Jamita Minggu 24 Dung Trinitatis, 19 November 2023 (5 Musa/Ulangan 8 : 7 - 18) I. Patujolo 5 Musa disurathon martujuan laho pabotohon tu sundut na umposo Israel (generasi muda Israel) na naeng masuk tu tano Kanaan asa manghangoluhon patik naung diuarihon di dolok Sinai marhite covenan padan ni Debata dohot bangsoNa. Marhite buku 5 Musa patangkashon ia molo patik i sahali do dilehon Debata Jahowa tu saluhut pinompar ni Israel (ida, 5 Musa 5:22). Dibahen i, songon tanggung jawab / tugas ni sundut na tumua do pabotohon hinabalga asi ni roha ni Debata tu bangso i, marhite na mangalehon patik i (tradisi Sinai , ida 5 Musa 6 : 4-9). Secara khusus, bindu 27-30, marrumanghon induk teologi ni buku 5 Musa on, ima taringot tu pasupasu (berkat) dohot torutoru (kutuk). Bangso Israel taruli di pasupasu na sian Debata do molo mangolu jala mangula huhut manjamothon uhum dohot patik i. Alai sabalikna do na masa uhum manang patik i parohon torutoru tu bangso i, molo ndang satia bangso i tu uhum/patik i (Yahweh ekhad/Yahowa sasadasa do oloan). Di turpuk jamita on, dipaingot si Musa do bangso Israel i ma bangso na pinillit ni Debata. Saleleng 40 taon lelengna bangso i rap dibagasan pardalananna jala ragam do angka naung dibolus bangso i. Jala godang do parsiajaran naung didapot bangso i na so boi dihalupahon nasida. Pardalanan ni bangso i ndang holan manaringoti taringot angka naung salpu i alai gabe persiapan tu ari sadarion dohot tu ari na mangihut. Saleleng 40 taon, dipaloas Debata do bangso Israel di halongonan na manghilala angka parungkilon, hamaolon, dohot pangunjunan. Dihilala do na malean, mauas dohot hasusaan di hatihai. Di hatahuton i, dihilala bangso i do angka ancaman sian angka bangso na asing, alai dipatupa Debata do sipanganon, pahean dohot angka haporluan na asing. Di tingki ma diida Debata songon dia hasatiaon bangso i maradophon Ibana. Dihaholongi Debata do bangso i jala diajari songon ama na mangajari anakna (ay.5). II. Hatorangan ni Turpuk Diarahon si Musa do bangso i asa mangaranap tu jolo, tano Kanaan, tano habaoran ni susu dohot situak ni loba (´eºrec zäbat Häläb ûdübäš [BHT] a land that floweth with milk and honey [KJV]), ndada holan deskripsi fisik alai pandohan teknis mandok Tano PALESTINA hombar tu pustaha –dokumen Ugarit dohot Mesir (5 Musa 6: 3), tano mansai napu, hinorhon ni napuna, molo disaburhon boni bolas pat (simanjojak) dibahen manirami songon porlak plawija ala tano i godang dolok dohot rura na disirami dohot udan sian langit. Untuk orang padang pasir, tidak ada berkat yang lebih besar dari pada air biasa yang cukup (5 Musa 11: 10 – 11), ndada songon tano Mesir na marsigantung tu irigasi sian batang aek Nil na ingkon memakai kincir di logo ni ari, jala banjir molo ari parudan. Jala tusi ma diboan Debata bangso i. Huta Kanaan, i ma tano na denggan, tano na marbatang aek, marmual dohot martao, angka na mabaor di rura dohot di dolok. Ra gumodang do batang aek di huta i didapot bangso Israel ala jumolo di zaman si Abraham nunga dihali halak Kanaan angka sumur di tano i. Tano Kanaan mamparbuehon angka na denggan na marlompit ganda, jala ndang holan angka kebutuhan pokok alai mangihut do tu kenyamanan dohot pangapulion na mangolu tu angka bangso i. Secara psikologis pe diharingkhothon Debata do bangso dipamalum saluhutna. Sian kebutuhan pokok ni bangso i pe dipatupa Debata do ima na so pola marhangaluton panganonmu rotim disi, jala ndang hurangan di manang aha. Bangso Israel jotjot do dipaingot asa gabe bangso na marsihohot jala mangasahon goar ni Debata jala ndang holan asa mangolu bangso i alai asa boi marpinompari bangso i di tano i. Marhite pardalanan na ganjang di halongonan, Debata nunga mangajari bangso i asa lam antus nasida di hagogoon ni Debata sian hagogoon ni portibi on. Ndang dibagasan parungkilon na mansai dokdok be bangso i ala nunga dipataridahon Debata padanNa tu bangso i marhitehite pangaramotionNa tu bangso Israel. Nunga didapot bangso i be hamoraon, jala ingkon tau do bangso i mandok mauliate tu Debata ala nunga ditogihon tu tano na denggan. Sahali nai dipaingot si Musa do bangso i asa unang lupa diri molo dung masuk bangso i tu tano Kanaan. Bangso Israel ingkon torus do mangingot songon dia do suasana di halongonan di tingki bangso i ndang boi mangolu molo so alani Debata. Molo dihalupahon bangso i do, ingkon mago situtu do bangso i. songon bangso parbegu angka naung niago Jahowa maradophon hamu, suang songoni i ma bangso i, ala so ditangihon bangso i soara ni Jahowa. Ay. 7-9: Di tingki bangso Israel mamasuki tano Kanaan, mansai denggan do tano i ala godang do batang aek, mata mual dohot tao, dohot angka adaran nang dolok bahen hatubuan ni angka suansuanan isarana: eme (Ibr. Hi††â, KJV. wheat: gandum), jagung (Ibr. Sü`örâ KJV. barley: jelai), hau anggur (Ibr. gephen), hau ara (Ibr. te’en) dohot dalimo (Ibr. rimmown), tano na marmiak Jetun (Ibr. zêt šeºmen) dohot marsituak ni loba (Ibr. dübäš), tano na ugan, naso adong hurangna di hangoluan siapari, jala tano na boi bahen tambang bosi dohot tombaga. Jumpa masa ranggapuri (kemarau panjang) tingki panurirang Elia, ala ni uhum ni Debata do na masa i (1 Raj. 17: 1 – 18:46), jala nang sahat tu tingki na umpudi pe boi do masa sisongon i laho paingothon jolma laos uhuman tu angka pardosa (8: 19-20; 11: 17) Ay. 10 – 16: Ditonai hinan do asa mangaramoti diri unang ginjang rohanasida ia dung maduma ala ni tano na denggan laho pertanian, peternakan dohot pertambangan, jala gabe lam ganda sinamotnasida. Ai olo do ala dung denggan ngolungolu (maduma) gabe tundal sian adopan ni Debata gabe lupa mandok mauliate huhut mamuji Jahowa, Silehon hangoluan i. Sotung gabe lupa bangso Israel di angka uhum dohot aturan ni Debata, na paruarhon Israel sian parhatobanan Misir. Ai uju mamolus parhorsihan, dipalua do nasida sian angka ulok dohot hala na marbisa. Jala dilehon do tu nasida aek siinumon uju maringan di tano na hasang, naso adong aek, gabe diparuar aek sian dolok batu. Dilehon do sipanganon siapari marhite manna paima tolhas nasida tu Kanaan. Bagas Ay. 17 – 18: Dipaingot do nasida sotung gabe paginjang roha maradophon Debata marhite na mandok di bagas rohana: Gogongku sandiri dohot huaso ni tanganku mangomo di ahu hamoraon on. Ingkon manat do mangarajummi kesuksesan dohot hamoraon (pat. 5 Mus. 8:18), Asi ni roha ni YHWH tu Israel (5 Mus. 9:4-6). Ala ni, dipatihi do nasida asa tongtong paingotingoton ni rohanasida Debata na mangalehon gogo laho mangomo angka arta. III. Panimpuli/Sipahusorhusoron Jotjot do jolma di tingki marsingkor ngoluna, sai dinunuti do martangiang tu Debata, angka na denggan dope diula, serep rohana maradophon donganna jolma jala biar mida Jahowa. Alai ia dung malua sian hapariron, lam denggan ngolungoluna, lam tamba arta, sukses sintasintana, gabe ginjang rohana, lupa martangiang, gabe mangula hajahaton jala gabe ndang biar mida Jahowa. Hape nang uju marsahit, jotjot do jolma mangido pangurupion sian Debata laho pamalum sahitna: songon sampulu halak na huliton (kusta) dung malum, sia halak gabe lupa mandok mauliate (Luk. 17:17). Marhite jamita on, dipaingot do: JANGAN SESEKALI MELUPAKAN SEJARAH (JASMERAH) asa unang adong be songo SI MARDAN manang songon peribahasa Bagai kacang lupa akan kulitnya. “…Sai burju ma ho rasirasa mate; dung i lehononku ma tu ho tumpal hangoluan i! (Pangk. 2:10).