Anda di halaman 1dari 172

TEKNIK PEMBESIAN

Kelompok 3

1. Az-Zahra Atika Rahma (19/447001/SV/16720)


2. Elis Citaningrum (19/447008/SV/16727)
3. Markus Kevin Silitonga (19/447246/SV/16940)
4. Octo Iskandar (19/447024/SV/16743)
5. Praditya Rizky Utama (19/447025/SV/16744)

D-IV TEKNIK PENGELOLAAN DAN PEMELIHARAAN INFRASTRUKTUR

DEPARTEMEN TEKNIK SIPIL

SEKOLAH VOKASI VOKASI

UNIVERSITAS GADJAH MADA

2021
LEMBAR PENGESAHAN

LAPORAN
PRAKTIKUM TEKNIK PEMBESIAN

Diajukan untuk memenuhi persyaratan lulus mata kuliah


Praktikum Teknik Pembesian pada Program Diploma IV
TPPIS Sekolah Vokasi Universitas Gadjah Mada

DIPERIKSA OLEH

Ika Rahmawati, ST., M.Eng


NIP.

DISETUJUI OLEH

Teguh Sudibyo, S.T., M.T., Ph.D


NIP.
LEMBAR ASISTENSI
Kelompok :3
Anggota : 1. Az-Zahra Atika Rahma (19/447001/SV/16720)
2. Elis Citaningrum (19/447008/SV/16727)
3. Markus Kevin Silitonga (19/447246/SV/16940)
4. Octo Iskandar (19/447024/SV/16743)
5. Praditya Rizky Utama (19/447025/SV/16744)

No Tanggal Keterangan Paraf


KATA PENGANTAR
Puji syukur kepada kehadirat Tuhan Yang Maha Esa, berkat rahmat
dan hidayah-Nya sehingga kami dapat menyelesaikan Laporan Teknik
Pembesian ini dengan baik. Tujuan ditulisnya laporan ini untuk memenuhi
persyaratan lulus mata kuliah Praktikum Teknik Pembesian pada Diploma
Teknik Sipil Sekolah Vokasi Universitas Gadjah Mada. Dalam hal ini juga
penyusun menyadari tanpa adanya bimbingan, pengarahan dan bantuan dari
semua pihak tentunya laporan ini tidak akan terselesaikan. Oleh karena itu
perkenankan penyusun mengucapkan banyak terima kasih kepada :
1. Allah SWT Tuhan Yang Maha Esa.
2. Bapak Teguh Sudibyo, S.T., M.T., Ph.D. Selaku Dosen Mata Kuliah
Teknik Pembesian Departemen Teknik Sipil Sekolah Vokasi UGM.
3. Ibu Ika Rahmawati selaku Dosen Pembimbing mata kuliah Teknik
Pembesian Departemen Teknik Sipil Sekolah Vokasi UGM.
4. Orang Tua Penulis
5. Teman teman kelas TPPIS B 19
6. Dan semua pihak yang telah membantu penulis dalam menyelesaikan
Laporan Teknik Pembesian.
Akhir kata, semoga laporan ini banyak memberi manfaat dan
menambah wawasan bagi kita semua. Tidak ada yang sempurna didunia ini,
karena kesempurnaan hanya ada pada-Nya, maka apabila ada kesalahan
dalam penulisan laporan ini, kami sebagai tim dari Kelompok 3 tahun ajaran
2021/2022 memohon maaf kepada semua pembaca. Untuk itu kami juga
meminta saran dan kritiknya untuk memperbaiki dan menyempurnakan
laporan ini. Terima kasih.

Penulis,
LAPORAN PRAKTIKUM
TEKNIK PEMBESIAN
PENULANGAN LENTUR
DAN GESER BALOK

Kelompok 3

1. Az-Zahra Atika Rahma (19/447001/SV/16720)


2. Elis Citaningrum (19/447008/SV/16727)
3. Markus Kevin Silitonga (19/447246/SV/16940)
4. Octo Iskandar (19/447024/SV/16743)
5. Praditya Rizky Utama (19/447025/SV/16744)

D-IV TEKNIK PENGELOLAAN DAN PEMELIHARAAN


INFRASTRUKTUR SIPIL
DEPARTEMEN TEKNIK SIPIL
SEKOLAH VOKASI
UNIVERSITAS GADJAH MADA
YOGYAKARTA
2020
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM
BALOK

1. BALOK BS
1. 1 PENULANGAN LENTUR BALOK BS
Diketahui balok BS seperti berikut :
Panjang = 400 mm β = 0,85
Lebar = 200 mm d = 355 mm
Fc’ = 24 Mpa d’ = 45 mm
Fc” = 0,85 x Fc’ ds = 10 mm
= 20,4 Mpa s/selimut = 40 mm
Fv = 420 Mpa

Momen balok (Satuan dalam KNm)

Tumpuan Lapangan
Positif Negatif Positif Negatif
Mati 0 26.9837 12.715 0
Hidup 1.1898 4.696 12.7201 16.0339
Gempa 76.951 76.951 36.8651 36.8651

A. Tumpuan
1. Tumpuan Positif
• Mu = 1.2D + 1L + 1R
= 78.1408 kNm

Mu 78.1408
• Mn = = = 97.676 kNm
0.8 0.8

• Koefisien tahanan (Rn)

Mn 97.676 x 106
Rn = = = 3.875263
b x d2 400 x 3552
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

2Rn 2x3.875263
• Alfa (α) = 1 - √1 − = 1 - √1 − = 0.212553
Fc" 20.4

• Rasio tulangan (ρ)

Fc" 20.4
ρ= xα= x 0.212553 = 0.010324019
𝐹𝑦 420

• Rasio tulangan minimum (ρmin)


√𝐹𝑐′ √20.4
ρmin = = = 0.0029
4fy 4 x 420
1.4 1.4
ρmin = = = 0.0033
Fy 420

• Rasio tulangan maksimum (ρmaks)


ρmaks = 0.025
Fc" . β 600
ρmaks = 0.75 ( . )
Fy 600 + fy
20.4 x 0.85 600
= 0.75 ( . ) = 0.0182
420 600 + 420

ρmin < ρ < ρmaks, sehingga digunakan ρ = 0.010324019


Maka, As = ρ.b.d
= 0.010324019 x 200 x 350
= 733.0053145 mm2

Berdasarkan SNI 03-2847-2002 pasal 12.5.(1) hal 72. Luas tulangan minimum
pada komponen struktur lentur :
√𝐹𝑐′ √20.4
As min = b.d = 200 x 355 = 190.8816369 mm2
4fy 4 x 420
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM
1.4 1.4
As min = b.d = 200 x 355 = 236.6666667 mm2
Fy 420

As min < As maka dipakai As = 733.0053145 mm2 dan As = 942.4777961 mm2


Sehingga didapatkan tulangan (3D20) dapat dipakai.

2. Tumpuan Negatif
• Mu = 1.2D + 1L + 1R
= 114.02744 kNm

Mu 114.02744
• Mn = = = 142.5343 kNm
0.8 0.8

• Koefisien tahanan (Rn)

Mn 142.5343 x 106
Rn = = = 5.655000992
b x d2 200 x 3552

2Rn 2x5.655000992
• Alfa (α) = 1 - √1 − = 1 - √1 − = 0.332476114
Fc" 20.4

• Rasio tulangan (ρ)

Fc" 20.4
ρ= xα= x 0.332476114 = 0.01614884
Fy 420

• Rasio tulangan minimum (ρmin)


√𝐹𝑐′ √20.4
ρmin = = = 0.0029
4fy 4 x 420
1.4 1.4
ρmin = = = 0.0033
Fy 420

• Rasio tulangan maksimum (ρmaks)


Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM
ρmaks = 0.025
Fc" . β 600
ρmaks = 0.75 ( . )
Fy 600 + Fy
20.4 x 0.85 600
= 0.75 ( . ) = 0.0182
420 600 + 420

ρmin < ρ < ρmaks, sehingga digunkanan ρ = 0.01614884


Maka, As = ρ.b.d
= 0.01614884 x 200 x 355
= 1146.567628 mm2

Berdasarkan SNI 03-2847-2002 pasal 12.5.(1) hal 72. Luas tulangan minimum
pada komponen struktur lentur :
√𝐹𝑐′ √20.4
As min = b.d = 200 x 355 = 190.8816369 mm2
4Fy 4 x 420
1.4 1.4
As min = b.d = 200 x 355 = 236.6666667 mm2
Fy 420

As min < As maka dipakai As = 1146.567628 mm2 dan As = 1256.637061 mm2


Sehingga tulangan (4D20) dapat dipakai.

B. Lapangan
1. Lapangan Positif
• Mu = 1.2D + 1L + 1R
= 64.8432 kNm

Mu 64.8432
• Mn = = = 81.054 kNm
0.8 0.8

• Koefisien tahanan (Rn)

Mn 81.054 x 106
Rn = = = 3.215790518
b x d2 400 x 3552
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

2Rn 2x3.215790518
• Alfa (α) = 1 - √1 − = 1 - √1 − = 0.172518024
Fc" 20.4

• Rasio tulangan (ρ)

Fc" 20.4
ρ= xα= x 0.172518024 = 0.008379447
Fy 420

• Rasio tulangan minimum (ρmin)


√𝐹𝑐′ √20.4
ρmin = = = 0.0029
4Fy 4 x 420
1.4 1.4
ρmin = = 420 = 0.0033
fy

• Rasio tulangan maksimum (ρmaks)


ρmaks = 0.025
Fc" . β 600
ρmaks = 0.75 ( x )
Fy 600 + Fy
20.4 x 0.85 600
= 0.75 ( . ) = 0.0182
420 600 + 420

ρmin < ρ < ρmaks, sehingga digunkanan ρ = 0.008379447


Maka, As = ρ.b.d
= 0.008379447 x 200 x 350
= 594.9407301 mm2

Berdasarkan SNI 03-2847-2002 pasal 12.5.(1) hal 72. Luas tulangan minimum
pada komponen struktur lentur :
√𝐹𝑐′ √20.4
As min = b.d = 200 x 355 = 190.8816369 mm2
4Fy 4 x 420
1.4 1.4
As min = b.d = 200 x 355 = 236.6666667 mm2
Fy 420
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM
As min < As maka dipakai As = 594.9407301 mm2 dan As = 628.3185307 mm2
Sehingga tulangan (2D20) dapat dipakai.

2. Lapangan Negatif
• Mu = 1.2D + 1L + 1R
= 52.899 kNm

Mu 52.899
• Mn = = = 66.12375 kNm
0.8 0.8

• Koefisien tahanan (Rn)

Mn 66.12375 x 106
Rn = = = 2.62343781
b x d2 400 x 3552

2Rn 2x2.62343781
• Alfa (α) = 1 - √1 − = 1 - √1 − = 0.138141418
Fc" 20.4

• Rasio tulangan (ρ)

Fc" 20.4
ρ= xα= x 0.138141418 = 0.006709726
Fy 420

• Rasio tulangan minimum (ρmin)


√𝐹𝑐′ √20.4
ρmin = = = 0.0029
4fy 4 x 420
1.4 1.4
ρmin = = = 0.0033
Fy 420

• Rasio tulangan maksimum (ρmaks)


ρmaks =0.025
Fc" . β 600
ρmaks = 0.75 ( . )
Fy 600 + Fy
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM
20.4 x 0.85 600
= 0.75 ( . 600 + 420 ) = 0.0182
420

ρmin < ρ < ρmaks, sehingga digunakanan ρ = 0.0057


Maka, As = ρ.b.d
= 0.006709726 x 200 x 355
= 476.3905485 mm2

Berdasarkan SNI 03-2847-2002 pasal 12.5.(1) hal 72. Luas tulangan minimum
pada komponen struktur lentur :
√𝐹𝑐′ √20.4
As min = b.d = 200 x 355 = 190.8816369 mm2
4fy 4 x 420
1.4 1.4
As min = b.d = 200 x 355 = 236.6666667 mm2
Fy 420

As min < As maka dipakai As = 476.3905485 mm2 dan As = 628.3185307 mm2


Sehingga tulangan (2D20) dapat dipakai.

Berdasarkan perhitungan diatas diperoleh penulangan balok BS seperti berikut :

Tumpuan Lapangan
Positif Negatif Positif Negatif
n 3 4 2 2
D 20 20 20 20
As pakai 942.4778 1256.637 628.3185 628.3185
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

1.2 PENULANGAN GESER BALOK BS


Diketahui data balok BS ialah seperti berikut :
Tinggi (h) = 400 m ϕ = 0.75
Lebar (b) = 200 mm selimut = 40 mm
fc’ = 24 Mpa d tulangan pokok = 20 mm
fy = 240 Mpa d tulangan sengkang = 10 mm
fc” = β x fc’ d = 355 m
= 20.4 Mpa α =1
β = 0.85
Gaya lintang balok (Satuan dalam KNm)
Tumpuan Lapangan
Mati 32.77 17.664
Hidup 4.977 3.594
Gempa 58.48 37.559

A. Tumpuan
Vu = 1.2D + 1L + 1E
= 1.2(32.77) + 1(4.977) + 1(58.48)
= 102.781 kN

Vu
Vn =
ϕ
102.781
= = 137.041333 kN
0.75

Vc = 0 N (untuk menjamin terbentuknya sendi plastis di daerah tersebut)

Vs = Vn – Vc
= 137.041333 – 0
= 137.041333 kN
= 137041.333 N
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

2
Vs max = x √𝑓𝑐′ x b x d
3
2
= x √24′ x 200 x 355
3
= 231885.029 N

Karena Vs < Vs max, maka Vs yang digunakan adalah Vs = 137041.333 N

Luas tulangan sengkang, Av


Tulangan sengkang tumpuan balok BS menggunakan 2P10, dengan
1
Av =2x π D2
4
1
=2x π 102
4
= 157.0796 mm2
Sehingga, s atau jarak sengkang adalah sebagai berikut :
Av x fy x d
s =
Vs
157.0796 x 240 x 355
=
137041.333
= 97.658 mm

Syarat jarak s max :


d
s =
2
355
= = 177.5 mm
2

Av x fy
s =
0.35 x b
157.0796 x 240
= = 538.559 mm
0.35 x 200

s = 600 mm
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

Sehingga, jarak sengkang yang digunakan adalah hasil terkecil dari perhitungan diatas,
s = 97.658 mm ≈ 90 mm

Sehingga, dari perhitungan di atas dapat disimpulkan bahwa pada tumpuan Balok BS
menggunakan 2P10-90.

B. Lapangan
Vu = 1.2D + 1L + 1E
= 1.2(17.664) + (3.594) + (37.559)
= 62.35 kN

Vu
Vn =
ϕ
62.35
= = 83.13307 kN
0.75

Vc = 0.17 x λ x √𝑓𝑐′ x b x d

= 0.17 x 1 x √24′ x 200 x 355


= 57.97126 kN

Vs = Vn – Vc
= 83.13307 – 57.97126
= 25.16181 kN
= 25161.81 N

2
Vs max = x √𝑓𝑐′ x b x d
3
2
= x √24′ x 200 x 355
3
= 231885.029 N
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM
Karena Vs < Vs max, maka Vs yang digunakan adalah Vs = 25161.81 N

Luas tulangan sengkang (Av)


Tulangan sengkang lapangan balok BS menggunakan 2P10, dengan
1
Av =2x π D2
4
1
=2x π 102
4
= 157.0796 mm2
Sehingga, s atau jarak sengkang adalah sebagai berikut :
Av x fy x d
s =
Vs
157.0796 x 240 x 355
=
25161.81
= 531884.8 mm

Syarat jarak s max :


d
s =
2
355
= = 177.5 mm
2

Av x fy
s =
0.35 x b
157.0796 x 240
= = 538.559 mm
0.35 x 200

s = 600 mm

Maka, didapatkan jarak sengkang yang digunakan adalah hasil terkecil dari
perhitungan,
s = 177.5 mm ≈ 150 mm
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM
Sehingga, dari perhitungan di atas dapat disimpulkan bahwa pada lapangan Balok BS
menggunakan 2P10-150.
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

2. Balok B1
2.1 Desain Penulangan Lentur Balok B1
Perhitungan tulangan lentur diambil dari momen :

Tumpuan Lapangan
Beban Positif Negatif Positif Negatif
Mati 28,8371 -59,8925 46,9129 -0,0045
Hidup 7,762 -16,0339 12,7201 -1,56E-14
Gempa 85,45 -85,45 41,1381 -41,1381

Data penampang balok :


• b = 300 mm
• h = 500 mm
• Fc’ = 24 MPa
• Fy = 420 MPa
• Ø (Asumsi) = 0,8
• β = 0,85
Direncanakan menggunakan :
• D = 25 mm
• D Sengkang = 10 mm
• S = 40 mm
• d’ = 62,5 mm
• d = 437,5 mm

2.1.1 Perhitungan Momen Perlu

a. Tumpuan
Tumpuan Negatif
Mu = 1,2(59,8925) + 1,0(16,0339) + 1,0(85,45)
= 173,3519 KNm
𝑀𝑢 173,3519
𝑀𝑛 = = = 216,693 KNm
∅ 0,8
Mn = 216693625 Nmm
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

Koefisien tahanan (Rn)


𝑀𝑛 216693625
𝑅𝑛 = = = 3,773 𝑁⁄𝑚𝑚2
𝑏𝑑 2 300 𝑥 437,52
Rasio tulangan (ρ)

0,85. 𝑓 ′ 𝑐 2. 𝑅𝑛
ρ= (1 − √1 − )
𝑓𝑦 0,85. 𝑓 ′ 𝑐

0,85.24 2(3,773)
= (1 − √1 − )
420 0,85.24

= 0,010

Rasio tulangan minimun (ρ min)

√𝑓′𝑐 √24
ρ min = = = 0,002916
4. 𝑓𝑦 4.420

1,4 1,4
ρ min = = = 0,003333
𝑓𝑦 420

Rasio tulangan maksimum (ρ maks)

ρ maks = 0,025

0,85𝑓 ′ 𝑐. β 600
ρ maks = 0,75 ( . )
𝑓𝑦 600 + 𝑓𝑦

0,85. (24)(0,85) 600


= 0,75 ( . )
420 600 + 420

= 0,018214

Karena ρ min < ρ < ρ maks maka ρ = 0,0100

As = ρ x b x d

= 0,010 x 300 x 437,5

= 1314,887 mm2
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

Luas tulangan minimal (As min)

√𝑓 ′ 𝑐 √24
𝐴𝑠𝑚𝑖𝑛 = 𝑥 𝑏 𝑥 𝑑 = 4(420) 𝑥 30 𝑥 437,5 = 382,73 mm2
4.𝑓𝑦

1,4 1,4
𝐴𝑠𝑚𝑖𝑛 = 𝑥 𝑏 𝑥 𝑑 = 420 𝑥 30 𝑥 437,5 = 437,5 mm2
𝑓𝑦

Karena As > As min maka As = 1134,877 mm2

Momen nominal dengan tulangan terpasang

As = 1473,214286 mm2 (3D25)

𝐴𝑠 1473,214286
ρ= = = 0,01122
𝑏. 𝑑 300(437,5)

Tumpuan Positif
Mu = 1,2(28,8371) + 1,0(7,762) + 1,0(85,45) = 127,81652 KNm
𝑀𝑢 127,81652
𝑀𝑛 = = = 159,770065 KNm
∅ 0,8
Mn = 159,770065 Nmm

Koefisien tahanan (Rn)


𝑀𝑛 159,770065
𝑅𝑛 = 2
= = 2,782 𝑁⁄𝑚𝑚2
𝑏𝑑 300 𝑥 437,52
Rasio tulangan (ρ)

0,85. 𝑓 ′ 𝑐 2. 𝑅𝑛
ρ= (1 − √1 − )
𝑓𝑦 0,85. 𝑓 ′ 𝑐

0,85.24 2(2,782)
= (1 − √1 − )
420 0,85.24

= 0,00715
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

Rasio tulangan minimun (ρ min)

√𝑓′𝑐 √24
ρ min = = = 0,002916
4. 𝑓𝑦 4.420

1,4 1,4
ρ min = = = 0,003333
𝑓𝑦 420

Rasio tulangan maksimum (ρ maks)

ρ maks = 0,025

0,85𝑓 ′ 𝑐. β 600
ρ maks = 0,75 ( . )
𝑓𝑦 600 + 𝑓𝑦

0,85. (24)(0,85) 600


= 0,75 ( . )
420 600 + 420

= 0,018214

Karena ρ min > ρ > ρ maks ,maka ρ = 0,00715

As = ρ x b x d

= 0,00718 x 300 x 437,5

= 938,595 mm2

Luas tulangan minimal (As min)

√𝑓 ′ 𝑐 √24
𝐴𝑠𝑚𝑖𝑛 = 𝑥 𝑏 𝑥 𝑑 = 4(420) 𝑥 30 𝑥 437,5 = 382,73 mm2
4.𝑓𝑦

1,4 1,4
𝐴𝑠𝑚𝑖𝑛 = 𝑥 𝑏 𝑥 𝑑 = 420 𝑥 30 𝑥 437,5 = 437,5 mm2
𝑓𝑦

Karena As ≥ As min maka As = 938,595 mm2

Momen nominal dengan tulangan terpasang

A’s = 1473,214 mm2 (3D25)

𝐴𝑠 1473,214
ρ= = = 0,0112
𝑏. 𝑑 300(437,5)
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

b. Lapangan
Lapangan Negatif
Mu = 1,2(0,0045) + 1,0(0,00000000000001563) + 1,0(41,1381)
= 41,1435 KNm
𝑀𝑢 41,1435
𝑀𝑛 = = = 5,14E + 01 KNm
∅ 0,8
Mn = 51429375 Nmm

Koefisien tahanan (Rn)


𝑀𝑛 51429375
𝑅𝑛 = = = 0,8954 𝑁⁄𝑚𝑚2
𝑏𝑑 2 300 𝑥 437,52

Rasio tulangan (ρ)

0,85. 𝑓 ′ 𝑐 2. 𝑅𝑛
ρ= (1 − √1 − )
𝑓𝑦 0,85. 𝑓 ′ 𝑐

0,85.24 2(0,8954)
= (1 − √1 − )
420 0,85.24

= 0,00218

Rasio tulangan minimun (ρ min)

√𝑓′𝑐 √24
ρ min = = = 0,002916
4. 𝑓𝑦 4.420

1,4 1,4
ρ min = = = 0,003333
𝑓𝑦 420

Rasio tulangan maksimum (ρ maks)

ρ maks = 0,025
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

0,85𝑓 ′ 𝑐. β 600
ρ maks = 0,75 ( . )
𝑓𝑦 600 + 𝑓𝑦

0,85. (24)(0,85) 600


= 0,75 ( . )
420 600 + 420

= 0,018214

Karena ρ min > ρ maka ρ = 0,003333

As = ρ x b x d

= 0,003333 x 300 x 437,5

= 437,5 mm2

Luas tulangan minimal (As min)

√𝑓′𝑐 √24
𝐴𝑠𝑚𝑖𝑛 = 𝑥 𝑏 𝑥 𝑑 = 4(420) 𝑥 30 𝑥 437,5 = 382,7327 mm2
4.𝑓𝑦

1,4 1,4
𝐴𝑠𝑚𝑖𝑛 = 𝑥 𝑏 𝑥 𝑑 = 420 𝑥 30 𝑥 437,5 = 437,5 mm2
𝑓𝑦

Karena As ≥ As min maka As = 437,5 mm2

Momen nominal dengan tulangan terpasang

As = 982,1428571 mm2 (2D25)

𝐴𝑠 982,1428571
ρ= = = 0,007482
𝑏. 𝑑 300(437,5)

Lapangan Positif
Mu = 1,2(46,9129)+1,0(12,72012) + 1,0(41,1381) = 110,15KNm
𝑀𝑢 110,1537
𝑀𝑛 = = = 137,6921 KNm
∅ 0,8
Mn = 137692100 Nmm
Koefisien tahanan (Rn)
𝑀𝑛 137692100
𝑅𝑛 = = = 2,397 𝑁⁄𝑚𝑚2
𝑏𝑑 2 300 𝑥 437,52
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

Rasio tulangan (ρ)

0,85. 𝑓 ′ 𝑐 2. 𝑅𝑛
ρ= (1 − √1 − )
𝑓𝑦 0,85. 𝑓 ′ 𝑐

0,85.24 2(2,397)
= (1 − √1 − )
420 0,85.24

= 0,00609

Rasio tulangan minimun (ρ min)

√𝑓′𝑐 √24
ρ min = = = 0,002916
4. 𝑓𝑦 4.420

1,4 1,4
ρ min = = = 0,003333
𝑓𝑦 420

Rasio tulangan maksimum (ρ maks)

ρ maks = 0,025

0,85𝑓 ′ 𝑐. β 600
ρ maks = 0,75 ( . )
𝑓𝑦 600 + 𝑓𝑦

0,85. (24)(0,85) 600


= 0,75 ( . )
420 600 + 420

= 0,018214

Karena ρ min > ρ > ρ maks ,maka ρ = 0,00609

As = ρ x b x d

= 0,00609 x 300 x 447,5

= 799,474 mm2

Luas tulangan minimal (As min)

√𝑓′𝑐 √24
𝐴𝑠𝑚𝑖𝑛 = 𝑥 𝑏 𝑥 𝑑 = 4(420) 𝑥 30 𝑥 437,5 = 382,7327 mm2
4.𝑓𝑦

1,4 1,4
𝐴𝑠𝑚𝑖𝑛 = 𝑥 𝑏 𝑥 𝑑 = 420 𝑥 30 𝑥 437,5 = 437,5 mm2
𝑓𝑦
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

Karena As > As min maka As = 799,474 mm2

Momen nominal dengan tulangan terpasang

A’s = 982,1428571 mm2 (2D25)

𝐴𝑠 982,1428571
ρ= = = 0,007488
𝑏. 𝑑 300(437,5)

Melakukan dengan cara yang sama seperti diatas dengan beban


kombinasi lain

As dibutuhkan (mm2) As digunakan (mm2)


Kombinasi
Tumpuan Lapangan Tumpuan Lapangan
Beban
Negatif Positif Negatif Positif Negatif Positif Negatif Positif
1,4 D 598,498 437,5 437,5 437,5 1473,214 1473,214 982,1429 982,1429
1,2 D + 1,6L 702,099 437,5 437,5 550,36 1473,214 1473,214 982,1429 982,1429
1,2D + 1,0L
+ 1,0E 1314,88 938,59 437,5 799,474 1473,214 1473,214 982,1429 982,1429

Dari perhitungan diatas, maka diperoleh gambar penampang :


Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

2.2 Analisa Momen Lentur Pada Balok B1


a. Tumpuan
F’c = 24MPa
Fy = 420 MPa
b = 300 mm
d = 447,5 mm
f’’c = 0,85 x f’c = 20,4 MPa
d’ = 62,5 mm
As (3D25) = 1473,214 mm2
A’s (3D25) = 1473,214 mm2
β = 0,85
E = 200.000 MPa
- Momen kapasitas positif
Asumsi : tulangan Tarik leleh; tulangan tekan tidak leleh
Ts = As x fy
= 982,142 x 420
= 618750 N

Cc = β x yu x b x f’’c

= 0,85 x yu x 300 x 20,4

= 5202 yu N

C’c = A’s x f’’c

= 1473,214 x 20,4

= 30053,571 N

Cs = A’s x fs

= A's x (ε's x E)

= A's x ((yu-d')/yu) x 0,003 x E)

= 883928,57 x (yu-d')/yu
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

C’s = Cs – C’c

= 883928,57 x (yu-d')/yu - 30053,571

Dari persamaan kesetimbangan, diperoleh nilai yu

Ts = Cc + C’s

618750 = 5202 yu + 883928,57 x (yu-d')/yu - 30053,571

mengalikan kedua ruas dengan yu sehingga didapat model


persamaan ax2 + bx + c :

a = 5202

b = 235125

c = -55245535,1

−𝑏 ± √𝑏 2 − 4𝑎𝑐
𝑦𝑢 =
2𝑎

−441375 ± √4413752 − 4(5202)(−55245536)


=
2(5202)

dari persamaan diatas, didapat nilai yu : 82,903 mm

a = yu x β

= 82,903 x 0,85

= 70,467 mm

Cek asumsi :

𝑑 − 𝑦𝑢 437,5 − 82,903
𝜀𝑠 = 𝑥 0,003 = 𝑥 0,003 = 0,0128
𝑦𝑢 82,903

𝑦𝑢 − 𝑑 ′ 82,903 − 62,5
𝜀′𝑠 = 𝑥 0,003 = 𝑥 0,003 = 0,00073
𝑦𝑢 82,903

𝑓𝑦 420
𝜀𝑦 = = = 0,0021
𝐸𝑠 200000
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

Karena 𝜀𝑠 > 𝜀𝑦 maka tulangan Tarik leleh ; dan 𝜀 ′ 𝑠 < 𝜀𝑦 maka


tulangan tekan tidak leleh. Sehingga asumsi benar

Cc = 5202 yu N

= 5202 (82,903)

= 431261,9 N

𝑦𝑢 − 𝑑′
𝐶 ′ 𝑠 = 883928,57 𝑥 − 30053,6
𝑦𝑢

82,903 − 62,5
= 883928,57 𝑥 − 30053,6
69,0206

= 187488,1 N

Mn = Cc x z1 + C’s x z2

𝑎
= 𝐶𝑐 (𝑑 − ) + 𝐶 ′ 𝑠(𝑑 − 𝑑′ )
2

70,467
= 359045,41 (437,5 − ) + 94570,488(437,5 − 62,5)
2

= 243790117 Nmm

= 243,901 KNm

Karena nilai 𝜀𝑠 > 0,005 maka nilai ø = 0,9

Mnø ≥ Mu

243,901 (0,9) ≥ 173,354

219, 411 ≥ 127,81 ………………………………OK

- Momen kapasitas negative


Asumsi : tulangan tarik leleh; tulangan tekan tidak leleh
Ts = As x fy
= 982,142 x 420
= 618750 N
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

Cc = β x yu x b x f’’c

= 0,85 x yu x 300 x 20,4

= 5202 yu N

C’c = A’s x f’’c

= 1473,214 x 20,4

= 30053,571 N

Cs = A’s x fs

= A's x (ε's x E)

= A's x ((yu-d')/yu) x 0,003 x E)

= 883928,57 x (yu-d')/yu

C’s = Cs – C’c

= 883928,57 x (yu-d')/yu - 30053,571

Dari persamaan kesetimbangan, diperoleh nilai yu

Ts = Cc + C’s

618750 = 5202 yu + 883928,57 x (yu-d')/yu - 30053,571

mengalikan kedua ruas dengan yu sehingga didapat model


persamaan ax2 + bx + c :

a = 5202

b = 235125

c = -55245535,1

−𝑏 ± √𝑏 2 − 4𝑎𝑐
𝑦𝑢 =
2𝑎

−441375 ± √4413752 − 4(5202)(−55245536)


=
2(5202)
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

dari persamaan diatas, didapat nilai yu : 82,903 mm

a = yu x β

= 82,903 x 0,85

= 70,467 mm

Cek asumsi :

𝑑 − 𝑦𝑢 437,5 − 82,903
𝜀𝑠 = 𝑥 0,003 = 𝑥 0,003 = 0,0128
𝑦𝑢 82,903


𝑦𝑢 − 𝑑′ 82,903 − 62,5
𝜀𝑠= 𝑥 0,003 = 𝑥 0,003 = 0,00073
𝑦𝑢 82,903

𝑓𝑦 420
𝜀𝑦 = = = 0,0021
𝐸𝑠 200000

Karena 𝜀𝑠 > 𝜀𝑦 maka tulangan Tarik leleh ; dan 𝜀 ′ 𝑠 < 𝜀𝑦 maka


tulangan tekan tidak leleh. Sehingga asumsi benar

Cc = 5202 yu N

= 5202 (82,903)

= 431261,9 N

𝑦𝑢 − 𝑑′
𝐶 ′ 𝑠 = 883928,57 𝑥 − 30053,6
𝑦𝑢

82,903 − 62,5
= 883928,57 𝑥 − 30053,6
69,0206

= 187488,1 N
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

Mn = Cc x z1 + C’s x z2

𝑎
= 𝐶𝑐 (𝑑 − ) + 𝐶 ′ 𝑠(𝑑 − 𝑑 ′ )
2

70,467
= 359045,41 (437,5 − ) + 94570,488(437,5 − 62,5)
2

= 243790117 Nmm

= 243,901 KNm

Karena nilai 𝜀𝑠 > 0,005 maka nilai ø = 0,9

Mnø ≥ Mu

243,901 (0,9) ≥ 127,81

219, 411 ≥ 173,354 ………………………………OK

b. Lapangan
F’c = 24MPa
Fy = 420 MPa
b = 300 mm
d = 437,5 mm
f’’c = 0,85 x f’c = 20,4 MPa
d’ = 62,5 mm
As (2D25) = 982,142 mm2
A’s (2D25) = 982,142 mm2
β = 0,85
E = 200.000 MPa

Asumsi : tulangan Tarik leleh; tulangan tekan tidak leleh

Ts = As x fy
= 982,142 x 420
= 412500 N
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

Cc = β x yu x b x f’’c

= 0,85 x yu x 300 x 20,4

= 5202 yu N

C’c = A’s x f’’c

= 982,142 x 20,4

= 20035,714 N

Cs = A’s x fs

= A's x (ε's x E)

= A's x ((yu-d')/yu) x 0,003 x E)

= 589285,71 x (yu-d')/yu

C’s = Cs – C’c

= 589285,71 x (yu-d')/yu - 20035,714

Dari persamaan kesetimbangan, diperoleh nilai yu

Ts = Cc + C’s

412500 = 5202 yu + 589285,71 x (yu-d')/yu - 20035,714

mengalikan kedua ruas dengan yu sehingga didapat model


persamaan ax2 + bx + c

a = 5202

b = 156750

c = -36830357

−𝑏 ± √𝑏 2 − 4𝑎𝑐
𝑦𝑢 =
2𝑎

−156750 ± √1567502 − 4(5202)(−36830357)


=
2(5202)
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

dari persamaan diatas, didapat nilai yu : 70,414 mm

a = yu x β

= 70,414 x 0,85

= 59,852 mm

Cek asumsi :

𝑑 − 𝑦𝑢 437,5 − 70,414
𝜀𝑠 = 𝑥 0,003 = 𝑥 0,003 = 0,01563
𝑦𝑢 70,414


𝑦𝑢 − 𝑑′ 70,414 − 62,5
𝜀𝑠= 𝑥 0,003 = 𝑥 0,003 = 0,000337
𝑦𝑢 70,414

𝑓𝑦 420
𝜀𝑦 = = = 0,0021
𝐸𝑠 200000

Karena 𝜀𝑠 > 𝜀𝑦 maka tulangan Tarik leleh ; dan 𝜀 ′ 𝑠 < 𝜀𝑦 maka


tulangan tekan tidak leleh. Sehingga asumsi benar

Cc = 5202 yu N

= 5202 (70,414)

= 366298,09 N

𝑦𝑢 − 𝑑′
𝐶 ′ 𝑠 = 589285,71 𝑥 − 20035,714
𝑦𝑢

70,414 − 62,5
= 589285,71 𝑥 − 20035,714
70,414

= 46201,908 N
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

Mn = Cc x z1 + C’s x z2

𝑎
= 𝐶𝑐 (𝑑 − ) + 𝐶 ′ 𝑠(𝑑 − 𝑑 ′ )
2

59,852
= 366298,09 (437,5 − ) + 46201,908(437,5 − 62,5)
2

= 166619179 Nmm

= 166,619KNm

Karena nilai 𝜀𝑠 > 0,005 maka nilai ø = 0,9

- Momen Kapasitas Negatif

Mnø ≥ Mu

166,619 (0,9) ≥ 110,15

149,957 ≥ 110,15 ……………………………………OK

- Momen Kapasitas Positif


Mnø ≥ Mu
166,619 (0,9) ≥ 110,15
149,957 ≥ 110,15 ……………………………………OK

Momen Diperlukan (KNm) Momen Tersedia (KNm)


Kombinasi
Tumpuan Lapangan Tumpuan Lapangan
Beban
Positif Negatif Positif Negatif Positif Negatif Positif Negatif
1,4 D 40,3719 83,8495 65,6781 0,0063 219,106 219,106 149,957 149,957
1,2 D + 1,6L 47,0237 97,52524 76,6476 5,40E-03 219,106 219,106 149,957 149,957
1,2D + 1,0L
+ 1,0E 127,817 173,3549 110,154 41,1435 219,106 219,106 149,957 149,957
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

2.3 Desain Penulangan Geser Balok B1

Gaya Geser
Beban Tumpuan Lapangan
Mati 54,002 24,388
Hidup 14,283 6,21
Gempa 65,583 37,198

• b = 300 mm
• h = 500 mm
• Fc’ = 24 MPa
• Fy = 240 MPa
• Ø = 0,75
• d = 437,5 mm
• As (3D25) = 1473,214 mm2
• As’ (3D25) = 1473,214 mm2
• Wu = 32 KN/m
• ln = 5,5 m
• Av = 235,714 mm2
a. Tumpuan
Vu = 1,2(VD) + 1,0(VL) + 1,0(VE)
= 1,2(54,002) + 1,0(14,283) + 1,0(65,583)
= 144,6684 KN
𝐴𝑠 (1,25 𝑓𝑦) 1473,214 (1,25 𝑥 420)
𝑎+ = = = 126,378 𝑚𝑚
0,85 𝑓𝑐 ′ 𝑏 0,85 (24)(300)
𝐴𝑠 (1,25 𝑓𝑦) 1473,214 (1,25 𝑥 420)
𝑎− = = = 126,378 𝑚𝑚
0,85 𝑓𝑐 ′ 𝑏 0,85 (24)(300)

+
𝑎+
𝑀𝑝𝑟 = 𝐴𝑠(1,25𝑓𝑦) (𝑑 − )
2
126,378
= 1473,214(1,25 𝑥 420) (437,5 − )
2
= 289,505 𝐾𝑁𝑚
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

𝑎−
𝑀𝑝𝑟 − = 𝐴𝑠(1,25𝑓𝑦) (𝑑 − )
2
126,378
= 1473,214(1,25 𝑥 420) (437,5 − )
2
= 289,505 𝐾𝑁𝑚
𝑀𝑝𝑟 + + 𝑀𝑝𝑟 − 𝑤𝑢 𝑙𝑛
𝑉𝑒 = +
𝑙𝑛 2
289,505 + 289,505 32 (5,5)
= +
5,5 2
= 193,274 𝐾𝑁
Karena Ve > Vu, maka kapasitas geser ultimit balok adalah Ve
𝑉𝑒 177,704
𝑉𝑛 = = = 257,699 𝐾𝑁
ø 0,75
Vn = Vc + Vs
Untuk menjamin terjadi di sendi plastis pada daerah tumpuan, Vc = 0
Vn = Vs = 257,699 KN

𝐴𝑣 𝑓𝑦 𝑑 235,714 (240) (437,5)


𝑠= = = 96,041 𝑚𝑚
𝑉𝑠 257699

Diambil D10-90
𝐴𝑣 𝑥 𝑓𝑦 𝑥 𝑑 235,714 𝑥 240 𝑥 437,5
𝑉𝑠 = = = 275 𝐾𝑁
𝑠 90
Vn = Vs = 275 KN
Vn ø ≥ Ve
275 (0,75) ≥ 144,668
206,25 ≥ 193,27…………………………………………….. OK
Jadi, desain tulangan geser daerah tumpuan diambil D10-90
b. Lapangan
Vu = 1,2(VD) + 1,0(VL) + 1,0(VE)
= 1,2(24,388) + 1,0(6,21) + 1,0(37,198)
= 72,6736 KN
𝐴𝑠 (1,25 𝑓𝑦) 982,142 (1,25 𝑥 420)
𝑎+ = = = 84,252 𝑚𝑚
0,85 𝑓𝑐 ′ 𝑏 0,85 (24)(300)
𝐴𝑠 (1,25 𝑓𝑦) 982,142 (1,25 𝑥 420)
𝑎− = = = 84,252 𝑚𝑚
0,85 𝑓𝑐 ′ 𝑏 0,85 (24)(300)
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

𝑎+
𝑀𝑝𝑟 + = 𝐴𝑠(1,25𝑓𝑦) (𝑑 − )
2
84,252
= 982,142(1,25 𝑥 420) (437,5 − )
2
= 203,864 𝐾𝑁𝑚
𝑎−
𝑀𝑝𝑟 − = 𝐴𝑠(1,25𝑓𝑦) (𝑑 − )
2
84,252
= 982,142(1,25 𝑥 420) (437,5 − )
2
= 203,864 𝐾𝑁𝑚
𝑀𝑝𝑟 + + 𝑀𝑝𝑟 − 𝑤𝑢 𝑙𝑛
𝑉𝑒 = +
𝑙𝑛 2
203,864 + 203,864 32 (5,5)
= +
5,5 2
= 162,132 𝐾𝑁
Karena Ve > Vu, maka kapasitas geser ultimit balok adalah Ve
𝑉𝑒 162,132
𝑉𝑛 = = = 216,176 𝐾𝑁
ø 0,75
Vn = Vc + Vs

𝑉𝑐 = 0,17 𝑥 𝜆 𝑥 √𝑓𝑐′𝑥 𝑏 𝑥 𝑑

= 0,17 𝑥 1 𝑥 √24 𝑥 300 𝑥 437,5

= 109,308 𝐾𝑁

𝑉𝑛 = 𝑉𝑐 + 𝑉𝑠

216,176 = 109,308 + 𝑉𝑠

𝑉𝑠 = 106,868 𝐾𝑁

𝐴𝑣 𝑥 𝑓𝑦 𝑥 𝑑 157,142 𝑥 240 𝑥 437,5


𝑠= = = 154,3𝑚𝑚 ≈ 150 mm
𝑉𝑠 106,868

Diambil D10-150

𝐴𝑣 𝑥 𝑓𝑦 𝑥 𝑑 157,142 𝑥 240 𝑥 437,5


𝑉𝑠 = = = 110 𝐾𝑁
𝑠 150
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

Vn = Vc + Vs
= 109,308 + 110
= 219,308
Vn ø ≥ Ve
219,308 (0,75) ≥ 162,132
164,48 ≥ 162,132………………………………………… OK
Jadi, desain tulangan geser daerah tumpuan diambil D10-150

Gaya Geser Dibutuhkan (KN) Gaya Geser Tersedia (KN)


Tumpuan Lapangan Tumpuan Lapangan
193,27 162,13 206,25 164,48
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

3. Balok B2

3.1 Desain Penulangan Lentur Balok B1

Data Penampang Balok :

fc’ = 24 Mpa
fy = 420 Mpa
fc” = 0,85 x fc’
Ø = 0,65 - 0,9 (SNI 2019 pasal 21.2.1)
β = 0,85 (SNI 2019 pasal 22.2.2.4.1)
Lebar (B) = 250 mm
Panjang (H) = 400 mm
Direncanakan dengan menggunakan
d = 350 mm
db = 25 mm, asumsi awal
ds = 10 mm, asumsi awal
Selimut beton = 40 mm (SNI 2019 pasal 20.6.1.3.1)
Syarat dimensi penampang (SNI 2019 pasal 18.6.1)
a. ln ≥ 4d
d= 400 – selimut beton – ds – db/2
d= 350 – 40 – 10 – (25/2) = 350 mm
ln= 6000 – 500 = 5500 mm
ln= 5500 mm ≥ 4d (= 4 x 300 = 1200 mm) OK
b. bw ≥ 0,3h atau 250 mm
bw = 250 ≥ 250 mm OK
0,3h = 0,3(400) = 120 ≤ bw OK
c. bw ≤ b kolom + 2(minimal [b kolom;3/4 h kolom])
bw = 250 ≤ 500 +2(3/4 x 500)
bw = 250 ≤ 1250 OK
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

Data momen balok,


Tumpuan Lapangan
B2
Positif Negatif Positif Negatif
Mati -26.98 12.72
Hidup 1.19 -4.70 12.72 -16.03
Gempa 76.95 -76.95 36.87 -36.87

Kombinasi beban (SNI 2019 pasal 5.3.1)


U= 1,4D
U= 1,2D + 1,6L + 0,5(Lr atau R)
U= 1,2 D + 1L + 1E
Tumpuan (kNm) Lapangan (kNm)
Jenis Balok
Positif Negatif Positif Negatif
B2 51.86098 -66.41242 52.07682 -32.14118

3.1.1 Perhitungan Momen Perlu


a. Tumpuan
Tumpuan Positif
Mu = 51.861
 Koefisien Ketahanan,
Mu 13.29 x 106
Rn = = = 1.821
b x d2 250 x 3502

2Rn 2x1.821
Alpha (α) = 1 - √1 − = 1 - √1 − = 0.067
fc" 20.4

 Rasio Tulangan (ρ)


fc" 20.4
ρ = xα= x 0.067 = 0.32%
fy 420

 Rasio tulangan minimum (ρmin)


√𝑓𝑐′ √20.4
ρmin = = 4 x 420 = 0.00268
4fy
1.4 1.4
ρmin = = 420 = 0.0033
fy

 Rasio tulangan maksimum (ρmaks)


pmaks = 2.5%
fc" . β 600
ρmaks = 0.75 ( . 600 + fy )
fy
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

20.4 x 0.85 600


= 0.75 ( . 600 + 420 ) = 0.0182
420

 Karena ρmin > ρ , maka digunkanan ρ = 0.0033


Sehingga, As = ρ.b.d
= 0.0033 x 250 x 350
= 567 mm2
Sehingga, As min < As maka dipakai As = 567 mm2 (2D16) dapat
dipakai
 Cek kapasitas
SNI 2019 Pasal 22.2.2.4.1
𝐴𝑠.𝑓𝑦
𝑎 = 𝛽.𝑓𝑐 ′ .𝑏
567 𝑥420
𝑎 = 0.85𝑥20,4𝑥250 = 46.718 mm

Mn = As . fy . (d - a/2)
Mn = 567. 420. (350-(46.718/2)) = 45.078
C = a/ 𝛽 1
46.718
= = 54.962
0.85

SNI 2019 Pasal 22.2.1.2, 22.2.2.1


𝑑−𝑐
εs = 0.003
𝑐
350−54.962
= 0.003
54.962

= 0.015
ϕMn = 0.9 x 51.86 = 67.363
ϕMn > Mu OK

Tumpuan Negatif
Mu = 67.363
 Koefisien Ketahanan,
Mu 67.363 x 106
Rn = = = -2.332
b x d2 250 x 3502

2Rn
Alpha (α) = 1 - √1 −
fc"
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

2x(−2.332)
= 1 - √1 − = -0.079
20.4

 Rasio Tulangan (ρ)


fc" 20.4
ρ = xα= x 0.079 = 0.39%
fy 420

 Rasio tulangan minimum (ρmin)


√𝑓𝑐′ √20.4
ρmin = = 4 x 420 = 0.00268
4fy
1.4 1.4
ρmin = = 420 = 0.0033
fy

 Rasio tulangan maksimum (ρmaks)


pmaks = 2.5%
fc" . β 600
ρmaks = 0.75 ( . 600 + fy )
fy
20.4 x 0.85 600
= 0.75 ( . 600 + 420 ) = 0.0182
420

 Karena ρmin > ρ , maka digunkanan ρ = 0.0033


Sehingga, As = ρ.b.d
= 0.0033 x 250 x 350
= 567 mm2
Sehingga, As min < As maka dipakai As = 567 mm2 (2D16) dapat
dipakai
 Cek kapasitas
SNI 2019 Pasal 22.2.2.4.1
𝐴𝑠.𝑓𝑦
𝑎 = 𝛽.𝑓𝑐 ′ .𝑏
567 𝑥420
𝑎 = 0.85𝑥20,4𝑥250 = 46.718 mm

Mn = As . fy . (d - a/2)
Mn = 567. 420. (350-(46.718/2)) = 45.078
C = a/ 𝛽 1
46.718
= = 54.962
0.85

SNI 2019 Pasal 22.2.1.2, 22.2.2.1


𝑑−𝑐
εs = 0.003
𝑐
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

350−54.962
= 0.003
54.962

= 0.015
ϕMn = 0.9 x 66.412 = 67.363
ϕMn > Mu OK

b. Lapangan
Lapangan positif
Mu = 52.077
 Koefisien Ketahanan,
Mu 52.077 x 106
Rn = = = 1.829
b x d2 250 x 3502

2Rn 2x1.829
Alpha (α) = 1 - √1 − = 1 - √1 − = 0.067
fc" 20.4

 Rasio Tulangan (ρ)


fc" 20.4
ρ = xα= x 0.054 = 0.33%
fy 420

 Rasio tulangan minimum (ρmin)


√𝑓𝑐′ √20.4
ρmin = = 4 x 420 = 0.00268
4fy
1.4 1.4
ρmin = = 420 = 0.0033
fy

 Rasio tulangan maksimum (ρmaks)


pmaks = 2.5%
fc" . β 600
ρmaks = 0.75 ( . 600 + fy )
fy
20.4 x 0.85 600
= 0.75 ( . 600 + 420 ) = 0.0182
420

 Karena ρmin > ρ , maka digunkanan ρ = 0.0033


Sehingga, As = ρ.b.d
= 0.0033 x 250 x 350
= 191.67 mm2
Sehingga, As min < As maka dipakai As = 402 mm2 (2D16) dapat
dipakai
 Cek kapasitas
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

SNI 2019 Pasal 22.2.2.4.1


𝐴𝑠.𝑓𝑦
𝑎=
𝛽.𝑓𝑐 ′ .𝑏
567 𝑥420
𝑎 = 0.85𝑥20,4𝑥250 = 46.718 mm

Mn = As . fy . (d - a/2)
Mn = 567. 420. (350-(46.718/2)) = 45.078
C = a/ 𝛽 1
46.718
= = 54.962
0.85

SNI 2019 Pasal 22.2.1.2, 22.2.2.1


𝑑−𝑐
εs = 0.003
𝑐
350−54.962
= 0.003
54.962

= 0.015
ϕMn = 0.9 x 52.077 = 67.363
ϕMn > Mu OK

Lapangan Negatif
Mu = 32.141 kN/m
 Koefisien Ketahanan,
Mu 67.363 x 106
Rn = = = -1.129
b x d2 200 x 3002

2Rn
Alpha (α) = 1 - √1 −
fc"

2x(−0.434)
= 1 - √1 − = -0.039
20.4

 Rasio Tulangan (ρ)


fc" 20.4
ρ = xα= x 0.015 = 0.19%
fy 420

 Rasio tulangan minimum (ρmin)


√𝑓𝑐′ √20.4
ρmin = = 4 x 420 = 0.00268
4fy
1.4 1.4
ρmin = = 420 = 0.0033
fy

 Rasio tulangan maksimum (ρmaks)


Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

pmaks = 2.5%
fc" . β 600
ρmaks = 0.75 ( . )
fy 600 + fy
20.4 x 0.85 600
= 0.75 ( . 600 + 420 ) = 0.0182
420

 Karena ρmin > ρ , maka digunkanan ρ = 0.0033


Sehingga, As = ρ.b.d
= 0.0033 x 250 x 350
= 191.67 mm2
Sehingga, As min < As maka dipakai As = 402 mm2 (2D16) dapat
dipakai

 Cek kapasitas
SNI 2019 Pasal 22.2.2.4.1
𝐴𝑠.𝑓𝑦
𝑎=
𝛽.𝑓𝑐 ′ .𝑏

567 𝑥420
𝑎 = 0.85𝑥20,4𝑥250 = 46.718 mm

Mn = As . fy . (d - a/2)
Mn = 567. 420. (350-(46.718/2)) = 45.078
C = a/ 𝛽 1
46.718
= = 54.962
0.85

SNI 2019 Pasal 22.2.1.2, 22.2.2.1


𝑑−𝑐
εs = 0.003
𝑐
350−54.962
= 0.003
54.962

= 0.015
ϕMn = 0.9 x 32.141 = 67.363
ϕMn > Mu OK
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

3.2 Desain Penulangan Geser Balok B2


Diketahui data balok B2 sebagai berikut :
 Fy = 240 MPa
 F’c = 24 MPa
 B (lebar) = 200 mm
 H (tinggi) = 400 mm
 α =1
 ϕ = 0.75 (Menurut SNI 2002 pasal 11.3.(2).(1))
 Wu = 32 KN/m
Misal
 Diameter tulangan utama = 22 mm
 Diameter tulangan sengkang = 10 mm
 Tebal selimut beton = 40 mm
d SNI = h – (tebal selimut beton + ½ d
diameter tulangan utama + diameter
tulangan sengkang)
= 400 – (40 + ½ 22 + 10)
= 339 mm
BEBAN Mati Hidup Gempa
Tumpuan 21,966 4,931 13,34
Lapangan 20,766 4,019 13,327
Tabel Gaya Lintang Balok B2 (kN)

a. Tumpuan
Menghitung nilai Ve (Gaya Geser Earthquake)
 Menghitung Mpr (Momen Ujung)
As1 (momen negatif) = 78,53982 KN
As2 (momen positif) = 78,53982 KN
𝐴𝑠 (1,25 𝑓𝑦)
a = 0,85 𝑥 𝑓′ 𝑐 𝑥 𝑏
78,53982 (1,25 240)
a1 = 0,85 𝑥 24 𝑥 200

a1 = 5,77499
78,53982 (1,25 240)
a2 = 0,85 𝑥 24 𝑥 200
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

a2 = 5,77499
𝑎
Mpr = As x (1,25fy)(d - 2 )
𝑎
Mpr1 = As x (1,25fy)(d - 2 )
5,77499
= 78,53982 x (1,25 x 240)(339 - )
2

= 7851429,41 Nmm
= 7,85143 KNm
𝑎
Mpr2 = As x (1,25fy)(d - 2 )
5,77499
= 78,53982 x (1,25 x 240)(339 - )
2

= 7851429,41 Nmm
= 7,85143 KNm

Menghitung Ve
𝑀𝑝𝑟1 + 𝑀𝑝𝑟2 𝑊𝑢 𝑥 𝐿𝑛
𝑉𝑒 = +
𝐿𝑛 2
Untuk Ln 1 = 6 meter
7,85143 + 7,85143 32 𝑥 2,4
𝑉𝑒1 = +
6 2
𝑉𝑒1 = 98,61714314 𝐾𝑁

Membandingkan Ve > Vu
Ve > Vu
98,617143 > 42,2652
Maka, yang digunakan dalam perhitungan adalah nilai Ve.

Menghitung nilai Vu (Gaya Geser Maksimum)


Vu = 1,2 D + L + R
= 1,2 (21,966) + (4,931) + (13,34)
= 44,6302kN
= 44630,2 N
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

Menghitung nilai Vc (Kuat Geser Nominal)


Vc = 0 apabila berada pada daerah tumpuan. Hal ini dikarenakan
kekuatan beton dalam memikul beban geser tidak diperhitungkan
untuk menjamin terbentuknya sendi plastis di daerah tersebut.
Menentukan Av (Luas Tulangan Sengkang)
Pada tulangan sengkang tumpuan balok BS menggunakan 2 tulangan
sengkang dengan diameter 10 mm atau 2P10, sehingga :
1
Av =2x π D2
4
1
=2x π 102
4
= 157,08 mm2

Spasi
S = 80 mm
d 339
Spasi Max 1 = = = 84,75 mm
4 4
Spasi Max 2 = Menurut SNI 2847 : 2019 = 150mm

Mengitung Vs (Kuat Geser Sengkang)


Av x fy x d
Vs =
s
157,08 x 240 x 339
=
80
= 159750 N
= 159,75 kN

Menghitung nilai Vn (Gaya Nominal)


Vn = Vc + Vs
= 0 + 159,75
= 159,750 Kn

Cek Kapasitas
ϕ Vn
>1
Vu
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

0,75 x 159,750
>1
98,61714

1,214926 > 1 OK
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

b. lapangan
Menghitung nilai Ve (Gaya Geser Earthquake)
 Menghitung Mpr (Momen Ujung)
As1 (momen negatif) = 78,53982 KN
As2 (momen positif) = 78,53982 KN
𝐴𝑠 (1,25 𝑓𝑦)
a =
0,85 𝑥 𝑓′ 𝑐 𝑥 𝑏
78,53982 (1,25 240)
a1 = 0,85 𝑥 24 𝑥 200

a1 = 5,77499
78,53982 (1,25 240)
a2 = 0,85 𝑥 24 𝑥 200

a2 = 5,77499
𝑎
Mpr = As x (1,25fy)(d - 2 )
𝑎
Mpr1 = As x (1,25fy)(d - 2 )
5,77499
= 78,53982 x (1,25 x 240)(339 - )
2

= 7851429,41 Nmm
= 7,85143 KNm
𝑎
Mpr2 = As x (1,25fy)(d - 2 )
5,77499
= 78,53982 x (1,25 x 240)(339 - )
2

= 7851429,41 Nmm
= 7,85143 KNm

Menghitung Ve
𝑀𝑝𝑟1 + 𝑀𝑝𝑟2 𝑊𝑢 𝑥 𝐿𝑛
𝑉𝑒 = +
𝐿𝑛 2
Untuk Ln 1 = 6 meter
7,85143 + 7,85143 32 𝑥 2,4
𝑉𝑒1 = +
6 2
𝑉𝑒1 = 98,61714314 𝐾𝑁

Membandingkan Ve > Vu
Ve > Vu
98,617143 > 42,2652
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

Maka, yang digunakan dalam perhitungan adalah nilai Ve.


Menghitung nilai Vu (Gaya Geser Maksimum)
Vu = 1,2 D + L + R
= 1,2 (21,966) + (4,931) + (13,34)
= 44,6302kN
= 44630,2 N

Menghitung nilai Vc (Kuat Geser Nominal)


Vc = 0.17 x λ x √𝑓𝑐′ x b x d

= 0.17 x 1 x √24′ x 200 x 339


= 56465,638 N
= 56,466 kN

Menentukan Av (Luas Tulangan Sengkang)


Pada tulangan sengkang tumpuan balok BS menggunakan 2 tulangan
sengkang dengan diameter 10 mm atau 2P10, sehingga :
1
Av =2x π D2
4
1
=2x π 102
4
= 157,08 mm2

Spasi
S = 150 mm
d 339
Spasi Max 1 = = = 84,75 mm
4 4
Spasi Max 2 = Menurut SNI 2847 : 2019 = 150mm

Mengitung Vs (Kuat Geser Sengkang)


Av x fy x d
Vs =
s
157,08 x 240 x 339
=
150
= 85199,99 N
= 85,19999 kN
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

Menghitung nilai Vn (Gaya Nominal)


Vn = Vc + Vs
= 56,466 + 85,19999
= 141,666 Kn

Cek Kapasitas
ϕ Vn
>1
Vu
0,75 x 159,750
>1
98,61714

1,077391 > 1 OK
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

4. Balok B3
4.1 Desain Penulangan Lentur Balok B3
Perhitungan tulangan lentur diambil dari momen :

Tumpuan Lapangan
Beban Positif Negatif Positif Negatif
Mati 6,7949 -10,1079 14,5084 -2,2229
Hidup 1,1082 -1,678 2,7705 -0,2833
Gempa 4,0288 -4,0288 4,2287 -4,2287

Data penampang balok :


 B = 200 mm
 H = 350 mm
 Fc’ = 24 MPa
 Fy = 420 MPa
 Ø (Asumsi) = 0,8
 Β = 0,85
Direncanakan menggunakan :
 D = 25 mm
 D Sengkang = 10 mm
 S = 40 mm
 d’ = 30 mm
 d = 287,5 mm
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

4.1.1 Perhitungan Momen Perlu

a. Tumpuan
Tumpuan
Negatif
Mu = 1,2(10,1079) + 1,0(1,678) + 1,0(4,0288) = -17,83628 KNm
Mn = Mu/Ø = 17,83628/0,8 = 22,29535

Mn = 22295350 Nmm
Koefisien ketahanan (Rn)
Rn = Mu/bd2 = 17836280 /(200x287,52) = 1,079 N/mm2
Rasio tulangan (ρ)
ρ = 0,85 Fc’/Fy(1-√1 − (2𝑅𝑛/0,85𝐹𝑐′) = 0,0018
Rasio tulangan minimun (ρ min)
ρ min = 1,4/fy = 0,003333

Rasio tulangan maksimum (ρ maks)

ρ maks = 0,025
Karena ρ < ρ min maka ρ = 0,003333
As = ρ x b x d
= 0,003333 x 200 x 287,5
= 191,67 mm2
Luas tulangan minimal (As min)

Asmin = √𝐹𝑐′/4Fy x b x d = 167,67 mm

Karena As > As min maka As = 191,67 mm2


Momen nominal dengan tulangan terpasang
As = 1473,214286 mm2 (3D25)
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

Tumpuan Positif
Mu = 1,2(6,7949) + 1,0(1,1082) + 1,0(4,0288) = 13,29088 KNm
Mn = Mu/Ø = 13,29088/0,8 = 16,6136

Mn = 16613600 Nm

Koefisien tahanan (Rn)


Rn = Mu/bd2 = 13290880 /(200x287,52) = 0,804 N/mm2

Rasio tulangan (ρ)


ρ = 0,85 Fc’/Fy(1-√1 − (2𝑅𝑛/0,85𝐹𝑐′) = 0,0014

Rasio tulangan minimun (ρ min)


ρ min = 1,4/fy = 0,003333

Rasio tulangan maksimum (ρ maks)


ρ maks = 0,025
Karena ρ < ρ min maka ρ = 0,003333
As = ρ x b x d
= 0,003333 x 200 x 287,5
= 191,67 mm2
Luas tulangan minimal (As min)

Asmin = √𝐹𝑐′/4Fy x b x d = 167,67 mm2

Karena As > As min maka As = 191,67 mm2


Momen nominal dengan tulangan terpasang
As’ = 1140,857143 mm2 (3D22)
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

b. Lapangan
Lapangan Negatif
Mu = 1,2(2,2229) + 1,0(0,2833) + 1,0(4,2287) = -7,17948 KNm
Mn = Mu/Ø = 7,17948 /0,8 = 8,97435

Mn = 8974350 Nm

Koefisien tahanan (Rn)


Rn = Mu/bd2 = 7179480 /(200x287,52) = 0,434 N/mm2

Rasio tulangan (ρ)


ρ = 0,85 Fc’/Fy(1-√1 − (2𝑅𝑛/0,85𝐹𝑐′) = 0,0007

Rasio tulangan minimun (ρ min)


ρ min = 1,4/fy = 0,003333

Rasio tulangan maksimum (ρ maks)


ρ maks = 0,025
Karena ρ < ρ min maka ρ = 0,003333
As = ρ x b x d
= 0,003333 x 200 x 287,5
= 191,67 mm2
Luas tulangan minimal (As min)

Asmin = √𝐹𝑐′/4Fy x b x d = 167,67 mm2

Karena As > As min maka As = 191,67 mm2


Momen nominal dengan tulangan terpasang
As = 982,14286 mm2 (2D25)
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

Lapangan Positif
Mu = 1,2(14,5084) + 1,0(2,7705) + 1,0(4,2287) = 24,40928 KNm
Mn = Mu/Ø = 24,40928 /0,8 = 30,5116

Mn = 30511600 Nm

Koefisien tahanan (Rn)


Rn = Mu/bd2 = 24409280 /(200x287,52) = 1,477 N/mm2

Rasio tulangan (ρ)


ρ = 0,85 Fc’/Fy(1-√1 − (2𝑅𝑛/0,85𝐹𝑐′) = 0,0026

Rasio tulangan minimun (ρ min)


ρ min = 1,4/fy = 0,003333

Rasio tulangan maksimum (ρmaks)

ρ maks = 0,025
Karena ρ < ρ min maka ρ = 0,003333
As = ρ x b x d
= 0,003333 x 200 x 287,5
= 191,67 mm2
Luas tulangan minimal (As min)

Asmin = √𝐹𝑐′/4Fy x b x d = 167,67 mm2

Karena As > As min maka As = 191,67 mm2


Momen nominal dengan tulangan terpasang
As’ = 760,57143 mm2 (2D22)
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

4.1.2 Analisa Momen Lentur Pada Balok B3


a. Tumpuan

Fc’ = 24Mpa
Fy = 420 Mpa
B = 200 mm
d = 287,5 mm
Fc’’ = 0,85 x Fc’ = 20,4 MPa

d’ = 30 mm

As (3D25) = 1473,214 mm2

A’s (3D22) = 1140,857 mm2

β = 0,85
E = 200.000 MPa

Momen kapasitas positif

Asumsi : tulangan Tarik leleh; tulangan tekan tidak leleh

Ts = As x fy = 1473,214 x 420 = 618750 N


Cc = β x yu x b x Fc’’ = 0,85 x yu x 200 x 20,4 = 3468 yu N
C’c = A’s x Fc’’ = 1140,857 x 20,4 = 23273,4828 N
Cs = A’s x fs = A's x (ε's x E) = A's x ((yu-d')/yu) x 0,003 x E)
= 684514,2 x (yu-d')/yu
C’s = Cs – C’c = 684514,2 x (yu-d')/yu - 23273,4828
Dari persamaan kesetimbangan, diperoleh nilai yu
Ts = Cc + C’s
618750 = 3468 yu + 684514,2 x (yu-d')/yu - 23273,4828
mengalikan kedua ruas dengan yu sehingga didapat model
persamaan ax2 + bx + c :

a = 3468
b = 42490,7
c = -20535426

Dari persamaan diatas, didapat nilai yu : 71,07 mm


a = yu x β = 71,07 x 0,85 = 60,4095 mm
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

Cek asumsi :
𝜀𝑠 = (d-yu)/yu x 0,003 = (287,5-71,07)/71.07 x 0,003 = 0,00913
𝜀𝑠’ = (yu-d’)/yu x 0,003 = (71,07-30)/71.07 x 0,003 = 0,00173
𝜀y = Fy/E = 420/200000 = 0,0021

Karena 𝜀𝑠 > 𝜀𝑦 maka tulangan Tarik leleh ; dan 𝜀′𝑠 < 𝜀𝑦 maka
tulangan tekan tidak leleh. Sehingga asumsi benar.
Cc = 3468 yu N = 243002,76 N
C’s = 684514,2 x (yu-d')/yu = 372294,241 N
Mn = Cc x z1 + C’s x z2 = Cc x (d-a/2) + C’s x (d-d’)
= 62523455,884 + 95865767,0575 = 158389222,9415 = 158,389 KNm

Karena nilai 𝜀𝑠 > 0,005 maka nilai ø = 0,9

Mnø ≥ Mu
158,389 (0,9) ≥ 17,780
142,389 ≥ 17,780...OK
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

Momen kapasitas negatif

Asumsi : tulangan tarik leleh; tulangan tekan tidak leleh

Ts = As x fy = 1473,214 x 420 = 618750 N


Cc = β x yu x b x Fc’’ = 0,85 x yu x 200 x 20,4 = 3468 yu N
C’c = A’s x Fc’’ = 1140,857 x 20,4 = 23273,4828 N
Cs = A’s x fs = A's x (ε's x E) = A's x ((yu-d')/yu) x 0,003 x E)
= 684514,2 x (yu-d')/yu
C’s = Cs – C’c = 684514,2 x (yu-d')/yu - 23273,4828
Dari persamaan kesetimbangan, diperoleh nilai yu
Ts = Cc + C’s
618750 = 3468 yu + 684514,2 x (yu-d')/yu - 23273,4828
mengalikan kedua ruas dengan yu sehingga didapat model
persamaan ax2 + bx + c :

a = 3468
b = 42490,7
c = -20535426

Dari persamaan diatas, didapat nilai yu : 71,07 mm


a = yu x β = 71,07 x 0,85 = 60,4095 mm
Cek asumsi :
𝜀𝑠 = (d-yu)/yu x 0,003 = (287,5-71,07)/71.07 x 0,003 = 0,00913
𝜀𝑠’ = (yu-d’)/yu x 0,003 = (71,07-30)/71.07 x 0,003 = 0,00173
𝜀y = Fy/E = 420/200000 = 0,0021

Karena 𝜀𝑠 > 𝜀𝑦 maka tulangan Tarik leleh ; dan 𝜀′𝑠 < 𝜀𝑦 maka
tulangan tekan tidak leleh. Sehingga asumsi benar.
Cc = 3468 yu N = 243002,76 N
C’s = 684514,2 x (yu-d')/yu = 372294,241 N
Mn = Cc x z1 + C’s x z2 = Cc x (d-a/2) + C’s x (d-d’)
= 62523455,884 + 95865767,0575 = 158389222,9415 = 158,389 KNm

Karena nilai 𝜀𝑠 > 0,005 maka nilai ø = 0,9

Mnø ≥ Mu
158,389 (0,9) ≥ 17,780
142,389 ≥ 17,780...OK
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

b. Lapangan

Fc’ = 24Mpa
Fy = 420 Mpa
B = 200 mm
d = 287,5 mm
Fc’’ = 0,85 x Fc’ = 20,4 MPa

d’ = 30 mm

As (2D25) = 982,142 mm2

A’s (2D22) = 760,571mm2

β = 0,85
E = 200.000 MPa

Momen kapasitas positif

Asumsi : tulangan tarik leleh; tulangan tekan tidak leleh

Ts = As x fy = 982,142 x 420 = 412500 N


Cc = β x yu x b x Fc’’ = 0,85 x yu x 200 x 20,4 = 3468 yu N
C’c = A’s x Fc’’ = 760,571 x 20,4 = 15515,6484 N
Cs = A’s x fs = A's x (ε's x E) = A's x ((yu-d')/yu) x 0,003 x E)
= 456342,6 x (yu-d')/yu
C’s = Cs – C’c = 456342,6 x (yu-d')/yu - 15515,6484
Dari persamaan kesetimbangan, diperoleh nilai yu
Ts = Cc + C’s
412500 = 3468 yu + 456342,6 x (yu-d')/yu - 15515,6484
mengalikan kedua ruas dengan yu sehingga didapat model
persamaan ax2 + bx + c :

a = 3468
b = 28326,9516
c = -13690278

Dari persamaan diatas, didapat nilai yu : 58,88 mm


a = yu x β = 58,88 x 0,85 = 50,048 mm
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

Cek asumsi :
𝜀𝑠 = (d-yu)/yu x 0,003 = (287,5-58,88)/58,88 x 0,003 = 0,01164
𝜀𝑠’ = (yu-d’)/yu x 0,003 = (58,88-30)/58,88 x 0,003 = 0,001471
𝜀y = Fy/E = 420/200000 = 0,0021

Karena 𝜀𝑠 > 𝜀𝑦 maka tulangan Tarik leleh ; dan 𝜀′𝑠 < 𝜀𝑦 maka
tulangan tekan tidak leleh. Sehingga asumsi benar.
Cc = 3468 yu N = 204195,84 N
C’s = 456342,6 x (yu-d')/yu = 22831.08 N
Mn = Cc x z1 + C’s x z2 = Cc x (d-a/2) + C’s x (d-d’)
= 58706278,976 + 587903,1 = 64585282,076 = 64,585 KNm

Karena nilai 𝜀𝑠 > 0,005 maka nilai ø = 0,9

Mnø ≥ Mu
64,585 (0,9) ≥ 27,122
58,1265 ≥ 27,122.....OK

Momen kapasitas negatif

Asumsi : tulangan tarik leleh; tulangan tekan tidak leleh

Ts = As x fy = 982,142 x 420 = 412500 N


Cc = β x yu x b x Fc’’ = 0,85 x yu x 200 x 20,4 = 3468 yu N
C’c = A’s x Fc’’ = 760,571 x 20,4 = 15515,6484 N
Cs = A’s x fs = A's x (ε's x E) = A's x ((yu-d')/yu) x 0,003 x E)
= 456342,6 x (yu-d')/yu
C’s = Cs – C’c = 456342,6 x (yu-d')/yu - 15515,6484
Dari persamaan kesetimbangan, diperoleh nilai yu
Ts = Cc + C’s
412500 = 3468 yu + 456342,6 x (yu-d')/yu - 15515,6484
mengalikan kedua ruas dengan yu sehingga didapat model
persamaan ax2 + bx + c :

a = 3468
b = 28326,9516
c = -13690278

Dari persamaan diatas, didapat nilai yu : 58,88 mm


a = yu x β = 58,88 x 0,85 = 50,048 mm
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

Cek asumsi :
𝜀𝑠 = (d-yu)/yu x 0,003 = (287,5-58,88)/58,88 x 0,003 = 0,01164
𝜀𝑠’ = (yu-d’)/yu x 0,003 = (58,88-30)/58,88 x 0,003 = 0,001471
𝜀y = Fy/E = 420/200000 = 0,0021

Karena 𝜀𝑠 > 𝜀𝑦 maka tulangan Tarik leleh ; dan 𝜀′𝑠 < 𝜀𝑦 maka
tulangan tekan tidak leleh. Sehingga asumsi benar.
Cc = 3468 yu N = 204195,84 N
C’s = 456342,6 x (yu-d')/yu = 22831.08 N
Mn = Cc x z1 + C’s x z2 = Cc x (d-a/2) + C’s x (d-d’)
= 58706278,976 + 587903,1 = 64585282,076 = 64,585 KNm

Karena nilai 𝜀𝑠 > 0,005 maka nilai ø = 0,9

Mnø ≥ Mu
64,585 (0,9) ≥ 27,122
58,1265 ≥ 27,122.....OK

4.2 Desain Penulangan Lentur Balok B3

Gaya Geser
Beban Tumpuan Lapangan
Mati 10,096 17,44
Hidup 2,917 1,534
Gempa 2,748 4,66

 B = 200 mm
 H = 350 mm
 Fc’ = 24 MPa
 Fy = 240 MPa
 Ø = 0,75
 d = 287,5 mm
 As (3D25) = 1473,214 mm2
 As’ (3D22) = 1140,857 mm2
 Wu = 15,0322 KN/m
 ln = 2,05 m
 Av = 314,286 mm2
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

a. Tumpuan

Vu = 1,2(VD) + 1,0(VL) + 1,0(VE)

= 1,2(10,096) + 1,0(2,917) + 1,0(2,748)

= 17,780 KN

a+ = As(1,25Fy)/0,85Fc’B

= 1473,214(1,25 x 240)/0,85(24)(200)

= 108,325

a- = As(1,25Fy)/0,85Fc’B

= 1140,857(1,25 x 240)/0,85(24)(200)

= 83,877

Mpr+ = As(1,25Fy)(d-(a+/2))

= 1473,214(1,25 x 240)(287,5-(108,325/2))

= 103,127 KNm

Mpr- = As(1,25Fy)(d-(a-/2))

= 1140,857(1,25 x 240)(287,5-(83,877/2))

= 84,043 KNm

Ve = (Mpr+ + Mpr-)/ln + (wu x ln)/2

= (103,127 + 84,043)/2,05 + (15,0322 x 2,05)/2

= 106,71 KN

Karena Ve > Vu, maka kapasitas geser ultimit balok adalah Ve

Vn = Ve/Ø = 106,71/0,75 = 142,28 KN


Vn = Vc + Vs

Untuk menjamin terjadi di sendi plastis pada daerah tumpuan, Vc = 0


Vn = Vs = 142,28 KN

S = Av Fy d/Vs = 314,286 x 240 x 287,5/142280 = 152,41

Diambil D10-150
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

Vs = (Av x Fy x d)/s = (314,286 x 240 x 287,5)/150 = 144,571 KN


Vn = Vs = 144,571 KN
Vn Ø ≥ Ve
144,571 (0,75) ≥ 106,71
108,426 ≥ 106,71.....OK

b. Lapangan

Vu = 1,2(VD) + 1,0(VL) + 1,0(VE)

= 1,2(17,44) + 1,0(1,534) + 1,0(4,66)

= 27,122 KN

a+ = As(1,25Fy)/0,85Fc’B

= 982,142(1,25 x 240)/0,85(24)(200)

= 72,216

a- = As(1,25Fy)/0,85Fc’B

= 760,571(1,25 x 240)/0,85(24)(200)

= 55,924

Mpr+ = As(1,25Fy)(d-(a+/2))

= 982,142(1,25 x 240)(287,5-(72,216/2))

= 74,07 KNm

Mpr- = As(1,25Fy)(d-(a-/2))

= 760,571 (1,25 x 240)(287,5-(55,924/2))

= 59,219 KNm

Ve = (Mpr+ + Mpr-)/ln + (wu x ln)/2

= (74,07 + 59,219)/2,05 + (15,0322 x 2,05)/2

= 80,42 KN
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

Karena Ve > Vu, maka kapasitas geser ultimit balok adalah Ve

Vn = Ve/Ø = 80,42 /0,75 = 107,22 KN


Vn = Vc + Vs

Vc = 0,17 x λ x √𝐹𝑐′ x b x d = 0,17 x1 x √24 x 200 x 287,5 = 47,88 KN


Vn = Vc + Vs
107,22 = 47,88 + Vs
Vs = 59,34 KN

S = Av Fy d/Vs = 157,079 x 240 x 287,5/59340 = 182,65

Diambil D10-180
Vs = (Av x Fy x d)/s = (157,079 x 240 x 287,5)/180 = 60,21 KN
Vn = Vc + Vs = 47,88 + 60,21 = 108,09
Vn Ø ≥ Ve
108,09 (0,75) ≥ 80,42
81,0675 ≥ 80,42.....OK
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM
LAPORAN PRAKTIKUM
TEKNIK PEMBESIAN
PENULANGAN LENTUR
DAN GESER KOLOM

Kelompok 3

1. Az-Zahra Atika Rahma (19/447001/SV/16720)


2. Elis Citaningrum (19/447008/SV/16727)
3. Markus Kevin Silitonga (19/447246/SV/16940)
4. Octo Iskandar (19/447024/SV/16743)
5. Praditya Rizky Utama (19/447025/SV/16744)

D-IV TEKNIK PENGELOLAAN DAN PEMELIHARAAN


INFRASTRUKTUR SIPIL
DEPARTEMEN TEKNIK SIPIL
SEKOLAH VOKASI
UNIVERSITAS GADJAH MADA
YOGYAKARTA
2020
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

1. KOLOM K1
1.1 Desain Penulangan Lentur Balok K1

Diketahui :
Panjang Kolom (H) = 500 mm
Lebar Kolom (B) = 500 mm
Selimut Beton (s) = 40 mm
β = 0,85
Fc’ = 24 MPa
Fy = 420 MPa
F”c = β x fc’
= 0,85 x 24
= 20,4 MPa
Es = 200000 MPa
𝐹𝑦
Εy = 𝐸𝑠
420
= 200000 𝑀𝑃𝑎

= 0,0021
ε' cu max = 0,003
As = n x 𝜋𝑟 2
= 2 x 𝜋112
= 380,1327111 mm2

Menentukan Jumlah Baris, Diameter dan Pembagi


n D As Pembagi
5 22 380,1327111 1
2 22 380,1327111 2
2 22 380,1327111 3
2 22 380,1327111 4
5 22 380,1327111 5
Menghitung Tulangan diasumsikan :
Diameter Sengkang (Ds) = 10 mm
Jenis Tulangan = 5D22
((B –(2 x s)– (n x D)– (2 x 10))
Jarak bersih antartulangan = 𝑙𝑎𝑝𝑖𝑠 𝑘𝑒−𝑛

((500 –(2 x 40)– (5 x 22)– (2 x 10))


= 4

= 72,5 mm
 Sumbu x = 72,5 mm
 Sumbu y = 72,5 mm

Menghitung Luas Tulangan dan Koordinat :


Baris ke-1
As = n x 𝜋𝑟 2
= 5 x 𝜋112
= 1900,663555 mm2
Koordinat = Selimut beton + d/2 + Diameter sengkang
= 40 + 22/2 + 10
= 61

Baris ke-2
As = n x 𝜋𝑟 2
= 2 x 𝜋112
= 760,2654222 mm2
Koordinat = Jarak bersih antartulangan + Diameter tulangan utama + Selimut
beton + d/2 + Diameter sengkang
= 72,5 + 22 + 40 + 22/2 + 10
= 155,5

Baris ke-3
As = n x 𝜋𝑟 2
= 2 x 𝜋112
= 760,2654222 mm2
Koordinat = 2 x Jarak bersih antartulangan + 2 x Diameter tulangan utama +
Selimut beton + d/2 + Diameter sengkang
= (2 x 72,5) + (2 x 22) + 40 + 22/2 + 10
= 250

Baris ke-4
As = n x 𝜋𝑟 2
= 2 x 𝜋112
= 760,2654222 mm2
Koordinat = 3 x Jarak bersih antartulangan + 3 x Diameter tulangan utama +
Selimut beton + d/2 + Diameter sengkang
= (3 x 72,5) + (3 x 22) + 40 + 22/2 + 10
= 344,5

Baris ke-5
As = n x 𝜋𝑟 2
= 5 x 𝜋112
= 1900,663555 mm2
Koordinat = 4 x Jarak bersih antartulangan + 4 x Diameter tulangan utama + Selimut
beton + d/2 + Diameter sengkang
= (4 x 72,5) + (4 x 22) + 40 + 22/2 + 10
= 439

Luas Tulangan dan Koordinat (Sumbu X dan Sumbu Y)


Baris ke- As Koordinat
1 1900,663555 61
2 760,2654222 155,5
3 760,2654222 250
4 760,2654222 344,5
5 1900,663555 439
Langkah Perhitungan :
a. Mengasumsikan daerah tekan kolom (c) dengan interval yang sama yaitu 25 mm.

c
mm
50
75
100
125
150
175
200
225
250
275
300
325
350
375
400
425
450
475
500

b. Menghitung Nilai Tegangan yang terjadi pada masing-masing tulangan (ε si ),


sesuai arah tinjauan setiap baris.

𝟎,𝟎𝟎𝟑 |𝒄−𝒅𝒊|
Perhitungan ε si 1 = 𝒄
0,003 |50−61|
Untuk c 50mm = 𝜀𝑠𝑖1 = = 0,00066
50
0,003 |75−61|
Untuk c 75mm = 𝜀𝑠𝑖1 = = 0,00056
75
0,003 |100−61|
Untuk c 100mm = 𝜀𝑠𝑖1 = = 0,00117
100
0,003 |125−61|
Untuk c 125mm = 𝜀𝑠𝑖1 = = 0,00154
125
0,003 |150−61|
Untuk c 150mm = 𝜀𝑠𝑖1 = = 0,00178
150
0,003 |175−61|
Untuk c 175mm = 𝜀𝑠𝑖1 = = 0,00195
175
0,003 |200−61|
Untuk c 200mm = 𝜀𝑠𝑖1 = = 0,00209
200
0,003 |225−61|
Untuk c 225mm = 𝜀𝑠𝑖1 = = 0,00219
225
0,003 |250−61|
Untuk c 250mm = 𝜀𝑠𝑖1 = = 0,00227
250
0,003 |275−61|
Untuk c 275mm = 𝜀𝑠𝑖1 = = 0,00233
275
0,003 |300−61|
Untuk c 300mm = 𝜀𝑠𝑖1 = = 0,00239
300
0,003 |325−61|
Untuk c 325mm = 𝜀𝑠𝑖1 = = 0,00244
325
0,003 |350−61|
Untuk c 350mm = 𝜀𝑠𝑖1 = = 0,00248
350
0,003 |375−61|
Untuk c 375mm = 𝜀𝑠𝑖1 = = 0,00251
375
0,003 |400−61|
Untuk c 400mm = 𝜀𝑠𝑖1 = = 0,00254
400
0,003 |425−61|
Untuk c 425mm = 𝜀𝑠𝑖1 = = 0,00257
425
0,003 |450−61|
Untuk c 450mm = 𝜀𝑠𝑖1 = = 0,00259
450
0,003 |475−61|
Untuk c 475mm = 𝜀𝑠𝑖1 = = 0,00261
475
0,003 |500−61|
Untuk c 500mm = 𝜀𝑠𝑖1 = = 0,00263
500

𝟎,𝟎𝟎𝟑 |𝒄−𝒅𝒊|
Perhitungan ε si 2 = 𝒄
0,003 |50−155,5|
Untuk c 50mm = 𝜀𝑠𝑖2 = = 0,00633
50
0,003 |75−155,5|
Untuk c 75mm = 𝜀𝑠𝑖2 = = 0,00322
75
0,003 |100−155,5|
Untuk c 100mm = 𝜀𝑠𝑖2 = = 0,00167
100
0,003 |200−155,5|
Untuk c 125mm = 𝜀𝑠𝑖2 = = 0,00073
125
0,003 |150−155,5|
Untuk c 150mm = 𝜀𝑠𝑖2 = = 0,00011
150
0,003 |175−155,5|
Untuk c 175mm = 𝜀𝑠𝑖2 = = 0,00033
175
0,003 |200−155,5|
Untuk c 200mm = 𝜀𝑠𝑖2 = = 0,00067
200
0,003 |225−155,5|
Untuk c 225mm = 𝜀𝑠𝑖2 = = 0,00093
225
0,003 |250−155,5|
Untuk c 250mm = 𝜀𝑠𝑖2 = = 0,00113
250
0,003 |275−155,5|
Untuk c 275mm = 𝜀𝑠𝑖2 = = 0,00130
275
0,003 |300−155,5|
Untuk c 300mm = 𝜀𝑠𝑖2 = = 0,00145
300
0,003 |325−155,5|
Untuk c 325mm = 𝜀𝑠𝑖2 = = 0,00156
325
0,003 |350−155,5|
Untuk c 350mm = 𝜀𝑠𝑖2 = = 0,00167
350
0,003 |375−155,5|
Untuk c 375mm = 𝜀𝑠𝑖2 = = 0,00176
375
0,003 |400−155,5|
Untuk c 400mm = 𝜀𝑠𝑖2 = = 0,00183
400
0,003 |425−155,5|
Untuk c 425mm = 𝜀𝑠𝑖2 = = 0,00190
425
0,003 |450−155,5|
Untuk c 450mm = 𝜀𝑠𝑖2 = = 0,00196
450
0,003 |475−155,5|
Untuk c 475mm = 𝜀𝑠𝑖2 = = 0,00202
475
0,003 |500−155,5|
Untuk c 500mm = 𝜀𝑠𝑖2 = = 0,00207
500

𝟎,𝟎𝟎𝟑 |𝒄−𝒅𝒊|
Perhitungan ε si 3 =
𝒄
0,003 |50−250|
Untuk c 50mm = 𝜀𝑠𝑖3 = = 0,01200
50
0,003 |75−250|
Untuk c 75mm = 𝜀𝑠𝑖3 = = 0,00700
75
0,003 |100−250|
Untuk c 100mm = 𝜀𝑠𝑖3 = = 0,00450
100
0,003 |200−250|
Untuk c 125mm = 𝜀𝑠𝑖3 = = 0,00300
125
0,003 |150−250|
Untuk c 150mm = 𝜀𝑠𝑖3 = = 0,00200
150
0,003 |175−250|
Untuk c 175mm = 𝜀𝑠𝑖3 = = 0,00129
175
0,003 |200−250|
Untuk c 200mm = 𝜀𝑠𝑖3 = = 0,00075
200
0,003 |225−250|
Untuk c 225mm = 𝜀𝑠𝑖3 = = 0,00033
225
0,003 |250−250|
Untuk c 250mm = 𝜀𝑠𝑖3 = = 0,00000
250
0,003 |275−250|
Untuk c 275mm = 𝜀𝑠𝑖3 = = 0,00027
275
0,003 |300−250|
Untuk c 300mm = 𝜀𝑠𝑖3 = = 0,00050
300
0,003 |325−250|
Untuk c 325mm = 𝜀𝑠𝑖3 = = 0,00069
325
0,003 |350−250|
Untuk c 350mm = 𝜀𝑠𝑖3 = = 0,00086
350
0,003 |375−250|
Untuk c 375mm = 𝜀𝑠𝑖3 = = 0,00100
375
0,003 |400−250|
Untuk c 400mm = 𝜀𝑠𝑖3 = = 0,00113
400
0,003 |425−250|
Untuk c 425mm = 𝜀𝑠𝑖3 = = 0,00124
425
0,003 |450−250|
Untuk c 450mm = 𝜀𝑠𝑖3 = = 0,00133
450
0,003 |475−250|
Untuk c 475mm = 𝜀𝑠𝑖3 = = 0,00142
475
0,003 |500−250|
Untuk c 500mm = 𝜀𝑠𝑖3 = = 0,00150
500

𝟎,𝟎𝟎𝟑 |𝒄−𝒅𝒊|
Perhitungan ε si 4 =
𝒄
0,003 |50−344,5|
Untuk c 50mm = 𝜀𝑠𝑖4 = = 0,01767
50
0,003 |75−344,5|
Untuk c 75mm = 𝜀𝑠𝑖4 = 75
= 0,01078
0,003 |100−344,5|
Untuk c 100mm = 𝜀𝑠𝑖4 = = 0,00734
100
0,003 |200−344,5|
Untuk c 125mm = 𝜀𝑠𝑖4 = = 0,00527
125
0,003 |150−344,5|
Untuk c 150mm = 𝜀𝑠𝑖4 = = 0,00389
150
0,003 |175−344,5|
Untuk c 175mm = 𝜀𝑠𝑖4 = = 0,00291
175
0,003 |200−344,5|
Untuk c 200mm = 𝜀𝑠𝑖4 = = 0,00217
200
0,003 |225−344,5|
Untuk c 225mm = 𝜀𝑠𝑖4 = = 0,00159
225
0,003 |250−344,5|
Untuk c 250mm = 𝜀𝑠𝑖4 = = 0,00113
250
0,003 |275−344,5|
Untuk c 275mm = 𝜀𝑠𝑖4 = = 0,00076
275
0,003 |300−344,5|
Untuk c 300mm = 𝜀𝑠𝑖4 = = 0,00045
300
0,003 |325−344,5|
Untuk c 325mm = 𝜀𝑠𝑖4 = = 0,00018
325
0,003 |350−344,5|
Untuk c 350mm = 𝜀𝑠𝑖4 = = 0,00005
350
0,003 |375−344,5|
Untuk c 375mm = 𝜀𝑠𝑖4 = = 0,00024
375
0,003 |400−344,5|
Untuk c 400mm = 𝜀𝑠𝑖4 = = 0,00042
400
0,003 |425−344,5|
Untuk c 425mm = 𝜀𝑠𝑖4 = = 0,00057
425
0,003 |450−344,5|
Untuk c 450mm = 𝜀𝑠𝑖4 = = 0,00070
450
0,003 |475−344,5|
Untuk c 475mm = 𝜀𝑠𝑖4 = = 0,00082
475
0,003 |500−344,5|
Untuk c 500mm = 𝜀𝑠𝑖4 = = 0,00093
500

𝟎,𝟎𝟎𝟑 |𝒄−𝒅𝒊|
Perhitungan ε si 5 =
𝒄
0,003 |50−439|
Untuk c 50mm = 𝜀𝑠𝑖5 = = 0,02334
50
0,003 |75−439|
Untuk c 75mm = 𝜀𝑠𝑖5 = = 0,01456
75
0,003 |100−439|
Untuk c 100mm = 𝜀𝑠𝑖5 = = 0,01017
100
0,003 |200−439|
Untuk c 125mm = 𝜀𝑠𝑖5 = = 0,00754
125
0,003 |150−439|
Untuk c 150mm = 𝜀𝑠𝑖5 = 150
= 0,00578
0,003 |175−439|
Untuk c 175mm = 𝜀𝑠𝑖5 = = 0,00453
175
0,003 |200−439|
Untuk c 200mm = 𝜀𝑠𝑖5 = = 0,00359
200
0,003 |225−439|
Untuk c 225mm = 𝜀𝑠𝑖5 = = 0,00285
225
0,003 |250−439|
Untuk c 250mm = 𝜀𝑠𝑖5 = = 0,00227
250
0,003 |275−439|
Untuk c 275mm = 𝜀𝑠𝑖5 = = 0,00179
275
0,003 |300−439|
Untuk c 300mm = 𝜀𝑠𝑖5 = = 0,00139
300
0,003 |325−439|
Untuk c 325mm = 𝜀𝑠𝑖5 = = 0,00105
325
0,003 |350−439|
Untuk c 350mm = 𝜀𝑠𝑖5 = = 0,00076
350
0,003 |375−439|
Untuk c 375mm = 𝜀𝑠𝑖5 = = 0,00051
375
0,003 |400−439|
Untuk c 400mm = 𝜀𝑠𝑖5 = = 0,00029
400
0,003 |425−439|
Untuk c 425mm = 𝜀𝑠𝑖5 = = 0,00010
425
0,003 |450−439|
Untuk c 450mm = 𝜀𝑠𝑖5 = = 0,00007
450
0,003 |475−439|
Untuk c 475mm = 𝜀𝑠𝑖5 = = 0,00023
475
0,003 |500−439|
Untuk c 500mm = 𝜀𝑠𝑖5 = = 0,00037
500

Keterangan :
 Warna Biru = Bagian Tekan (Cs), karena nilai d < c.
 Warna Hijau = Bagian Tarik (Ts), karena nilai d > c.

c Es1 Es2 Es3 Es4 Es5


50 0,00066 0,00633 0,012 0,01767 0,02334
75 0,00056 0,00322 0,007 0,01078 0,01456
100 0,00117 0,00167 0,0045 0,00734 0,01017
125 0,00154 0,00073 0,003 0,00527 0,00754
150 0,00178 0,00011 0,002 0,00389 0,00578
175 0,00195 0,00033 0,00129 0,00291 0,00453
200 0,00209 0,00067 0,00075 0,00217 0,00359
225 0,00219 0,00093 0,00033 0,00159 0,00285
250 0,00227 0,00113 0 0,00113 0,00227
275 0,00233 0,0013 0,00027 0,00076 0,00179
300 0,00239 0,00145 0,0005 0,00045 0,00139
325 0,00244 0,00156 0,00069 0,00018 0,00105
350 0,00248 0,00167 0,00086 0,00005 0,00076
375 0,00251 0,00176 0,001 0,00024 0,00051
400 0,00254 0,00183 0,00113 0,00042 0,00029
425 0,00257 0,0019 0,00124 0,00057 0,0001
450 0,00259 0,00196 0,00133 0,0007 0,00007
475 0,00261 0,00202 0,00142 0,00082 0,00023
500 0,00263 0,00207 0,0015 0,00093 0,00037

c. Menghitung Nilai Tegangan (fsi) dalam satuan MPa


jika fsi < fy maka akan digunakan fsi, jika > fy maka akan digunakan fy

Perhitungan fsi 1 = Es x ε si

Untuk c 50mm = 𝑓𝑠𝑖1 = 0,00066 x 200000 MPa = 132,000


Untuk c 75mm = 𝑓𝑠𝑖1 = 0,00056 x 200000 MPa = 112,000
Untuk c 100mm = 𝑓𝑠𝑖1 = 0,00117 x 200000 MPa = 234,000
Untuk c 125mm = 𝑓𝑠𝑖1 = 0,00154 x 200000 MPa = 307,200
Untuk c 150mm = 𝑓𝑠𝑖1 = 0,00178 x 200000 MPa = 356,000
Untuk c 175mm = 𝑓𝑠𝑖1 = 0,00195 x 200000 MPa = 390,857
Untuk c 200mm = 𝑓𝑠𝑖1 = 0,00209 x 200000 MPa = 417,000
Untuk c 225mm = 𝑓𝑠𝑖1 = 0,00219 x 200000 MPa = 420,000
Untuk c 250mm = 𝑓𝑠𝑖1 = 0,00227 x 200000 MPa = 420,000
Untuk c 275mm = 𝑓𝑠𝑖1 = 0,00233 x 200000 MPa = 420,000
Untuk c 300mm = 𝑓𝑠𝑖1 = 0,00239 x 200000 MPa = 420,000
Untuk c 325mm = 𝑓𝑠𝑖1 = 0,00244 x 200000 MPa = 420,000
Untuk c 350mm = 𝑓𝑠𝑖1 = 0,00248 x 200000 MPa = 420,000
Untuk c 375mm = 𝑓𝑠𝑖1 = 0,00251 x 200000 MPa = 420,000
Untuk c 400mm = 𝑓𝑠𝑖1 = 0,00254 x 200000 MPa = 420,000
Untuk c 425mm = 𝑓𝑠𝑖1 = 0,00257 x 200000 MPa = 420,000
Untuk c 450mm = 𝑓𝑠𝑖1 = 0,00259 x 200000 MPa = 420,000
Untuk c 475mm = 𝑓𝑠𝑖1 = 0,00261 x 200000 MPa = 420,000
Untuk c 500mm = 𝑓𝑠𝑖1 = 0,00263 x 200000 MPa = 420,000

Perhitungan fsi 2 = Es x ε si
Untuk c 50mm = 𝑓𝑠𝑖2 = 0,00633 x 200000 MPa = 420,000
Untuk c 75mm = 𝑓𝑠𝑖2 = 0,00322 x 200000 MPa = 420,000
Untuk c 100mm = 𝑓𝑠𝑖2 = 0,00167 x 200000 MPa = 333,000
Untuk c 125mm = 𝑓𝑠𝑖2 = 0,00073 x 200000 MPa = 146,400
Untuk c 150mm = 𝑓𝑠𝑖2 = 0,00011 x 200000 MPa = 22,000
Untuk c 175mm = 𝑓𝑠𝑖2 = 0,00033 x 200000 MPa = 66,857
Untuk c 200mm = 𝑓𝑠𝑖2 = 0,00067 x 200000 MPa = 133,500
Untuk c 225mm = 𝑓𝑠𝑖2 = 0,00093 x 200000 MPa = 185,333
Untuk c 250mm = 𝑓𝑠𝑖2 = 0,00113 x 200000 MPa = 226,800
Untuk c 275mm = 𝑓𝑠𝑖2 = 0,0013 x 200000 MPa = 260,727
Untuk c 300mm = 𝑓𝑠𝑖2 = 0,00145 x 200000 MPa = 289,00
Untuk c 325mm = 𝑓𝑠𝑖2 = 0,00156 x 200000 MPa = 312,923
Untuk c 350mm = 𝑓𝑠𝑖2 = 0,00167 x 200000 MPa = 333,429
Untuk c 375mm = 𝑓𝑠𝑖2 = 0,00176 x 200000 MPa = 351,200
Untuk c 400mm = 𝑓𝑠𝑖2 = 0,00183 x 200000 MPa = 366,750
Untuk c 425mm = 𝑓𝑠𝑖2 = 0,0019 x 200000 MPa = 380,471
Untuk c 450mm = 𝑓𝑠𝑖2 = 0,00196 x 200000 MPa = 392,667
Untuk c 475mm = 𝑓𝑠𝑖2 = 0,00202 x 200000 MPa = 403,579
Untuk c 500mm = 𝑓𝑠𝑖2 = 0,00207 x 200000 MPa = 413,400

Perhitungan fsi 3 = Es x ε si
Untuk c 50mm = 𝑓𝑠𝑖3 = 0,012 x 200000 MPa = 420,000
Untuk c 75mm = 𝑓𝑠𝑖3 = 0,007 x 200000 MPa = 420,000
Untuk c 100mm = 𝑓𝑠𝑖3 = 0,0045 x 200000 MPa = 420,000
Untuk c 125mm = 𝑓𝑠𝑖3 = 0,003 x 200000 MPa = 420,000
Untuk c 150mm = 𝑓𝑠𝑖3 = 0,002 x 200000 MPa = 400,000
Untuk c 175mm = 𝑓𝑠𝑖3 = 0,00129 x 200000 MPa = 257,143
Untuk c 200mm = 𝑓𝑠𝑖3 = 0,00075 x 200000 MPa = 150,000
Untuk c 225mm = 𝑓𝑠𝑖3 = 0,00033 x 200000 MPa = 66,667
Untuk c 250mm = 𝑓𝑠𝑖3 = 0 x 200000 MPa = 0
Untuk c 275mm = 𝑓𝑠𝑖3 = 0,00027 x 200000 MPa = 54,545
Untuk c 300mm = 𝑓𝑠𝑖3 = 0,0005 x 200000 MPa = 100,000
Untuk c 325mm = 𝑓𝑠𝑖3 = 0,00069 x 200000 MPa = 138,462
Untuk c 350mm = 𝑓𝑠𝑖3 = 0,00086 x 200000 MPa = 171,429
Untuk c 375mm = 𝑓𝑠𝑖3 = 0,001 x 200000 MPa = 200,000
Untuk c 400mm = 𝑓𝑠𝑖3 = 0,00113 x 200000 MPa = 225,000
Untuk c 425mm = 𝑓𝑠𝑖3 = 0,00124 x 200000 MPa = 247,059
Untuk c 450mm = 𝑓𝑠𝑖3 = 0,00133 x 200000 MPa = 266,667
Untuk c 475mm = 𝑓𝑠𝑖3 = 0,00142 x 200000 MPa = 284,211
Untuk c 500mm = 𝑓𝑠𝑖3 = 0,0015 x 200000 MPa = 300,000

Perhitungan fsi 4 = Es x ε si
Untuk c 50mm = 𝑓𝑠𝑖4 = 0,01767 x 200000 MPa = 420,000
Untuk c 75mm = 𝑓𝑠𝑖4 = 0,01078 x 200000 MPa = 420,000
Untuk c 100mm = 𝑓𝑠𝑖4 = 0,00734 x 200000 MPa = 420,000
Untuk c 125mm = 𝑓𝑠𝑖4 = 0,00527 x 200000 MPa = 420,000
Untuk c 150mm = 𝑓𝑠𝑖4 = 0,00389 x 200000 MPa = 420,000
Untuk c 175mm = 𝑓𝑠𝑖4 = 0,00291 x 200000 MPa = 420,000
Untuk c 200mm = 𝑓𝑠𝑖4 = 0,00217 x 200000 MPa = 420,000
Untuk c 225mm = 𝑓𝑠𝑖4 = 0,00159 x 200000 MPa = 318,667
Untuk c 250mm = 𝑓𝑠𝑖4 = 0,00113 x 200000 MPa = 226,800
Untuk c 275mm = 𝑓𝑠𝑖4 = 0,00076 x 200000 MPa = 151,636
Untuk c 300mm = 𝑓𝑠𝑖4 = 0,00045 x 200000 MPa = 89,000
Untuk c 325mm = 𝑓𝑠𝑖4 = 0,00018 x 200000 MPa = 36,000
Untuk c 350mm = 𝑓𝑠𝑖4 = 0,00005 x 200000 MPa = 9,429
Untuk c 375mm = 𝑓𝑠𝑖4 = 0,00024 x 200000 MPa = 48,800
Untuk c 400mm = 𝑓𝑠𝑖4 = 0,00042 x 200000 MPa = 83,250
Untuk c 425mm = 𝑓𝑠𝑖4 = 0,00057 x 200000 MPa = 113,647
Untuk c 450mm = 𝑓𝑠𝑖4 = 0,0007 x 200000 MPa = 140,667
Untuk c 475mm = 𝑓𝑠𝑖4 = 0,00082 x 200000 MPa = 164,842
Untuk c 500mm = 𝑓𝑠𝑖4 = 0,00093 x 200000 MPa = 186,600

Perhitungan fsi 5 = Es x ε si
Untuk c 50mm = 𝑓𝑠𝑖5 = 0,02334 x 200000 MPa = 420,000
Untuk c 75mm = 𝑓𝑠𝑖5 = 0,01456 x 200000 MPa = 420,000
Untuk c 100mm = 𝑓𝑠𝑖5 = 0,01017 x 200000 MPa = 420,000
Untuk c 125mm = 𝑓𝑠𝑖5 = 0,00754 x 200000 MPa = 420,000
Untuk c 150mm = 𝑓𝑠𝑖5 = 0,00578 x 200000 MPa = 420,000
Untuk c 175mm = 𝑓𝑠𝑖5 = 0,00453 x 200000 MPa = 420,000
Untuk c 200mm = 𝑓𝑠𝑖5 = 0,00359 x 200000 MPa = 420,000
Untuk c 225mm = 𝑓𝑠𝑖5 = 0,00285 x 200000 MPa = 420,000
Untuk c 250mm = 𝑓𝑠𝑖5 = 0,00227 x 200000 MPa = 420,000
Untuk c 275mm = 𝑓𝑠𝑖5 = 0,00179 x 200000 MPa = 357,818
Untuk c 300mm = 𝑓𝑠𝑖5 = 0,00139 x 200000 MPa = 278,000
Untuk c 325mm = 𝑓𝑠𝑖5 = 0,00105 x 200000 MPa = 210,462
Untuk c 350mm = 𝑓𝑠𝑖5 = 0,00076 x 200000 MPa = 152,571
Untuk c 375mm = 𝑓𝑠𝑖5 = 0,00051 x 200000 MPa = 102,400
Untuk c 400mm = 𝑓𝑠𝑖5 = 0,00029 x 200000 MPa = 58,500
Untuk c 425mm = 𝑓𝑠𝑖5 = 0,0001 x 200000 MPa = 19,765
Untuk c 450mm = 𝑓𝑠𝑖5 = 0,00007 x 200000 MPa = 14,667
Untuk c 475mm = 𝑓𝑠𝑖5 = 0,00023 x 200000 MPa = 45,474
Untuk c 500mm = 𝑓𝑠𝑖5 = 0,00037 x 200000 MPa = 73,200

fs1 fs2 fs3 fs4 fs5


132 420 420 420 420
112 420 420 420 420
234 333 420 420 420
307,2 146,4 420 420 420
356 22 400 420 420
390,857 66,857 257,143 420 420
417 133,5 150 420 420
420 185,333 66,667 318,667 420
420 226,8 0 226,8 420
420 260,727 54,545 151,636 357,818
420 289 100 89 278
420 312,923 138,462 36 210,462
420 333,429 171,429 9,429 152,571
420 351,2 200 48,8 102,4
420 366,75 225 83,25 58,5
420 380,471 247,059 113,647 19,765
420 392,667 266,667 140,667 14,667
420 403,579 284,211 164,842 45,474
420 413,4 300 186,6 73,2

d. Menghitung Nilai Gaya- gaya internal pada masing-masing baja tulangan (Fs1)
Fsi = Asi x fsi (N)
𝐀𝐬𝐢 𝐱 𝐟𝐬𝐢
Fsi = (KN)
𝟏𝟎𝟎𝟎
Keterangan :
 Warna Biru = Bagian Tekan (Cs), karena nilai d < c.
 Warna Hijau = Bagian Tarik (Ts), karena nilai d > c.

c FS 1 FS 2 FS 3 FS 4 FS 5
50 250887,58 319311,47 319311,47 319311,47 798278,69
75 212,874 319311,47 319311,47 319311,47 798278,69
100 444,755 253168,38 319311,47 319311,47 798278,69
125 583,884 111302,85 319311,47 319311,47 798278,69
150 676,636 16725,839 304106,16 319311,47 798278,69
175 742,888 50,829 195496,82 319311,47 798278,69
200 792,577 101,495 114039,81 319311,47 798278,69
225 798,279 140,903 50684,361 242271,24 798278,69
250 798,279 172,428 0 172428,19 798278,69
275 798,279 198,222 41,469 115283,88 680091,97
300 798,279 219,717 76,027 67663,623 528384,46
325 798,279 237,905 105,268 27369,555 400016,57
350 798,279 253,494 130,331 7,168 289986,95
375 798,279 267,005 152,053 37,101 194627,94
400 798,279 278,827 171,06 63,292 111188,81
425 798,279 289,259 187,83 86,402 37566,056
450 798,279 298,531 202,737 106,944 27,876
475 798,279 306,827 216,075 125,324 86,430
500 798,279 314,294 228,08 141,866 139,129

e. Menjumlahkan Nilai Bagian Tekan (Cs)


Bagian Tekan adalah hasil penjumlahan arah horizontal table yang berwarna hijau.
Perhitungan Cs :

Cs (Tekan)
KN
0
212,874
444,755
583,884
676,636
793,717
894,072
939,181
970,707
1037,970
1094,022
1141,451
1189,272
1254,438
1311,458
1361,770
1434,367
1532,935
1621,646

f. Menjumlahkan Nilai Bagian Tarik (Ts)

Ts (Tarik)
KN
2007100,715
1756213,125
1690070,033
1548204,506
1438422,179
1313086,993
1231629,984
1091234,303
970706,891
795375,862
596048,091
427386,131
289986,954
194627,948
111188,818
37566,056
0
0
0
g. Menghitung Nilai Momen akibat gaya internal masing-masing baja tulangan
(Msi)
𝒉
Msi = Fsi (𝟐 - di)

Perhitungan nilai Msi 1:


Untuk c 50mm = Msi 1= 500
250887,58 ( – 61)= 4741775,38
2

Untuk c 75mm = Msi 1= 500


212,874 ( – 61)= 40233,25
2

Untuk c 100mm = Msi 1= 500


444,755 ( – 61)= 84058,75
2

Untuk c 125mm = Msi 1= 500


583,884 ( – 61)= 110354
2

Untuk c 150mm = Msi 1= 500


676,636 ( – 61)= 127884,2
2

Untuk c 175mm = Msi 1= 500


742,888 ( – 61)= 140405,8
2

Untuk c 200mm = Msi 1= 500


792,577 ( – 61)= 149797
2

Untuk c 225mm = Msi 1= 500


798,279 ( – 61)= 150874,7
2

Untuk c 250mm = Msi 1= 798,279 500


( – 61)= 150874,7
2

Untuk c 275mm = Msi 1= 798,279 500


( – 61)= 150874,7
2

Untuk c 300mm = Msi 1= 798,279 500


( – 61)= 150874,7
2

Untuk c 325mm = Msi 1= 798,279 500


( – 61)= 150874,7
2

Untuk c 350mm = Msi 1= 798,279 500


( – 61)= 150874,7
2

Untuk c 375mm = Msi 1= 798,279 500


( – 61)= 150874,7
2

Untuk c 400mm = Msi 1= 798,279 500


( – 61)= 150874,7
2

Untuk c 425mm = Msi 1= 798,279 500


( – 61)= 150874,7
2

Untuk c 450mm = Msi 1= 798,279 500


( – 61)= 150874,7
2

Untuk c 475mm = Msi 1= 798,279 500


( – 61)= 150874,7
2

Untuk c 500mm = Msi 1= 798,279 500


( – 61)= 150874,7
2
Perhitungan nilai Msi 2:
Untuk c 50mm = Msi 2= 500
319311,47 ( – 155,5)= 30174935
2

Untuk c 75mm = Msi 2= 500


319311,47 ( – 155,5)= 30174935
2

Untuk c 100mm = Msi 2= 500


253168,38 ( – 155,5)= 23924412
2

Untuk c 125mm = Msi 2= 500


111302,85 ( – 155,5)= 10518120
2

Untuk c 150mm = Msi 2= 500


16725,839 ( – 155,5)= 1580592
2

Untuk c 175mm = Msi 2= 500


50,829 ( – 155,5)= 4803,357
2

Untuk c 200mm = Msi 2= 500


101,495 ( – 155,5)= 9591,319
2

Untuk c 225mm = Msi 2= 500


140,903 ( – 155,5)= 13315,29
2

Untuk c 250mm = Msi 2= 500


172,428 ( – 155,5)= 16294,46
2

Untuk c 275mm = Msi 2= 500


198,222 ( – 155,5)= 18731,97
2

Untuk c 300mm = Msi 2= 500


219,717 ( – 155,5)= 20763,23
2

Untuk c 325mm = Msi 2= 500


237,905 ( – 155,5)= 22481,98
2

Untuk c 350mm = Msi 2= 500


253,494 ( – 155,5)= 23955,2
2

Untuk c 375mm = Msi 2= 500


267,005 ( – 155,5)= 25231,99
2

Untuk c 400mm = Msi 2= 500


278,827 ( – 155,5)= 26349,18
2

Untuk c 425mm = Msi 2= 500


289,259 ( – 155,5)= 27334,94
2

Untuk c 450mm = Msi 2= 500


298,531 ( – 155,5)= 28211,17
2

Untuk c 475mm = Msi 2= 500


306,827 ( – 155,5)= 28995,16
2

Untuk c 500mm = Msi 2= 500


314,294 ( – 155,5)= 29700,76
2
Perhitungan nilai Msi 3:
Untuk c 50mm = Msi 3= 319311,47 (500 – 250)=
2 0
Untuk c 75mm = Msi 3= 319311,47 (500 – 250)=
2 0
Untuk c 100mm = Msi 3= 319311,47 (500 – 250)=
2 0
Untuk c 125mm = Msi 3= 319311,47 (500 – 250)=
2 0
Untuk c 150mm = Msi 3= 500
304106,16 ( – 250)= 0
2

Untuk c 175mm = Msi 3= 500


195496,82 ( – 250)= 0
2

Untuk c 200mm = Msi 3= 500


114039,81 ( – 250)= 0
2

Untuk c 225mm = Msi 3= 500


50684,361 ( – 250)= 0
2

Untuk c 250mm = Msi 3= 500


0 ( – 250)= 0
2

Untuk c 275mm = Msi 3= 500


41,469 ( – 250)= 0
2

Untuk c 300mm = Msi 3= 500


76,027 ( – 250)= 0
2

Untuk c 325mm = Msi 3= 500


105,268 ( – 250)= 0
2

Untuk c 350mm = Msi 3= 500


130,331 ( – 250)= 0
2

Untuk c 375mm = Msi 3= 500


152,053 ( – 250)= 0
2

Untuk c 400mm = Msi 3= 500


171,06 ( – 250)= 0
2

Untuk c 425mm = Msi 3= 500


187,83 ( – 250)= 0
2

Untuk c 450mm = Msi 3= 500


202,737 ( – 250)= 0
2

Untuk c 475mm = Msi 3= 500


216,075 ( – 250)= 0
2

Untuk c 500mm = Msi 3= 500


228,08 ( – 250)= 0
2
Perhitungan nilai Msi 4:
Untuk c 50mm = Msi 4= 319311,47 500
( – 344,5)= -30174934,61
2
Untuk c 75mm = Msi 4= 319311,47 500
( – 344,5)= -30174934,61
2
Untuk c 100mm = Msi 4= 319311,47 500
( – 344,5)= -30174934,61
2
Untuk c 125mm = Msi 4= 319311,47 500
( – 344,5)= -30174934,61
2
Untuk c 150mm = Msi 4= 319311,47 500
( – 344,5)= -30174934,61
2
Untuk c 175mm = Msi 4= 319311,47 500
( – 344,5)= -30174934,61
2
Untuk c 200mm = Msi 4= 319311,47 500
( – 344,5)= -30174934,61
2
Untuk c 225mm = Msi 4= 500
242271,24 ( – 344,5)= -22894632,92
2
Untuk c 250mm = Msi 4= 500
172428,19 ( – 344,5)= -16294464,69
2
Untuk c 275mm = Msi 4= 500
115283,88 ( – 344,5)= -10894327,04
2
Untuk c 300mm = Msi 4= 500
67663,623 ( – 344,5)= -6394212,333
2
Untuk c 325mm = Msi 4= 500
27369,555 ( – 344,5)= -2586422,966
2
Untuk c 350mm = Msi 4= 500
7,168 ( – 344,5)= -677,3964912
2
Untuk c 375mm = Msi 4= 500
37,101 ( – 344,5)= -3506,040021
2
Untuk c 400mm = Msi 4= 500
63,292 ( – 344,5)= -5981,103109
2
Untuk c 425mm = Msi 4= 500
86,402 ( – 344,5)= -8164,982305
2
Untuk c 450mm = Msi 4= 500
106,944 ( – 344,5)= -10106,20826
2
Untuk c 475mm = Msi 4= 500
125,324 ( – 344,5)= -11843,09463
2
Untuk c 500mm = Msi 4= 500
141,866 ( – 344,5)= -13406,29237
2
Perhitungan nilai Msi 5:
Untuk c 50mm = Msi 5= 500
798278,69 ( – 439)= -150874673
2
Untuk c 75mm = Msi 5= 798278,69 ( 500
– 439)= -150874673
2
Untuk c 100mm = Msi 5= 798278,69 ( 500
– 439)= -150874673
2
Untuk c 125mm = Msi 5= 798278,69 ( 500
– 439)= -150874673
2
Untuk c 150mm = Msi 5= 798278,69 ( 500
– 439)= -150874673
2
Untuk c 175mm = Msi 5= 798278,69 ( 500
– 439)= -150874673
2
Untuk c 200mm = Msi 5= 798278,69 ( 500
– 439)= -150874673
2
Untuk c 225mm = Msi 5= 798278,69 ( 500
– 439)= -150874673
2
Untuk c 250mm = Msi 5= 798278,69 ( 500
– 439)= -150874673
2
Untuk c 275mm = Msi 5= 500
680091,97 ( – 439)= -128537384
2
Untuk c 300mm = Msi 5= 500
528384,46 ( – 439)= -99864664,5
2
Untuk c 325mm = Msi 5= 500
400016,57 ( – 439)= -75603132,9
2
Untuk c 350mm = Msi 5= 500
289986,95 ( – 439)= -54807534,3
2
Untuk c 375mm = Msi 5= 500
194627,94 ( – 439)= -36784682,2
2
Untuk c 400mm = Msi 5= 500
111188,81 ( – 439)= -21014686,6
2
Untuk c 425mm = Msi 5= 500
37566,056 ( – 439)= -7099984,61
2
Untuk c 450mm = Msi 5= 500
27,876 ( – 439)= -5268,639376
2
Untuk c 475mm = Msi 5= 500
86,430 ( – 439)= -16335,30294
2
Untuk c 500mm = Msi 5= 500
139,129 ( – 439)= -26295,30016
2
MSI 1 MSI 2 MSI 3 MSI 4 MSI 5 ΣMSI (kN)
4741775,38 30174935 0 -30174934,61 -150874673 -103456918,6
40233,25 30174935 0 -30174934,61 -150874673 -150834439,8
84058,75 23924412 0 -30174934,61 -150874673 -157041136,5
110354 10518120 0 -30174934,61 -150874673 -170421133,5
127884,2 1580592 0 -30174934,61 -150874673 -179341131,6
140405,8 4803,357 0 -30174934,61 -150874673 -180904398,5
149797 9591,319 0 -30174934,61 -150874673 -180890219,3
150874,7 13315,29 0 -22894632,92 -150874673 -173605116
150874,7 16294,46 0 -16294464,69 -150874673 -167001968,6
150874,7 18731,97 0 -10894327,04 -128537384 -139262104,2
150874,7 20763,23 0 -6394212,333 -99864664,5 -106087239
150874,7 22481,98 0 -2586422,966 -75603132,9 -78016199,17
150874,7 23955,2 0 -677,3964912 -54807534,3 -54633381,8
150874,7 25231,99 0 -3506,040021 -36784682,2 -36612081,56
150874,7 26349,18 0 -5981,103109 -21014686,6 -20843443,85
150874,7 27334,94 0 -8164,982305 -7099984,61 -6929939,982
150874,7 28211,17 0 -10106,20826 -5268,639376 163710,9944
150874,7 28995,16 0 -11843,09463 -16335,30294 151691,4382
150874,7 29700,76 0 -13406,29237 -26295,30016 140873,8376

h. Menghitung Nilai Momen yang bekerja pada Bagian Tekan, setiap lapis (Mcs)
Perhitungan MCs :
ΣMCs
Mcs1 Mcs2 Mcs3 Mcs4 Mcs5
(kN)
0 0 0 0 0 0
40233,24614 0 0 0 0 40233,25
84058,7464 0 0 0 0 84058,75
110354,0466 0 0 0 0 110354
127884,2467 0 0 0 0 127884,2
140405,8182 4803,357 0 0 0 145209,2
149796,9968 9591,319 0 0 0 159388,3
150874,673 13315,29 0 0 0 164190
150874,673 16294,46 0 0 0 167169,1
150874,673 18731,97 0 0 0 169606,6
150874,673 20763,23 0 0 0 171637,9
150874,673 22481,98 0 0 0 173356,7
150874,673 23955,2 0 -677,396 0 174152,5
150874,673 25231,99 0 -3506,04 0 172600,6
150874,673 26349,18 0 -5981,1 0 171242,8
150874,673 27334,94 0 -8164,98 0 170044,6
150874,673 28211,17 0 -10106,2 -5268,64 163711
150874,673 28995,16 0 -11843,1 -16335,3 151691,4
150874,673 29700,76 0 -13406,3 -26295,3 140873,8

i. Menghitung Nilai Momen yang bekerja pada bagian Tarik setiap lapis (MTs)
Perhitungan MTs :
ΣMTs (kN)
-103456918,6
-150874673
-157125195,2
-170531487,6
-179469015,8
-181049607,6
-181049607,6
-173769306
-167169137,7
-139431710,8
-106258876,9
-78189555,82
-54807534,28
-36784682,19
-21014686,6
-7099984,613
0
0
0

j. Menghitung Nilai Tinggi blok tegangan tekan beton (a)


a = β1 c
a1 = 0,85 x 50 =42,5
a2 = 0,85 x 75 =63,75
a3 = 0,85 x 100 =85
a4 = 0,85 x 125 =106,25
a5 = 0,85 x 150 =127,5
a6 = 0,85 x 175 =148,75
a7 = 0,85 x 200 =170
a8 = 0,85 x 225 =191,25
a9 = 0,85 x 250 =212,5
a10 = 0,85 x 275 =233,75
a11 = 0,85 x 300 =255
a12 = 0,85 x 325 =276,25
a13 = 0,85 x 350 =297,5
a14 = 0,85 x 375 =318,75
a15 = 0,85 x 400 =340
a16 = 0,85 x 425 =361,25
a17 = 0,85 x 450 =382,5
a18 = 0,85 x 475 =403,75
a19 = 0,85 x 500 =425

a (mm)
42,5
63,75
85
106,25
127,5
148,75
170
191,25
212,5
233,75
255
276,25
297,5
318,75
340
361,25
382,5
403,75
425
k. Menghitung Nilai Gaya internal pada beton tekan (Cc)
Cc = 0,85 fc’ b a
Cc = f”c . b . a (Kn)
Cc1 = 20,4 x 500 x 42,5 =433500
Cc2 = 20,4 x 500 x 63,75 =650250
Cc3 = 20,4 x 500 x 85 =867000
Cc4 = 20,4 x 500 x 106,25 =1083750
Cc5 = 20,4 x 500 x 127,5 =1300500
Cc6 = 20,4 x 500 x 148,75 =1517250
Cc7 = 20,4 x 500 x 170 =1734000
Cc8 = 20,4 x 500 x 191,25 =1950750
Cc9 = 20,4 x 500 x 212,5 =2167500
Cc10 = 20,4 x 500 x 233,75 =2384250
Cc11 = 20,4 x 500 x 255 =2601000
Cc12 = 20,4 x 500 x 276,25 =2817750
Cc13 = 20,4 x 500 x 297,5 =3034500
Cc 14 = 20,4 x 500 x 318,75 =3251250
Cc 15 = 20,4 x 500 x 340 =3468000
Cc 16 = 20,4 x 500 x 361,25 =3684750
Cc 17 = 20,4 x 500 x 382,5 =3901500
Cc 18 = 20,4 x 500 x 403,75 =4118250
Cc 19 = 20,4 x 500 x 425 =4335000

Cc (kN)
433500
650250
867000
1083750
1300500
1517250
1734000
1950750
2167500
2384250
2601000
2817750
3034500
3251250
3468000
3684750
3901500
4118250
4335000
l. Menghitung Nilai Momen akibat gaya internal tekan beton (Mc)
𝑪𝒄 (𝒉−𝒂)
Mc = 𝟐

Mc1 = ( 433500 x 500− 42,50)


= 99163125
2
Mc2 = ( 650250 x 500− 63,75)
= 141835781,3
2
Mc3 = ( 867 x 500− 85)
= 179902500
2
Mc4 = ( 1083750 x 500− 106,25)
= 213363281,3
2
Mc5 = ( 1300500 x 500− 127,5)
= 242218125
2
Mc6 = ( 1517250 x 500− 148,75)
= 266467031,3
2
Mc7 = ( 1734000 x 500− 170)
= 286110000
2
Mc8 = ( 1950750 x 500− 191,25)
= 301147031,3
2
Mc9 = ( 2167500 x 500− 212,5)
= 311578125
2
Mc10 = ( 2348250 x 500− 233,75)
= 317403281,3
2
Mc11 = ( 2601000 x 500− 255)
= 318622500
2
Mc12 = ( 2817750 x 500− 276,25)
= 315235781,3
2
Mc13 = ( 3034500 x 500− 297,5)
= 307243125
2
Mc14 = ( 3251250 x 500− 318,75)
= 294644531,3
2
Mc15 = ( 3468000 x 500− 340)
2
= 277440000
Mc16 = ( 3684750 x 500− 361,25)
= 255629531,3
2
Mc17 = ( 3901500 x 500− 382,5)
= 229213125
2
Mc18 = ( 4118250 x 500− 403,75)
= 198190781,3
2
Mc19 = ( 4335000 x 500− 42,5)
= 162562500
2
MCc (kNmm)
99163125
141835781,3
179902500
213363281,3
242218125
266467031,3
286110000
301147031,3
311578125
317403281,3
318622500
315235781,3
307243125
294644531,3
277440000
255629531,3
229213125
198190781,3
162562500

ΣCs (Tekan) ΣTs (Tarik)


0 2007100,715
212,874 1756213,125
444,755 1690070,033
583,884 1548204,506
676,636 1438422,179
793,717 1313086,993
894,072 1231629,984
939,181 1091234,303
970,707 970706,891
1037,97 795375,862
1094,022 596048,091
1141,451 427386,131
1189,272 289986,954
1254,438 194627,948
1311,458 111188,818
1361,77 37566,056
1434,367 0
1532,935 0
1621,646 0
Cc (kN)
433500
650250
867000
1083750
1300500
1517250
1734000
1950750
2167500
2384250
2601000
2817750
3034500
3251250
3468000
3684750
3901500
4118250
4335000

m. Menghitung Nilai Gaya aksial nominal (Pn)


Pn = Cs + Cc – Ts
Pn1= 0 + 433500 - 2007100,715 = -1573600,715
Pn2= 212,874 + 650250 - 1756213,125 = -1105750,251
Pn3= 444,755 + 867000 - 1690070,033 = -822625,278
Pn4= 583,884 + 1083750 - 1548204,506 = -463870,622
Pn5= 676,636 + 1300500 - 1438422,179 = -137245,543
Pn6= 793,717 + 1517250 - 1313086,993 = 204956,724
Pn7= 894,072 + 1734000 - 1231629,984 = 503264,088
Pn8= 939,181 + 1950750 - 1091234,303 = 860454,879
Pn9= 970,707 + 2167500 - 970706,891 = 1197763,816
Pn10= 1037,97 + 2384250 - 795375,862 = 1589912,108
Pn11= 1094,022 + 2601000 - 596048,091 = 2006045,931
Pn12= 1141,451 + 2817750 - 427386,131 = 2391505,32
Pn13= 1189,272 + 3034500 - 289986,954 = 2745702,318
Pn14= 1254,438 + 3251250 - 194627,948 = 3057876,49
Pn15= 1311,458 + 3468000 - 111188,818 = 3358122,64
Pn16= 1361,77 + 3684750 - 37566,056 = 3648545,713
Pn17= 1434,367 + 3901500 - 0 = 3902934,367
Pn18= 1532,935 + 4118250 - 0 = 4119782,935
Pn19= 1621,646 + 4335000 - 0 = 4336621,646

Pn (kN)
-1573600,715
-1105750,251
-822625,278
-463870,622
-137245,543
204956,724
503264,088
860454,879
1197763,816
1589912,108
2006045,931
2391505,32
2745702,318
3057876,49
3358122,64
3648545,713
3902934,367
4119782,935
4336621,646

n. Menghitung Nilai Momen nominal (Mn)


Mn = (Mc + MCs – MTs )
Mn1= 99163125 + 0 - -103456918,6 = 202620043,6
Mn2= 141835781,3 + 40233,25 - -150874673 = 292750687,5
Mn3= 179902500 + 84058,75 - -157125195,2 = 337111753,9
Mn4= 213363281,3 + 110354 - -170531487,6 = 384005122,9
Mn5= 242218125 + 127884,2 - -179469015,8 = 421815025,1
Mn6= 266467031,3 + 145209,2 - -181049607,6 = 447661848,1
Mn7= 286110000 + 159388,3 - -181049607,6 = 467318996
Mn8= 301147031,3 + 164190 - -173769306 = 475080527,2
Mn9= 311578125 + 167169,1 - -167169137,7 = 478914431,9
Mn10= 317403281,3 + 169606,6 - -139431710,8 = 457004598,7
Mn11= 318622500 + 171637,9 - -106258876,9 = 425053014,8
Mn12= 315235781,3 + 173356,7 - -78189555,82 = 393598693,7
Mn13= 307243125 + 174152,5 - -54807534,28 = 362224811,8
Mn14= 294644531,3 + 172600,6 - -36784682,19 = 331601814,1
Mn15= 277440000 + 171242,8 - -21014686,6 = 298625929,4
Mn16= 255629531,3 + 170044,6 - -7099984,613 = 262899560,5
Mn17= 229213125 + 163711 - 0 = 229376836
Mn18= 198190781,3 + 151691,4 - 0 = 198342472,7
Mn19= 162562500 + 140873,8 - 0 = 162703373,8

Mn (kNm)
202620043,6
292750687,5
337111753,9
384005122,9
421815025,1
447661848,1
467318996
475080527,2
478914431,9
457004598,7
425053014,8
393598693,7
362224811,8
331601814,1
298625929,4
262899560,5
229376836
198342472,7
162703373,8

o. Menghitung Nilai φ
Menentukan Faktor Reduksi

Tekan (φ) 0,65 es ≤ ey


=

Transisi (φ) Tarik (φ) ey ˂ es ˂ 0,005


=

Tarik (φ) 0,9 es ≥ 0,005


=
φ1 φ2 φ3 φ4 φ5
0,65 0,9 0,9 0,9 0,9
0,65 0,7466 0,9 0,9 0,9
0,65 0,65 0,8569 0,9 0,9
0,65 0,65 0,7276 0,9 0,9
0,65 0,65 0,65 0,8043 0,9
0,65 0,65 0,65 0,7195 0,8591
0,65 0,65 0,65 0,65 0,778
0,6575 0,65 0,65 0,65 0,7149
0,6645 0,65 0,65 0,65 0,6645
0,6702 0,65 0,65 0,65 0,65
0,675 0,65 0,65 0,65 0,65
0,679 0,65 0,65 0,65 0,65
0,6825 0,65 0,65 0,65 0,65
0,6855 0,65 0,65 0,65 0,65
0,6881 0,65 0,65 0,65 0,65
0,6905 0,65 0,65 0,65 0,65
0,6925 0,65 0,65 0,65 0,65
0,6944 0,65 0,65 0,65 0,65
0,696 0,65 0,65 0,65 0,65

Keterangan :
 Warna Oren = Untuk jenis Faktor Reduksi Transisi
 Warna Biru = Untuk jenis Faktor Reduksi Tekan
 Warna Hijau = Untuk jenis Faktor Reduksi Tarik

Contoh Perhitungan Faktor Reduksi Transisi :


(0,004500−0,0021)
Untuk c = 100mm = φ 3 = 0,65 + 0,25 = 0,85
0,0021
p. Menghitung Nilai φPn
φPn1 (kN) φPn2 (kN) φPn3 (kN) φPn4 (kN) φPn5 (kN)
- -
-1416240,64 -1416240,64 -1416241
1022840,46 1416240,64
-718737,66 -825499,76 -995175,23 -995175,23 -995175
-534706,43 -534706,43 -704904,76 -740362,75 -740363
-301515,9 -301515,9 -337505,87 -417483,56 -417484
-89209,6 -89209,6 -89209,6 -110388,01 -123521
133221,87 133221,87 133221,87 147457,78 176081,1
327121,66 327121,66 327121,66 330050,13 391548,1
565724,36 559295,67 559295,67 559295,67 615175,8
795893,4 778546,48 778546,48 778546,48 795893,4
1065590 1033442,87 1033442,87 1033442,87 1033443
1354081 1303929,86 1303929,86 1303929,86 1303930
1623939,95 1554478,46 1554478,46 1554478,46 1554478
1873975,65 1784706,51 1784706,51 1784706,51 1784707
2096227,06 1987619,72 1987619,72 1987619,72 1987620
2310880,51 2182779,72 2182779,72 2182779,72 2182780
2519198,7 2371554,71 2371554,71 2371554,71 2371555
2702894,2 2536907,34 2536907,34 2536907,34 2536907
2860669,6 2677858,91 2677858,91 2677858,91 2677859
3018438,2 2818804,07 2818804,07 2818804,07 2818804

Contoh Perhitungan :
Untuk c=50mm = φPn 1 = φ x Pn 1 = 0,65 x -1573600,715 = -1022840,46
q. Menghtung Nilai φMn
φMn1 φMn3 φMn4
φMn2 (kNm) φMn5 (kNm)
(kNm) (kNm) (kNm)
131703028,4 182358039,3 182358039,3 182358039,3 182358039,3
190287946,9 218553530,5 263475618,8 263475618,8 263475618,8
219122640,1 219122640,1 288869899,5 303400578,6 303400578,6
249603329,9 249603329,9 279396830,8 345604610,6 345604610,6
274179766,3 274179766,3 274179766,3 339270188,3 379633522,6
290980201,2 290980201,2 290980201,2 322073955,2 384592247,8
303757347,4 303757347,4 303757347,4 306476660,5 363582236,1
312351794,9 308802342,7 308802342,7 308802342,7 339655273,4
318230382,8 311294380,7 311294380,7 311294380,7 318230382,8
306293364,3 297052989,2 297052989,2 297052989,2 297052989,2
286910785 276284459,6 276284459,6 276284459,6 276284459,6
267271261,5 255839150,9 255839150,9 255839150,9 255839150,9
247222894,9 235446127,7 235446127,7 235446127,7 235446127,7
227318760,8 215541179,1 215541179,1 215541179,1 215541179,1
205498403,5 194106854,1 194106854,1 194106854,1 194106854,1
181523347,7 170884714,3 170884714,3 170884714,3 170884714,3
158850050,2 149094943,4 149094943,4 149094943,4 149094943,4
137723829,5 128922607,3 128922607,3 128922607,3 128922607,3
113247158,7 105757193 105757193 105757193 105757193

Contoh Perhitungan :
Untuk c= 50 mm = φMn 1 = φ x Mn 1 = 0,65 x 202620043,6 = 131703028,4
r. Menghitung Nilai Gaya aksial rencana (Pu)
Menghitung nilai gaya aksial nominal yang memiliki nilai paling besar dari pn1
hingga pn5.
Pu (kN)
-1416240,64
-995175,23
-740362,75
-417483,56
-123520,99
176081,05
391548,14
615175,79
795893,4
1033442,87
1303929,86
1554478,46
1784706,51
1987619,72
2182779,72
2371554,71
2536907,34
2677858,91
2818804,07

s. Menghitung Nilai Momen Rencana (Mu)


Menghitung nilai momen nominal yang memiliki nilai paling besar dari Mn1 -
Mn5.
Mu (kNm)
182358039,3
263475618,8
303400578,6
345604610,6
379633522,6
384592247,8
363582236,1
339655273,4
318230382,8
297052989,2
276284459,6
255839150,9
235446127,7
215541179,1
194106854,1
170884714,3
149094943,4
128922607,3
105757193

t. Melakukan Koresi terhadap Momen.

Koreksi Momen
Misal K1 & BS
Maka, Mn.T (-) = 142,5343 KNm
Mn.T (+) = 97,676 KNm
Mn.K1 = 478914,43 KNm
Mn. BS = 288,25 KNm
Sehingga, Mn. K ≥ Mn. B
318732,95 ≥ 288,25236 OK

Misal K1, B1, & K2


Maka, Mn Tekan Negatif = 216,693625 KNm
Mn Tekan Positif = 159,77065 KNm
Mn K1 = 478914,43 KNm
Mn K2 = 191491917,44 KNm
Mn B1 = 451,75713 KNm
Sehingga, Mn K ≥ Mn. B
428118,10 ≥ 451,75713 OK
u. Menggambarkan grafik perhitungan kolom (hubungan antara Tekan dan Tarik)

Akibat Nominal
6000000.000

4000000.000 4336621.646
Gaya Aksial (kN)

2000000.000

0.000
0 200000000 400000000 600000000
-2000000.000
Momen (kNm)

Akibat Beban Rencana


4000.00
3000.00
2677.86
Gaya Aksial (kN)

2000.00
1000.00
0.00
0 100 200 300 400 500
-1000.00
-2000.00
Momen (kNm)

Akibat Beban Rencana


4000000.00

3000000.00
2677858.91
Gaya Aksial (kN)

2000000.00

1000000.00

0.00
0 100000 200000 300000 400000 500000
-1000000.00

-2000000.00
Momen (kNm)
Diagram Interaksi
3500

3000

2500

2000

1500

1000
Pn (KN)

500

0
0 50 100 150 200 250 300 350 400 450
-500

-1000

-1500

-2000
Mn (KNm)
1.2 Desain Penulangan Lentur Balok K1

Diketahui :
H = 500 mm
B = 500 mm
S = 40 mm
F’c = 24 mm
Fy = 420 Mpa
F”c = 20,4 MPa
Hx = (500 – 2 x S)
= (500 – 2 x 40)
= 420 mm
D = 22 mm
Cx = 420 mm

 Menghitung Nilai So
Syarat :
- Seperempat dimensi terkecil pada penampang kolom.
So = ¼ x H
So = ¼ x 500 mm
So = 125 mm

- Enam kali diameter tulangan longitudinal terkecil


So = 6 x 22 mm
= 132 mm

- Menggunakan Rumus
350−𝐻𝑥
So = 100 + 3
350−420
So = 100 + 3

So = 76,666667 mm
Nilai So tidak boleh melebihi 150 mm dan tidak perlu kurang dari 100
mm, Maka nilai So adalah 100 mm

 Menghitung Nilai Sx
Dengan syarat untuk Sx adalah :
150 ≥ Sx = 100 + (350 – Cx) / 3 ≥ 100
Sx = 100 + (350 – Cx) / 3
Sx = 100 + (350 – 420) / 3
Sx = 76,666667 mm

Maka Sx diambil nilai 125 mm

Penulangan Geser Kolom


 K1 Tumpuan
Tulangan geser dihitung dengan menggunakan Pu yang menghasilkan
momen kapasitas kolom terbesar dari semua kombinasi.
Pu = Ppr = 7264,4268 KN
Dengan nilai Pu diatas, pada diagram interaksi kolom didapatkan nilai :
𝑃𝑢 7264,4268 .10^3
Nod = 𝑓′ 𝑐 . = = 1,21074
𝑏. ℎ 24 𝑥 500 𝑥 500

Maka Nilai Momen Probabilitas,


Mpr 1 K1 Tumpuan = As (1,25 fy)( d – a/2)
= 1900,66 (1,25 x 240) ( 439 – 55,901/2) / 106
= 234,379 KNm
Mpr 2 K1 Tumpuan = As (1,25 fy)( d – a/2)
= 1900,66 (1,25 x 240) ( 439 – 55,901/2) / 106
= 234,379 KNm
Gaya Geser Kolom :
𝑀𝑝𝑟1 + 𝑀𝑝𝑟2
Ve =
𝑙𝑛
234,379 + 234,379
= 3,9

= 120,1947658 Kn
= 120194,7658 N

Perbandingan Nilai Vu dan Ve


Vu < Ve
0 < 120,1947658

Karena Balok berada di daerah tumpuan, Vc = 0 KN


𝑉𝑒
Vn = 𝛳

= 160,2596878 KN
= 160259,6878 N

Vs = Vn – Vc
= 160259,6878 – 0
= 160259,6878 KN

Vs Max = 2/3 x √(fc') x bw x d


= 2/3 x √24 x 500 x 439
= 716883,9981 KN
= 716,8839981 N

Mencari Jarak (S)


S1 = (Av x fy x d) / Vs
= (157,08 x 240 x 439) / 160259,6878
= 103,27 mm
S2 = d/2
= 439/2
= 219,5 mm

S3 = Av x fy / 0,35b
= 157,08 x 240 / 0,35 x 500
= 215,42 mm

Smax = 600 mm (Ketentuan SNI)


Sbutuh = 103,27 mm ( S terkecil)
Spakai = 100 mm (Pembulatan)

Maka Tulangan Sengkang yang dipakai di daerah tumpuan adalah 2P10-100

 K1 Lapangan
Tulangan geser dihitung dengan menggunakan Pu yang menghasilkan
momen kapasitas kolom terbesar dari semua kombinasi.
Pu = Ppr = 7264,4268 KN

Dengan nilai Pu diatas, pada diagram interaksi kolom didapatkan nilai :


𝑃𝑢 7264,4268 .10^3
Nod = 𝑓′ 𝑐 . = = 1,21074
𝑏. ℎ 24 𝑥 500 𝑥 500

Maka Nilai Momen Probabilitas,


Mpr 1 K1 Lapangan = As (1,25 fy)( d – a/2)
= 1900,66 (1,25 x 240) ( 439 – 55,90/2) / 106
= 234,379 KNm
Mpr 2 K2 Lapngan = As (1,25 fy)( d – a/2)
= 1900,66 (1,25 x 240) ( 439 – 55,90/2) / 106
= 234,379 KNm
Gaya Geser Kolom :
𝑀𝑝𝑟1 + 𝑀𝑝𝑟2
Ve =
𝑙𝑛
234,379 + 234,379
= 3,9

= 120,1947658 Kn
= 120194,7658 N

Perbandingan Nilai Vu dan Ve


Vu < Ve
0 < 120,1947658

Ve digunakan sebagai gaya geser

Vu = 1,2D + 1L + 1E
= 0 KN

Vc = 0,17 x 𝜆 x√(fc') x bw x d
= 0,17 x 1 x √24 x 500 x 439
= 182805,4195 KN
= 182,8054195 N

𝑉𝑒
Vn = 𝛳

= 160,2596878 KN
= 160259,6878 N

Vs = Vn – Vc
= 160,2596878 – 182805,4195
= -182645,1598 KN
= -182645159,8 N
Vs Max = 2/3 x √(fc') x bw x d
= 2/3 x √24 x 500 x 439
= 716883,9981 KN
= 716,8839981 N

Mencari Jarak (S)


S1 = (Av x fy x d) / Vs
= (157,08 x 420 x 439) / -182645159,8
= -0,09 mm

S2 = d/2
= 439/2
= 219,5 mm

S3 = Av x fy / 0,35b
= 157,08 x 240 / 0,35 x 500
= 215,42 mm

Smax = 600 mm (Ketentuan SNI)


Sbutuh = 215,42 mm ( S terkecil)
Spakai = 200 mm

Maka Tulangan Sengkang yang dipakai di daerah lapangan adalah 2P10-200


Menghitung Lo (Panjang Tumpuan dan Lapangan Kolom)
Kolom 1 (Bentang 4,8 m)
Diketahui :
H = 500 mm
B = 500 mm
S = 40 mm
F’c = 24 mm
Fy = 420 Mpa
F”c = 20,4 MPa
Hx = 3900 mm
D = 22 mm
Cx = 420 mm

 Menghitung Panjang Tulangan di Tumpuan


Syarat :
- Lebih besar dari C1 atau C2
Lo = 500 mm

- Lebih besar dari Ho/6


Lo = Ho / 6
Lo = 3900 / 6
Lo = 650 mm

- Lebih besar dari 450 mm


Maka, nilai terbesar dari 3 syarat tersebut adalah Lo = 650 mm.
Menghitung Ld (Panjang Penyaluran pada Kondisi Tarik Kolom)
Diketahui :
Fy = 240 Mpa
F’c = 24 MPa
Ψe =1
Ψf =1
λ =1
D kolom 1 = 22 mm
Syarat Ld tidak boleh < 300 mm

 Kolom 1
𝐹𝑦 𝑥 Ψf x Ψe
Ld = (1,7 𝑥 λ x ) 𝑥 𝑑𝑏
√𝑓′𝑐

240 𝑥 1 x 1
Ld = (1,7 𝑥 1 x ) 𝑥 22 𝑚𝑚
√24

Ld = 633,985 mm
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

2. KOLOM K2

2.1 Desain Penulangan Lentur Kolom K2

Data penampang kolom :

h = 350 mm

b = 350 mm

F’c = 24 MPa

β = 0,85

Fy = 420 MPa

D n As (mm2) d (mm)

20 4 1256,637061 50
20 2 628,3185307 132,5
20 2 628,3185307 217,5
20 4 1256,637061 300

• C = 20 mm
𝑎 = β x c = 0,85 x 20 = 17 mm

𝑓𝑦 420
𝜀𝑦 = = = 0,0021
𝐸 200000

𝑑−𝑐 50 − 20
𝜀𝑠1 = 𝑥 0,003 = 𝑥 0,003 = 0,0045
𝑐 20

𝑑−𝑐 132,5 − 20
𝜀𝑠2 = 𝑥 0,003 = 𝑥 0,003 = 0,016
𝑐 20

𝑑−𝑐 217,5 − 20
𝜀𝑠3 = 𝑥 0,003 = 𝑥 0,003 = 0,029
𝑐 20

𝑑−𝑐 300 − 20
𝜀𝑠4 = 𝑥 0,003 = 𝑥 0,003 = 0,042
𝑐 20
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

𝑓𝑠1 = 𝜀𝑠1 𝑥 𝐸 = 0,0045 𝑥 200000 = 900 𝑀𝑃𝑎

karena fs1 > fy maka fs1 = fy =420 MPa

𝑓𝑠2 = 𝜀𝑠2 𝑥 𝐸 = 0,016 𝑥 200000 = 3360 𝑀𝑃𝑎

karena fs2 > fy maka fs2 = fy =420 MPa

𝑓𝑠3 = 𝜀𝑠3 𝑥 𝐸 = 0,029 𝑥 200000 = 5800 𝑀𝑃𝑎

karena fs3 > fy maka fs3 = fy =420 MPa

𝑓𝑠4 = 𝜀𝑠4 𝑥 𝐸 = 0,042 𝑥 200000 = 8400 𝑀𝑃𝑎

karena fs4 > fy maka fs4 = fy =420 MPa

- Perhitungan Gaya Tarik Internal Akibat Baja Tulangan


𝐹𝑠1 = 𝐴𝑠1 𝑥 𝑓𝑠1
= 1256,63 𝑥 420
= 527787,756 𝑁
𝐹𝑠2 = 𝐴𝑠2 𝑥 𝑓𝑠2
= 628,318 𝑥 420
= 263893,782 𝑁
𝐹𝑠3 = 𝐴𝑠3 𝑥 𝑓𝑠3
= 628,318 𝑥 420
= 263893,782 𝑁
𝐹𝑠4 = 𝐴𝑠4 𝑥 𝑓𝑠4
= 1256,63 𝑥 420
= 527787,756 𝑁
𝑇𝑠 = ΣFs = 1538362 N
- Perhitungan Momen Tarik Akibat Baja Tulangan

𝑀𝑇𝑠 1 = 𝐹𝑠1 𝑥 ( − 𝑑1)
2

350
= 527787,56 𝑥 ( − 50)
2

= 65973,4 𝐾𝑁𝑚𝑚
= 65973445,73 𝑁𝑚𝑚
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM


𝑀𝑇𝑠 2 = 𝐹𝑠2 𝑥 ( − 𝑑2)
2

350
= 263893,78 𝑥 ( − 132,5)
2

= 11215485,77 𝑁𝑚𝑚


𝑀𝑇𝑠 3 = 𝐹𝑠3 𝑥 ( − 𝑑3)
2

350
= 263893,78 𝑥 ( − 217,5)
2

= −11215485,77 𝑁𝑚𝑚


𝑀𝑇𝑠 4 = 𝐹𝑠4 𝑥 ( − 𝑑4)
2

350
= −527787 𝑥 ( − 300)
2

= −65973466 𝑁𝑚𝑚
𝑀𝑇𝑠 = Σ𝑀𝑇𝑠 = 0 𝐾𝑁𝑚

- Perhitungan Gaya Tekan Akibat Baja Tulangan


𝐹𝑠1 = 𝑓𝑠1 𝑥 𝐴𝑠1 = 0
𝐹𝑠2 = 𝑓𝑠2 𝑥 𝐴𝑠2 = 0
𝐹𝑠3 = 𝑓𝑠3 𝑥 𝐴𝑠3 = 0
𝐹𝑠4 = 𝑓𝑠4 𝑥 𝐴𝑠4 = 0
𝐶𝑠 = Σ𝐹𝑠 = 0 𝐾𝑁𝑚

- Perhitungan Momen Tekan Akibat Baja Tulangan



𝑀𝐶𝑠 1 = 𝐹𝑠1 𝑥 ( − 𝑑1)
2
350
=0𝑥 ( − 50)
2
= 0 𝐾𝑁𝑚
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM


𝑀𝐶𝑠 2 = 𝐹𝑠2 𝑥 ( − 𝑑2)
2
350
=0𝑥 ( − 132,5)
2
= 0 𝐾𝑁𝑚

𝑀𝐶𝑠 3 = 𝐹𝑠3 𝑥 ( − 𝑑3)
2
350
=0𝑥 ( − 217,5)
2
= 0 𝐾𝑁𝑚

𝑀𝐶𝑠 1 = 𝐹𝑠4 𝑥 ( − 𝑑4)
2
350
=0𝑥 ( − 300)
2
= 0 𝐾𝑁𝑚
𝑀𝐶𝑠 = Σ𝑀𝐶𝑠 = 0 𝐾𝑁𝑚
- Pehitungan Gaya Tekan Akibat Beton
𝐶𝑐 = 0,85𝑓 ′ 𝑐 𝑥 𝑎 𝑥 𝑏
= 0,85(24)𝑥 17 𝑥 350
= 121380 𝑁
- Perhitungan Momen Tekan Akibat Beton
ℎ 𝑎
𝑀𝐶𝑐 = 𝐶𝑐 𝑥 ( − )
2 2
350 17
= 121380 𝑥 ( − )
2 2
= 20209770 𝑁𝑚𝑚
- Perhitungan Gaya Pn
𝑃𝑛1 = 𝐶𝑐 + 𝐶𝑠 − 𝑇𝑠
= 121380 + 0 − 1583362,7
= −1461983 𝑁
- Perhitungan Mn
𝑀𝑛 = 𝑀𝐶𝑐 + 𝑀𝐶𝑠 − 𝑀𝑇𝑠
= 20209770 + 0 + 0
= 20209770 𝑁𝑚𝑚
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

- Perhitungan Faktor Reduksi (φ)


1 5
ø1 = 0,65 + 0,25(𝑐 − )
⁄𝑑1 3
1 5
= 0,65 + 0,25( − )
20⁄ 3
50
= 0,856
1 5
ø2 = 0,65 + 0,25(𝑐 − )
⁄𝑑2 3
1 5
= 0,65 + 0,25( − )
20⁄ 3
132,5
= 1,88 karena nilainya ɛs2 > 0,05 maka nilai ø2 = 0,9
1 5
ø3 = 0,65 + 0,25(𝑐 − )
⁄𝑑3 3
1 5
= 0,65 + 0,25( − )
20⁄ 3
217,5
= 2,95 karena nilainya ɛs3 > 0,05 maka nilai ø3 = 0,9
1 5
ø4 = 0,65 + 0,25(𝑐 − )
⁄𝑑2 3
1 5
= 0,65 + 0,25( − )
20⁄ 3
300
= 3,98 karena nilainya ɛs3 > 0,05 maka nilai ø4 = 0,9

- Perhitungan 𝜑𝑃𝑛
ø𝑃𝑛1 = ø1 𝑥 𝑃𝑛
= 0,856 𝑥 1461983
= 1252768 𝑁
ø𝑃𝑛2 = ø2 𝑥 𝑃𝑛
= 0,9 𝑥 1461983
= 1315784 𝑁
ø𝑃𝑛3 = ø3 𝑥 𝑃𝑛
= 0,9 𝑥 1461983
= 1315784 𝑁
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

ø𝑃𝑛4 = ø4 𝑥 𝑃𝑛
= 0,9 𝑥 1461983
= 1315784 𝑁
𝑃𝑢 = 1315784 𝑁

- Perhitungan ø𝑀𝑛
ø𝑀𝑛1 = ø1 𝑥 𝑀𝑛
= 0,865 𝑥 20209770
= 17317682 𝑁𝑚𝑚
ø𝑀𝑛2 = ø2 𝑥 𝑀𝑛
= 0,9 𝑥 20209770
= 18188793 𝑁𝑚𝑚
ø𝑀𝑛3 = ø3 𝑥 𝑀𝑛
= 0,9 𝑥 20209770
= 18188793 𝑁𝑚𝑚
ø𝑀𝑛4 = ø4 𝑥 𝑀𝑛
= 0,9 𝑥 20209770
= 18188793 𝑁𝑚𝑚
𝑀𝑢 = 18188793 𝑁𝑚𝑚

c fs1 fs2 fs3 fs4


ɛs1 ɛs2 ɛs3 ɛs4
mm Mpa Mpa Mpa Mpa
20 0,0045 0,016 0,029 0,042 420 420 420 420
45 0,00033 0,0058 0,011 0,017 66,67 420 420 420
60 0,0005 0,0036 0,0078 0,012 100 420 420 420
80 0,00112 0,0019 0,0051 0,008 225 393,75 420 420
100 0,0015 0,0009 0,0035 0,006 300 195 420 420
120 0,00175 0,0003 0,0024 0,005 350 62,5 420 420
140 0,00192 0,00016 0,0016 0,003 385,71 32,143 332,14 420
160 0,00206 0,00051 0,001 0,003 412,5 103,125 215,63 420
180 0,0021 0,00079 0,00062 0,002 420 158,333 125 400
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

200 0,00225 0,001 0,00026 0,0015 420 202,5 52,5 300


220 0,0023 0,0011 0,000034 0,001 420 238,636 6,82 218,182
240 0,0023 0,0013 0,00028 0,001 420 268,75 56,25 150
260 0,0024 0,0014 0,00049 0,0005 420 294,231 98,077 92,308
280 0,00246 0,0015 0,0006 0,0002 420 316,071 133,929 42,857
300 0,0025 0,0016 0,00082 0 420 335 165 0
320 0,0025 0,0017 0,00096 0,0002 420 351,56 192,19 37,5
340 0,0025 0,0018 0,001 0,0004 420 366,18 216,18 70,588
350 0,0025 0,0018 0,0011 0,0004 420 372,86 227,14 85,714

Fs1 Fs2 Fs3 Fs4 Ts


N N N N N
527787,5658 263893,7829 263893,7829 527787,5658 1583362,7
83775,8041 263893,7829 263893,7829 527787,5658 1139350,94
0 263893,7829 263893,7829 527787,5658 1055575,13
0 247400,4215 263893,7829 527787,5658 1039081,77
0 122522,1135 263893,7829 527787,5658 914203,462
0 39269,90817 263893,7829 527787,5658 830951,257
0 0 208691,512 527787,5658 736479,078
0 0 135481,1832 527787,5658 663268,749
0 0 78539,81634 502654,8246 581194,641
0 0 32986,72286 376991,1184 409977,841
0 0 0 274175,3589 274175,359
0 0 0 188495,5592 188495,559
0 0 0 115997,2672 115997,267
0 0 0 53855,87406 53855,8741
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

Mts1 Mts2 Mts3 Mts4 ΣMts


Nmm Nmm Nmm Nmm Nmm
65973445,73 11215485,77 -11215485,77 -65973446 0
10471975,51 11215485,77 -11215485,77 -65973446 -5,6E+07
0 11215485,77 -11215485,77 -65973446 -6,6E+07
0 10514517,91 -11215485,77 -65973446 -6,7E+07
0 5207189,823 -11215485,77 -65973446 -7,2E+07
0 1668971,097 -11215485,77 -65973446 -7,6E+07
0 0 -8869389,26 -65973446 -7,5E+07
0 0 -5757950,285 -65973446 -7,2E+07
0 0 -3337942,194 -62831853 -6,6E+07
0 0 -1401935,722 -47123890 -4,9E+07
0 0 0 -34271920 -3,4E+07
0 0 0 -23561945 -2,4E+07
0 0 0 -14499658 -1,4E+07
0 0 0 -6731984 -6731984
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0

Fs1 Fs2 Fs3 Fs4 Cs


N N N N N
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0
125,6637 0 0 0 125,6637
282,7433 0 0 0 282,7433
376,9911 0 0 0 376,9911
439,823 39,26991 0 0 479,0929
484,7029 20,19595 0 0 504,8988
518,3628 64,79535 0 0 583,1581
527,7876 99,48377 0 0 627,2713
527,7876 127,2345 0 0 655,0221
527,7876 149,9396 4,28399 0 682,0112
527,7876 168,8606 35,34292 0 731,9911
527,7876 184,8706 61,62355 0 774,2818
527,7876 198,5935 84,1498 0 810,5309
527,7876 210,4867 103,6726 0 841,9468
527,7876 220,8932 120,755 47,12389 916,5597
527,7876 230,0755 135,8277 88,70379 982,3945
527,7876 234,2731 142,7181 107,7117 1012,49
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

Mcs1 Mcs2 Mcs3 Mcs4 ΣMcs


Nmm Nmm Nmm Nmm Nmm
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0
15707,96 0 0 0 15707,96
35342,92 0 0 0 35342,92
47123,89 0 0 0 47123,89
54977,87 1668,971097 0 0 56646,84
60587,86 858,3279929 0 0 61446,19
64795,35 2753,80231 0 0 67549,15
65973,45 4228,060113 0 0 70201,51
65973,45 5407,466355 0 0 71380,91
65973,45 6372,435098 182,069574 0 72527,95
65973,45 7176,575718 1502,07399 0 74652,1
65973,45 7857,002396 2619,0008 0 76449,45
65973,45 8440,225263 3576,36664 0 77990,04
65973,45 8945,685081 4406,0837 0 79325,21
65973,45 9387,962422 5132,08612 2002,765 82496,26
65973,45 9778,207134 5772,6765 3769,911 85294,24
65973,45 9956,604717 6065,51782 4577,749 86573,32

a Cc Mc (kNmm) Pn Mn
φ1 φ2 φ3 φ4
mm N Nmm N Nmm
-
17 121380 20209770 20209770 0,856897 0,9 0,9 0,9
1461983
38,25 273105 42570241,9 -866246 98071712,1 0,497701 0,9 0,9 0,9
51 364140 54438930 -691309 120428084 0,512069 0,83125 0,9 0,9
68 485520 68458320 -553279 135168077 0,565948 0,748438 0,9 0,9
85 606900 80414250 -306926 152443116 0,598276 0,69875 0,82625 0,9
102 728280 90306720 -102192 165883327 0,619828 0,665625 0,771875 0,875
119 849660 98135730 113685,8 173040011 0,635222 0,658036 0,733036 0,821429
136 971040 103901280 308354,4 175700225 0,646767 0,675781 0,703906 0,78125
153 1092420 107603370 511852,6 173843367 0,655747 0,689583 0,68125 0,75
170 1213800 109242000 804477,2 157839206 0,662931 0,700625 0,663125 0,725
187 1335180 108817170 1061687 143161618 0,668809 0,709659 0,651705 0,704545
204 1456560 106328880 1268796 129965477 0,673707 0,717188 0,664063 0,6875
221 1577940 101777130 1462717 116353238 0,677851 0,723558 0,674519 0,673077
238 1699320 95161920 1646275 101971894 0,681404 0,729018 0,683482 0,660714
255 1820700 86483250 1821542 86562575,2 0,684483 0,73375 0,69125 0,65
272 1942080 75741120 1942997 75823616,3 0,687177 0,737891 0,698047 0,659375
289 2063460 62935530 2064442 63020824,2 0,689554 0,741544 0,704044 0,667647
297,5 2124150 55758937,5 2125162 55845510,8 0,69064 0,743214 0,706786 0,671429
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

φPn1 (kN) φPn2 (kN) φPn3 (kN) φPn4 (kN) Pu (kN)


N N N N N
-1252768 -1315784 -1315784 -1315784 -1315784
-431132 -779621 -779621 -779621 -779621
-353998 -574651 -622179 -622179 -622179
-313127 -414095 -497951 -497951 -497951
-183627 -214465 -253598 -276234 -276234
-63341,5 -68021,7 -78879,6 -89418,1 -89418,1
72215,7 74809,33 83335,77 93384,78 93384,78
199433,5 208380,1 217052,6 240901,9 240901,9
335645,9 352965 348699,6 383889,5 383889,5
533312,9 563636,8 533468,9 583246 583246
710065,4 753435,6 691906 748006,5 748006,5
854796,9 909964,9 842560,1 872297,5 872297,5
991504,9 1058360 986630,8 984521,1 984521,1
1121778 1200164 1125199 1087717 1087717
1246814 1336556 1259141 1184002 1184002
1335182 1433719 1356303 1281163 1281163
1423544 1530875 1453459 1378319 1378319
1467723 1579451 1502034 1426895 1426895

φMn1 φMn3 φMn4


φMn2 (kNm) Mu (kNm)
(kNm) (kNm) (kNm)
Nmm Nmm Nmm Nmm Nmm
17317682,2 18188793 18188793 18188793 18188793
48810403,8 88264540,88 88264540,9 88264540,9 88264540,9
61667484,2 100105844,6 108385275 108385275 108385275
76498139,8 101164857,3 121651269 121651269 121651269
91203036,4 106519627 125956124 137198804 137198804
102819062 110416089,7 128041193 145147911 145147911
109918766 113866507,4 126844508 142140009 142140009
113637150 118734917,8 123676487 137265801 137265801
113997288 119879488,3 118430794 130382525 130382525
104636508 110586094 104667124 114433425 114433425
95747746,6 101595943,5 93299077,1 100863867 100863867
87558638,2 93209615,53 86305199,6 89351265,4 89351265,4
78870212 84188280,27 78482496,5 78314679,3 78314679,3
69484050,6 74339331,87 69695968,8 67374287,3 67374287,3
59250590,3 63515289,56 59836380,1 56265673,9 56265673,9
52104224,2 55949535,59 52928438,4 49996197 49996197
43456245,8 46732721,5 44369440,6 42075667,9 42075667,9
38569165,6 41505181,43 39470809,3 37496271,5 37496271,5
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

Diagram Interaksi
2000

1500

1000

500
Pn (KN)

0
0 20 40 60 80 100 120 140 160

-500

-1000

-1500
Mn (KNm)

Dari diagram diatas, diperoleh nilai Pu = 239 KN dan Mu = 135 KNm


- Analisa Perhitungan Kapasitas Momen Lentur Penampang Kolom K2
• Pu = 239 KN
• Mu = 135 KNm
• Ø = 0,75
• D = 20 mm
• β = 0,85
• fc’ = 24 MPa
• d = 290 mm
• d’ = 60 mm
• E = 200000 MPa
• Ln = 3,2 m
• As (6D20) = 1885,71 mm2
• As’ (6D20) = 1885,71 mm2
𝑃𝑢 239
𝑃𝑛 = = = 319,016 𝐾𝑁
ø 0,75
𝑀𝑢 135
𝑀𝑛 = = = 180 𝐾𝑁𝑚
ø 0,75
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

600 600
𝑐𝑏 = 𝑥𝑑= 𝑥 290 = 170,58 𝑚𝑚
600 + 𝑓𝑦 600 + 420
𝑎𝑏 = 0,85𝑐𝑏 = 145 𝑚𝑚

𝑑 − 𝑐𝑏 290 − 170,58
𝜀𝑠 = 𝑥 0,003 = 𝑥 0,003 = 0,0021
𝑐𝑏 170,58

𝑐𝑏 − 𝑑′ 170,58 − 60
𝜀′𝑠 = 𝑥 0,003 = 𝑥 0,003 = 0,00194
𝑐𝑏 170,58

𝑓𝑦 420
𝜀𝑦 = = = 0,0021
𝐸𝑠 200000

Gaya-gaya Nominal :

Cc = β x cb x b x f’’c

= 0,85 x 170,58 x 350 x 20,4

= 1035,3 KN

Cs = As’ x 𝜀 ′ 𝑠 x E

= 1885,71 x 0,00194 x 200000

= 792 KN

Ts = As x 𝜀𝑠 x E

= 1885,71 x 0,0021 x 200000

= 792 KN

Pnb = Cc + Cs – Ts

= 1035,3 + 792 – 792

= 1035,3 KN
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

Karena Pnb ≥ Pnm aka terjadi keruntuhan tarik dan cb ≥ c, missal c =


140 mm

C = 140 mm

a = 119 mm

𝑑−𝑐 290 − 140


𝜀𝑠 = 𝑥 0,003 = 𝑥 0,003 = 0,0032
𝑐 140

𝑐 − 𝑑′ 140 − 60
𝜀′𝑠 = 𝑥 0,003 = 𝑥 0,003 = 0,0017
𝑐 140

𝑓𝑦 420
𝜀𝑦 = = = 0,0021
𝐸𝑠 200000

𝐹𝑠 = 𝐸 𝑥 𝜀𝑠 = 200000 𝑥 0,0032 = 420 𝑀𝑃𝑎

𝐹𝑠 = 𝐸 𝑥 𝜀′𝑠 = 200000 𝑥 0,0017 = 342,85 𝑀𝑃𝑎

Gaya – Gaya Nominal :

Cc = β x c x b x f’’c

= 0,85 x 140 x 350 x 20,4

= 849,66 KN

Cs = As’ x 𝐹𝑠′

= 1885,71 x 342,85

= 645,53 KN

Ts = As x 𝐹𝑠

= 1885,71 x 420

= 792 KN

Pn = Cc + Cs – Ts

= 849,66 + 646,530 – 792

= 704,190 KN
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

ℎ 𝑎 ℎ ℎ
𝑀𝑛 = 𝐶𝑐 ( − ) + 𝐶 ′ 𝑠 ( − 𝑑 ′ ) + 𝑇𝑠 (𝑑 − )
2 2 2 2

350 119 350


= 849,66 ( − ) + 645,53 ( − 60)
2 2 2
350
+ 792 (290 − )
2

= 263,566 𝐾𝑁𝑚

1 5
ø = 0,65 + 0,25(𝑐 − )
⁄𝑑 3

1 5
= 0,65 + 0,25( − )
140⁄ 3
290

= 0,75

Cek kapasitas lentur kolom K2

𝑃𝑛ø ≥ 𝑃𝑢

704,190(0,75) ≥ 239

528,981 ≥ 239 … … … … … … … … . . 𝑂𝐾

𝑀𝑛ø ≥ 𝑀𝑢

263,566(0,75) ≥ 135

197,98 ≥ 135 … … … … … … … … . . 𝑂𝐾

2.2 PENULANGAN GESER KOLOM K2

Dari diagram interaksi diatas didiapat nilai

Pu = 239,262 KN

Mu = 135 KNm

B = 350 mm

H = 350 mm

Fc’ = 24 MPa
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

Ø = 0,75

Fy tulangan utama = 420 MPa

Fy tulangan Sengkang = 240 MPa

As = 3771,428 mm2

d = 290 mm

ln = 3,2 m

Av Tumpuan = 314,28 mm2

Av Lapangan = 235,71 mm2

λ= 1

𝐴𝑠 𝑥 1,25 𝑓𝑦 3771,428 𝑥 1,25 (420)


𝑎= = = 79,23 𝑚𝑚
0,85 𝑓𝑐 ′ 𝑏 0,85 (24)(350)

𝑎
𝑀𝑝𝑟 + = 𝐴𝑠(1,25𝑓𝑦)(𝑑 − )
2

79,23
= 3771,42 𝑥 1,25(420) (290 − )
2

= 247,883 𝐾𝑁𝑚

𝑎
𝑀𝑝𝑟 − = 𝐴𝑠(1,25𝑓𝑦)(𝑑 − )
2

79,23
= 3771,42 𝑥 1,25(420) (290 − )
2

= 247,883 𝐾𝑁𝑚

𝑀𝑝𝑟 + + 𝑀𝑝𝑟 − 247,88 + 247,88


𝑉𝑒 = = = 154,92 𝐾𝑁
𝑙𝑛 3,2

𝑉𝑒 154,92
𝑉𝑛 = = = 206,56 𝐾𝑁
ø 0,75
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

2.2.1 Penulangan Geser Kolom K2 Tumpuan

Vn = Vs + Vc

Untuk menjamin terjadinya sendi plastis maka Vc = 0

Vs = Vn = 206,56 KN

𝐴𝑣 𝑓𝑦 𝑑 314,28 (240) (290)


𝑠= = = 105,8 𝑚𝑚 ≈ 100 mm
𝑉𝑠 206560

𝐴𝑣 𝑓𝑦 𝑑 314,28 (240)(290)
𝑉𝑠 = = = 218,742 𝐾𝑁
𝑠 100

Vn = Vc + Vs

= 0 + 218,742

= 218,742 KN

Vn ø = 218,742 (0,75) = 164,05

Vn ø ≥ Ve

164,05 ≥ 154,92 …………………………………………….OK

Jadi jarak Sengkang diambil P10-100

2.2.2 Penulangan Geser Kolom K2 Lapangan

𝑁
𝑉𝑐 = 0,17 (1 + ) 𝑥 λ x √𝐹𝑐 𝑥 𝑏 𝑥 𝑑
14𝐴𝑔

239262
= 0,17 (1 + ) 𝑥 1,0 x √24 𝑥 350 𝑥 290
14(350 𝑥 350)

= 96,325 𝐾𝑁

𝑉𝑛 = 𝑉𝑐 + 𝑉𝑠

206,56 = 96,32 + Vs

Vs = 110,24 KN

𝐴𝑣 𝑓𝑦 𝑑 235,71 (240) (290)


𝑠= = = 148,81 𝑚𝑚 ≈ 145 mm
𝑉𝑠 110240
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

𝐴𝑣 𝑓𝑦 𝑑 235,71 (240)(290)
𝑉𝑠 = = = 113,142 KN
𝑠 145

𝑉𝑛 = 𝑉𝑐 + 𝑉𝑠

= 96,32 + 113,142

= 209,46 KN

Vn ø = 209,46(0,75) = 157,10

Vn ø ≥ Ve

157,10 ≥ 154,92 …………………………………………….OK

Jadi jarak Sengkang diambil P10-145


LAPORAN PRAKTIKUM
TEKNIK PEMBESIAN
PENULANGAN PELAT

Kelompok 3

1. Az-Zahra Atika Rahma (19/447001/SV/16720)


2. Elis Citaningrum (19/447008/SV/16727)
3. Markus Kevin Silitonga (19/447246/SV/16940)
4. Octo Iskandar (19/447024/SV/16743)
5. Praditya Rizky Utama (19/447025/SV/16744)

D-IV TEKNIK PENGELOLAAN DAN PEMELIHARAAN


INFRASTRUKTUR SIPIL
DEPARTEMEN TEKNIK SIPIL
SEKOLAH VOKASI
UNIVERSITAS GADJAH MADA
YOGYAKARTA
2021
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

PELAT
Diketahui data penampang :
Fc’ = 24 MPa
Fy = 240 MPa
b = 1000 mm
h = 120 mm
d = 95 mm
d’ = 25 mm
Diameter tulangan : 10 mm
β = 0,85
E = 200000 MPa
- Menghitung jarak antar tulangan
S maksimum = 2h
= 2 x 120
= 240 mm
S maksimum = 450 mm
Diambil s = 100mm
- Menghitung luas tulangan yang dibutuhkan
𝑏 𝑥 𝑙𝑢𝑎𝑠 𝑡𝑢𝑙𝑎𝑛𝑔𝑎𝑛
𝐴𝑠 𝑡𝑒𝑟𝑝𝑎𝑠𝑎𝑛𝑔 =
𝑠 𝑡𝑒𝑟𝑝𝑎𝑘𝑎𝑖
1000 𝑥 0,25 𝑥 𝜋 𝑥 102
=
100
= 785,71 𝑚𝑚2
- Menghitung kapasitas lentur pelat (Mn)
Asumsi : tulangan tarik luluh
Ts = As x fy
= 785,71 x 240
= 188571,42 N

Cc = β x yu x b x fc’’
= 0,85 x yu x 1000 x 20,4
= 17340yu N

Ts = Cc
188571,42 = 17340yu
yu = 10,87 mm
Praktikum Teknik Pembesian Beton
Departemen Teknik Sipil
Sekolah Vokasi UGM

a = βyu
= 0,85 x 10,87
= 9,24 mm
𝑎
𝑀𝑛 = 𝑇𝑠 𝑥 (𝑑 − )
2
9,24
= 188571,42 𝑥 (95 − )
2
= 17042737,1 𝑁𝑚𝑚
= 17,04 𝐾𝑁𝑚

𝑑 − 𝑦𝑢 95 − 10,87
𝜀𝑠 = 𝑥 0,003 = 𝑥 0,003 = 0,023
𝑦𝑢 10,87

𝑓𝑦 240
𝜀𝑦 = = = 0,0012
𝐸𝑠 200000

Karna 𝜀𝑠 > 𝜀𝑦 maka tulangan tarik luluh, sehingga asumsi benar

Karna 𝜀𝑠 > 0,005 maka nilai θ = 0,9

Mn θ = 17,04(0,9) = 15,34 KNm

Sehingga dipasang P10-100 dengan momen kapasitas nominal 15,34 KNm


Kebutuhan Tulangan

Keteranga Panjang Jumlah Total Berat


No Kode Gambar
n (mm) (buah) (kg)

P10-90 1940 409

1 S1 629,0892

P10-150 1400 158

11000 4
4000 4
2800 2

1800 4

2 B1 D25 591,36
12000 4
5400 2
2000 1
5000 4

5000 4

P10-100 1980 260

3 𝑆𝐾2 476,904
P10-145 1590 50

P10-75 1590 110

2400 4
4 K2 D20 151,188
2500 4
4000 8

390 570
11000 4
4000 4

2800 2
5 B2 D16 242,688
1800 4
12000 4
5400 2
2000 1
2000 1

6 S2 P10 1164 744 536,92992

2000 2
11000 4
4000 2
D25

12000 2

7 B3 546,4
2000 2
11000 4
4000 2
D22

12000 2

8 S3 P10-70 1290 483 588,8574


P10-100 900 363

9 K1 D22 4800 48 887,04

10 𝑆𝐾1 P10 3840 570 1357,056

2500 18
4200 10
9600 5
11 BS D19 3300 6 458,265
8900 3
4000 6

12 SBS P10 1020 411 259,9164

12400 18 138,384

15700 16 155,744

13700 16 135,904
13 PELAT P10

15200 16 150,784
23700 16 235,104
Sisa Keterangan Sisa Keterangan
Panjang Total Σ
No Kode Jumlah Σ L Σ L
(m) (m) Lonjor
Batang (mm) Batang (mm)
Tidak Tidak
4 11 44 4 4 1000 4 1000
Terpakai Terpakai
Tidak
4 4 16 2 1 8000 Terpakai 600
1 Terpakai
2 2,8 5,6 0 0 0 - 0 0 -
Tidak
4 1,8 7,2 1 1 6600 Terpakai 1 600
1 B1 Terpakai
4 12 48 4 0 0 - 0 0 -
Tidak Tidak
2 5,4 10,8 1 1 1200 1 1200
Terpakai Terpakai
1 2 2 1 1 10000 Terpakai 0 0 -
Tidak Tidak
4 5 20 1 1 2000 1 2000
Terpakai Terpakai
Tidak
158 1,4 221,2 25 25 800 Terpakai 25 380
Terpakai
Tidak Tidak
2 S1 793,46 61 61 360 61 360
409 1,94 Terpakai Terpakai
Tidak Tidak
409 171,78 14 14 330 14 330
0,42 Terpakai Terpakai
Tidak Tidak
4 9,6 1 1 4800 1 4800
2,4 Terpakai Terpakai
Tidak Tidak
3 K2 4 10 1 1 2000 1 2000
2,5 Terpakai Terpakai
Tidak
8 32 3 1 4000 Terpakai 1 1600
4 Terpakai
260 1,2 312 26 0 0 - 0 0 -
4 𝑆𝐾2 Tidak Tidak
570 222,3 11 11 300 11 300
0,39 Terpakai Terpakai
Tidak Tidak
4 11 44 4 4 1000 4 1000
Terpakai Terpakai
Tidak
4 4 16 2 1 8000 Terpakai 600
1 Terpakai
2 2,8 5,6 0 0 0 - 0 0 -
Tidak
4 1,8 7,2 1 1 6600 Terpakai 1 600
5 B2 Terpakai
4 12 48 4 0 0 - 0 0 -
Tidak Tidak
2 5,4 10,8 1 1 1200 1 1200
Terpakai Terpakai
1 2 2 1 1 10000 Terpakai 0 0 -
Tidak Tidak
4 5 20 1 1 2000 1 2000
Terpakai Terpakai
Tidak Tidak
6 S2 744 1,164 866,016 73 73 360 73 360
Terpakai Terpakai
2 2 4 0 0 0 - 0 0 -
Tidak Tidak
7 B3 4 11 44 2 2 1000 2 1000
Terpakai Terpakai
2 4 8 1 1 4000 Terpakai 0 0 -
2 12 24 2 0 0 - 0 0 -
2 2 4 0 0 0 - 0 0 -
Tidak Tidak
4 11 44 2 2 1000 2 1000
Terpakai Terpakai
2 4 8 1 1 4000 Terpakai 0 0 -
2 12 24 2 0 0 - 0 0 -
Tidak Tidak
846 0,9 761,4 64 64 300 64 300
8 S3 Terpakai Terpakai
483 0,39 188,37 0 0 0 - 0 0 -
Tidak Tidak
48 4,8 230,4 20
9 K1 20 2400 Terpakai 20 2400 Terpakai
Tidak
3078 257 257 1200 Terpakai 257 30
10 𝑆𝐾1 1710 1,8 Terpakai
Tidak Tidak
18 2,5 45 3 3 2000 3 2000
Terpakai Terpakai
Tidak
10 4,2 42 4 4 3600 Terpakai 3 300
Terpakai
Tidak Tidak
5 9,6 48 5 5 2400 5 2400
11 BS Terpakai Terpakai
Tidak
6 3,3 19,8 1 1 5400 Terpakai 1 400
Terpakai
Tidak
3 8,9 26,7 3 3 3100 Terpakai 3 600
Terpakai
6 4 24 2 0 0 - 0 0 -
Tidak Tidak
419,22 35 35 780 35 780
12 SBS 411 1,02 Terpakai Terpakai
Tidak
18 12,4 223,2 19 19 4800 Terpakai 19 300
Terpakai
Tidak
18 15,7 282,6 24 24 5400 Terpakai 24 700
Terpakai
Tidak
13 PELAT 16 13,7 219,2 19 19 8800 Terpakai 19 1200
Terpakai
Tidak
16 15,2 243,2 21 21 8800 Terpakai 21 450
Terpakai
Tidak
16 23,7 379,2 32 32 4800 Terpakai 32 600
Terpakai
LAPORAN PRAKTIKUM
TEKNIK PEMBESIAN
DETAIL BALOK DAN
KOLOM

Kelompok 3

1. Az-Zahra Atika Rahma (19/447001/SV/16720)


2. Elis Citaningrum (19/447008/SV/16727)
3. Markus Kevin Silitonga (19/447246/SV/16940)
4. Octo Iskandar (19/447024/SV/16743)
5. Praditya Rizky Utama (19/447025/SV/16744)

D-IV TEKNIK PENGELOLAAN DAN PEMELIHARAAN


INFRASTRUKTUR SIPIL
DEPARTEMEN TEKNIK SIPIL
SEKOLAH VOKASI
UNIVERSITAS GADJAH MADA
YOGYAKARTA
2020
B2
TUMPUAN LAPANGAN

400

400
250 250

TUL. ATAS 2 D 16 2 D 16
TUL. TENGAH - -
TUL. BAWAH 2 D 19 2 D 19
SENGKANG P10-100 P10-150

KEYPLAN

2D16 2D16 2D16

P10-100 P10-150 P10-100

2D19 2D19 2D19


1000 3400 1000

5500

1. DETAIL PENULANGAN 1 : 250


BALOK B2

DETAIL PENULANGAN BALOK B2


1 : 250
STR
B2
TUMPUAN LAPANGAN

400

400
250 250

TUL. ATAS 2 D 16 2 D 16
TUL. TENGAH - -
TUL. BAWAH 2 D 19 2 D 19
SENGKANG P10-100 P10-150

KEYPLAN

2D16 2D16
2D16
P10-100 P10-150 P10-100

P10-60
2D19 2D19 2D19
50 1200
1000 1000

5500

1. DETAIL PENULANGAN 1 : 250


BALOK B2

DETAIL PENULANGAN BALOK B2


1 : 250
STR
B2
TUMPUAN LAPANGAN

400

400
250 250

TUL. ATAS 2 D 16 2 D 16
TUL. TENGAH - -

KEYPLAN TUL. BAWAH


SENGKANG
2 D 19
P10-100
2 D 19
P10-150

2D16 2D16 2D16

P10-100 P10-150 P10-100

2D19 2D19 2D19


1000 3400 1000

5500

1. DETAIL PENULANGAN 1 : 250


BALOK B2

DETAIL PENULANGAN BALOK B2


1 : 250
STR
B2
TUMPUAN LAPANGAN

400

400
250 250

TUL. ATAS 2 D 16 2 D 16
TUL. TENGAH - -

KEYPLAN TUL. BAWAH


SENGKANG
2 D 19
P10-100
2 D 19
P10-150

2D16 2D16

P10-100

P10-100
50
2D19 2D19

1900

1. DETAIL PENULANGAN 1 : 250


BALOK B2

DETAIL PENULANGAN BALOK B2


1 : 250
STR
B2
TUMPUAN LAPANGAN

400

400
250 250

TUL. ATAS 2 D 16 2 D 16
TUL. TENGAH - -

KEYPLAN TUL. BAWAH


SENGKANG
2 D 19
P10-100
2 D 19
P10-150

2D16 2D16
2D16
P10-100 P10-150 P10-100

P10-60
50 2D19 2D19 2D19
1000 1200 1000
5500

1. DETAIL PENULANGAN 1 : 250


BALOK B2

DETAIL PENULANGAN BALOK B2


1 : 250
STR
BALOK B3
TUMPUAN LAPANGAN

350

350
200 200

TULANGAN ATAS 3D25 2D25

TULANGAN BAWAH 3D22 2D22

SENGKANG P10-150 P10-180

KEYPLAN

3D25 2D25 3D25

P10-150 P10-180 P10-150

3D22 2D22 3D22

1000 3400 1000

5500

1. DETAIL PENULANGAN 1 : 250


BALOK B3

DETAIL PENULANGAN BALOK B3


1 : 250
STR
BALOK B3
TUMPUAN LAPANGAN

350

350
200 200

TULANGAN ATAS 3D25 2D25

TULANGAN BAWAH 3D22 2D22

SENGKANG P10-150 P10-180

KEYPLAN

3D25 3D25
2D25
P10-150 P10-180 P10-150

P10-60
3D22 2D22 3D22
50 1200
1000 1000

5500

1. DETAIL PENULANGAN 1 : 250


BALOK B3

DETAIL PENULANGAN BALOK B3


1 : 250
STR
BALOK B3
TUMPUAN LAPANGAN

350

350
200 200

TULANGAN ATAS 3D25 2D25

TULANGAN BAWAH 3D22 2D22

SENGKANG P10-150 P10-180

KEYPLAN

3D25 2D25 3D25

P10-150 P10-180 P10-150

3D22 2D22 3D22

1000 3400 1000

5500

1. DETAIL PENULANGAN 1 : 250


BALOK B3

DETAIL PENULANGAN BALOK B3


1 : 250
STR
BALOK B3
TUMPUAN LAPANGAN

350

350
200 200

TULANGAN ATAS 3D25 2D25

TULANGAN BAWAH 3D22 2D22

SENGKANG P10-150 P10-180

KEYPLAN

3D25 3D25

P10-150

50
3D22 3D22

1900

1. DETAIL PENULANGAN 1 : 250


BALOK B3

DETAIL PENULANGAN BALOK B3


1 : 250
STR
BALOK B3
TUMPUAN LAPANGAN

350

350
200 200

TULANGAN ATAS 3D25 2D25

TULANGAN BAWAH 3D22 2D22

SENGKANG P10-150 P10-180

KEYPLAN

3D25 3D25
2D25
P10-150 P10-180 P10-150

P10-60
50 3D22 2D22 3D22
1000 1200 1000
5500

1. DETAIL PENULANGAN 1 : 250


BALOK B3

DETAIL PENULANGAN BALOK B3


1 : 250
STR
K1 500 x 500
TUMPUAN LAPANGAN

TUL. ATAS 5 D 22 5 D 22

TUL. TENGAH 2 D 22 2 D 22

TUL. BAWAH 5 D 22 5 D 22

SENGKANG 2P10-100 2P10-200

1. DETAIL PENULANGAN 1 : 250


BALOK B2

PENAMPANG KOLOM K1

STR
2P10 - 100

1200

5 D22

2P10 - 200

5 D22

2400

2P10 - 100

1200

5 D22

500

500

K1
K1 500 x 500
TUMPUAN LAPANGAN

1. DETAIL PENULANGAN 1 : 250


BALOK B2

TUL. ATAS 5 D 22 5 D 22

DETAIL PENULANGAN KOLOM K1


TUL. TENGAH 2 D 22 2 D 22

TUL. BAWAH 5 D 22 5 D 22

SENGKANG 2P10-100 2P10-200

1 : 250
STR
LAPORAN PRAKTIKUM
TEKNIK PEMBESIAN
DETAIL PELAT

Kelompok 3

1. Az-Zahra Atika Rahma (19/447001/SV/16720)


2. Elis Citaningrum (19/447008/SV/16727)
3. Markus Kevin Silitonga (19/447246/SV/16940)
4. Octo Iskandar (19/447024/SV/16743)
5. Praditya Rizky Utama (19/447025/SV/16744)

D-IV TEKNIK PENGELOLAAN DAN PEMELIHARAAN


INFRASTRUKTUR SIPIL
DEPARTEMEN TEKNIK SIPIL
SEKOLAH VOKASI
UNIVERSITAS GADJAH MADA
YOGYAKARTA
2021

Anda mungkin juga menyukai