5/2/2-3
1. Identitas
a. Nama Mata Pelajaran: Muatan Lokal (Bahasa Jawa)
b. Semester : 2 ( genap )
c. Kompetensi Dasar :
Melalui kegiatan tanya jawab peserta didik dapat menjelaskani tata tulis dan
penggunaan aksara muda, swara dan rekan sesuai dengan fungsinya dengan
tepat. Setelah itu, siswa dapat menulis kalimat,paragraf, dan mengalihfungsikan
paragraf dengan menggunakan aksara murda, swara dan rekan sesuai dengan
fungsinya secara benar dan tepat. Sehingga peserta didik dapat menghayati dan
mengamalkan ajaran agama yang dianutnya melalui belajar menulis aksara
Jawa, mengembangakan sikap jujur, peduli, dan bertanggungjawab, serta dapat
mengembangkan kemampuan berpikir kritis, komunikasi, kolaborasi,
kreativitas (4C).
h. Materi Pasinaon
Semak lan gatekna Buku Teks Pelajaran (BTP):
Hidayah, Nurul. 2015. Sayaga Basa Jawa Kanggo SMA Kelas X. Jakarta.
Penerbit Erlangga.
http://www.wikiwand.com/id/Aksara_Jawa
1
UKBM BJW , Pasangan KD 3.5/4.5/2/2-3
https://hidupsimpel.com/aksara-jawa/
https://id.wikibooks.org/wiki/Pengantar_aksara_Jawa
pepak Basa Jawa
2. Peta Konsep
Tatacara penulisan
Nulis Aksara Jawa
fungsi
Menulis kalimat
Aksara Murda
Aksara Swara Mengalihtuliskan
paragraf
Aksara Rekan
3. Gladhen 1
a. Purwaka
Sak durunge bocah-bocah sinau aksara murda, swara lan rekan gatekna gambar
ing ngisor iki!
2
UKBM BJW , Pasangan KD 3.5/4.5/2/2-3
Sak wise awakmu nyemak gambar ing dhuwur coba ceritakna apa sing
kokmangerteni ngenani gambar ing dhuwur!
Kanggo ngerampungna bedhekan ing dhuwur, awakmu kudu nyinaoni UKBM iki
kanthi nuruti pituduh sing ana.
TAMBAHAN KAWERUH!
Makna Huruf
Ha Hana hurip wening suci - adanya hidup adalah kehendak dari yang Maha Suci.Na Nur
candra, gaib candra, warsitaning candara - pengharapan manusia hanya selalu ke sinar
Illahi. Ca Cipta wening, cipta mandulu, cipta dadi - arah dan tujuan pada Yang Maha
Tunggal. Ra Rasaingsun handulusih - rasa cinta sejati muncul dari cinta kasih nurani. Ka
Karsaningsun memayuhayuning bawana - hasrat diarahkan untuk kesajeteraan alam.
Da Dumadining dzat kang tanpa winangenan - menerima hidup apa adanya. Ta Tatas,
tutus, titis, titi lan wibawa - mendasar, totalitas, satu visi, ketelitian dalam memandang
hidup. Sa Suram ingsun handulu sifatullah - membentuk kasih sayang seperti kasih
Tuhan. Wa Wujud hana tan kena kinira - ilmu manusia hanya terbatas namun
implikasinya bisa tanpa batas. La Lir handaya paseban jati - mengalirkan hidup semata
pada tuntunan Illahi. Pa Papan kang tanpa kiblat - Hakekat Allah yang ada tanpa arah.
Dha Dhuwur wekasane endek wiwitane - Untuk bisa diatas tentu dimulai dari dasar. Ja
Jumbuhing kawula lan Gusti - Selalu berusaha menyatu memahami kehendak-Nya. Ya
Yakin marang samubarang tumindak kang dumadi - yakin atas titah/kodrat Illahi. Nya
Nyata tanpa mata, ngerti tanpa diuruki - memahami kodrat kehidupan. Ma Madep
mantep manembah mring Ilahi - yakin/mantap dalam menyembah Ilahi. Ga Guru sejati
sing muruki - belajar pada guru nurani. Ba Bayu sejati kang andalani - menyelaraskan
diri pada gerak alam. Tha Tukul saka niat - sesuatu harus dimulai dan tumbuh dari
niatan. Nga Ngracut busananing manungso - melepaskan egoisme pribadi manusia.
b. Kegiatan Inti
1) Pituduh UKBM
a) Wacanen lan mangertenana materi ing buku Hidayah, Nurul.
2015. Sayaga Basa Jawa Kanggo SMA Kelas X. Jakarta. Penerbit
Erlangga. (kaca 127 – 140 )
b) Sabanjure Garapen UKBM ing buku tulis utawa langsung ana ing papan
wangsulan.
c) Awakmu bisa sinau kanthi cara mangsuli saben gladhen, saumpama
awakmu wis yakin lan bisa nggarap gladhen 1, 2, 3. Banjur awakmu bisa
nggarap tes formatif UKBM.
3
UKBM BJW , Pasangan KD 3.5/4.5/2/2-3
2) Gladhen Sinau
Ayo…… Sinau nulis aksara jawa kanthi sabar lan patitis!!!
GLADHEN 1
Gatekna tulisan jawa ing ngisor iki lan mangertenana tuladha tulisan jawa kanti
patitis!
Aksara murda
aksara murda yaiku huruf kapital ing aksara Jawa. Aksara murda yaiku aksara
khusus sing di gawe kanggo nulisake huruf ngarep jeneng papan panggonan jenenge
manungsa, utawa sekabehe tembung sing diwiwiti nganggo aksara kapital ( aksara
gedhe) ing panulisane. Kajaba kuwi uga di gawe ing saben-saben purwakaning
paragraph utawa ukara.
Gelar
Jenenge wong
jenenge Geografi
jenenge Lembaga Pemerintah
jenenge Lembaga Berbadan
lan ing purwakaning pada utawa ukara.
Kanggo cathetan ngenani aksara murda, ora kabeh aksara ing Hanacaraka iku
duweni wujud murdane. Aksara murda ing Hanacaraka cacahe ana 8. Lan duweni
pasangan sing kagunaane pada karo pasangan ing aksara Jawa.
Aturan panganggone
Kanggo paugeran panganggone aksara murda iki meh padha karo aksara-aksara ing
sajroning Hanacaraka, katambahan piro-piro paugeran yaiku ::
Murda ora bisa digawe dadi aksara sigeg (konsonan penutup suku kata).
Yen ana aksara murda dadi sigeg, mula ditulis nganggo aksara pokok / utamane.
Yen ing sajroning tembung utawa ukara ana luwih saka siji aksara murda, mula
ana loro paugeran sing di gawe yaiku kanthi nulisake aksara murda sing paling
ngarep wae, utawa nulisake sekabehe wujud aksara murda sing ana.
4
UKBM BJW , Pasangan KD 3.5/4.5/2/2-3
Tuladha :
Aksara Swara
Aksara Swara yaiku aksara sing digawe kanggo nulis aksara-aksara urip sajroning
tembun serapan saka basa manca kanggo mempertegas pamacane.
Aksara swara semana uga aksara murda duweni fungsi lan kagunaan tartamu. Aksara
swara ing tata cara panulisan hanacaraka digunakake kanggo nulis aksara urip sing
dadi wanda, utamane sing asale saka basa manca.
Aksara swara ora podo kaya aksara-aksara liyane. Aksara iki ora dijangkepi karo wujud
pasangan, wandene wujud aksara swara yaiku :
5
UKBM BJW , Pasangan KD 3.5/4.5/2/2-3
Nalika nulis migunakake aksara swara, kudu miturut tata aturan sing kaya
mangkene :
Aksara swara ora bisa dadi aksara pasangan.
Nalika aksara swara nemoni aksara sigeg, mula sigegan iku kudu di sigeg kanthi
pangkon.
Aksara swara bisa diwenehi sandangan wigyan, layar, cecak, suku, wulu lan liya-
liyane.
Tuladha :
a. Aksara Rekan
Aksara rekan digunakake kanggo nulis aksara-aksara mati ing sajroning tembung-
tembung manca sing isih dipertahanake wujud asline.
6
UKBM BJW , Pasangan KD 3.5/4.5/2/2-3
Tuladha
Sakwise para siswa mangerteni aksara lan cara nulise aksara jawa coba ukara ing
ngisor iki tulisen nganggo aksara jawa!
Bung Karno
Kabupaten Gresik
KGBA mangkunagara
Dinas pendidikan
Kutha Nagasaki
Raja Kadiri
Zakat fitrah
Abimanyu putrane
Arjuna
dzikir
Ghufron
Yen para awakmu sampun saget ngrampungake gladhen ing dhuwur bisa
diterusake ing gladhen 2.
GLADHEN 2
Sakwise awakmu nyinau aksara murda lan pasangane, aksara swara lan rekan
jawa ing gladhen 1 sak iki coba gatekake materi ing ngisor iki!
1. [$-ehmaul!mgRi*i: syeh maulana magribi
2. runtuah[ak][tonMjpait\ : runtuhe kraton majapahit
7
UKBM BJW , Pasangan KD 3.5/4.5/2/2-3
pituduh
Bukaken buku sayaga Basa Jawa kaca 139, banjur garapen gladhen 3 tugas
mandhiri. Tulisen wangsulane ing buku cathetanmu dhewe-dhewe !
Yen wis mangerteni materi lan bisa mangsuli gladhen–gladhen ing dhuwur
awakmu bisa nerusake gladhen ing ngisor iki.
Ayo gladhen!!
pituduh
Yen wis rampung lan pikanthuk biji saka bapak / ibu dwija , kelompok mu bakal
oleh pituduh saka bapak / ibu dwija bisa nglanjutne ing gladhen candhake / ora.
Yen uwis ngerjakna gladhen ing dhuwur awakmu bisa nerusake gladhen ing
ngisor iki.
GLADHEN 3
pituduh
c. Penutup
Yen wangsulanmu “ora bisa” ing salah siji pitakon ing dhuwur, mula iku
sinaunana maneh materi kasebut ing sumber belajar sing disaranake ing “Materi
Pembelajaran” uga sumber liyane sing relevan, sinaunana maneh kagiyatan
belajar 1 sing sakirane awakmu perlu mbaleni kanthi bimbingan guru lan
kancamu.
“aja putus asa kanggo mbaleni sinau maneh”. Lan yen awakmu mangsuli bisa
ing kabeh pitakonan, awakmu mangerteni lan nguwasai kanthi becik. Mula kuwi
lanjutne candhake :
Ukuren awakmu ing penguwasaan materi tatatulis, fungsi, nulis ukara lan
paragraph migunakake aksara murda, swara lan rekan ing sajroning rentang 0 –
100.
Tulisen ana ing sajroning kotak.
DAFTAR PUSTAKA
Hidayah, Nurul. 2015. Sayaga Basa Jawa Kanggo SMA Kelas X. Jakarta. Penerbit Erlangga.
Sukendro, Dhita Puspitasari dkk. 2014. Wiyata Basa X. Surabaya: Penerbit Duta.
http://jawa-smkn2klt.blogspot.co.id/2014/05/apa-itu-aksara-jawa-aksara-
jawa-yang.html
https://kawruhbasajawa2015.wordpress.com/2015/12/06/paragraf-nganggo-aksara-jawa/
http://www.wikiwand.com/id/Aksara_Jawa
https://hidupsimpel.com/aksara-jawa/
https://id.wikibooks.org/wiki/Pengantar_aksara_Jawa
10
UKBM BJW , Pasangan KD 3.5/4.5/2/2-3
11