Tokoh :
Para Warga
Pambuko
Tari Gambyong
Jejeran
Di dalam kerajaan Medhang Kamulan terdapat Prabu Dewata Cengkar sedang enunggu hidangan yang
hendak ia santap. Sembari menunggu hidangannya, Dewata Cengkar berteriak memanggil bawahannya
yang bernama Tumiyem agar segera mengirimkan makanan untuk Sang Prabu. Tak lama kemudian,
Tumiyem pun datang membawa hidangannya.
Dewata Cengkar : Hmmm… Kirakne pangananku uwes cemepak nang mejo ku. Nanging nyatane
jek kosong oblong-oblong koyok mengkene. Opo abdi ku masak karo rempon? Wes titik wancine
anggonku mangan. Yem… Hmmm… Pangananku ndi, Yem….
Dewata Cengkar : (sambil makan) Hmmm kok suwe olehmu ngeteri awakku panganan? Laopo ae
awakmu?
Tumiyem : Kulo nyuwon pangapunten dateng Ndoro, niki wau kulo ngge nembe maosaken,
Ndoro.
Dewata Cengkar : Koe kene ae, ojo ngaleh. Adab sabene olehku mangan, koe mesti nunggoki.
Dadi yen aku perlu opo-opo kui ora kudu aku obyak-obyak koe gawe nyepakno.
Dewata Cengkar : (minum) Hmm. Yem, anggonmu masak kok yo enak to? Iki maeng kiro-kiro
mbok bumboni opo?
Tumiyem : Lah nggeh nopo Ndoro? Anggen kulo mbumboni ngge kados biasane to Ndoro.
Ngge kaleh uyah, kaleh Lombok, kaleh brambang, lan sejenise kui.
Dewata Cengkar : Ora! Iki bedho rasane. Duduh`e kroso luwih seger, luwih sedep. Soyo tak delok
yo soyo enek abang-abang`e kui, kui seng nggarai enak.
Tumiyem : (kaget dan ketakutan) Sakderenge sepunten`e ingkang katah nggeh Ndoro.
dados ngenten Ndoro. Kulo lak ngerajang sayuran kangge panjenengan, pas ngiris sayuran niki driji kulo
keiris loh Ndoro. Dados getih kulo mboten sengojo katut kemasak. Sepunten`e Ndoro!
Dewata Cengkar : Dadi pas awakmu bumbon driji mu keiris terus getihmu nyampur nang
panganan iki mau?
Dewata Cengkar : Hmmm… Yoh saiki aku isok ngerasakne. Ancen getih`e menungso kui enak.
Saben aku mangan mau awakku keroso seger, janganmu keroso enak. Mulo saiki aku ra kepengen
mangan sego, orang kepengen ngombe banyu poteh.
Adegan 1
Di pagi hari terdapat beberapa warga berkumpul seperti biasa dipinggiran sungai, ada yang menggosip
sambil mencuci pakaian, ngopi sambil merokok, apapun yang dilakukan oleh warga merupakan sikap
yang tidak sesuai dengan norma kemasyarakatan pada umumnya dikarenakan belum ada sosok pemimpin
di tempat warga itu tinggal. Tak lama kemudian, datanglah Prabu Dewata Cengkar bersama anak buahnya
yang memporak-porandakan tempat para warga tinggal dan memangsa beberapa warga walau sebagian
ada yang lolos dari cengkraman Prabu Dewata Cengkar.
Ngatemi : Lah wong sempak`e bojoku loh pateng klumbruk koyok ngene loh!
Darmi : (melihat cuciannya Ngatemi) Wealah, Mi. Kui umbahan opo larak`an?
Ngatemi : Koe ki tak sawat sempak loh yo, wes ngerti umbahan kok jek dikiro larak`an to!
Saripah : Ssssstt. Sek to, aku lali ndekek sempakku nang ndi kui mau.
Saripah : Bajigur (sambil melempar jeroannya) Coro aku ngerti gak mungkin aku goleki
njlimet koyok ngene. Hmmm.. mosok yo katut`an banyu kali pas aku ngeseng mau? (cemas)
Kemudian terdapat Paijo lewat sambil membawa berapa kayu dan menyapa para ibu-ibu yang rempon.
Ngatemi : Lah yo podo karo ponakanmu kui to, Mi. laky o seger ngunu to prawakan`e?
Saripah : Iyo, Mi. Ponakanmu nang ndi ae to kok ora tau ketok?
Ngatemi : Kirakno dadi polisi kerjo nang polsek. Kok isok kecekel`I pie to?
Darmi : Dadi ngene lo ceritane. Kui pas nyopet to, lah kok ngadep kamera cctv.
Saripah & Ngatemi : (kaget) Lah kok isok nyolong ngadep cctv kui?
Di sela obrolan mereka, anaknya Darmi yang bernama Darsi terlihat lebih asyik bermain dengan anaknya
Ngatemi yang bernama Ngatemu.
Darmi : Hao… Dolanan mempeng ngunu kui ora oleh nangis lo. Katek nangis tak sawat
kotang karo koe kih!
Akhirnya Dewata Cengkar datang hendak memakan mereka dan untungnya mereka berhasil kabur.
Tumiyem datang menemui Paijo ingin meminta tolong bahwa Dewoto Cengkar semakin menjadi-jadi,
dan akhirnya Paijo pun menemui Aji Soko.
Tumiyem : Kisanak!
Tumiyem : Kulo nedi tulong marang sampean, panjenengan dipun semerap menowo kaleh
Prabu Dewoto Cengkar?
Tumiyem : Prabu Dewoto Cengkar dados mboten karu-karuan kisanak, amergi wanci kulo
nyepakaken raos damel Prabu Dewoto Cengkar, mboten sengojo driji kulo keiris lan tumut kemasak ten
jangan seng bade kulo suguhaken marang Prabu, ndugi mriku pon dimaem kaleh Gust Prabu kok terose
eco lan sakniki Gusti Prabu nyuwun saben raosipun ndamel daging kaleh getih`e menungso. Sakniki
Gusti Prabu pados manungsan damel raos. Tolong kisanak, sampean tumut selametne tiang-tiang`e
sampean.
Paijo : Prabu Dewoto Cengkar kudu dimandegne niki. Sampean balik mawon, kulo
bade mados pertolongan dateng warga jales-jaler liane. Kulo nyuwon pandungane sampean, ben kulo
saget nulung.
Adegan 2
Terdapat Aji Saka sedang bertapa didalam goa, tak lama kemudian Paijo datang menemui Aji Saka dan
menceritakan apa yang sedang terjadi. Kemudian Aji Saka memanggil pengikut setia nya yaitu Sembodo
dan Duro untuk memberi amanat bahwa Aji Saka akan berangkat ke salah satu kerajaan yang ada di Jawa
yaitu Medang Kamulan. Aji Saka berpesan bahwa saat ia pergi, Sembodo dan Duro harus menjaga pusaka
milik Aji Saka. Tidak ada seorangpun yang boleh mengambil pusaka itu selain Aji Saka sendiri.
Sembodo : (ngidung) Menyang Solo kok tuku godho…. Onok godho koyok mahkuto
rojo… Aku seneng diutus dadi sembodo…. Sembodo kui abdi`ne Aji Soko…. (ngidung lagi) Menyang
solo, golek kacang koro…. Golek kacang, sambi nyukur brengos… Aku seneng koncoan karo Duro,
Dasare ganteng untu`ne mrongos….
Sembodo : Ndahne yo nang solo, koe nyang lidah wetan ae sek utang aku!
Mereka, Sembodo dan Duro berkelahi. Disela perkelahian mereka, Paijo datang dan membuat Aji Saka
terbangun dari pertapaannya, kemudian Aji Saka memisahkan mereka.
Aji Soko : Olehku tangi teko panggonku topo ora mergo koe gegeran, nanging aku ketangi
mergo onok kawulo seng koyo to jaluk pitulangan. Kiro-kiro onok opo anggonmu mrene ngger?
Paijo : Sakderenge sepunten`e ingkang katah menawi kulo wonten lepat tindak dateng
panjenengan sedoyo. Sejatine kulo mriki among bade nyuwung tulung dateng romo mandhegne watek
olo`ne Prabu Dewoto Cengkar seng sakniki lagi arep raosipun daging lan getih`e menungso ten Medhang
Kamulan. Kulo nedi tulung sanget dateng romo.
Aji Soko : Aku banjur pamit dening medhang kamuulan ing tanah jawi cedek e segoro
sisih kidul ,Sembodo lan Duro, tolong jogonen pusoko ku, ojo sampek onok seng ndemok opo maenh
njabut pusoko ku teko panggon`e. Olehku pamit mangkat menyang Medhang Kamulan, iling-iling
pesenku ngger.
Adegan 3
Setibanya Aji Saka dengan Paijo, Paijo disuruh pergi meninggalkan mereka di Medang Kamulan,
bertepatan dengan Prabu Dewata Cengkar sedang mencari korban yang hendak ia makan. Akhirnya Aji
Saka pun menantang Prabu Dewata Cengkar. Setelah pertarungan sengit, Aji Saka akhirnya berhasil
mendorong Prabu Dewata Cengkar ke laut Selatan. Maka Aji Saka naik takhta sebagai raja Medang
Kamulan.
Aji Soko : Prabu Dewoto Cengkar, mandheg`o anggonmu gragas mangan rakyat-
rakyatmu!
Dewata Cengkar : Hmmmm… Sopo koe kok wani-wani`ne ngongkon awakku mandheg?
Aji Soko : Aku Aji Soko, teko Bumi Majeti seng diutus marang rakyat-rakyatmu seng
warah marang aku ngongkon mandhegne watek olo mu.
Dewata Cengkar : Hhmmm…. Mumpung aku luweh, koyok`e awakmu seng bakal tak pangan
(menyerang Aji Soko dan berkelahi)
Adegan 4
Setelah Aji Saka naik tahta menjadi raja di Medang Kamulan, para warga yang selamat dari ancaman
Prabu Dewata Cengkar pun menyambut dengan riang gembira, para warga disitu layaknya menyambut
Aji Saka bak seorang pahlawan. Kemudian, Aji Saka mengutus salah satu warga nya untuk pulang ke
rumah Aji Saka di Bumi Majeti untuk mengabarkan kepada abdinya yang setia Sembodo dan Duro, untuk
mengantarkan pusakanya ke Jawa.
Aji Soko : Poro sederek sedoyo, panjenangan sedoyoipun sampun aman. Pon mboten
wonten seng namine tiang nduweni watek olo, gragas, lan sakbongsone. Sederekipun sae-sae dateng
sekitar Medhan Kamulan mriki. Sumonggo ditutukne marang penggaweane sederek piyambak-piyambak.
Paijo : ngestoaken dawuh romo! Tiang pemimpin dateng mriki pon mboten wonten,
menowo panjenengan sanggup, lan purun ngayomi rakyat-rakyat wonten mriki romo.
Aji Soko : Bakal tak rewanginipun semampune kulo. Nanging sakniki kulo nyuwon tulung
ten panjenengan saget nopo mboten?
Aji Soko : Sampean mangkat`o marang Bumi Majeti, ten anggonku topo wonten Sembodo
lan Duro. Jenengan sanjangipun kengken ngeterne pusoko kulo dateng mriki.
Adegan 5
Sesampainya di Bumi Majeti, warga utusan Aji Saka itu bertemu dengan Dora dan mengabarkan pesan
Aji Saka, maka Dora pun mendatangi Sembodo untuk memberitahukan perintah Aji Saka. Sembodo
menolak memberikan pusaka itu karena ia ingat pesan Aji Saka: tidak ada seorangpun kecuali Aji Saka
sendiri yang boleh mengambil pusaka itu. Dora dan Sembodo saling mencurigai bahwa masing-masing
pihak ingin mencuri pusaka tersebut. Akhirnya mereka bertarung, dan karena kedigdayaan keduanya
sama kuat, maka Sembodo dan Duro sama-sama mati.
Paijo : Enggeh, kulo diutus kaleh romo dikengken sanjang dateng panjenengan diutus
ngeteraken pusoko`ne romo.
Duro datang menemui Sembodo yang sedang menjaga pusaka nya Aji Saka di tempat pertapaannya.
Duro : Sembodo, tanggung jawabmu ancen becik banget. Seneng aku ndue`ni dulur
koyo awakmu.
Duro : Koe ngerti to? Lungane raden kui perang ngadepi Dewoto Cengkar.
Duro : Lah iyo koe ki tak warah`i, Dewoto Cengkar kui satrio seng peng-peng`an
adidoyo. Iki maeng ora sengojo aku ketemu marang Paijo. Paijo kui diutus karo raden lak aku diutus
ngeterne pusoko ne marang raden menyang Medhang Kamulan. Mulo, tak suwun yo pusoko kui
Sembodo : Heh, koe ojo neko-neko lo yo. Ora oleh yo. Banjur abot ngendem pandiko`ne
raden kanggo ngeculne pusoko iki. Sopo ae parewangan seng nyuwon pusoko iki lak ora raden kiyambak
yo ora oleh, ora oleh diparingake. Duro :
Duro : Loh pie to, aku`I mari ketemu karo Paijo, Paijo dewe seng dipeseni marang
raden. Koe eroh to aku sopo? Aku`i dulurmu, kok ora percoyo marang dulur`e dewe.
Sembodo : Ngemban tanggung jawab`i abot, Duro. Aku ora bakal percoyo marang
omonganmu. Wes gek bali`o! Ojo golek goro-goro koe.
Duro : Sembodo, watek`e raden koe to ngerti dewe. Sopo seng diutus nanging ora iso
kui bakal diketok gulu`ne.
Duro : La mangkane aku`i utusane raden. Aku diutus nyuwon pusoko iki.
Sembodo : (mulai habis kesabarannya) Masio koe ngomong sampek lambemu dobol, lak
ancen ora raden Aji Soko dewe seng nyuwon pusoko iki ora bakal tak we`no. Ojo-ojo koe seng arep
jukok pusoko`ne raden ben koe iso luwih sakti teko aku, iyo to?
Duro : Sembodo, aku ora trimo dining koe mbetik koyok ngene marang aku, yoh tak
tantang koe lak emang jaluk nantang keadidoyoan.
Adegan 6
Utusan Aji Saka pun tiba di Medang Kamulan dan melaporkan bahwasanya warga tersebut sudah
melaksanakan tugasknya dengan baik. Namun selang beberapa hari, Sembodo dan Duro tak kunjung
datang sehingga membuat Aji Saka terheran-heran, dan akhirnya Aji Saka memutuskan untuk pulang di
Bumi Majeti.
Paijo : Ngestoaken dawuh romo, pesenipun romo sampun kulo sanjanganipun marang
abdi`ne romo.
Selang beberapa hari Aji Saka menunggu dan tak kunjung datang, akhirnya Aji Saka pergi ke Bumi
Majeti untuk menengok mereka.
Adegan 7
Sesampainya di Bumi Majeti, Aji saka terkejut menemukan mayat kedua abdi setianya dan akhirnya
menyadari kesalahpahaman antara keduanya berujung kepada tragedi seperti ini. Untuk mengenang
kesetiaan kedua abdinya, maka Aji Saka menciptakan sebuah karya sastra yang jika dibaca menjadi
Aksara Jawa hanacaraka. Susunan alfabet aksara Jawa menjadi puisi sekaligus pangram sempurna, yang
diterjemahkan sebagai berikut ;
Aji Soko : (kaget) Sembodo, Duro! Gusti! Sembodo ora luput, Duro yo ora luput. Ning
sing luput banjur aku dewe. Tumekaning pati Sembodo lan Duro, iki bakal dumadine aksoro jowo. Loro-
loro`ne utusan kang becik, ha na ca ra ka. Loro-loro`ne karebut pener lan ora ono salah siji kang luput, da
ta sa wa la. Reng`e kang podo sekti`ne, podo digdaya`ne, lungguh ning aksoro jowo; pa da ja ya nya. Lan
podo dadi batang`e, lungguh ning aksoro jowo; mo go bo to ngo. Ooohh, sinuwun, kelawan koe wes pati,
sepisan maneh Aji Soko ngapuranipun kaluputan kelawan koe cah keloron. Mugo pangurbanan iki, biso
dadi kamulyan menyang tanah jowo. Layungmu mugi ditampani marang gusti kalayang jagat, ing
pangapuro ing sakabehenipun dusamu, dilungguhne panggonan kang pener.
Adegan 8
Pamungkas
Di tempat warga biasanya rempon, terdapat Ngatemi, Ngatemu, Darmi dan Sarmi sedang ketakutan.
Disela ketakutan mereka, datanglah Aji Soko guna menenangkan hati mereka.
Ngatemi : (resah) haduh gusti, ati ku banjur koyo udan angin seng marai kuatir saben
dina`ne. Ngene iki coro Dewoto Cengkar urip maneh, poro warga marang kene bakal dimongso salah
siji`ne aku iki. Wes entek kabeh, aku bakal dipangan sak anakku sisan.
Darmi : (datang dengan Ngatemu dan Sarmi) lah dalah uwong kok sitik-sitik nangis
wae to yo? Opo cukup masalh kui mok tangisi? Seng jelas yo marai nglambrak.
Ngatemi : (kaget melihat Sarmi) Loh masa alah kui anak ku kok pateng cemrontol kabeh
rupane?
Ngatemi : Ati ku was-was, kuatir dining mengko Dewoto Cengkar bakal urip maneh lan
mongso awakdewe kabeh termasok aku lan anakku kui.
Darmi : Yo enek, coro koe ki dipangan karo Ratu Buto kui? Ojo gelem seng dipangan
sirahmu sek.
Darmi : Iyo. Jaluk`o seng dipangan kui sikilmu ndisek, dining pas arep mangan
bokongmu kui entut`ono.
Ngatemi : Lo yo koclok lak ngene. Dining aku tumekaning pati ora popo seng ngerasakne
asin pait`e urip, la menowo anakku iki lo seng jek bayi koyok ngene, seng masa depan`e seng isih dowo.
Darmi : Wes tala, urip pati ning menungso kui wes enek seng ngatur, pasrahne marang
seng ngecet lombok, ora usah awang-wang`en koe iki.
Aji Soko : Pon usah adi kaleh kulo. Kulo pireng saking jawi kok senajan udan tetangisan
koyoto segoro ingkang amber, naliko wonten nopo?
Darmi : Kulo Darmi, (memeluk Sarmi) niki yugo kulo seng mbarep paring asmo Sarmi.
(menyuruh Sarmi) Salim karo Raden!
Ngatemi : Enggeh niki yugo kulo paring asmo Ngatemu. (menyuruh Ngatemu) salim
nduk!
Aji Soko : Loh la nggeh, yugo`ne mening masio mak`ne koyo pencit.
Aji Soko : Menowo biso ngertos, sampean udan tetangis koyoto segoro amber iki menowo
kepie?
Ngatemi : Ngeten loh raden, kulo niki kuatir menowo ratu buto kui urip tekaning pati,
bakal mongso kulo lan anak kulo, Raden.
Aji Soko : Pon usah kuatiripun sederek kulo. Ratu Buto pon njegur marang segporo
kidulipun mboten saget urip tekaning pati maleh.
Darmi : Lah mangke kulo kaleh yugo kulo kepie raden menowo di mongso kaleh Ratu
Buto, mboten jenengan belani lo Raden.
Sarmi : Looo blonceng-blonceng ngene ngge makku niki! (sambil meluk Darmi)
Aji Soko : Sederek! Pon percados marang kulo, menowo Ratu Buto ingkang asmonipun
Dewoto Cengkar, saben laku`ne ben kulo seng mandheg`ne. Pon tenang ngge, Ratu Butoipun njegur
marang segoro kidul derek!
Ngatemi & Sarmi : Pangestunipun, Raden!
Aji Soko : Pangestumu kulo tompo. Pon sampean sedoyoipun paring dungo marang gusti
pinaring jagat ingkang nyuwun selamet anak putu, ora usah metu ngomah, kancingi lawange! (pergi)
Sarmi : Loh iyo to? Dining wong bener, wong pener kui ora kurang-kurang seng
nulungi. Mulane ojo ngersulo ae sampean kui, mulo kudu usaha, lan paring dungo marang gusti pinaring
jagat!
Sarmi : (mencolek Darmi) Mak, Mak! Kui Raden Aji Soko kok ganteng tenan to Mak!
Kemudian sontak Ngatemu langsung menyerang Sarmi dengan tepung yang dibawanya.
Selesai