Parasit berdasarkan:
Living sites / tempat hidupnya:
1. Ectoparasites : permukaan tubuh, cth: kutu
2. Endoparasites : dalam tubuh, cth: cacing
Living habit / kebiasaan hidupnya:
1. Obligate parasites : butuh / bergantung tubuh host untuk hidup
2. Facultative parasites : bisa pada host maupun di luar host
3. Incidental parasites : tidak sengaja hidup di luar tubuh host
Parasitism period / siklus hidup:
1. Permanent parasites : siklus hidup semua stadium bersifat parasite
2. Intermittent parasites : tidak semua siklus parasite (bisa saja hanya pada fase telur / cacing dewasa)
3. Protelean parasites : hanya stadium immature yang merupakan parasite
Kespesifikan host:
1. Monoxen parasites : hanya ada 1 host
2. Heteroxen parasites : lebih dari 1 host
Tipe-tipe Host
1. Definitive host (final host) : tempat parasite bertumbuh dan berkembang biak seksual, mengeluarkan
parasite dewasa (mature) → manusia
2. Intermediate host (hospes perantara) : tempat parasite bertumbuh saja menjadi infective yang siap ke
hospes definitive
3. Paratenic host (transport host) : hanya mengangkut (mirip intermediate host), bisa infektif tetapi tidak
bisa dewasa, dapat ditularkan ke hospes definitive, juga merupakan tempat istirahat infektif parasite
tanpa menjadi dewasa
4. Hospes reservoir : hewan mengandung parasite dan sumber infeksi bagi manusia
5. Reservoir host (mirip definitive host yang merupakan manusia) → hewan
a. Vector biologis : penyebaran aktif, parasite tumbuh kembang di vector, vector menggigit manusia
dan parasite masuk ke tubuh, contoh: nyamuk
b. Vector mekanik : agen / parasite dari tinja (feses), contoh: lalat (lalat hinggap di tempat kotor
seperti sampah yang tentunya berkuman, kemudian hinggap di makanan, lalu akan terinfeksi saat
dimakan)
Metode-metode:
1. Metode Harada Mori: dilakukan pemeriksaan feses untuk menentukan dan mengidentifikasi larva
cacing
2. Metode Anal Swab (scotch test, transparent test): untuk mendiagnosis cacing Enterobius vermicularis
Ancylostomatidae / hookworm
Infective stage: larva filariform menembus kulit kaki
Diagnostic stage: telur di tinja
Host definitive: manusia
Lewat paru-paru
Telur Ancylostomatidae / hookworm
- Mulut terbuka
- Esofagus: 1/3 panjang badan
Ancylostoma braziliense
Bibir: 2 pasang gigi tidak sama besar
Ancylostoma ceylanicum
Bibir: 2 pasang gigi tidak sama besar
Hospes definitive: manusia, kucing, anjing
Ancylostoma caninum
Bibir: 3 pasang gigi sama besar
Hospes definitive: manusia, anjing, kucing
Infective stage: larva filariform
Diagnostive stage: feses (manusia), larva di kulit
(hewan)
Ascaris lumbricoides
Habitat: usus halus / small intestine
Diagnostic stage: telur fertilized/unfertilized di tinja
Infective stage: termakan telur infectious
Hospes definitive: manusia → lewat paru-paru
Ascaris lumbricoides jantan
- Panjang: 15-31 cm
- Ekor: melingkar, mempunyai spikulum
Ascaris lumbricoides betina
- Panjang: 20-35 cm
- Ekor: lurus, runcing
Necator americanus
Disease: uncinariasis
Habitat: usus halus / small intestine
Infective stage: larva filariform
Hospes definitive: manusia
Necator americanus jantan
Ancylostoma duodenale
Disease: ancylostomiasis
Habitat: usus halus / small intestine
Diagnostic stage: telur di tinja
Infective stage: larva filariform menembus kulit (kaki)
Hospes definitive: manusia
Ancylostoma duodenale jantan
Strongyloides stercoralis
Infective stage: larva filariform
Diagnostic stage: larva rhabditiform di tinja
Host definitive: manusia, anjing
Larva filariform Strongyloides stercoralis
Trichuris trichiura
Habitat: human cecal mucosa (caecum)
Infective stage: termakan telur infectious / embryonated
Diagnostic stage: telur unembryonated di tinja
Hospes definitive: manusia → tidak lewat paru-paru
Trichuris trichiura jantan
Wuchereria bancrofti
Mikrofilaria Wuchereria bancrofti
Brugia malayi
Mikrofilaria Brugia malayi
Toxocara sp.
Habitat: di jaringan (otak, paru-paru, hati, dll)
Diagnostic stage: larva L3 di jaringan
Infective stage: telur infectious berisi larva L3
Paratenic host: kelinci, bebek
Lewat paru-paru
Telur Toxocara sp. fertilized
Toxocara cani
Hospes definitive: anjing
Toxocara cani jantan
Toxocara cani betina
Toxocara cati
Hospes definitive: kucing
Toxocara cati jantan
Trichinella spiralis
Hospes definitive: babi, tikus
Infective stage: termakan daging undercooked
Diagnostic stage: larva dalam otot
Tidak lewat paru-paru
1. Undercooked meat (infective stage) - Domestic cycle: babi - Sylvatic cycle: beruang
2. Larva released in small intestine
3. Adults in small intestine
4. Larva deposited in mucosa
5. Encysted larva in striated muscle (diagnostic stage)
Larva Trichinella spiralis dalam potongan otot
Capillaria philippinensis
Telur Capillaria philippinensis
Gnathostoma spinigerum
Hospes definitive: anjing, kucing, babi (hewan karnivora)
Hospes perantara: ikan, katak
Hospes paratenic: bebek, ular
Infective stage: advance L3 larva (AL3) di jaringan hospes perantara
Diagnostic stage: advance L3 larva cross section
Telur Gnathostoma spinigerum
Schistosomatidae
Habitat:
-Schistosoma japonicum: mesentrica vein superior (hati)
-Schistosoma haematobium: human bladder wall
-Schistosoma mansoni: portal vein mesentrica inferior
Hospes definitive: manusia
Hosper reservoir: kucing, anjing, tikus
Diagnostic satge: telur dalam feses
Tidak lewat paru-paru
Infective stage: cercaria Schistosomatidae
Schistosoma japonicum
Schistosoma japonicum jantan
Kutikula halus
Testis 6-8 buah (umumnya 7)
Schistosoma japonicum betina
Bentuk bulat
Ada lateral knob
Bentuk lonjong
Ada terminal spine
Hospes Schistosoma haematobium
Schistosoma mansoni
Schistosoma mansoni jantan dan betina in copulation
Telur lonjong
Ada lateral spine
Hospes Schistosoma mansoni
Fasciolidae
Infective stage: metacercaria Fasciolidae
Diagnostic stage: telur unembryonated di feses
Hospes definitive: mamalia
Tidak lewat paru-paru
Telur Fasciolidae
Redia Fasciolidae
Cercaria Fasciolidae
Metacercaria Fasciolidae
Fasciola hepatica
Habitat: saluran empedu
Hospes definitive: domba, hewan ternak, manusia
Hospes perantara I: Lymnaea sp.
Hospes perantara II: kangkung air, selada air
Fasciola hepatica
Fasciolopsis buski
Habitat: usus halus
Hospes definitive: manusia, babi
Hospes perantara I: Segmentina sp.
Hospes perantara II: eceng gondok (tumbuhan air)
Fasciolopsis buski
Segmentina sp. / aquatic snail – hospes perantara I
Clonorchis sinensis
Habitat: saluran empedu
Infective stage: metacercaria dalam ikan
Hospes definitive: manusia, anjing, kucing
Hospes perantara I: keong air
Hospes perantara II: ikan
Clonorchis sinensis
Telur Opisthorchiidae
Opisthorchis viverrini
Habitat: saluran empedu
Infective stage: metacercaria dalam ikan
Hospes definitive: manusia
Hospes perantara I: keong air
Hospes perantara II: ikan
Opisthorcis viverrini
Telur Opisthorchiidae
Paragonimus westermani
Habitat: paru-paru
Infective stage: metacerecaria
Hospes definitive: manusia, anjing, kucing
Hospes perantara I: Brotia sp. (keong air tawar)
Hospes peratara II: ketam / crab
Paragonimus westermani
Taenia saginata
Hospes definitive: manusia
Hospes perantara: sapi
Infective stage: Cysticercus sp.
Taenia saginata
Taenia solium
Hospes definitive: manusia
Hospes perantara: babi
Infective stage: Cysticercus sp.
Taenia solium
Scolex Taenia solium
Echinococcus granulosus
Scolex Echinococcus granulosus
Hydatid cyst Echinococcus granulosus
Hymenolepis nana
Scolex Hymenolepsis nana
Diphyllobothrium sp.
Telur Diphyllobothriidae
Scolex Diphyllobothriidae