Aishah Azlan

UiTM Shah Alam

Rujukan: Ustaz Mahyudin
• Oxford Advanced Learner’s : teori teori atau kepercayaan bahawa material sahaja yang wujud.

• Encylopedia Britannica : pandangan bahawa semua fakta atau hakikat termasuk hakikat yang
berkaitan dengan pemikiran manusia, kecenderungan dan sebab akibat sejarah manusia adalah
semuanya bergantung kepada proses fizikal atau benda.

• Idea tidak mempunyai realiti yang tersendiri dan bergantung pada sesuatu yang bersifat jasad.

 Idea datang dari otak, masih ada kaitan dengan jasad (otak).

• Menafikan hal-hal kerohanian/tidak nampak.

 Contoh: oksigen dan angin sesuatu yang dapat dikesan dengan pancaindera kerana ada
kesan.

• Implikasi materialism :-

 Kehancuran sistem masyarakat, moral dan kepercayaan agama.

 Membawa manusia semakin jauh dari agama dan Tuhan dan menolak metafizik.

 Hanya bergantung kepada kuasa benda semata-mata dalam semua perkara.

• Teori idealisme diambil dari bahasa Yunani idea iaitu sesuatu yang hadir dalam
jiwa.

• Aliran ini menganggap bahawa di sebalik realiti fizikal, terdapat sesuatu yang
tidak dapat dilihat.

• Pelopor: George Berkeley.

• Ciri ciri aliran idealism :-

• Falsafah idealisme menetapkan bahawa asas kewujudan sesuatu itu

adalah dalam bentuk rohani (pemikiran).

• Bukan dalam bentuk fizikal atau material.

• Kerohanian unsur terpenting dalam kehidupan

• Walaupun sesuatu benda itu didapati wujud secara fizikal tetapi

kewujudannya adalah tidak muktamad secara nyata.

• Realiti bukan bersifat material, tapi bersifat mental atau bersifat

idea/kerohanian.

• Aliran ini membuka ruang kepada kepercayaan rohani, contoh roh.

• Agama realitinya bukan terbatas pada material dan idea, merangkumi kedua-dua.

• Agama menolak fahaman materialisme semata mata.

• Metafizik keagamaan dibincangkan dalam natural theology dan falsafah ketuhanan.

• Membincangkan adakah Tuhan wujud?

• Melibatkan dua hubungan insan :-

• Hubungan vertikal insan

• Hubungan horizontal insan

• Kedua-dua bentuk hubungan ini dihuraikan secara langsung melalui interaksi,

hubungan dalam pergaulan, dan pelaksanaan hak yang diungkapkan melalui aturan
tertentu.
 Metafizik
Keagamaan

Vertikal Horizontal

Determinisme/
Teisme Ateisme Agnostisisme Mekanisme Realisme
Indeterminisme
 Hubungan vertikal (menegak) melibatkan hubungan Membentuk dan membina keperibadian insan agar
manusia dengan pencipta (al-khaliq) iaitu Allah, iaitu mampu melahirkan akhlaq al-karimah (akhlak mulia)
melibatkan tanggungjawab manusia sebagai hamba yang diperlukan untuk membina hubungan
Allah.

Teisme Ateisme Agnostisisme

• Berasal dari perkataan Yunani theos atau • Berasal dari perkataan Yunani atheos • Agnostik berasal daripada dua
theoi yang bermaksud tuhan. perkataan Greek iaitu “a” dan “gnastos”
yang bermaksud tanpa tuhan.
• Aliran ini mempercayai bahawa Tuhan • “a” bermaksud tidak dan “gnastos”
merupakan Pencipta dan Pengurus alam ini. bermaksud tahu.
• Aliran ini tidak percaya atau kurang
• Maka, “agnostik” bermaksud tidak
• Tuhan adalah sebab bagi yang ada di alam kepercayaan tentang kewujudan Tuhan
tahu.
ini dan segalanya berdasarkan kepada sebab atau tuhan-tuhan.
ini. • Fahaman ini berpandangan bahawa
manusia tidak boleh mengetahui
• Terbahagi kepada beberapa aliran :- adanya tuhan atau pun tidak atau
 Monoteisme : kepercayaan hanya ada fahaman manusia terhad terhadap
satu tuhan yang wujud/tuhan itu esa. tuhan.
 Politeisme : kepercayaan tuhan wujud • Beza dengan ateisme : ateisme nafi
lebih dari satu. tuhan, agnostisisme tidak mampu
memahami tuhan.
 • Menurut Hamka, insan ialah alam yang kecil, alam ialah insan
yang besar.

• Hubungan horizontal manusia terbahagi kepada 2 : Hubungan

manusia dengan alam / Hubungan manusia dengan manusia.

Mekanisme Determinisme Realisme

• Aliran yang berkeyakinan bahawa • Determinisme : aliran yang mengajarkan • Mengkaji tentang objektif wujudnya dunia,
bahawa kemahuan manusia tidak bebas
kejadian di dunia berlaku dengan dalam mengambil keputusan yang dan segala makhluknya, dan

sendirinya mengikut hukum sebab- penting, tetapi sudah ditetapkan hubungannya antara satu sama lain.
terlebih dahulu.
akibat.
• Memandang alam kebendaan sebagai
• Indeterminisme : aliran yang
• Proses mental untuk menerangkan berpendirian bahawa kemahuan realiti.
manusia itu bebas dalam erti yang
fenomena ialah seragam dari sudut seluas-luasnya. • Bertentangan dengan Idealisme yang
kelakuannya. memandang alam kerohanian sebagai
• Determinisme terbahagi kepada dua :-
• Intrinsik : setiap kejadian berlaku realiti.
disebabkan diri sendiri.
• Ekstrinsik : setiap kejadian berlaku
disebabkan oleh faktor luaran/di
luar kawalan manusia.
 Aliran Kajian
Metafizik

Aliran kuantitatif Aliran kualitatif

aliran yang aliran yang

menjawab menjawab
pertanyaan apakah pertanyaan apakah
kenyataan itu kenyataan (realiti)
tunggal (single) atau tersebut memiliki
jamak (plural) kualiti tertentu.
Secara ringkas, ontologi boleh dirumuskan Aliran Kajian
sebagai ilmu yang mempelajari realiti atau Metafizik
kenyataan konkrit secara kritis.

Kuantitatif Kualitatif
(jumlah) (sifat)

Dalam mempelajari ontologi muncul

beberapa pertanyaan yang kemudian Materialisme
Monisme Dualisme Pluralisme Idealisme
melahirkan aliran-aliran dalam
falsafah.
Secara ringkas, ontologi boleh dirumuskan Aliran Kajian
sebagai ilmu yang mempelajari realiti atau Metafizik
kenyataan konkrit secara kritis.

Kuantitatif Kualitatif
(jumlah) (sifat)

Dalam mempelajari ontologi muncul

beberapa pertanyaan yang kemudian Materialisme
Monisme Dualisme Pluralisme Idealisme
melahirkan aliran-aliran dalam
falsafah.
 Metafizik diaplikasi dengan meluas dalam

perkembangan sains, teknologi dan inovasi

yang melibatkan beberapa aliran falsafah

Saintisme Positivisme Konvensionalisme Operasisme /

Operationalisme
Saintisme Positivisme Konvensionalisme Operasisme /
Operationalisme

• Lanjutan dari aliran empirisisme, turut dikenali sebagai neo-empirisisme.

• Empirisme ialah aliran yang mengatakan pengetahuan manusia berasal dari pengalaman
pancaindera atau deria.

• Manakala saintisme adalah ideologi materialistik yang menyamakan seluruh realiti dengan material.

• Aliran ini menolak segala sesuatu yang tidak memiliki data/ fakta empirik seperti aliran teologi dan
metafizik.

• Saintisme meletakkan martabat sains begitu tinggi sehingga menjadikan sains sebagai satu satunya
sumber kebenaran yang mutlak.

• Saintisme ini menyebabkan golongan ini menolak sumber-sumber ilmu lain yang dilabelkan sebagai
tidak saintifik dan tidak rasional.

• Mereka menolak ilmu wahyu sebagai sumber kebenaran.

Saintisme Positivisme Konvensionalisme Operasisme /
Operationalisme

• Positivisme merupakan satu sistem falsafah yang didasarkan kepada fakta-fakta yang nyata dan
juga berdasarkan hukum-hukum sains.

• Ciri-ciri positivisme : sains merupakan satu-satunya pengetahuan yang sah, manakala fakta adalah
paling sesuai untuk menerangkan tujuan pengetahuan.
Saintisme Positivisme Konvensionalisme Operasisme /
Operationalisme

• Konvensionalisme adalah suatu pemikiran falsafah bahawa prinsip-prinsip asas suatu

pengetahuan tertentu adalah berasaskan kepada (tersurat atau tersirat) penerimaan
dalam masyarakat dan bukannya realiti luaran.

• Setiap fakta saintifik adalah satu fakta sosial dan ia adalah pemikiran kolektif suatu
komuniti yang bersatu melalui gaya pemikiran.

• Ia melihat pengetahuan sebagai sesuatu yang subjektif, tidak neutral, relativistik.

Saintisme Positivisme Konvensionalisme Operasisme /
Operationalisme

• Operasisme merupakan program yang bertujuan untuk menghubungkan semua

konsep saintifik kepada kaedah uji kaji.

• Ia juga bertujuan untuk mengeluarkan sesuatu yang tidak berunsurkan operasisme

daripada sains kerana ia dikatakan tidak bermakna atau remeh.

• Untuk mentakrifkan sesuatu konsep sains, ia mestilah dinyatakan dengan jelas

bagaimana uji kaji itu dilakukan disertai dengan syarat-syarat yang berkenaan.
 Antara persoalan-persoalan yang
dikaji dalam ilmu Metafizik:

1. Adakah Tuhan wujud?

2. Di manakah Tuhan?

3. Adakah Tuham berjisim?

4. Siapakah Tuhan yang sebenar?

5. Apakah hakikat manusia?

6. Apakah kaitan di antara kejadian

hujan dan sains?
Metafizik adalah suatu bidang ilmu yang jauh menjangkau alam
fizikal atau kebendaan.

Metafizik bersifat spekulatif dan memberi fokus kepada perkaitan

sebab dan akibat.

Ahli metafizik mencari kefahaman mengenai zat atau kewujudan

sebagai sesuatu yang wujud.

Berbeza dengan ahli fizik yang lebih memahami zat sebagai objek
yang bergerak.

Ahli metafizik cuba memahami jenis-jenis zat yang bukan

benda, iaitu dalam kefahaman hakikat bukan benda seperti
tuhan, malaikat, ruh & pengalaman kerohanian yang sukar
untuk dijawab secara kualitatif atau kuantitatif.