Anda di halaman 1dari 20

PEMERINTAH PROVINSI JAWA TENGAH

DINAS PENDIDIKAN DAN KEBUDAYAAN


SEKOLAH MENENGAH KEJURUAN NEGERI 1
WONOSEGORO
Alamat : JL. Raya Wonosegoro , Wonosegoro, Boyolali , Kode Pos 57382
Telp.081 126 422 32, Website: www.smkn1wonosegoro.sch.id
Email : mail@smkn1wonosegoro.sch.id

MODUL AJAR BAHASA JAWA

Penyusun Isna Kusuma Wardani, S.Pd


Nama Sekolah SMKN 1 Wonosegoro
Mata Pelajaran Bahasa Jawa
Tahun Pelajaran 2022/2023
Fase/Kelas E/ X
Alokasi waktu 2 x 45 menit
Kompetensi Awal Peserta didik mampu menggunakan Bahasa Jawa sesuai
dengan kaidah kebahasaan (paramasastra) dan unggah-
ungguh basa
Profil Pelajar Pancasila Bernalar Kritis, Mandiri
Sarana dan Prasarana
1. Sarana
• alat dan bahan • Laptop, LCD, Internet
2. Prasarana
• Sumber belajar • https://www.youtube.com/watch?v=dAdIMapOErI)
• Tjatur, Satriya.2010. Unggah-Ungguh Basa
Jawa.Yogyakarta:Gama Media
• Tim MGMP SMK Kab. Boyolali. Modul Belajar
Bahasa Jawa Kelas X. Karanganyar: Gema Usaha.
• Widaryatmo, Gandung dkk. 2013. Prigel Basa Jawa
Jilid 1. Jakarta: Erlangga.

• Media • Salindia dan video unggah-ungguh basa


Target Peserta Didik Peserta Didik Reguler
Model Pembelajaran PBL (Problem Based Learning)
Metode Pembelajaran Diskusi
Pendekatan Saintifik berbasis TPACK dan HOTS
Elemen Berbicara
Capaian Pembelajaran Peserta didik memiliki kemampuan berbahasa Jawa
dengan santun serta memperhatikan kaidah bahasa Jawa
(paramasastra) maupun unggah-ungguh basa untuk
berkomunikasi sesuai dengan tujuan.

Bagian Inti:
1. Tujuan Pembelajaran :
Setelah mengikuti pembelajaran geguritan dengan penggunaan Model PBL (condition):
a. Peserta didik mampu (audience) memisahkan teks pacelathon bahasa Jawa sesuai
dengan kaidah kebahasaan (paramasastra) dan unggah-ungguh basa (behavior)
melalui video pacelathon unggah-ungguh basa (Condition).(C5)
b. Peserta didik mampu (audience) menelaah teks pacelathon yang terkait penggunaan
bahasa Jawa sesuai dengan dengan kaidah kebahasaan (paramasastra) dan unggah-
ungguh basa (behavior) dengan benar (degree).(C4)
c. Peserta didik mampu (audience) menampilkan pacelathon bahasa Jawa sesuai
dengan dengan kaidah kebahasaan (paramasastra) dan unggah-ungguh basa
(behavior) dengan baik (degree).(C6)
2. Pemahaman bermakna
Setelah menyelesaikan proses pembelajaran peserta didik diharapkan mampu
menggunakan bahasa Jawa sesuai dengan kaidah kebahasaan (paramasastra) dan
unggah-ungguh basa, sesuai dengan unen-unen “Ajining dhiri dumunung ana ing lathi.”
3. Pertanyaan Pemantik
“Sinten ingkang wonten griya ngginakaken basa krama kaliyan tiyang sepuhipun?”
4. Kegiatan Pembelajaran
Pertemuan 1 (2 Jp)
a. Kegiatan Pembelajaran
Kegiatan Kegiatan Alokasi
Pembelajaran Waktu
Pendahuluan 1. Guru memberi salam untuk membuka 15 menit
pembelajaran
2. Peserta didik dan guru berdoa untuk
mengawali pembelajaran
3. Guru memeriksa kehadiran siswa
4. Guru dan peserta didik bertanya jawab
terkait pembelajaran sebelumnya
5. Apersepsi (Siswa bertanya jawab dengan
guru mengenai pertanyaan ringan yang
berhubungan dengan materi
pembelajaran, “Sinten ingkang wonten
griya ngginakaken basa krama kaliyan
tiyang sepuhipun?”)
6. Peserta didik mendengarkan penjelasan
guru tentang materi, tujuan dan
manfaatnya dalam kehidupan sehari-hari.
“Menawa para siswa nyinaoni unggah-
ungguh basa, pramila mangke saged
ngginakaken basa Jawa kang trep manut
kaliyan unggah ungguh. Amargi trep
kaliyan unen-unen, ajining dhiri
dumunung ana ing lathi.”
Kegiatan Inti Orientasi Peserta didik kepada masalah 60 menit
1. Guru memberikan video pacelathon
babagan unggah-ungguh basa.
2. Guru meminta peserta didik
mengamati video teks pacelathon.
3. Peserta didik bersama guru melakukan
tanya jawab perihal pacelathon yang
ditampilkan untuk melihat kemapuan
awal siswa dan siswa saling
menanggapi atau memberi komentar
terkait pertanyaan siswa lainnya
Mengorganisasikan peserta didik
4. Peserta didik di bagi kelompok
menjadi 5 kelompok. Setiap
kelompok terdiri dari 5 orang.
5. Guru membagikan Lembar Kerja
Peserta Didik (LKPD) kepada setiap
kelompok tentang unggah-ungguh
basa.
6. Setiap kelompok berdiskusi tentang
video pacelathon tentang unggah-
ungguh Bahasa Jawa yang
ditampilkan. Kemudian peserta
didik mampu memisahkan ragam
basa dan mengartikan kata sulit dari
teks pacelathon bahasa Jawa.
7. Guru memberikan kesempatan
kepada peserta didik untuk bertanya
terkait teks pacelathon yang belum
dipahami
Membimbing penyeledikan individu
dan kelompok
8. Perwakilan salah satu kelompok
mempresentasikan hasil diskusi.
9. Guru membimbing dan melakukan
tanya jawab di setiap kelompok
terkait materi yang belum di pahami
10. Guru membimbing siswa untuk
berdiskusi terkait tentang berbicara
unggah-ungguh basa sesuai dengan
tema yang sudah di tentukan
Mengembangkan dan menyajikan hasil
karya
11. Perwakilan kelompok mampu
menampilkan pacelathon bahasa
Jawa menggunakan unggah-ungguh
basa sesuai dengan tema yang sudah
ditentukan.
Menganalisis dan mengevaluasi proses
pemecahan masalah
12. Peserta didik antar kelompok saling
bertanya jawab terkait tentang
unggah-ungguh basa yang di bahas
13. Guru memberikan penguatan
pemahaman materi untuk peserta
didik
Penutup 1. Peserta didik dan guru menyimpul 15 menit
pembelajaran yang telah dilaksanakan.
2. Peserta didik mengomunikasikan
kepada guru apabila masih ada
beberapa materi yang belum dipahami
dengan baik.
3. Guru dan peserta didik melakukan
refleksi terhadap pembelajaran saat ini
4. Guru menyampaikan tujuan
pembelajaran selanjutnya
5. Guru dan peserta didik mengakhiri
pembelajaran dengan berdoa

5. Assesmen
1. Diagnostik
Asesmen Non-Kognitif :
- Perasaan siswa
- Kendala belajar siswa
Asesmen Kognitif :
- Meminta siswa Meminta siswa menjelaskan perbedaan ragam bahasa Jawa.
2. Formatif
Pilihen wangsulan a, b, c, d utawa e minangka wangsulan sing paling bener,
kanthi menehi tandha ping ana ing lembar wangsulan!

1. Tutik : “Bu, kula dicaosi arta Bapak.”


Ibu : “Tembungmu kuwi luput, Tik. Coba benerna!”
Wangsulanipun Tutik ingkang trep manut kaliyan unggah-ungguh basa, inggih
menika ....
a. Bu, kula diwenehi dhuwit Bapak
b. Bu, kula dipunparingi arta Bapak
c. Bu, kula dipuncaosi dhuwit Bapak
d. Bu, kula diparingi arta Bapak
e. Bu, kula diaturi arta Bapak
2. Ukara ingkang dipunginakaken dening Tutik kalebu wonten ragam basa?
a. ngoko andhap d. krama lugu
b. ngoko lugu e. krama inggil
c. ngoko alus
3. Budi : “... kula Budi, dene ... kula Karanggede.
Tembung ingkang trep kangge njangkepi ukara kasebut, inggih menika ....
a. nama – griya
b. asma – dalem
c. asma – griya
d. nama – dalem
e. jeneng – dalem
4. Ing ngisor iki sing ora kalebu unggah-ungguhe bocah sekolah yaiku...
a. nalika matur marang bapak/ibu guru nganggo basa krama.
b. nalika sowan/ngadhep bapak/ibu guru tangane sedhakep.
c. nalika liwat sakngarepe bapak/ibu guru awake nundhuk.
d. nalika arep metu/mlebu menyang kelas matur bapak ibu guru.
e. nalika ketemu bapak/ibu guru kudu aruh-aruh.
5. Nalika migunakake basa, sajroning milih tetembungan kudu jumbuh marang
kahanane, sapa sing dijak guneman, luwih tuwa utawa luwih enom, kepriye
prenahe, lsp. Ukara ing ngisor iki sing ora migunakake unggah-ungguh basa kang
trep yaiku ....
a. Kalawingi bapak kondur saking peken.
b. Simbah boten kersa dhahar amargi gerah.
c. Bu, mangke kula badhe ngendikan dhateng panjenengan.
d. Rikala semanten budhe dereng kagungan putra lan wayah.
e. Kula sampun wangsul saking sekolah.
6. lng ngisor iki tuladha panganggone basa krama sing bener yaiku...
a. Kula dereng pirsa menawi simbah remen dhahar es krim.
b. Ibu maringi budhe kain kagem among tamu.
c. Pakdhe ngaturi kula supados sregep sinau.
d. Kula sampun matur dhumateng ibu bilih mangke sonten pengaosan.
e. Bapak kalawingi wangsul dalu amargi ban sepedhanipun bocor.
7. Kanggo nomer 7 tekan 8 !
Ceceg-ceceg sajroning ukara ing ngisor iki isenana nganggo tembung sing trep!
Pak Guru … marang kanca-kanca, bilih menawi para siswa … dhateng tiyang
sepuh kedah ngagem basa krama.
a. Matur, sanjang
b. Ngendika, matur
c. Ngendika, sanjang
d. Matur, ngendika
e. Matur, kandha
8. Bapak : ....
Joko : Kula wangsul saking sekolah tabuh 14.00, Pak.
Ukara pitakon kanggo nggenepi wangsulan sing bener yaiku…
a. Panjenengan kala wau kondur jam pinten, Le?
b. Panjenengan kala wau wangsul jam pinten, Le?
c. Kowe mau mulih jam pira, Le?
d. Sampeyan kala wau kondur jam pinten, Le?
e. Sampeyan mau mulih jam pira, Le?
9. Pacelathon ing ngisor iki satitekna!
Kula nuwun
Y : Mangga pinarak, Mas.
X : Inggih, menawi kepareng badhe nyuwun pirsa, Pak. Punapa leres dalemipun
Pak Darmawan?
Y : Inggih leres, ....
Tetembungan kang bener kanggo nggenepi tuladha pacelathon ing ndhuwur
yaiku…
a. Punapa kula saged kepanggih Pak Darmawan?
b. Benjing kapan?
c. Saenipun kados pundi?
d. Kula piyambak.
e. Estunipun benjang Senen.
10. Mukidi iku bocah sing sopan lan duwe unggah-ungguh, mula saben matur marang
wong tua dheweke migunakake basa....
a. Krama alus
b. Ngoko Alus
c. Krama Lugu
d. Ngoko Lugu
e. Kramantara

3. Sumatif
Ukara ing ngisor iki dadekna krama inggil!
a. Agus kandha karo bapak yen ibu lagi menyang warung tuku lombok.
b. Simbah wetenge lara mulane ora gelem mangan ketan lan ngombe kopi.

6. Penilaian Hasil Pembelajaran


a. Penilaian Pengetahuan
1) Teknik : tes tertulis
2) Bentuk : menganalisis teks pacelathon unggah-ungguh basa
3) Instrumen : terlampir
b. Penilaian Ketrampilan
1) Teknik : tes lisan
2) Bentuk : proses pacelathon unggah-ungguh basa
3) Instrumen : terlampir
7. Pengayaan dan Remidial
1. Pembelajaran Remidial
Pada kegiatan remidial, guru memberikan pemahaman kepada peserta didik yang
belum mencapai kompetensi dasar. Berikut ini alternatif cara untuk memberikan
remidi.
a. Peserta didik yang belum tuntas mengamati informasi tentang penggunaan
unggah-ungguh basa.
b. Peserta didik yang belum tuntas bertanya kepada peserta didik yang sudah
tuntas tentang materi yang belum tuntas atau tutor sebaya.
c. Peserta didik yang belum tuntas mengerjakan lembar kerja yang telah
disediakan oleh guru.
2. Pembelajaran Pengayaan
Pembelajaran pengayaan diberikan kepada peserta didik yang telah mencapai
atau melampaui KKM. Ada beberapa kegiatan yang dapat dirancang dan
dilaksanakan oleh guru dalam kaitannya dengan pengayaan, diantaranya melakukan
kegiatan sebagai berikut.
a. Peserta didik menyimak video film pendek basa Jawa.
b. Peserta didik mengidentifikasi ragam bahasa yang digunakan dan mencari
kesalahan berbahasa (jika ada) dalam film pendek, ditulis dalam lembar kerja
yang telah disajikan oleh guru.
8. Glosarium
• Dalem : aku
• Nyadhong dhawuh : nampa printah
9. Daftar Pustaka
• https://www.youtube.com/watch?v=dAdIMapOErI
• Tjatur, Satriya.2010. Unggah-Ungguh Basa Jawa.Yogyakarta:Gama Media
• Tim MGMP SMK Kab. Boyolali. Modul Belajar Bahasa Jawa Kelas X.
Karanganyar: Gema Usaha.
• Widaryatmo, Gandung dkk. 2013. Prigel Basa Jawa Jilid 1. Jakarta: Erlangga.

Wonosegoro, September 2022


Mengetahui,
Kepala Sekolah, Guru Mata Pelajaran,

Eko Prasetyo, S.Pd., M.Pd. Isna Kusuma Wardani, S.Pd


NIP.19800712 200801 1 006 NIP -
BAHAN AJAR

1. Bahan Bacaan Guru dan Peserta didik


Unggah ungguh inggih menika tata-pranataning basa miturut lenggahing tata
krama. unggah ungguh ugi saged dipunwastani undha usuking basa (tingkataning basa
adhedhasar anggenipun ngginakaken). Tiyang ingkang badhe ngetrapaken uunggah ungguh
boten badhe uwal saking tata krama. Tata krama awujud solah bawa, tindak-tanduk lan
patrap nalika sesambetan (komunikasi) dhateng sinten kemawon.
Supados satunggaling tiyang anggenipun micara/gineman selaras kaliyan unggah-
ungguhipun kedah nggatosaken :
1. Sinten ingkang gineman (ngrumaosi pribadinipun ingkang gineman).
2. Sinten ingkang dipunajak gineman.
3. Sinten utawi punapa ingkang dipunginemaken.
4. Wekdalipun rikala gineman.
5. Papanipun rikala gineman.
6. Swasana rikala gineman.

UNDHA-USUK BASA
a. Ngoko Lugu
Wujudipun sedaya ngginakaken tembung ngoko, boten wonten tembung kramanipun.
Ginanipun kanggé gineman:
1. Tiyang sepuh dhateng ingkang kaprenah enèm (putranipun, wayahipun, muridipun
punapa déné dhateng laré anèm sanèsipun).
2. Dhateng sesaminipun, kanca sepantaran ingkang sampun kulina sanget, tuladhanipun
laré kaliyan kancanipun.
3. Pangageng dhateng tiyang sangandhapipun, tuladhanipun juragan dhateng baturipun.
4. Panguda rasa (gineman kaliyan pribadinipun piyambak).
Tuladha ukara : Le, kapan anggonmu teka?
b. Ngoko Alus
Titikanipun basa ngoko alus:
1. Tembungipun ngoko kacampur tembung krama. Ingkang dipunkramakaken inggih
punika peranganipun badan/salira ingkang dipunajak gineman utawi tiyang ingkang
dipungunem; lan agemanipun/sandhanganipun tiyang ingkang dipunajak gineman
utawi tiyang ingkang dipungunem.
2. Tembung kriyanipun (kata kerjanya) tiyang ingkang dipunajak gineman utawi
tiyang ingkang dipungunem.
3. Tembung aku tetep boten èwah.
4. Tembung kowéèwah dados panjenengan utawi sliramu (panjenenganmanawi
ingkang dipunajak gineman wau tiyang sepuh; sliramumanawi ingkang dipunajak
gineman wau langkung enèm.
5. Ater-ater lan panambangipun tetep ngoko.
6. Basa punika kaginakaken déning tiyang ingkang sampun supeket (akrab) nanging
tasih gadhah raos ngurmati dhateng ingkang dipunajak gineman, umpaminipun
antawis sesaminipun kanca nyambut damel ing kantor, sesaminipun kanca sekolah,
lsp.
Tuladha ukara : “Yen panjenengan wis kagungan wekdal, mbok ya mampir.”
c. Krama Lugu
Ginanipun kanggé gineman:
1. Dhateng sesamining kanca ingkang dèrèng raket supeket (akrab).
2. Tiyang sepuh dhateng tiyang ingkang langkung enèm, ananging ingkang dipunajak
gineman wau sinaosa enèm nanging wajib kinurmatan.
3. Tiyang ingkang gadhah kalenggahan (drajatpangkat) Inggil dhateng andhahanipun,
ananging andhahanipun wau yuswanipun langkung sepuh utawi wajib kinurmatan.
4. Tiyang ingkang gineman priyayi luhur lan ingkang dipunajak gineman tiyang limrah
ingkang sampun sepuh yuswanipun utawi wajib kinurmatan.
5. Tuladhanipun Krama Lugu : Ginemanipun Pak Ketua RT dhateng para wiranèm ing
parepatan (pepanggihan wiranèm).
Tuladha ukara : “Kalawingi sampeyan rak sampun kula criyosi, bilih kula boten saged
dhateng sakderengipun jam sedasa.”
d. Krama Alus
Ginanipun kanggé gineman:
1. Tiyang ingkang gineman dèrèng tepang kaliyan ingkang dipunajak gineman, lan
ingkang dipunajak gineman wau ketingal langkung sepuh utawi tiyang ingkang
kagungan pangkat Alus.
2. Tiyang ingkang gineman langkung enèm yuswanipun tinimbang ingkang dipunajak
gineman, lan ingkang dipunajak gineman wajib kinurmatan.
3. Tiyang ingkang gineman langkung cendhèk drajat pangkatipun tinimbang ingkang
dipunajak gineman, utawi ingkang dipunajak gineman wajib kinurmatan.
4. Tuladhanipun Krama Alus : Ginemanipun wayah(putu) dhateng éyangipun:
Tuladha ukara : “Sowan dalem ing ngarsa panjenengan, dalem perlu nyadhong dhawuh
panjenengan.”

Cak-cakanipun Unggah-ungguh basa Jawa ing Sekolah


1. Ngginakaken basa krama alus, ingkang kedah kinurmatan kanthi basa krama alus
inggih punika manawi matur dhateng ;
▪ Bapak ibu guru,
▪ Karyawan, satpam, bapak ibu kantin,
▪ Dhayoh saking njawi,
2. Ngginakaken basa ngoko alus, basa ngoko alus saged kaginakaken dhateng kakang
utawi mbakyu kelas ;
3. Ngginakaken basa ngoko, basa ngoko saged kaginakaken dhateng kanca sekelas
utawi adhi kelasipun.

Undha – usuk basa Jawa ing bebrayan ageng (masarakat)


Kados ingkang sampun kasebat ing inggil punika, ing bebrayan ageng kedahipun
dipunkulinakaken ngginakaken basa krama alus, awit bab punika saged damel resep tiyang
ingkang kaajak guneman. Basa krama alus sipatipun luwes, dados ingkang baken
samadyaning bebrayan ageng manawi pinanggih kaliyan tiyang ingkang dèrèng tepang,
punapadéné tiyang langkung sepuh basa krama alus punika saged dipuncakaken.
LAMPIRAN LKPD

Lembar Kerja Peserta Didik


KEGIATAN DISKUSI
Nama Anggota Kelompok:
1. ............................................................
LEMBAR KERJA PESERTA DIDIK 2. ............................................................
(LKPD) 3. ............................................................
4. ............................................................
5. ............................................................
6. ............................................................
A. Topik : Unggah-ungguh Basa
B. Tujuan
1. Siswa bisa memisahkan dan mengoreksi teks pacelathon unggah-ungguh basa.
C. Langkah Kegiatan
Gatekna pacelathon ing ngisor iki!
Ing Warung
Kipli : Mbk sampun…wau nedha sega kalih es teh, totale pinten mbk?
Salma : gangsal welas ewu mas…lho sampeyan iki lak Kipli ya?
Kipli : nggih…lho awakmu laky a salma ya
Salma : iya kip, iki aku salma, kancamu SD biyen
Kipli : walahhh… piye kabare sal? Awakmu saiki nyambut gawe ning kene to?
Salma : alhamdulillah apik, ora kok, warung iki duweke wong tuwaku, aku mbantu ning
kene, merga isih liburan semester. Lha awakmu dhewe piye kabare?
Kipli : alhmdulillah aku ya sehat. Oh ya aku iki arep menyang daleme pak jono iki,
gurune kene pas SD
Salma : lha geneya lho kok arep mrana?
Kipli : aku pengin silaturahmi wae sal, mumpung saiki swasanane isih wulan syawal
Salma : owalah iya Kip, ya wis mengko aku nitip salam ning Pak Jono ya, sepurane aku
ora bisa melu, merga aku isih njaga warung iki.
Kipli : iya sal, ora apa-apa, aku ya ngerti. Mengko salammu tak aturke marang Pak
Jono. Wis ya sal, tak budhal dhisik!
Salma : oke kip, ati-ati ya…
Ing pinggir dalan
Kipli : assalamualaikum mbh, nuwun sewu. Kula badhe nyuwun pirsa
Mbah : waalaikumsalam, iya le arep takon apa?
Kipli : badhe nyuwun pirsa daleme pak Jono niku pundi nggih mbah?
Mbah : oooo. Pak jono sing guru SD kuwi ya
Kipli : nggih mbah leres….
Mbah : nah, dalan iki kowe lurus wae mengko yen ana pertelon kowe mbelok tengen,
lan banjur lurus sithik, kira-kira 300 meter kuwi omahe pak jono, kowe ngerti apa ora le?
Kipli : oooo. Ting mriku.. nggih mbah, insyaallah kula mangertos
Mbah : yawis enggala mrana, ati-ati ya le
Kipli : nggih mbah, matur nuwun sanget pitedahipun
Ing daleme pak jono
Kipli : alhamdulillah saged pepanggihan kalih Pak Jono, kados pundi
pawartosipun?
Pak jono : alhamdulillah kabarku apik, aku ya seneng bisa ketemu muridku njur
piye kabarmu? Saiki kowe kuliah ning ngendi?
Kipli : kula nggih sae pak, alhamdulillah. Kula sakniki kuliah dhateng UNESA
Pak jono : lah kowe njupuk jurusan apa le?
Kipli : kula mendhet Jurusan Basa Jawi pak.
Pak jono : wah jurusan apik kuwi. ben basa Jawa isa tetep ngrembaka, jarang lho
ana cah nom sing gelem nguri-uri basane awak dhewe. Bapak ndungakna kowe sukses le.
Kipli : nggih pak, nyuwun pandonganipun panjenengan nggih, supados kuliyah
kula lancer lan mbenjing sukses dados guru basa jawi. Lajeng niku wau panjenengan
angsal salam saking salma, kanca kula sakelas rumiyin pak.
Pak jono : oh salma anake pak bejo kae to? Ya waalaikumsam, nitip salam balik
marang dheweke. Tak dongakna kabeh muridku biasa kasil lan sukses.
Kipli : nggih pak, aamiin
Soal
1. Saka teks pacelathon sing wes kok semak banjur golekana ragam basa.
2. Saka teks pacelathon sing wisa kok semak banjur tegesna tembung-tembung ing
ngisor iki!
a. Nyuwun pirsa
b. Pitedahipun
c. Pepanggihan
d. Enggala
e. Ngrembaka
f. Nguri-uri

WANGSULAN
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
......................................................................................... .............................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
Lembar Kerja Peserta Didik
KEGIATAN DISKUSI
Nama Anggota Kelompok:
1. ............................................................
LEMBAR KERJA PESERTA DIDIK 2. ............................................................
(LKPD) 3. ............................................................
4. ............................................................
5. ............................................................
6. ............................................................
A. Topik : Unggah-ungguh Basa
B. Tujuan
1. Siswa bisa menampilkan pacelathon bahasa Jawa sesuai dengan dengan kaidah
kebahasaan (paramasastra) dan unggah-ungguh basa dengan baik
C. Langkah Kegiatan
Gawea pacelathon antarane guru karo muridte, banjur praktekna karo kancamu
ing ngarep kelas!

WANGSULAN
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
MEDIA PEMBELAJARAN

A. Salindia

B. MEDIA AUDIO VISUAL

(Kapethik saka: https://www.youtube.com/watch?v=dAdIMapOErI)


KISI-KISI, INSTRUMEN DAN RUBRIK PENILAIAN UNGGAH-UNGGUH BASA

Penilaian Hasil Pembelajaran


a. Penilaian Pengetahuan
1. Teknik : tes tertulis
2. Bentuk : hasil analisis teks pacelathon
3. Instrumen : terlampir
b. Penilaian Ketrampilan
1. Teknik : Lisan
2. Bentuk : proses pacelathon unggah-ungguh basa
3. Instrumen : terlampir
Instrumen Penilaian
1) Penilaian Pengetahuan
Kisi-kisi Soal
Komptensi Awal Indikator Soal Soal
1. Peserta didik 1. Peserta didik mampu a. Saka teks pacelathon
mampu memilih teks pacelathon sing wes kok semak
menggunakan bahasa Jawa sesuai bajur golekana ragam
Bahasa Jawa
dengan kaidah basa
sesuai dengan
kaidah kebahasaan
kebahasaan (paramasastra) dan b. Saka teks pacelathon
(paramasastra) unggah-ungguh basa sing wisa kok semak
dan unggah- 2. Peserta didik mampu banjur tegesna
ungguh basa mengoreksi teks tembung-tembung ing
pacelathon bahasa Jawa ngisor iki!
sesuai dengan kaidah 1. Nyuwun pirsa
kebahasaan 2. Pitedahipun
(paramasastra) dan 3. Pepanggihan
unggah-ungguh basa 4. Enggala
5. Ngrembaka
6. Nguri-uri

Kunci Jawaban:
1. Paceltahon ingkang kapisan menika kipli lan salma ngginakaken basa krama
lugu amarga dereng tepang. Sasampunipun sami pitepangan kipli kalih salma
menika ngginakaken basa ngoko lugu.
Pacelathon kipli kaliyan mbh lan Pak Jono ngginakaken basa krama alus.
2. Nyuwun pirsa : takon
Pitedahipun : arahe
Pepanggihan : ketemu
Ngrembaka : thukul
Nguri-uri : ngopeni
Pedoman Penskoran penilaian pengetahuan
No. soal Skor Maksimal
1 5
2 5
Total 100

𝑆𝑘𝑜𝑟 𝑦𝑎𝑛𝑔 𝑑𝑖𝑝𝑒𝑟𝑜𝑙𝑒ℎ


𝑁= x 100
𝑆𝑘𝑜𝑟 𝑚𝑎𝑘𝑠𝑖𝑚𝑎𝑙

2) Penilaian Keterampilan

Kisi-kisi Berbicara unggah-ungguh basa


Komptensi Bentuk
Indikator Soal Instrumen
Awal Penilaian
Peserta didik a. Siswa mampu Kinerja proses 1. Gawea pacelathon
mampu menampilkan antarane guru karo
menggunakan pacelathon bahasa murid, banjur
Bahasa Jawa
Jawa sesuai dengan praktekna karo
sesuai dengan
kaidah dengan kaidah kancamu ing
kebahasaan kebahasaan ngarep kelas!
(paramasastra (paramasastra) dan
) dan unggah- unggah-ungguh
ungguh basa basa dengan baik
(C6)

Format Penilaian
Nama Kesesua Kelengk Kelancaran Penggu Pelafalan Penamp Gungg
ian apan dan naan dan ilan unge
Keruntutan Bahasa Intonasi
Pedoman Penskoran:
HAL-HAL YANG DIAMATI Skor

Kesesuaian
Sesuai dengan kaidah dan struktur 4
Cukup sesuai dengan kaidah dan struktur 3
Tidak sesuai dengan kaidah dan struktur 1
Kelengkapan (ada peringatan-saran)
Ada bagian peringatan dan saran 4
Ada bagian peringatan atau saran saja 3
Tidak sesuai dengan kelengkapan 1
Kelancaran dan Keruntutan
Tidak tersendat-sendat sehingga mudah diikuti 4
Lancar tapi ada beberapa bagian yang tidak runtut 3
Selalu berhenti untuk mengingat-ingat 1
Penggunaan Bahasa
Bahasa komunikatif dan sederhana, tidak menghafal 4
Lancar tetapi terlalu sering mengulang bahasa yang sama 3
Kalimat rumit dan tidak logis 1
Pelafalan dan Intonasi
Pelafalan jelas dan tepat, intonasi bervariasi 4
Pelafalan cukup jelas dan tepat tanpa variasi 3
Pelafalan tidak jelas dan tepat, intonasi monoton 1
Penampilan
Gerakan tubuh bermakna dan mendukung isi 4
Beberapa gerakan cukup sesuai dengan isi 3
Banyak gerakan yang tidak wajar dan tidak sesuai dengan isi 1

𝑆𝑘𝑜𝑟 𝑦𝑎𝑛𝑔 𝑑𝑖𝑝𝑒𝑟𝑜𝑙𝑒ℎ


𝑁= x 100
𝑆𝑘𝑜𝑟 𝑚𝑎𝑘𝑠𝑖𝑚𝑎𝑙

Anda mungkin juga menyukai