi ‫ﺻﻦ‬
ْ
• ‫ﺳ ْﺮ‬
ْ ْ ْ ْ
‫ ﺳ ْﺮ‬asalnya ‫اﺳﲑ‬ mengikuti wazan ,‫ اﻓﻌﻞ‬harkah Ya’ dipindah ke huruf sebelumnya, karena Ya’ berharkah dan
sebelumnya ada huruf shahih mati/sukun (lihat Kaidah I’lal ke 2) untuk menolak beratnya mengucapkan,maka
ْ ْ
menjadi ,‫ اﺳﲑ‬maka Ya’ dibuang untuk menolak bertemunya dua mati/sukun, maka menjadi ,‫ اﺳ ْﺮ‬kemudian Hamzah
Washal-nya dibuang karena tidak dibutuhkan lagi, maka menjadi‫ﺳ ْﺮ‬
KAIDAH KE 10
ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ
‫ﺎ‘ ﻟﺜﻘﻞ‬ ‫ ٍﺲ واﺣ ٍﺪ أ ْو ﻣﺘﻘﺎرﺑﺎن ﰲ اﻟﻤﺨﺮج ﻳﺪﻏﻢ اﻷول ﰲ اﻟﺜﺎ‘ْ ﺑﻌﺪ ﺟﻌﻞ اﻟﻤﺘﻘﺎرﺑﲔ ﻣﺜﻞ اﻟﺜ‬W‫ﻦ ﺟ‬ ْ ‫اﺟﺘﻤﻊ‬
‫ﰲ ﻛﻠﻤ ٍﺔ ﺣ ْﺮﻓﺎن ﻣ‬ ‫اذا‬
ْ ْ ‫اﻟْﻤﻜﺮر ﻧ ْﺤﻮ ﻣﺪ‬
‫ ا ْوﺗﺼﻞ‬O‫ ا ْﻣﺪد و اﺗﺼﻞ أ ْﺻ‬O‫ ﻣﺪد و ﻣﺪ أ ْﺻ‬O‫أﺻ‬
Bilamana ada dua huruf sejenis atau hampir sama makhrajnya berkumpul dalam satu kalimah, maka huruf yang pertama
harus di-idghamkan pada huruf yang kedua,–ini setelah menjadikan huruf yang hampir sama makhrajnya serupa dengan
huruf yg kedua (lihat kaidah i’lal ke 18 insyaallah)–, karena beratnya pengulangan/memilah-milahnya. contoh ‫ ﻣﺪ‬asalnya
ْ
‫ ﻣﺪد‬dan ‫ ﻣﺪ‬asalnya ‫ا ْﻣﺪد‬, dan ‫ اﺗﺼﻞ‬asalnya ‫ا ْوﺗﺼﻞ‬.
Praktek I’lal:
• ‫ﻣﺪ‬
‫ﻣﺪ‬ asalnya ‫ ﻣﺪد‬ikut pada wazan ,‫ ﻓﻌﻞ‬huruf dal yang pertama disukunkan untuk melaksanakan syarat Idgham,
ْ
maka menjadi ,‫ ﻣﺪد‬kemudian huruf Dal yang pertama di-idgamkan pada huruf Dal yang kedua, maka menjadi ‫ﻣﺪ‬
• ‫ﻣﺪ‬/‫ﻣﺪ‬/‫ﻣﺪ‬

ْ ْ ْ
‫ﻣﺪ‬/‫ﻣﺪ‬/‫ ﻣﺪ‬asalnya ‫ ا ْﻣﺪد‬mengikuti wazan ,‫ اﻓﻌﻞ‬harkah Dal yang pertama dipindah pada huruf sebelumnya untuk
ْ ْ
melaksanakan syarat Idgham, maka menjadi ,‫ اﻣﺪد‬bertemu dua huruf mati/sukun yaitu kedua Dal, maka Dal yang
kedua diberi harkah untuk menolak bertemunya dua mati/sukun, baik diberi harkah kasrah karena kaidah;
“apabilah ada huruf mati mau diberi harkah, berilah harkah kasrah”. atau diberi harkah fathah karena ia paling
ringannya harkah. atau diberi harkah dhammah, karena mengikuti harkah ‘Ain fi’il pada fi’il mudhari’nya, maka
ْ ْ ْ
menjadi ,‫اﻣﺪد‬/‫اﻣﺪد‬/‫ اﻣﺪد‬kemudian Dal yang pertama di-idgham-kan pada Dal yg kedua maka
menjadi ,‫اﻣﺪ‬/‫اﻣﺪ‬/‫ اﻣﺪ‬kemudian Hamzah Washal-nya dibuang karena sudah tidak dibutuhkan lagi, maka
menjadi.‫ﻣﺪ‬/‫ﻣﺪ‬/‫ﻣﺪ‬
• ‫اﺗﺼﻞ‬
Praktek I’lal untuk lafazh ‫ اﺗﺼﻞ‬ada pada Kaidah I’lal ke 18, InsyaAllah. tunggu update.
KAIDAH KE 11
‫ أأﻣﻦ و‬O‫ ﻧﺤﻮ آﻣﻦ ا ْﺻ‬v ‫ ﺣﺮﻛﺔ اﻷو‬v‫اﺑﺪال اﻟﺜﺎﻧﻴﺔ ﺑﺤ ْﺮ ٍف ﻧﺎﺳﺐ ا‬ ْ ‫ ْﻤﺰﺗﺎن اذا اﻟْﺘﻘﺘﺎ‬£‫ا‬
ْ ‫ﻤﺎ ﺳﺎﻛﻨ ٌﺔ وﺟﺐ‬‰‫ﰲ ﻛﻠﻤﺔ واﺣﺪة ﺛﺎﻧﻴ‬
ٍ ٍ
ْ ْ ‫ أ ْؤﻣ ْﻞ و‬O‫أ ْوﻣ ْﻞ ا ْﺻ‬
.‫ إﺋﺪ ْم‬O‫اﻳﺪ ْم ا ْﺻ‬
Bilamana terdapat dua huruf Hamzah berkumpul sejajar dalam satu kalimah, yang nomor dua sukun, maka huruf hamzah
ini harus diganti dengan huruf yang sesuai dengan harakah Hamzah yang pertama. contoh ‫ آﻣﻦ‬asalnya ‫ أأﻣﻦ‬dan ‫أوﻣﻞ‬
asalnya ‫أؤﻣﻞ‬.
Praktek I’lal:
• ‫آﻣﻦ‬
ْ ْ
‫ آﻣﻦ‬asalnya ‫ أأﻣﻦ‬mengikuti wazan ‫ ;أﻓﻌﻞ‬berkumpul dua Hamzah dalam satu kalimah dan yang kedua sukun,
maka hamzah yang kedua tsb diganti alif, karena ia sukun dan sebelumnya ber-harkah fathah. maka menjadi ‫آﻣﻦ‬
ْ
• ‫أ ْوﻣﻞ‬
ْ ْ ْ
‫ أ ْوﻣﻞ‬asalnya ‫ أؤﻣﻞ‬mengikuti wazan ‫ ;أﻓﻌﻞ‬berkumpul dua Hamzah dalam satu kalimah dan yang kedua sukun,
maka hamzah yang kedua tsb diganti wau, karena ia sukun dan sebelumnya ber-harkah dhammah. maka menjadi
‫أ ْوﻣﻞ‬
• ‫ا ْﻳﺪ ْم‬
ْ
ْ asalnya ‫إﺋﺪم‬ ْ ْ
‫اﻳﺪم‬ mengikuti wazan ‫ اﻓﻌﻞ‬berkumpul dua Hamzah dalam satu kalimah dan yang kedua sukun, maka
hamzah yang kedua tsb diganti Ya’, karena ia sukun dan sebelumnya ber-harkah kasrah. maka menjadi ‫اﻳﺪم‬.
ْ

ْ
• ‫ﺧﺬ‬
ْ ْ ْ ْ
‫ﺧﺬ‬ asalnya ‫ أأﺧﺬ‬mengikuti wazan ;‫ أﻓﻌﻞ‬berkumpul dua Hamzah dalam satu kalimah dan yang kedua sukun, maka
hamzah yang kedua tsb diganti wau,karena ia sukun dan sebelumnya ber-harkah dhammah. maka menjadi ‫أوﺧﺬ‬
ْ
kemudian wau-nya dibuang untuk meringankan ucapan, maka menjadi ‫ أﺧﺬ‬selanjutnya hamzah-nya dibuang
ْ
karena sudah tidak dibutuhkan lagi, maka menjadi ‫ﺧﺬ‬
Perhatian :
ْ
Wau pada lafazh ‫ أوﺧﺬ‬dibuang untuk meringankan ucapan, sedangkan pada lafazh ‫ أ ْوﻣﻞ‬cukup tanpa membuang wau,
ْ ْ
karena menjaga dari keserupaan dengan fi’il amar-nya lafazh ‫ ﻳﻤﻮل – ﻣﻞ – ﻣﺎل‬.
KAIDAH KE 12
O‫ ﻣﺎ ﻗ ْﺒﻠﻬﻤﺎ ﻧﺤﻮ أﺟﺎب أ ْﺻ‬v‫ﻤﺎ ا‬‰‫ ﺑﺄن ﻧﻘﻠﺖ ﺣ ْﺮﻛ‬m‫ﻤﺎ ﻏﲑ أ ْﺻ‬n‫إن اﻟﻮاو واﻟﻴﺎء اﻟﺴﺎﻛﻨﺘﲔ ﻻ ﺗ ْﺒﺪﻻن آﻟ ًﻔﺎ إﻻ إذا ﻛﺎن ﺳﻜ ْﻮ‬
ٍ
ْ
.‫ أ ْﺑﲔ‬O‫أﺟﻮب و أﺑﺎن أ ْﺻ‬
Wau atau ya’ yang sukun, keduanya tidak boleh diganti Alif, kecuali jika sukunnya tidak asli –dengan sebab pergantian
ْ ْ
harkat keduanya pada huruf sebelumnya– (lihat kaidah ilal ke 2). Contoh: ‫ أﺟﺎب‬asalnya ‫ أﺟﻮب‬dan ‫ أﺑﺎن‬asalnya ‫أﺑﲔ‬.
Praktek I’lal:
• ‫أﺟﺎب‬
ْ ْ
‫أﺟﺎب‬ asalnya ‫أﺟﻮب‬ mengikuti wazan ‫ أﻓﻌﻞ‬harkah wau dipindah pada huruf sebelumnya karena ia berharkah
ْ
dan sebelumnya ada huruf shahih sukun,karena beratnya mengucapkan, maka menjadi) ‫ أﺟﻮب‬lihat kaidah I’lal ke
2). Kemudian wau diganti alif, karena asalnya wau berharkah dan sekarang ia jatuh sesudah harkah fathah (lihat
kaidah I’lal ke 1). Maka menjadi.‫أﺟﺎب‬
• ‫أﺑﺎن‬
ْ
‫أﺑﺎن‬asalnya ‫ أ ْﺑﲔ‬mengikuti wazan ‫ أﻓﻌﻞ‬harkah Ya’ dipindah pada huruf sebelumnya karena ia berharkah dan
ْ
sebelumnya ada huruf shahih sukun,karena beratnya mengucapkan, maka menjadi) ‫ أﺑﲔ‬lihat kaidah I’lal ke 2).
Kemudian Ya’ diganti Alif, karena asalnya Ya’ berharkah dan sekarang ia jatuh sesudah harkah fathah (lihat kaidah
I’lal ke 1). Maka menjadi.‫أﺑﺎن‬

KAIDAH KE 13
ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ Ø ‫إذا وﻗﻌﺖ اﻟْﻮاو ﻃ ْﺮﻓًﺎ ﺑ ْﻌﺪ‬

O‫ ًة ﺑﻌﺪ ﺗ ْﺒﺪ ْﻳﻞ اﻟﻮاو ﻳﺎءً ﻧﺤﻮ ﺗﻌﺎﻃﻴًﺎ أ ْﺻ‬b‫ﻦ ﰲ اﻷ ْﺻﻞ أ ْﺑﺪﻟﺖ ﻳﺎءً ﻓﻘﻠﺒﺖ اﻟﻀﻤﺔ ﻛ‬
ٍ ‫ﻜ‬ ‫ﻤ‬‫ﺘ‬‫ﻣ‬ ‫ﻢ‬
ٍ
ْ ‫ﰲ‬
‫اﺳ‬ ٍ
.‫ ﺗﻌﺪ ًوا‬O‫ﺗﻌﺎﻃ ًﻮا و ﺗﻌﺪ ًﻳﺎ أ ْﺻ‬
Bilamana ada wau berada di akhir kalimah jatuh sesudah harkah dhammah didalam asal kalimah Isim yang Mutamakkin
(bisa menerima tanwin), maka wau tsb diganti ya’, kemudian setelah itu harkah dhammah diganti kasrah. Contoh: ‫ﺗﻌﺎﻃﻴًﺎ‬
ً ‫ﺗﻌﺪ‬.
asalnya ‫ ﺗﻌﺎﻃ ًﻮا‬dan ‫ ﺗﻌﺪ ًﻳﺎ‬asalnya ‫وا‬
Praktek I’lal:
• ‫ﺗﻌﺎﻃﻴًﺎ‬
‫ ﺗﻌﺎﻃﻴًﺎ‬asalnya ‫ ﺗﻌﺎﻃ ًﻮا‬mengikuti wazanً ‫ ﺗﻔﺎﻋﻼ‬wau diganti ya’ karena berada di akhir kalimah Isim Mutamakkin
dan sebelumnya ada harkah dhammah, maka menjadi ‫ ﺗﻌﺎﻃﻴًﺎ‬kemudian huruf Tha’nya dikasrahkan untuk
memantaskan Ya’. Maka menjadi.‫ﺗﻌﺎﻃﻴًﺎ‬
• ‫ﺗﻌﺪ ًﻳﺎ‬
‫ ﺗﻌﺪ ًﻳﺎ‬asalnya ‫ ﺗﻌﺪ ًوا‬mengikuti wazanً ‫ ﺗﻔﺎﻋﻼ‬wau diganti ya’ karena berada di akhir kalimah Isim Mutamakkin dan
sebelumnya ada harkah dhammah, maka menjadi‫ ﺗﻌﺪ ًﻳﺎ‬kemudian huruf Dal’nya dikasrahkan untuk memantaskan
Ya’. Maka menjadi.‫ﺗﻌﺪ ًﻳﺎ‬
KAIDAH KE 14
ٌ Ãْ ‫ ﻣ‬O‫ و ﻣ ْﻮﺳ ٌﺮ أ ْﺻ‬bÃْ ‫ ﻳ‬O‫اوا ﻧ ْﺤﻮ ﻳ ْﻮﺳﺮ أ ْﺻ‬ ْ ْ ً ْ ْ ْ

b ً ‫ﺖو‬‫إذا ﻛﺎﻧﺖ اﻟﻴﺎء ﺳﺎﻛﻨ ًﺔ وﻛﺎن ﻣﺎ ﻗ ْﺒﻠﻬﺎ ﻣﻀﻤﻮﻣﺎ أﺑﺪﻟ‬
Bilamana terdapat Ya’ sukun dan sebelumnya ada huruf yang didhammahkan maka ya’ tersebut harus diganti wau. contoh:
ْ ٌ Ãْ ‫ﻣ‬
‫ ﻳ ْﻮﺳﺮ‬asalnya bÃ‫ ﻳ‬dan ‫ ﻣ ْﻮﺳ ٌﺮ‬asalnya b
Praktek I’lal:
• ‫ﻳ ْﻮﺳﺮ‬
ْ ْ
‫ ﻳ ْﻮﺳﺮ‬asalnya bÃ‫ ﻳ‬mengikuti wazan ‫ ﻳﻔﻌﻞ‬ya’ yang nomor dua diganti wau karena ia sukun dan sebelumnya ada
huruf yang didhammahkan, maka menjadi.‫ﻳﻮﺳﺮ‬

ْ
• ‫ﻣ ْﻮﺳ ٌﺮ‬

ٌ
ٌ Ãْ ‫ ﻣ‬mengikuti wazan ‫ ﻣ ْﻔﻌﻞ‬ya’ diganti wau karena ia sukun dan sebelumnya ada huruf yang
‫ ﻣ ْﻮﺳ ٌﺮ‬asalnya b
didhammahkan, maka menjadi.‫ﻣﻮﺳ ٌﺮ‬

ْ
KAIDAH KE 15
ٌ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ
O‫ ﻣ ْﺼﻮ ْو ٌن و ﻣﺴﲑ أ ْﺻ‬O‫ﻦ ﻣﻌﺘﻞ اﻟﻌﲔ وﺟﺐ ﺣﺬف و ٍاو اﻟﻤﻔﻌ ْﻮل ﻣﻨﻪ ﻋﻨﺪ ﺳ ْﻴﺒﻮ ْﻳﻪ ﻧﺤﻮ ﻣﺼ ْﻮ ٌن أ ْﺻ‬ ‫اﺳﻢ اﻟﻤﻔﻌ ْﻮل إذا ﻛﺎن ﻣ‬ ‫إن‬
‫ﻣ ْﺴﻴ ْﻮ ٌر‬
Sesungguhnya Isim Maf’ul bilamana ia terbuat dari Fi’il Mu’tal ‘Ain (Bina’ Ajwaf) maka wajib membuang wau maf’ulnya
menurut Imam Syibawaihi (menurut Imam lain yg dibuang adalah Ain Fi’ilnya).
ٌ ْ ٌ ْ ْ ٌ ْ
contoh: ‫ ﻣﺼﻮن‬asalnya ‫ ﻣﺼﻮون‬dan ‫ ﻣﺴﲑ‬asalnya ‫ﻣ ْﺴﻴ ْﻮ ٌر‬
Praktek I’lal:
• ‫ﻣﺼ ْﻮ ٌن‬
ْ ٌ ْ
‫ ﻣﺼ ْﻮ ٌن‬asalnya ‫ﻣﺼﻮ ْو ٌن‬ mengikuti wazan ‫ ﻣﻔﻌ ْﻮل‬harkah wau dipindah pada huruf sebelumnya karena ia
berharkah dan sebelum ada huruf shahih mati untuk menolak berat maka menjadi ‫( ﻣﺼ ْﻮ ْو ٌن‬lihat i’lal ke 2),
kemudian bertemu dua huruf mati (dua wau) untuk menolak beratnya mengucapkan maka wau maf’ulnya dibuang
(menurut Imam Sibawaehi) maka menjadi. ‫ﻣﺼ ْﻮ ٌن‬

ٌ ْ
• ‫ﻣﺴ ﲑ‬
ٌ ْ ٌ ْ
‫ ﻣﺴﲑ‬asalnya ‫ ﻣ ْﺴﻴ ْﻮ ٌر‬mengikuti wazan ‫ ﻣﻔﻌ ْﻮل‬harkah Ya’ dipindah pada huruf sebelumnya karena ia berharkah
ٌ ْْ
dan sebelum ada huruf shahih mati untuk menolak berat maka menjadi ‫( ﻣﺴﻴﻮر‬lihat i’lal ke 2), kemudian bertemu
dua huruf mati (ya’ dan wau) untuk menolak beratnya mengucapkan maka wau maf’ulnya dibuang (menurut Imam
ٌ ْ
Sibawaehi)maka menjadi. ‫ﻣﺴﲑ‬
KAIDAH KE 16
‫ اﻟﻨﻄﻖ ‡ﺎ ﺑﻌﺪ ﻫﺬه اﻟﺤﺮ ْوف وإﻧﻤﺎ ﺗﻘﻠﺐ اﻟﺘﺎء ﺑﺎﻟﻄﺎء‬b‫إذا ﻛﺎن اﻟﻔﺎء اﻓﺘﻌﻞ ﺻﺎدًا أ ْو ﺿﺎدًا أ ْو ﻃﺎءً أ ْو ﻇﺎءًﻗﻠﺒﺖ ﺗﺎؤه ﻃﺎءًﻟﺘﻌ‬
ْ ْ ً ‫ﻟﻘ ْﺮ‡ﻤﺎ ﻣ ْﺨﺮ‬
ْ ‫ﺟﺎ ﻧ ْﺤﻮ‬
.‫ اﺿﱰب‬O‫اﺻﺘﻠﺢ و اﺿﻄﺮب أ ْﺻ‬
ْ O‫اﺻﻄﻠﺢ أ ْﺻ‬
ْ
Bilamana Fa’ Fi’il kalimah wazan ‫ اﻓﺘﻌﻞ‬berupa huruf Shad, atau Dhad, atau Tha’, atau Zha’ (huruf Ithbaq), maka huruf Ta’ yg
jatuh sesudah huruf Ithbaq tersebut harus diganti Tha’, demi mudahnya mengucapkannya. Digantinya Ta’ dengan Tha’
ْ ْ
karena dekatnya makhraj keduanya. contoh: ‫ ا ْﺻﻄﻠﺢ‬asalnya ‫ا ْﺻﺘﻠﺢ‬ dan ‫ اﺿﻄﺮب‬asalnya ‫اﺿﱰب‬
Praktek I’lal:

ْ
• ‫اﺻﻄﻠﺢ‬
ْ
‫ ا ْﺻﻄﻠﺢ‬asalnya ‫ ا ْﺻﺘﻠﺢ‬mengikuti wazan ‫ اﻓﺘﻌﻞ‬Ta’ diganti Tha’ karena demi mudahnya mengucapkannya setelah
jatuh dibelakang huruf Ithbaq dan karena dekatnya makhraj keduanya, maka menjadi.‫اﺻﻄﻠﺢ‬
ْ
ْ
• ‫اﺿﻄﺮب‬
ْ ْ ْ
‫ اﺿﻄﺮب‬asalnya ‫اﺿﱰب‬ mengikuti wazan ‫ اﻓﺘﻌﻞ‬Ta’ diganti Tha’ karena demi mudahnya mengucapkannya
ْ
setelah jatuh dibelakang huruf Ithbaq dan karena dekatnya makhraj keduanya, maka menjadi.‫اﺿﻄﺮب‬
• ‫اﻃﺮد‬
ْ ْ
‫ اﻃﺮد‬asalnya ‫ اﻃﱰد‬mengikuti wazan ‫ اﻓﺘﻌﻞ‬Ta’ diganti Tha’ karena demi mudahnya mengucapkannya setelah
ْ
jatuh dibelakang huruf Ithbaq dan karena dekatnya makhraj keduanya, maka menjadi ‫ اﻃﻄﺮد‬kemudian Tha’pertama
di-idghamkan karena dua huruf sejenis, maka menjadi.‫اﻃﺮد‬
• ‫اﻇﻬﺮ‬
ْ
‫ اﻇﻬﺮ‬asalnya ‫ﺮ‬‰‫ اﻇ‬mengikuti wazan ‫اﻓﺘﻌﻞ‬ Ta’ diganti Tha’ karena demi mudahnya mengucapkannya setelah
jatuh dibelakang huruf Ithbaq dan karena dekatnya makhraj keduanya, maka menjadi ‫ اﻇﻄﻬﺮ‬kemudian Tha’ diganti
ْ
Zha’ karena sama-sama huruf isti’la’, maka menjadi ‫ اﻇﻈﻬﺮ‬kemudian Zha’ pertama di-idghamkan karena dua huruf
sejenis, maka menjadi.‫اﻇﻬﺮ‬
KAIDAH KE 17
ْ ْ ْ ْ ً‫إذا ﻛﺎن ﻓﺎء اﻓْﺘﻌﻞ داﻻ‬

ً ‫ال ﻟﻘ ْﺮ‡ﻤﺎ ﻣ ْﺨﺮ‬u‫اﻟﻨﻄﻖ ‡ﺎ ﺑ ْﻌﺪ ﻫﺬه اﻟﺤﺮ ْوف وإﻧﻤﺎ ﺗﻘﻠﺐ اﻟﺘﺎء ﺑﺎ‬bْ ‫ﺖ ﺗﺎؤه داﻻً ﻟﻌ‬
‫ﺟﺎ‬
ْ ْ ً‫أو ذاﻻ‬
‫أو زا ًﻳﺎ ﻗﻠﺒ‬
ْ ْ ْ ْ ْ
.‫ ازﺗﺠﺮ‬O‫ اذﺗﻜﺮ و ازدﺟﺮ أ ْﺻ‬O‫ ادﺗﺮأ و اذﻛﺮ أ ْﺻ‬O‫ﻧﺤﻮ ادرأ أ ْﺻ‬
ْ
Bilamana Fa’ Fi’il wazan berupa huruf Dal, atau Dzal, atau Zay, maka huruf Ta’ (Ta’ zaidah wazan ‫ ) اﻓﺘﻌﻞ‬yang jatuh sesudah
huruf-huruf tersebut harus diganti Dal, demi mudahnya mengucapkannya. Digantinya Ta’ dengan Dal’ karena dekatnya
ْ ْ ْ ْ
makhraj keduanya. contoh: ‫ ادرأ‬asalnya ‫ ادﺗﺮأ‬dan ‫ اذﻛﺮ‬asalnya ‫ اذﺗﻜﺮ‬dan ‫ ازدﺟﺮ‬asalnya ‫ازﺗﺠﺮ‬.
Praktek I’lal:
• ‫ادرأ‬
ْ ْ
‫ ادرأ‬asalnya ‫ ادﺗﺮأ‬mengikuti wazan ‫ اﻓﺘﻌﻞ‬Ta’ diganti Dal karena demi mudahnya pengucapan huruf Ta’ yang

ْ
jatuh susudah huruf Dal dan karena dekatnya makhraj keduanya, maka menjadi .‫ اددرأ‬kemudian dal yang pertama di-
idghamkan pada dal yang kedua karena satu jenis, maka menjadi.‫ادرأ‬
• ‫اذﻛﺮ‬
ْ ْ
‫اذﻛﺮ‬ asalnya‫ اذﺗﻜﺮ‬mengikuti wazan ‫ اﻓﺘﻌﻞ‬Ta’ diganti Dal karena demi mudahnya pengucapan huruf Ta’ yang
ْ
jatuh susudah huruf Dal dan karena dekatnya makhraj keduanya, maka menjadi.‫ اذدﻛﺮ‬kemudian Huruf Dal diganti
ْ
Dzal kerena dekatnya makhraj keduanya, maka menjadi ‫ اذذﻛﺮ‬kemudian dzal yang pertama di-idghamkan pada
dzal yang kedua karena satu jenis, maka menjadi) .‫ اذﻛﺮ‬juga boleh dibaca Dal dengan di-i’lal sbb :kemudian Huruf
ْ
Dzal diganti Dal kerena dekatnya makhraj keduanya, maka menjadi ‫ اددﻛﺮ‬kemudian dal yang pertama di-
idghamkan pada dal yang kedua karena satu jenis, maka menjadi(.‫ادﻛﺮ‬
ْ
• ‫ازدﺟﺮ‬
ْ ْ ْ
‫ ازدﺟﺮ‬asalnya ‫ ازﺗﺠﺮ‬mengikuti wazan ‫ اﻓﺘﻌﻞ‬Ta’ diganti Dal karena demi mudahnya pengucapan huruf Ta’ yang
ْ
jatuh susudah huruf Zay dan karena dekatnya makhraj keduanya, maka menjadi.‫ازدﺟﺮ‬
KAIDAH KE 18
ْ ْ ْ
ْ ‫ﻤﺎ ﻣ‬µ‫ﻄﻖ ﺑﺤ ْﺮف اﻟﻠ ْﲔ اﻟﺴﺎﻛﻦ ﻟﻤﺎ ﺑ ْﻴ‬ ْ ْ ْ ً‫أو ﻳﺎء‬
ْ ‫اوا‬ ْ
‫ﻦ ﻣﻘﺎرﺑﺔ اﻟﻤﺨﺮج وﻣﻨﺎﻓﺎة‬ ‫اﻟﻨ‬b‫أو ﺛﺎءً ﻗﻠﺒﺖ ﻓﺎؤه ﺗﺎءً ﻟﻌ‬ ً ‫إذا ﻛﺎن ﻓﺎء اﻓﺘﻌﻞ و‬
ٌ ْ ْ ٌ ْ ٌ ْ ْ ْ
(‫ )ﻣﻬﻤﺔ‬.¬‫ اﺛﺘ‬O‫ و اﺗ¬ أ ْﺻ‬bŠ‫ ا ْو‬O‫ أ ْﺻ‬bŠ‫ ا ْوﺗﺼﻞ و ا‬O‫اﻟﻮ ْﺻﻒ ﻷن ﺣ ْﺮف اﻟﻠﲔ ﻣﺠﻬ ْﻮرة واﻟﺘﺎء ﻣﻬﻤ ْﻮﺳﺔ ﻧﺤﻮ اﺗﺼﻞ أ ْﺻ‬
.¬‫ اﺛﺘ‬O‫وإن ﻛﺎﻧﺖ ﺛﺎءً ﻳﺠ ْﻮز ﻗﻠﺐ ﺗﺎء اﻓﺘﻌﻞ ﺛﺎءً ﻻﺗﺤﺎدﻫﻤﺎ ﰲ اﻟﻤﻬﻤ ْﻮﺳﻴﺔ ﻧﺤﻮ اﺛ¬ أ ْﺻ‬
ْ
Bilamana Fa’ Fi’il wazan ‫ اﻓﺘﻌﻞ‬berupa huruf wau, atau Ya’, atau Tsa’, maka huruf Fa’ Fi’ilnya tersebut harus diganti Ta’
ْ
karena sukarnya mengucapkah huruf “Layn” (‫ )ﻟﲔ‬sukun dengan huruf yang diantara keduanya termasuk berdekatan
Makhrajnya dan bertentangan sifatnya, karena huruf “layin” ( ‫ )ي –و‬bersifat Jahr sedangkan huruf Ta’ bersifat Hams.
ْ ْ ْ
Contoh: ‫ اﺗﺼﻞ‬asalnya ‫ اوﺗﺼﻞ‬dan bŠ‫ ا‬asalnya bŠ‫ او‬dan ¬‫ اﺗ‬asalnya ¬‫اﺛﺘ‬. (penting) dan apabila Fa’ Fi’il-nya tsb
ْ
berupa huruf Tsa’, boleh mengganti Ta’nya wazan ‫ اﻓﺘﻌﻞ‬dengan Tsa’, karena keduanya sama-sama bersifat Hams.
ْ
contoh: ¬‫ اﺛ‬asalnya ¬‫اﺛﺘ‬.
Praktek I’lal:
• ‫اﺗﺼﻞ‬

ْ mengikuti wazan ‫ اﻓْﺘﻌﻞ‬Wau diganti Ta’ untuk mudahnya mengucapkan huruf Layn sukun
‫ اﺗﺼﻞ‬asalnya ‫اوﺗﺼﻞ‬
dengan huruf yang berdekatan Makhrajnya dan bertentangan sifatnya, karena huruf Layn bersifat Jahr dan huruf
ْ
Ta’bersifat Hams, maka menjadi ‫ اﺗﺘﺼﻞ‬kemudian Ta’ pertama di-idghamkan pada Ta’ kedua karena dua huruf yang
sejenis maka menjadi ‫اﺗﺼﻞ‬.
• b Š‫ا‬
ْ
bŠ‫ ا‬asalnya bŠ‫ ا ْو‬mengikuti wazan ‫ اﻓﺘﻌﻞ‬Wau diganti Ta’ untuk mudahnya mengucaplan huruf Layn sukun
dengan huruf yang berdekatan Makhrajnya dan bertentangan sifatnya, karena huruf Layn bersifat Jahr dan huruf
ْ
Ta’bersifat Hams, maka menjadi bÔ‫ اﺗ‬kemudian Ta’ pertama di-idghamkan pada Ta’ kedua karena dua huruf yang
sejenis maka menjadi.bŠ‫ا‬
• ¬‫اﺗ‬
ْ ْ
¬‫اﺗ‬asalnya ¬‫ اﺛﺘ‬mengikuti wazan ‫ اﻓﺘﻌﻞ‬huruf Tsa’ diganti Ta’ karena sama-sama bersifat Hams, maka menjadi
ْ
¬‫اﺗﺘ‬kemudian Ta’ pertama di-idghamkan pada Ta’ kedua karena dua huruf yang sejenis maka menjadi¬‫اﺗ‬
Dan boleh juga dibaca Tsa’ ¬‫ اﺛ‬dengan Praktek I’lal sbb:
ْ ْ
¬‫اﺛ‬ asalnya ¬‫ اﺛﺘ‬mengikuti wazan ‫ اﻓﺘﻌﻞ‬huruf Ta’ diganti Tsa’ karena sama-sama bersifat Hams, maka menjadi
ْ
¬‫ اﺛﺜ‬kemudian Tsa’ pertama di-idghamkan pada Tsa’ kedua karena dua huruf yang sejenis maka menjadi¬‫اﺗ‬
Penting untuk diketahui:
• ‫اﺗﺨﺬ‬
ْ ْ
‫ اﺗﺨﺬ‬asalnya ‫اﺋﺘﺨﺬ‬ mengikuti wazan ‫اﻓﺘﻌﻞ‬ huruf Hamzah yang kedua diganti Ya’ karena ia sukun dan
sebelumnya ada huruf berharkah kasrah, maka menjadi

ْ kemudian huruf Ya’ diganti Ta’ (tanpa mengikuti
‫اﻳﺘﺨﺬ‬
kias*) maka menjadi.‫اﺗﺨﺬ‬
* Pergantian Ya’ dengan Ta’ tidak mengikuti Qias yakni termasuk dari perihal Syadz.
KAIDAH KE 19
ْ ْ ً‫أو داﻻ‬
‫ﻤﺎ ﺑﻤﺎ‬Ù‫أو ﺳ ْﻴﻨًﺎ أ ْو ﺷ ْﻴﻨًﺎ أ ْو ﺻﺎدًا أ ْو ﺿﺎدًا أ ْو ﻃﺎءً أ ْو ﻇﺎءًﻳﺠ ْﻮز ﻗﻠﺐ ﺗﺎ‬
ْ ‫أو ذاﻻ أ ْو زا ًﻳﺎ‬ ْ ً‫إذا ﻛﺎن ﻓﺎء ﺗﻔﻌﻞ وﺗﻔﺎﻋﻞ ﺗﺎءً أ ْو ﺛﺎء‬
ْ ْ
‫اﺟﺘﻼب ﻫﻤﺰة اﻟﻮ ْﺻﻞ‬ ْ ‫ﺎ‘ ﻟ ْﻠﻤﺠﺎ‚ﺴﺔ ﻣﻊ‬ ْ ‫ ﰲ اﻟﺜﺎﻧﻴﺔ ﺑ ْﻌﺪ ﺟ ْﻌﻞ أول اﻟْﻤﺘﻘﺎرﺑ ْﲔ ﻣ ْﺜﻞ اﻟﺜ‬v‫ﻳﻘﺎرﺑﻪ ﰲ اﻟْﻤ ْﺨﺮج † أ ْدﻏﻤﺖ اْﻻ ْو‬
‫ ﺗﺬﻛﺮ وازﺟﺮ‬O‫أﺻ‬ ْ ‫ ﺗﺪﺛﺮ واذﻛﺮ‬O‫أﺻ‬ ْ ‫ ﺗﺜﺎﻗﻞ وادﺛﺮ‬O‫أﺻ‬ ْ ‫ ﺗﱰس واﺛﺎﻗﻞ‬O‫أﺻ‬ ْ ‫ﻟﻴ ْﻤﻜﻦ اْﻻ ْﺑﺘﺪاء ﺑﺎﻟﺴﺎﻛﻦ ﻧ ْﺤﻮ اﺗﺮس‬

ْ ‫ ﺗﻀﺮع واﻇﻬﺮ‬O‫أﺻ‬
‫ ﺗﻈﻬﺮ‬O‫أﺻ‬ ْ ‫ ﺗﺼﺪق واﺿﺮع‬O‫أﺻ‬
ْ ‫ﺸﻘﻖ و اﺻﺪق‬Š O‫ﺴﻤﻊ واﺷﻘﻖ أﺻ‬Š O‫أﺻ‬
ْ ‫ﻊ‬.‫ ﺗﺰﺟﺮ وا‬O‫أﺻ‬
ْ
ْ ‫واﻃﺎﻫﺮ‬
.‫ ﺗﻄﺎﻫﺮ‬O‫أﺻ‬
Bilamana Fa’ Fi’il wazan ‫ ﺗﻔﻌﻞ‬dan ‫ ﺗﻔﺎﻋﻞ‬berupa huruf ،‫ ظ‬,‫ ط‬,‫ ض‬،‫ ص‬,‫ ش‬,‫ س‬،‫ ز‬،‫ ذ‬،‫ د‬،‫ ث‬،‫ ت‬maka boleh Ta’ dari kedua
wazan tersebut diganti dengan huruf yang mendekati dalam Makhrajnya, kemudian huruf yang pertama di-idghamkan pada
huruf yang kedua, demikian ini setelah huruf yang pertama dari kedua huruf yang berdekatan makhrajnya tersebut,
dijadikan serupa dengan huruf yang kedua. berikut memasang Hamzah Washal agar memungkinkan permulaan dengan
huruf mati. contoh: ‫ اﺗﺮس‬asalnya ‫ ﺗﱰس‬dan ‫ اﺛﺎﻗﻞ‬asalnya ‫ ﺗﺜﺎﻗﻞ‬dan ‫ ادﺛﺮ‬asalnya ‫ ﺗﺪﺛﺮ‬dan ‫ذﻛﺮ‬ asalnya ‫ ﺗﺬﻛﺮ‬dan
‫ ازﺟﺮ‬asalnya ‫ ﺗﺰﺟﺮ‬dan ‫ﻊ‬.‫ ا‬asalnya ‫ﺴﻤﻊ‬Š dan ‫اﺷﻘﻖ‬ asalnya ‫ﺸﻘﻖ‬Š dan ‫ اﺻﺪق‬asalnya ‫ ﺗﺼﺪق‬dan ‫ اﺿﺮع‬asalnya
‫ﺗﻀﺮع‬ dan ‫ اﻇﻬﺮ‬asalnya ‫ ﺗﻈﻬﺮ‬dan ‫ اﻃﺎﻫﺮ‬asalnya ‫ ﺗﻄﺎﻫﺮ‬.
Praktek I’lal :
• ‫اﺗﺮس‬
‫اﺗﺮس‬ asalnya ‫ ﺗﱰس‬mengikuti wazan ‫ﺗﻔﻌﻞ‬ huruf Ta’ yang pertama disukunkan sebagai sebab syarat idgham
ْ
maka menjadi ‫ﺗﱰس‬ maka Ta’yang pertama di-idghamkan pada Ta’ yang kedua karena dua huruf sejenis,berikut
mendatangkan Hamzah di permulaannya agar memungkinkan permulaan dengan huruf mati. Maka menjadi ‫اﺗﺮس‬
• ‫اﺛﺎﻗﻞ‬
‫ اﺛﺎﻗﻞ‬asalnya ‫ﺗﺜﺎﻗﻞ‬ mengikuti wazan ‫ ﺗﻔﺎﻋﻞ‬huruf Ta’ diganti Tsa’karena berdekatan Makhrojnya maka menjadi
‫ﺛﺜﺎﻗﻞ‬ kemudian huruf Tsa’yang pertama disukunkan sebagai sebab syarat idgham maka menjadi ‫ﺛﺜﺎﻗﻞ‬ maka Tsa’
yang pertama di-idghamkan pada Tsa’ yang kedua karena dua huruf sejenis, berikut mendatangkan Hamzah di
permulaannya agar memungkinkan permulaan dengan huruf mati. Maka menjadi ‫اﺛﺎﻗﻞ‬
Perhatian :
I’lal dalam Kaidah ke 19 ini cuma bersifat Jaiz atau boleh, bukan suatu ketentuan musti. Sebagai pengalaman bagi kita,
karena ini jarang ditemukan. dan yang banyak digunakan adalah berupa bentuk asalnya.
ALHAMDULIILAH TAMAT Qowaidul Ilal.
Last modified: Tuesday, 20 June 2017, 11:45 AM
TERJEMAH QAWA'IDUL I'LAL ILMU SHOROF ( LENGKAP) di petik dari:
https://www.facebook.com/notes/belajar-ilmu-nahwu-shorof-tata-bahasa-arab-online/terjemah-qawaidul-ilal-ilmu-
shorof-lengkap/177961822239346/
January 26, 2011 at 7:18pm

Kesimpulan dan Penutup.
Untuk memahami ayat bahasa arab, kita mulakan dengan mengkategorikan perkataan-perkataan di dalam ayat kepada
samada Isim atau Fi’il atau Huruf. Selepas itu periksa apakah jenis ayat tersebut, adakah ia ayat statement (jumlah
ismiyyah) atau ayat working (jumlah fi’liyyah)? Ayat statement selalunya dimulai dengan Isim manakala ayat working
selalunya dimulai dengan Fi’il.
Jika ianya ayat statement maka periksa apakah Mubtada dan Khabarnya dan jika ia ayat working periksa mana Fi’ilnya
siapakah Fa’ilnya dan apakah maf’ul-maf’ulnya. Mubtada, khabar,dan fa’il menggunakan I’rab marfuk manakala maf’ul
pula adalah I’rab Mansub.
Perhatikan juga faktor-faktor pengubah I’rab yang masuk pada kalimah seperti Huruf Jar, Huruf Inna dan rakan-
rakannya, Kana dan rakan-rakannya, Amil-amil yang menasabkan Fi’il dan Amil-amil yang menjazamkan Fi’il dan juga
huruf-huruf lain. Kerana asal perkataan itu adalah marfuk, jika perkataan bukan marfuk maka harus dicari apakah
sebab ia tidak marfuk.
Perhatikan juga Tambahan maklumat berkaitan yang berupa shibhul Jumlah iaitu Huruf Jar/Dhorof makan &Jar-majrur.
Shibhul Jumlah mesti berkait dengan sesuatu iaitu samada berkait dengan khabar atau Fi’il atau sebarang isim lain,
maka harus dicari dengan apakah shihul jumlah itu berkait.
Perhatikan juga Tambahan maklumat yang berupa Ikut-Mengikut (Tabi’). Jika telah dijumpai semua komponen utama
dalam ayat seperti mubtada, khabar, fa’il, maf’ul tetapi masih ada lagi isim yang tidak diketahui fungsinya, maka
pertimbangan kemungkinan ia adalah isim ikut-mengikut sama ada Penggantian (Badal), Pensifatan (mawsoof),
Penguatan (taukid) atau Penghubung (Athaf).
Akhir sekali perhatikan juga ‘komponen tidak disebut’. Atau jika anda mengesan ada kekurangan seperti tidak dapat
menemukan mubtada atau khabar atau komponen lainnya kemungkinan komponen tersebut tidak disebut (mahzuf),
maka cubalah takdir apakah yang tidak disebut itu.
Semuga dipermudahkan segala urusan & kefahaman, Amin
Rujukan:
i. Quranic Intensive Malaysia 2015 (Nahu dan Shorof)– Ustaz Nouman Ali Khan
ii. Nota dari pondok Tok Ali-Tulisan tangan nota peribadi dari pondok Tok Ali 1989
iii. Kitab fi ilmu sharof: Terbitan persatuan islam Karuwat. Ustaz Zakaria Ahmad Zaky
iv. Kitab tasrif: Tertib: Hasan bin Ahmad. Penerbitan Ribahan Baghil
Appendiks: Bahan Bacaan Tambahan dan Link berguna
https://arab-mudah.net – Nahu (Tatabahasa) & Sarf (Arabic Word Morfology)

http://aratools.com – Kamus (klik tab ‘Word’ untuk terjemahan)
http://ejtaal.net/aa - Kamus pelbagai bahasa
https://play.google.com/store/apps/details?id=com.qv.quranvocabulary –
Applikasi Android untuk tingkatkan vacabulari perkataan arab
https://www.bisa.id/ebookalquran/ - Download 80% perkataan berulang-ulang yang lazim di dalam AQ.
http://www.al-eman.com/%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A8/%D9%85%D8%B4%D9%83%D9%
84%20%D8%A5%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D8%A8%20%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D8%A2%D
9%86/i401&p1 - I’rab Quran

Bengkel Nahu Final - Versi Panjang 2e

Diunggah oleh

Informasi Dokumen

Hak Cipta

Format Tersedia

Bagikan dokumen Ini

Bagikan atau Tanam Dokumen

Opsi Berbagi

Apakah menurut Anda dokumen ini bermanfaat?

Apakah konten ini tidak pantas?

Hak Cipta:

Format Tersedia

Bengkel Nahu Final - Versi Panjang 2e

Diunggah oleh

Hak Cipta:

Format Tersedia

Nota Nahu dan Sarf untuk Al-

Nota Nahu & Sarf untuk Al-Quran.

Nota ini mengandungi 18 bab yang digrupkan kepada beberapa bahagian.

Understanding Nahu By Reason ms 1

Bahagian Satu ................................................................................................................................................................................................................................... 5

2.1 I’rab. ................................................................................................................................................................................................................................ 5

3.3 Perihal Jumlah. ........................................................................................................................................................................................................ 10

4.2 Isim kaku (isim mabni - ‫ )ﻣ ْﺒﻨﻰ‬........................................................................................................................................................................... 15

4.3 Keanjalan Isim ......................................................................................................................................................................................................... 23

4.3.2 Langsung tak Anjal atau kaku –Mabni ............................................................................................................................................... 23

Understanding Nahu By Reason ms 2

Applikasi dan Latihan: Fi’il Majhul ........................................................................................................................................................................... 45

7.2 Tabi’ (‫)ﺗﺎﺑﻊ‬: Badal, Sifah, Taukid & Athaf ...................................................................................................................................................... 49

7.5 Komponen tidak disebut. ................................................................................................................................................................................... 51

8.6 Haal (‫ )ﺣﺎل‬.................................................................................................................................................................................................................. 57

Understanding Nahu By Reason ms 3

Bahagian Empat ........................................................................................................................................................................................................................... 59

10 Kata Seruan (‫)ﻣﻨﺎدى‬..................................................................................................................................................................................................... 60

12 Masdar Muawwal (‫)اﻟﻤ ْﺼﺪر اﻟﻤﻮؤل‬. Sumber Rasmi/Perwakilan ............................................................................................................ 62

14 Morfologi Kalimah (Sarf/‫ )ﺻ ْﺮف‬............................................................................................................................................................................ 65

14.1 Kumpulan wazan #1 – (‫ )ﺛﻼﺛﻲ ﻣﺠﺮد‬............................................................................................................................................................... 66

14.2 Kumpulan wazan #2 – (‫ )ﺛﻼﺛﻲ ﻣﺰ ْﻳﺪ‬................................................................................................................................................................ 67

14.3 Kumpulan wazan #3 – (‫ )رﺑﺎﻋﻰ ﻣﺠﺮد‬.............................................................................................................................................................. 70

14.4 Kumpulan wazan #4 – (‫ )رﺑﺎﻋﻰ ﻣﺰ ْﻳﺪ‬.............................................................................................................................................................. 71

15 Isim Musytaq. ................................................................................................................................................................................................................ 72

Understanding Nahu By Reason ms 4

Kalimah bermaksud perkataan. Kalimah di dalam bahasa arab terbahagi kepada 3:

2.2 Alamat (tanda) I’rab.

Status I’rab 1 bunyi Kombinasi 2 bunyi 1 bunyi Kombinasi 2 bunyi

2.2.2 Alamat I’rab pada kawasan guru lelaki (m).

Understanding Nahu By Reason ms 5

2.2.3 Alamat I’rab pada kawasan guru perempuan (f).

2.3 Kriteria-kriteria lain yang terdapat dalam Isim selain I’rab.

• Gender : iaitu samada maskulin (muzakkar/‫ )ﻣﺬﻛﺮ‬atau feminin (muannas/‫) ﻣﺆﻧﺚ‬

Contoh: ‫ﻣﺪرﺳﺘﺎن‬. 4 ciri dalam isim ini adalah:

I’rab = marfuk | Bilangan = musanna | Gender = feminin | Kespesifikan = nakirah.

Understanding Nahu By Reason ms 6

(‫)ﻣﺬﻛﺮ‬ ‫ ﻣ ْﺴﻠﻤ ْﻮن‬beraqal ‫ﻣ ْﺴﻠﻤﺎن‬ ‫ﻣ ْﺴﻠ ٌﻢ‬

2.3.4 Beberapa perkara penting mengenai Isim Jamak:

Ciri-ciri Isim Jamak Taksir ٌ ‫ﻛﺘ‬:

I’rab = marfuk |Bilangan = jamak taksir | Gender = muannas/muzakkar | Kespesifikan = nakirah.

‫‪ ?”, maka anggaplah seperti ditanya “Apakah‬ﻣﺪر ً‬

‫‪ ?” Dan jawaplah mansub.‬ﻣﺪر ً‬

‫ﻦ إ ْﺳﻢ ﻣﺜﻨﻰ ﻣﺬﻛﺮ اﻟﺴﺎﻟﻢ‬ ‫ع وﻋﻼﻣﺔ رﻓْﻌﻪ ْاﻷﻟﻒ ﻷﻧﻪ ﻣ ْ‬ ‫ْ ٌ ْ ْ ٌ‬

‫ﻦ إ ْﺳﻢ ْﻊ ﻣﺬﻛﺮ اﻟﺴﺎﻟﻢ‬ ‫ع وﻋﻼﻣﺔ رﻓْﻌﻪ ْاﻟﻮاو ﻷﻧﻪ ﻣ ْ‬ ‫ْ ٌ ْ ْ ٌ‬

‫ﻦ إ ْﺳﻢ ْﻊ ﻣﺬﻛﺮ اﻟﺴﺎﻟﻢ‬ ‫ب وﻋﻼﻣﺔ ﻧ ْﺼﺒﻪ اﻟْﻴﺎء ﻷﻧﻪ ﻣ ْ‬ ‫إ ْﺳ ٌﻢ ﻣ ْﻨﺼ ْﻮ ٌ‬ ‫ْ‬

‫ﻦ إ ْﺳﻢ ْﻊ ﻣﺬﻛﺮ اﻟﺴﺎﻟﻢ‬ ‫إ ْﺳ ٌﻢ ﻣ ْﺠﺮ ْو ٌر وﻋﻼﻣﺔ ﺟﺮه ْاﻟﻴﺎء ﻷﻧﻪ ﻣ ْ‬ ‫ْ‬

‫ْﻊ اﻟﺘﻜﺴﲑ‬ ‫ع وﻋﻼﻣﺔ رﻓْﻌﻪ ﺿﻤ ٌﺔ ﻷﻧﻪ ﻣ ْ‬

‫‪Understanding Nahu By Reason‬‬ ‫‪ms 8‬‬

3.1.2 Ia mengandungi 2 komponen:

3.2.4 Berikut adalah senarai lengkap Maf’ul:

i. maf’ul bih – keterangan apa/siapa

vi. hal – keterangan hal keadaan

ً n ‫ﺿﺮ ْﺑﺖ ﺿ ْﺮ ًﺑﺎ ز ْﻳ ًﺪا‬

Understanding Nahu By Reason ms 9

i. ‫ = ﺿﺮ ْﺑﺖ‬Aku memukul : Fa’il dan Fi’il

3.3 Perihal Jumlah.

3.3.1 Bagaimana nak membezakan jumlah ismiyyah dan jumlah fi’liyyah?

i. ‫ –ﻋﻠﻴﺎن ﻣﺪرﺳﺎن‬Dua Ali itu adalah guru

3.3.5 Rumusan jumlah Ismiyyah dan jumlah Fi’liyyah.

Keterangan mengenai Aksi

Understanding Nahu By Reason ms 10

Understanding Nahu By Reason ms 11

4.1 Tanda-tanda Isim: