Anda di halaman 1dari 32

INTERPRETASI HASIL LABORATORIUM

PADA KELAINAN ERITROSIT: ANEMIA


Leni Lismayanti

Laboratory Interpretation Workshop 19-20 Juli 2019 1


24,8% dari seluruh populasi di dunia PD
TAHUN 1993-2005 (WHO 2008)

Data lab 1 hari di RSHS (1 Mei 2019):


72,8% (214 dari 294 pasien): ANEMIA
Laboratory Interpretation Workshop 19-20 Juli
2
2019
Hasil laboratorium usia 11 tahun
keterangan klinis: Anemia
Pemeriksaan Hasil Nilai Rujukan Satuan Inter-
pretasi
Hemoglobin 7,5 11,5-15,5 g/dL ↓

Hematokrit 25,1 35,0-45,0 % ↓

Eritrosit 3,70 4,0-5,2 Juta/l ↓


Leukosit 4,56 4,50-13,0 1000/l N
Trombosit 309 150-450 1000/l N
Laboratory Interpretation Workshop 19-20 Juli 2019 3
Pertanyaan
1. Apa interpretasi anda ?
Anemia berat, berdasarkan kadar Hb (WHO, 2008)

Laboratory Interpretation Workshop 19-20 Juli


4
2019
Kadar Hb untuk Mediagnosis Anemia (WHO, 2008)

ANEMIA
POPULASI NON ANEMIA RINGAN SEDANG BERAT
(g/dL) (g/dL) (g/dL) (g/dL)

6-59 bln ≥11 10-10,9 7-9,9 <7

5-11 th ≥11,5 11-11,4 8-10,9 <8

12-14 th ≥12 11-11,9 8-10,9 <8

Wanita non ≥12 11-11,9 8-10,9 <8


hamil (≥15 th)

Wanita hamil ≥11 10-10,9 7-9,9 <7


Pria (≥15 th) ≥13 11-12,9 8-10,9 <8

Laboratory Interpretation Workshop 19-20 Juli


5
2019
Pertanyaan
2. Parameter apa yang menjadi patokan interpretasi
tersebut ?
Penurunan kadar Hb, Ht, & jumlah eritrosit

Apakah anemia harus selalu ditunjukkan oleh


penurunan ke-3 parameter tsb ?

Laboratory Interpretation Workshop 19-20 Juli


6
2019
Jawaban & Pembahasan

• Parameter utama anemia: Hb


Mencerminkan kemampuan darah mengangkut oksigen
• Alasan Ht & jumlah eritrosit bukan parameter utama
anemia:
Jumlah eritrosit:
• Talasemia: Hb ⬇, Ht ⬇, jumlah eritrosit N/⬆
Ht
• Ht ⬇, jumlah eritrosit ⬇ : perdarahan
• Ht ⬇, jumlah eritrosit normal, ukuran eritrosit kecil

Laboratory Interpretation Workshop 19-20 Juli


7
2019
Anemia dengan Kombinasi Hb, Ht, dan Jumlah Eritrosit
pada 1 Mei 2019 di Laboratorium Patologi Klinik RSHS
90

80

%
70

60

50

40

30

20

10

0
Hb ⬇, Ht & Hb & eri ⬇, Hb & Ht ⬇, Hb & Ht ⬇, Hb ⬇, Ht N, Hb, Ht, &
Eri N Ht N Eri N Eri ⬆ Eri ⬆ Eri ⬇
Kombinasi Hb, Ht, & Jumlah Eritrosit 2,8 0,9 17,3 0,5 0,5 78

Laboratory Interpretation Workshop 19-20 Juli


8
2019
Pertanyaan
3. Pemeriksan apa yang diperlukan untuk menentukan
penyebab anemia ?

Pemeriksaan :
 Indeks eritrosit (MCV, MCH, MCHC)
 Red Cell Distribution of Width (RDW)
 Morfologi eritrosit
 Retikulosit
%, absolut, Corrected Reticulocyte Count (CRC),
Reticulocyte Production Index (RPI)
Immature Reticulocyte Fraction (IRF), Reticulocyte
Hemoglobin Equivalent
Laboratory (Ret-He)
Interpretation Workshop
2019
19-20 Juli
9
Klasifikasi Anemia
Berdasarkan MCV

Laboratory Interpretation Workshop 19-20 Juli


10
2019
Hb

MCV > 95
MCV < 77 fL MCV 77-95 fL fL

Anemia Non Retikulosit N


Megaloblastik Retikulosit ⬆
Sideroblastik Megaloblastik atau ⬇

Anemia Defisiensi Anemia Aplastik Anemia Aplastik


Fe Penyakit Hepar Anemia pada
Kronis Penyakit Ginjal
Anemia pada
Alkoholisme Anemia Mielophtisik
Inflamasi Kronis
Infeksi Parvovirus
Talasemia; Hb E B19
Disease/ Defisiensi Defisiensi Anemia pada
Trait Mielodisplasia Folat Vitamin B12 Inflamasi Kronis
Eritroleukemia
Obat-obatan

Intrinsik Ekstrinsik

Kelainan pada Hemoglobinopati Defisiensi Enzim


membran

Imun Non Imun:


Mikroangiopatik
Makroangiopatik
Bahan Infeksius
Obat, zat kimia,
venom, luka bakar
ekstensif
Klasifikasi Anemia
Berdasarkan Retikulosit
Absolut & MCV

Laboratory Interpretation Workshop 19-20 Juli


12
2019
Anemia

Jumlah retikulosit
Absolut

Normal atau
Meningkat
Menurun

Produksi Eritrosit Menurun


atau Inefektif Kehilangan Darah Berlebihan

MCV Perdarahan Akut Hemolisis

MIKROSITIK NORMOSITIK MAKROSITIK KELAINAN


KELAINAN EKSTRINSIK
Anemia Defisiensi Anemia Aplastik Defisiensi Vitamin INTRINSIK
Anemia Hemolitik Imun
Fe Anemia k/ B12 Kelainan
Anemia Hemolitik
Anemia pada Kelainan Ginjal Defisiensi Folat Membran
Mikroangiopatik(TTP,
Inflamasi Kronis Infeksi Parvovirus Sindroma Hemoglobinopati
HUS, DIC)
Anemia B19 Mielodisplasia Hb EDisease/
Anemia Hemolitik
Sideroblastik Anemia Eritroleukemia Trait
Makroangiopatik
Talasemia Myelophtysic Penyakit Hepar Defisiensi Enzim
(Traumatik, cardiac
Anemia pada Kronis
hemolysis)
Inflamasi Kronis Obat-obatan
Bahan Infeksius (Malaria,
Babesiosis)
Obat, zat kimia, Venom,
Luka Bakar Ekstensif
Klasifikasi Anemia
Berdasarkan Gejala Anemia

Laboratory Interpretation Workshop 19-20 Juli


14
2019
Hb/Ht

Normal atau
Rendah Meningkat

Elektroforesis Hb MCV 77-95


MCV <77 MCV > 95
MCHC <31 MCHC 31-37 Cek penyebab
gejala lain, misal:
Riwayat Kehilangan jantung, paru-
Fe serum
Darah (Akut), Anemia paru
Evaluasi Kondisi TIBC Hemolitik Otoimun,
dengan Anemia Pada Penyakit
Feritin
Pengikatan Kronis, Diseritropoiesis,
Abnormal O2 Anemia pada Infeksi,
Anemia Aplastik, Kadar Vitamin B12
Fe Fe Fe Congenital & Folat
rendah Normal Meningkat Dyserythropoietic
Anemia

Anemia
Defisiensi Fe Elektroforesis Sediaan Apus
Vitamin B12 Folat Kadar Vitamin B12
Anemia pada Hb Sumsum Tulang Rendah Rendah
Penyakit Kronis (curiga (Anemia dan Folat
Talasemia) Sideroblastik) Normal atau
Anemia pada
Kelainan Ginjal Anemia Meningkat
Malnutrisi Folat
Pernisiosa
Permasalahan
Malnutrisi
pada Saluran Myeloproliferative
Berat
Pencernaan Disease
Permasalahan
Penyakit pada Penyakit pada
pada Saluran
Hepar Hepar
Pencernaan
CDA
Klasifikasi Anemia
Berdasarkan RDW & MCV

Laboratory Interpretation Workshop 19-20 Juli


16
2019
Laboratory Interpretation Workshop 19-20 Juli
17
2019
MCV

Menurun Normal Meningkat


RDW Normal Talasemia trait 𝜶 atauℬ Anemia pada inflamasi Anemia aplastik
kronis
Anemia pada Inflamasi Anemia pada kelainan Penyakit hepar kronis
Kronis Ginjal
Hb E Disease/Trait Perdarahan Akut Alkoholisme

Sferositosis Herediter Kemoterapi


RDW Defisiensi Fe Awal defisiensi Fe, folat, Defisiensi folat atau
Meningkat atau vitamin B12 vitamin B12
Sickle Cell-Talasemia  Campuran defisiensi Fe, Sindroma Mielodisplasia
vitamin B12 atau folat
Anemia Sickle Cell Cold Agglutinin Disease
Hb SC Disease Penyakit Liver Kronis
Laboratory Interpretation Workshop 19-20 Juli
18
2019
Hasil Laboratorium pada Hari yang
Perawatan yang Sama

Pemeriksaan Hasil Nilai Satuan Interpre


Rujukan tasi

MCV 67,8 77-95 fL ↓


MCH 20,3 25-33 pg ↓
MCHC 29,9 31-37 % ↓
RDW SD 40,3 36,4-46,3 fL N
RDW CV 16,5 11,5-14,5 % ↑
Ret% 1,1 0,5-2,5 % N

Retikulosit Absolut 0,042 0,023-0,148 106/l N


Laboratory Interpretation Workshop 19-20 Juli
19
2019
LANGKAH SELANJUTNYA:
MEMASTIKAN RULE OF THREE

Laboratory Interpretation Workshop 19-20 Juli


20
2019
Jawaban & Pembahasan
• Indeks eritrosit (MCV, MCH, MCHC)
 MCV ⬇ : Mikrositik
 MCHC ⬇: Hipokrom
 MCH : digunakan untuk mengecek Rule of Three:
∑ eri (3,7 x 3) = Hb 11,1 g/dL (Hb pasien 7,5
g/dL)
Hb (7,5 x 3) = Ht 22,5% (Ht pasien 25,1%) ± 2%

RULE OF THREE tidak berlaku. Cek MCHC


(ternyata Hipokrom)➜ HASIL DAPAT DIPERCAYA
RULE OF THREE HANYA U/NORMOKROM
Laboratory Interpretation Workshop 19-20 Juli
21
2019
Pertanyaan
• Red Cell Distribution of Width (RDW)
 Cek RDW pasien dengan kurva histogram eritrosit
 RDW CV pasien ⬆ : Anisositosis
 RDW SD pasien N

RDW CV lebih sensitif deteksi aniso


sitosis (!5)
Cek morfologi eritrosit dengan nilai RDW, MCV &
MCHC (ADA KESESUAIAN ?)
Laboratory Interpretation Workshop 19-20 Juli
22
2019
Jawaban & Pembahasan

• Retikulosit
Mencerminkan klasifikasi anemia berdasarkan
patofisiologis:
 Anemia k/ gangguan produksi eri di sumsum
tulang
 Anemia k/ kehilangan eri (perdarahan/hemolisis)

Laboratory Interpretation Workshop 19-20 Juli


23
2019
Jawaban & Pembahasan

• Retikulosit
Retikulosit (%)
 Anemia: peningkatan palsu ∑ retikulosit (harus
dikoreksi menjadi CRC)
Retikulosit (1,1%) x Ht (25,1%) = 0,69%
Ht ideal (40%)
< 3% (respon sumsum tulang tidak adekuat)

Laboratory Interpretation Workshop 19-20 Juli


24
2019
Jawaban & Pembahasan
• Retikulosit
 Retikulosit Absolut pasien dalam rentang normal
(tidak meningkat sebagai respon terhadap anemia)
 Lama maturasi retikulosit tidak diperhitungkan

 Nilai RPI (bila ada polikromasi dalam sediaan


apus darah tepi):
 Pasti < nilai CRC
 Informasi IRF ?

Laboratory Interpretation Workshop 19-20 Juli


25
2019
Hasil Laboratorium pada Hari yang Perawatan yang Sama

Pemeriksaan Hasil Nilai Rujukan Satuan Interpretasi

IRF 4,1 1,6-10,5 % N


LFR 95,9 89,9-98,4 % N
MFR 3,4 1,6-9,5 % N
HFR 0,7 0,0-1,7 % N
Ret-He 13,8 32,1-38,8 pg ↓
Fe serum 10 50-170 g/dL ↓
TIBC 373 250-450 g/dL N
Feritin 3,2 10-291 ng/mL ↓
Laboratory Interpretation Workshop 19-20 Juli
26
2019
Jawaban & Pembahasan
• IRF
 Penanda awal regenerasi eritropoiesis
(meningkat setelah 2-3 hari) dibandingkan
retikulosit % & absolut
 IRF pasien dalam nilai rujukan (sumsum tulang
tidak menunjukkan regenerasi eritropoiesis yang
sesuai dengan tingkat anemia = retikulosit
imatur dalam batas normal)

Laboratory Interpretation Workshop 19-20 Juli


27
2019
Jawaban & Pembahasan
• Retikulosit
 Ret-He: menunjukkan ketersediaan Fe untuk
eritropoiesis dalam retikulosit (lebih dini
dibandingkan eritrosit)
 Ret-He pasien ⬇ = kurang tersedia Fe untuk
eritropoiesis
 Sering digunakan bersama Ferritin
 Ret He ⬇ & ferritin ⬇ : defisiensi Fe

Laboratory Interpretation Workshop 19-20 Juli


28
2019
Pendekatan Diagnosis Anemia
Anemia

Jumlah retikulosit
Absolut

Normal atau
Meningkat
Menurun

Produksi Eritrosit Menurun


atau Inefektif Kehilangan Darah Berlebihan

MCV Perdarahan Akut Hemolisis

MIKROSITIK NORMOSITIK MAKROSITIK KELAINAN


KELAINAN EKSTRINSIK
Anemia Defisiensi Anemia Aplastik Defisiensi Vitamin INTRINSIK
Anemia Hemolitik Imun
Fe Anemia k/ B12 Kelainan
Anemia Hemolitik
Anemia pada Kelainan Ginjal Defisiensi Folat Membran
Mikroangiopatik(TTP,
Inflamasi Kronis Infeksi Parvovirus Sindroma Hemoglobinopati
HUS, DIC)
Anemia B19 Mielodisplasia Hb EDisease/
Anemia Hemolitik
Sideroblastik Anemia Eritroleukemia Trait
Makroangiopatik
Talasemia Myelophtysic Penyakit Hepar Defisiensi Enzim
(Traumatik, cardiac
Anemia pada Kronis
hemolysis)
Inflamasi Kronis Obat-obatan
Bahan Infeksius (Malaria,
Babesiosis)
Obat, zat kimia, Venom,
Luka Bakar Ekstensif
Laboratory Interpretation Workshop 19-20 Juli
30
2019
Interpretasi Hasil

• Interpretasi Hasil: Anemia Berat Hipokrom


Mikrositer Dengan Respon Sumsum Tulang Yang
Tidak Adekuat Et Causa Defisiensi Fe

• Saran Pemeriksaan Lanjutan: Pemeriksaan Darah


Samar

Laboratory Interpretation Workshop 19-20 Juli


31
2019
Sekian & Terima Kasih
Atas Perhatiannya

Laboratory Interpretation Workshop 19-20 Juli


32
2019

Anda mungkin juga menyukai