NO NISN : 0011481946
Segala puji bagi Allah SWT. Kami memujinya, memohon pertolongan dan ampunan-Nya.
Kami berlindung kepada Allah dari kejahatan diri dan keburukan amal perbuatan kami. Puji
syukur penyusun ucapkan atas terselesaikannya portofolio ini. Tanpa berkah dan
kemurahanNya saya tidak mungkin dapat menyelesaikan portofolio ini. Kedua kalinya
salawat beserta salam tetap tercurahkan kepada Nabi Muhammad SAW yang telah
membawa kita dari alam kebodohan menuju alam yang penuh dengan ilmu pengetahuan.
Portofolio ini disusun sebagai salah satu tugas akhir semester genap untuk mata
Pelajaran BAHASA SUNDA Didalam portofolio ini terdapat materi-materi SAJAK Penyusun
menyadari masih terdapat kekurangan dalam portofolio ini, maka dari itu kritik dan saran
yang bersifat membangun selalu saya harapkan demi kesempurnaan portofolio ini.
Akhir kata, sebagai penyusun portofolio ini, saya berterimakasih kepada Ibu AI SADIAH
S.Pd selaku guru mata pelajaran BAHASA SUNDA dan kepada pihak-pihak yang membantu
dalam menyelesaikan portofolio ini.
Semoga portofolio ini membawa manfaat dan memberikan nilai tambah kepada para
pembacanya.
Penyusun,
TEDI MAULANA
LEMBAR PENGESAHAN
Setelah dilakukan verifikasi maka dokumen Portofolio ini dinyatakan telah sesuai dengan ketentuan
dan dapat digunakan sebagai bahan pertimbangan nilai ujian sekolah Tahun Pelajaran 2019/2020
1. WANGENAN SAJAK
Hidep kungsi nempo penyair anu ngagalantangkeun sajak? Hidep kungsi ngilu pasanggiri
ngagalantangkeun sajak? Lamun enggeus, tangtu hidep boga pangalaman anu mandiri. Lamun acan,
tangtu hidep bisa diajar. Memeh prung ngagalantangkeun sajak, ayeuna urang guar heula perkara sajak.
Naon ari puisi? Dina sastra Indonesia, nu disebut puisi teh sarua hartina jeung sajak dina sastra Sunda.
Ari dina sastra Sunda, puisi teh hartina lega pisan, ngawengku sababaraha jenis karya sastra, kaasup
sajak, mangrupa bagian tina puisi.
Leuwih jelasna, nu dimaksud dina puisi dina sastra Sunda nyaeta wanda basa karangan anu rakitanana
biasana mah pinuh ku wirahma, kauger ku wangunana jeung ku diksina: lain dina ungkara kalimah cara
dina basa sapopoe atawa cara mangun prosa. Puisi Sunda teh rea rupana, aya nu kagolong puisi heubeul
(buhun, tradisional) jeung aya nu kagolong kana puisi anyar. Puisi heubeul aya nu ngawujud carita,
naratif (carita pantun, wawacan). Aya anu henteu ngawujud carita; rupa-rupa puisi mantra
(jangjawokan, singlar, jampe, asihan), sisindiran (rarakitan, paparikan, wawangsalan) , kakawihan
(barudak), sa’ir (pupujian, sawer, jst), pupuh (dangding, guguritan). Ari anu kaasup puisi anyar nyaeta
sajak.
Cindekna, sajak nyaeta salah sahiji sastra Sunda anu direka dina wangun basa ugeran (puisi). sanajan
ditulis dina wangun ugeran, tetela sajak mah teu pati kauger ku patokan-patokan jumlah engang saban
padalisan jeung jumlah padalisan dina saban pada saperti dina pupuh atawa sisindiran.
Dumasar kana asal-usulna, sajak teh mangrupa karya sampeuran anu jplna tina sastra deungeun, nyaeta
pangaruh tina sastra Eropa. Eta karya teh asup tur jadi banda sastra Sunda di mimiti kira-kira taun 1946,
nalika para pangarang Sunda, hususna pangarang ngora, mimiti kasengsrem tur mikaresep ngareka basa
dina wangun sajak. Pangarang Sunda anu naratas gelarna sajak nyaeta Kis WA.
Sabada ditaratas ku Kis WS, sajak Sunda terus mekar nepika kiwari. Lian tina rea sajak anu dimuat dina
majalah jeung koran basa Sunda, saperti Mangle, Cupumanik, Galura, jeung Koran Sunda, oge rea karya
anu geus dibukukeun mangrupa antologi. Sababaraha judul buku kumpulan sajak Sunda jeung
pangarangna, diantarana : Lalaki di Tegal Pati karya sayudi (1963), Jante Arkidam karya Ajip Rosidi
(1967), Tepung di Bandung karya Rahmat M.Sas. Karana, Wasiat konglomerat karya Taufik Faturohman,
Lalaki Langit karya Juniarso Ridwan, Jagat Langit karya Godi Suwarna, Maung Bayangan karya Etti R.S,
Jamparing Hariring karya Dedy Windyagiri, Aya Naon di Cinaon karya Wahyu Wibisana, Kidang Kawisaya
karya Retty Isnendes, Katiga karangan Yayat Hendayana (1957), Gondewa karangan Etty RS (1987),
Jiwalupat karangan Godi Suwarna (2007), jeung rea deui.
Sajak teh mangrupa ungkara pikiran, rasa jeung gagasan pangarang, nu ditepikeun pikeun
ngagambarkeun hiji pasualan. Eta pasualan teh asalna bisa dina kanyataan kahirupan sapopoe, bisa oge
ukur reka cipta pengarang sabada ngaliwatan proses imajinasi jeung kontemplasi, anu satuluyna
dijanggelekkeun dina wangun rakitan basa anu endah.
Biasana sajak mah ditulis dina wangun ungkara konotatif (kiasan). Ku kituna sajak mah aya kalana hese
dipikahartina, lantara ari ungkara konotatif mah loba salib jeung siloka. Beda jeung harti denotatif anu
ngungkabkeun harti sajalantrahna. Tapi najan kitu, tetep we unggal sajak mibanda ma’na jeung amanat
keur nu macana. Ku kituna, tangtu bae sajak teh mibanda unsur-unsur pangwangun anu ngadeudeul
kana jenglengan rumpakana eta. Eta unsur-unsur teh diantarana:
a. Jejer (Tema)
Tema teh gagasan poko anu rek ditepikeun ku pangayak ka nu maca. Tema dina sajak rupa-rupa, aya
tema kaagamaan, kamanusiaan, cinta ka lemah cai, jste. Upamana wae sajak “Tanah Sunda” di luhur teh
nyaritakeun kaayaan tanah Sunda anu keur harengheng. Jadi bisa dicindekkeun temana teh ngeunaan
cinta ka lemah cai (sarakan).
Nada teh sikep pangayak ka n maca. Tina sikep pangayak ngabalukarkeun ayana suasana nu karasa ku
nu macca. Geura titenan pada sempalan sajak “Tanah Sunda” ieu di handap.
Dumasar pada sajak di luhur, katangen sikep pangajak teh hayang ngabejaan ka nu maca yen najan
tanah Sunda teh endah, tapi tetep hendteu tengtrem tur loba ancaman. Tina sikep eta urang salaku nu
maca bisa ngarasa keueung jeung ngahanjakalkeun ku kaayaan kitu.
c. Rasa
Rasa teh ngajiwaan eusi sajak. Rasa dina sajak bisa kapanggih sabada dibaca. Naha dibacana teh
digorowokeun, digalantangkeun, dihariringkeun atawa dilenyepan dina jero hate. Sajak “Tanah Sunda”
upamana, moal kapanggih rasa eusina mun dibacana ukur dina jero hate. Sabalikna baris kapanggih tur
karasa kumaha keueungna, mun macana digorowokeun atawa digalantangkeun.
B. NGAGALANTAKEUN SAJAK
Ieu dihandap aya teks sajak. Pek ku hidep ngagalantakeun di hareupeun babaturan sakelas. Bagilir wae
saurang-saurang, anu sejenna ngaregepkeun sing daria.
TANAH SUNDA
Héjo pagunungan
Paul lautan
Héjo
Paul
Kuring tungtung
Teteupan
Tuntung bedil
Ngincer dada