TUESDAY, FEBRUARY 8, 2011
TEMA 4 : SISTEM HIDROLOGI
4.1 FASA AIR (Kuliah Kali : )
Tiga fasa proses perubahan air dan tenaga yang terlibat:
a. Cecair ( air)
b. Gas (wap air)
c. Pepejal (ais)
Proses sejatan/perwapan akan menukarkan cecair kepada wap air
(gas).Pemejalwapan adalah proses menukarkan ais kepada bentuk wap
air.Pencairan merupakan proses menukarkan ais kepada air. Air dalam
bentuk wap dapat bertukar kepada keadaan cecair melalu proses
pemeluwapan.Proses pembekuan akan menukarkan keadaan cecair
kepada ais. Wap air dapat berubah kepada bentuk ais melalui proses
pejalwapan.
4.2 KITARAN HIDROLOGI (Kuliah Kali : )
Proses Kitaran Hidrologi
Proses Mendatar Kitaran Hidrologi
i. Larian air permukaan
Larian air permukaan adalah baki air hujan yang mengalir di permukaan
bumi setelah ditolak dengan yang mengalami sejatan, pintasan, susupan
dan yang diguna oleh tumbuhan. Larian air permukaan berlaku setelah
semua liang pori tanah tepu dengan air yang masuk ke dalam tanah. Air
hujan tidak dapat lagi diserap sebaliknya mengalir dipermukaan bumi
menuju ke sungai, tasik, kolam dan seterusnya ke laut.
ii. Aliran air bawah tanah
Air hujan yang menyerap ke dalam tanah akan disimpan di dalam tanah
dalam satu sistem takungan yang dikenali akuifer. Air yang terdapat dalam
takungan ini akan berfungsi sebagai aliran air bawah tanah menuju ke
sungai, tasik, dan seterusnya ke laut.
iii. Alir lintang atmosfera
Pergerakan titisan air atau awan dari lautan ke daratan akibat ditiup oleh
angin yang berpunca daripada perbezaan tekanan udara antara dua
kawasan.
Proses Menegak Kitaran Hidrologi
i. Sejatan
Proses penukaran air daripada cecair kepada bentuk wap. Proses sejatan
berlaku apabila tekanan wap di permukaan air lebih tinggi daripada
tekanan wap dalam atmosfera yang belum mencapai peringkat tepu.
Tenaga haba yang cukup diperlukan untuk sejatan di mana haba akan
memanaskan air dipermukaan sungai, tasik, kolam, dan juga laut. Tenaga
haba yang cukup akan menyebab molekul-molekul air bertukar kepada
wap air.
ii. Sejatpeluhan
Wap-wap air juga dibebaskan ke atmosfera melalui proses perpeluhan. Ia
berlaku melalui liang-liang stoma daun di mana tekanan-tekanan wap
pada permukaan sel-sel daun lebih tinggi berbanding dengan tekanan
udara pada atmosfera terutamanya pada waktu siang yang panas.
Kombinasi antara sejatan dari lembapan tanah dengan perpeluhan
dinamakan sebagai sejat peluhan.
iii. Kerpasan
Kerpasan ialah hujan, hujan batu, salji dan embun. Ia berlaku apabila
bintik-bintik air atau ais di atmosfera turun ke bumi. Terdapat tiga jenis
hujan utama contohnya hujan perolakan, hujan bukit dan hujan
perenggan. Hujan perolakan berlaku apabila titisan air yang turun dari
jisim udara yang sudah tepu dengan wap-wap air( turun dari awan
kumulonimbus).
iv. Aliran batang
Air hujan yang turun meleleh mengikut dahan dan batang pokok dikenali
sebagai aliran batang. Ia berpunca dari proses pintasan kanopi.
v. Resapan/ susupan
Proses dimana air hujan menyusup menerusi liang-liang pori tanah secara
menegak. Kadar susupan bergantung kepada peratus liang pori yang ada
dalam sesuatu jenis tanah. contohnya tanah pasir alami kadar susupan
yang tinggi berbanding dengan tanah liat.
Proses pemeluwapan
Proses penukaran wap air kepada air( titisan air/hujan). Proses berlaku
akibat kejatuhan suhu dalam jisim udara apabila ia naik semakin tinggi
dalam atmosfera(semakin tinggi suhu, suhu semakin rendah)-penyejukan
adiabatik. Apabila suhu di dalam jisim udara mencapai takat embun
( 0°celcius ) akan menyebabkan wap air bertukar kepada cecair(hujan)
Pengaruh Sejatan Dan Sejatpeluhan Terhadap Kandungan Air Di Atmosfera
(Kelembapan). (Kuliah Kali: )
Kelembapan merujuk kepada jumlah air yang terkandung di dalam
atmosfera pada satu masa tertentu. Proses penyejatan dari permukaan
air, tanah-tanih dan sejat peluhan dari tumbuhan adalah penting terhadap
kandungan air di atmosfera. Ia akan memastikan lebih kurang 5% darpada
jumlah isipadu atmosfera dipenuhi oleh kelembapan. Proses sejatan dan
sejat peluhan akan memastikan kelembapan atmosfera atau kandungan
air dunia sentiasa dalam keadaan keseimbangan. Air dalam pelbagai
bentuk sama ada wap air, air hujan, air tanih, larian permukaan atau air
lautan adalah sama pada setiap masa.
i. Maksud Sejatan:
Proses penukaran cecair kepada wap air/ penukaran air kepada gas.
ii. Maksud sejat peluhan:
Proses pembebasan wap air oleh tumbuhan melalui liang stoma daun dan
batang.
KEBERKESANAN KERPASAN
Konsep keberkesanan kerpasan / kerpasan Efektif
Keberkesanan kerpasan merujuk kepada jumlah hujan yang
diserap/disusupkan oleh tanah-tanih yang dapat digunakan oleh tumbuh-
tumbuhan atau tanaman bagi tujuan pembesarannya.
Faktor-Faktor Yang Mnentukan Keberkesanan Kerpasan
i. Intensiti hujan (kelebatan curahan hujan mengikut masa)
Bagi hujan yang renyai dan sedikit jumlahnya menyebabkan tanah tidak
dapat menyerap air dengan banyak. Oleh itu keberkesanan kerpasan
adalah rendah dan tidak mencukupi untuk tumbesaran tumbuh-
tumbuhan dan tanaman (kawasan gurun). Manakala kawasan yang
mengalami turunan hujan yang lebat dan banyak akan mempengaruhi
tanah menjadi cukup basah dan nilai keberkesanan kerpasan adalah tinggi
(kawasan khatulistiwa)
ii. Tempoh Musim Hujan
Tempoh curahan hujan atau bilangan hari hujan adalah tidak sekata
sepanjang tahun. Pada musim hujan/tengkujuh, bilangan hari hujan
dalam sebulan adalah lebih lama dan lebat curahannya berbanding
dengan musim kemarau/musim kering. Oleh itu dalam tempoh musim
hujan/ tengkujuh , nilai keberkesanan kerpasan adalah lebih tinggi dan
tumbuh-tumbuhan serta tanaman dapat membesar dengan dengan
sempurna.Hal ini dapat dibuktikan di kawasan yang mengalami iklim
monsun tropika yang mempunyai satu musim hujan dan satu musim
kering yang nyata setiaptahun. Di kawasan khatulistiwa pula mempunyai
nilai keberkesanan kerpasan yang tinggi kerana hujan lebat sepanjang
tahun.
iii. kecerunan Permukaan muka bumi
di kawasan cerun curam, nilai keberkesanan kerpasan adalah rendah
kerana air hujan lebih banyak mengalir di permukaan dengan laju dan
tidak sempat meresap ke dalam tanah. Di kawasan cerun landai atau di
kawasan permukaan bumi yang hampir rata, halaju larian air di
permukaan adalah perlahan.Ini memberi peluang dan ruang kepada
setiap titisan hujan untuk meresap masuk ke dalam tanah. Oleh itu nilai
keberkesanan kerpasan adalah tinggi.
iv. Ciri-ciri geologi sesuatu kawasan
Nilai keberkesanan kerpasan berbeza bergantung kepada ciri-ciri geologi
yang mendasari sesuatu kawasan. Batuan yang poros seperti batu kapur
dan pasir (kuartza) walaupun banyak meresapkan air tetapi nilai
keberkesanan kerpasan adalah rendah. Ini disebabkan air tidak boleh
tersimpan lama dalam tanah tersebut untuk digunakan oleh tumbuhan
dan tanaman, sebaliknya air terus meresap ke dalam tanah dan
membentuk aliran air bawah tanah. Di kawasan yang mempunyai geologi
yang keras dan tidak poros juga mempunyai nilai keberkesanan kerpasan
yang rendah kerana sifatnya tidak membenarkan air meresap masuk ke
dalam liang porenya. Nilai keberkesanan kerpasan yang tinggi adalah di
kawasan geologi yang mampu membenarkan air meresapinya dan
menyimpan air tersebut seperti di kawasan tanah laterit daripada batuan
riolit, kawasan tanah aluvium dam tanah lava bes.
v. Tumbuh-tumbuhan Litupan
Di kawasan hutan yang berkanopi seperti khatulistiwa, titisan air hujan
akan turun perlahan akibat proses cegatan silara tumbuh-tumbuhan
berkenaan. Titisan air hujan dengan perlahan ini mempunyai peluang dan
masa yang banyak untuk meresap masuk ke dalam tanah dan nilai
keberkesanan kerpasan adalah tinggi. Berbeza dengan kawasan gondol
atau kawasan litupan tumbuhan yang kecil, di mana larian air permukaan
adalah lebih tinggi. Keadaan ini menyebabkan nilai keberkesanan
kerpasan rendah kerana sedikit sahaja air yang dapat digunakan untuk
tumbesaran tumbuhan dan tanaman.
vi. Suhu
Suhu yang tinggi amat mempengaruhi kadar sejatan permukaan. Di
kawasan suhu tinggi/panas (kawasan gurun), nilai keberkesanan kerpasan
adalah rendah kerana kadar sejatan permukaan yang begitu tinggi tidak
memberi peluang untuk air meresap masuk ke dalam tanah dengan baik
walaupun hujan yang turun sekali-sekalanya adalah lebat. Di kawasan
suhu rendah, nilai keberkesanan kerpasan juga rendah kerana semua
kerpasan yang turun berbentuk salji dan membeku di permukaan.
Keberkesanan kerpasan yang tinggi berlaku di kawasan Khatulistiwa (min
suhu 27°C) kerana menerima hujan sepanjang tahun.
4.3 EDARAN AIR TANIH ( Kuliah Kali : )
Konsep edaran air tanih
Edaran air merujuk kepada semua bentuk pergerakan air yang
menggunakkan tanah sebagai mediumnya seperti aliran sub-permukaan,
susupan (infiltrasi) dan pergerakan secara mendatar dalam sistem akuifer/
edaran air bawah tanah. Semua pergerakan ini dalam bentuk cecair.
Proses-Proses Dalam Edaran Air Tanih
i. Larian air permukaan
Air hujan yang turun sebahagiannya akan meresap ke dalam tanah dan
selepas daya resapan dipenuhi, air hujan yang lain akan mengalir di atas
permukaan bumi atau cerun. Ia boleh terbentuk apabila kelebatan hujan
melebihi kadar resapan tanah.
ii. Resapan/infiltrasi/susupan
Pergerakan air hujan yang berlaku secara menegak iaitu menerusi liang-
liang pori tanah atau menerusi ruang-ruang udara yang ada dalam tanah.
Tanah pasir mempunyai kadar ketelusan yang tinggi kerana liang pori
batuannya besar dan banyak. Proses ini membekalkan air tanih.
iii. Aliran air bawah tanah
Air mengalir secara perlahan melalui liang dalam batuan di bawah
permukaan. Ia mengalir kerana terdapat perbezaan tekanan dan
kecerunan.Air dari bahagian atas zon tepu mengalir menuruni cerun aras
mata air dan akan sampai ke lurah dan meresap keluar ke sungai, tasik
atau paya.
iv. Simpanan air tanih
Simpanan air tanih adalah air yang terkumpul di zon tepu dan zon tidak
tepu. Air tanih di zon tepu ialah air yang wujud di dalam semua rongga
pori tanih yang terletak di bawah lapisan tanih yang mana menyumbang
kepada air perigi dan mata air. Manakala air yang tersimpan di zon
pengudaraan iaitu zon tidak tepu terletak berhampiran di permukaan
bumi. Air tanih ini tersimpan dalam tanih dan dipengaruhi oleh tegangan,
dan air tanih ini menentukan nilai kelembapan tanih.
v. Keporosan dan ketelapan
Sifat sesuatu batuan yang mempunyai liang atau ruang antara batuan
yang boleh ditakungi oleh air bawah tanah. Keporosan ialah ruang rongga
antara tanih. Keporosan sesuatu tanah di pengaruhi oleh struktur susunan
partikel tanah, komposisi saiz partikel tanah, kandungan air di dalam
tanah, ciri-ciri batuan dan litupan tumbuh-tumbuhan. Ketelapan ialah
kebolehan air melalui keporosan atau liang pori tanih. Sifat keporosan dan
ketelapan merupakan ciri penting dalam menentukan kemampuan batu
batan menakung dan memindahkan air.
vi. Akuifer
Akuifer ialah tempat batuan untuk menakung air. Air akan meresap
perlahan-lahan ke bawah tanah melalui liang-liang batuan dan resapan
akan terhenti apabila telah sampai ke batuan tidak telap air. Akuifer juga
merupakan tempat simpanan air bawah tanah dan juga nadi untuk
pergerakan air bawah tanah. Ia juga sebagai pengawal aliran semulajadi
iaitu meresap air semasa hujan lebat untuk mengurangkan kadar aliran air
tanah yang terlalu cepat dan membekalkan air kepada alur sungai pada
masa kekurangan air hujan atau musim kering.
KEPENTINGAN SUMBER AIR KE ATAS AKTIVITI MANUSIA
i. Kegunaan domestik
Air dapat digunakan bagi melaksanakan pelbagai aktiviti kehidupan harian
seperti minuman,mencuci dan keperluan-keperlun lain.Sumber air yang
utama adalah dari sungai-sungai,conthnya Sungai Muda di Kedah,Sungai
Pahang di Pahang dan lain-lain.
ii. Pertanian
Sektor pertanian merupakan sektor yang paling banyak bergantung
kepada sumber air.Empangan di bina untuk membekalkan air dan
mengawal input output air kepada kawasan tanaman khususnya padi
sawah. Ia dilaksanakan melalui projek-projek perairan untuk pertanian
khususnya untuk tanaman padi sawah. Contohnya pengairan telah
membantu meluaskan penanaman padi di Malaysia seperti rancangan
pengairan Muda di Kedah, Kemubu di Kelantan.
iii. Perindustrian
Sumber air penting dalam industri makanan, pakaian, besi dan keluli. Air
digunakan dalam pelbagai cara terutamanya sebagai pencuci dan
membersih produk-produk atau hasil perindustrian. Sektor perkilangan
juga memerlukan bekalan air bersih yang berterusan contohnya dalam
industri pemprosesan kertas dan petrokimia.
iv. Sistem Pengangkutan Air
Sungai, selat, terusan digunakan untuk mengangkut barangan dan
penduduk khususnya di kawasan pedalaman. Sungai sebagai sistem
pengangkutan air yang murah dan mudah, tidak memerlukan kos yang
tinggi. Juga sebagai pengangkutan utama di kawasan pedalaman yang
sukar dihubungi jalan darat. Contonya sungai Rajang di Sarawak dan
sungai Kinabatangan di sabah.
v. Rekreasi, Eko Pelancongan Dan Sukan Air
Sumber air dapat menambahkan keindahan tempat-tempat rekreasi dan
tarikan pelancong seperti tasik dan air terjun. Contohnya, air terjun kota
Tinggi di Johor. Pembinaan chalet-chalet terapung, resort dan rumah
rehat, pusat sukan air seperti aktiviti berkayak, berkelah dapat dijalankan
di kawasan jeram dan air terjun.
4.4 IMBANGAN AIR ( Kuliah kali: )
Konsep Imbangan Air
Imbangan air merupakan keseimbangan antara jumlah air yang diterima
dari atmosfera dengan jumlah air yang keluar ke atmosfera. Jumlah air
yang diterima oleh permukaan bumi dalam bentuk kerpasan seperti
hujan, embun dan salji adalah sama banyaknya dengan yang akan
dibebaskan semula ke atmosfera menerusi proses sejat-peluhan, sejatan
yang mengalami larian permukaan dan juga yang disimpan di dalam tanah
sebagai storan.
Formulanya ialah: (P=ET + dST + S)
P = Jumlah air yang diterima daripada kerpasan.
ET = Jumlah air yang hilang melalui proses sejat peluhan
dST = air yang diterima atau hilang dari lapisan-lapisan tanah.
S = Air yang berlebihan atau storan (simpanan air )
Konsep Lebihan Air
Lebihan air merupakan Imbangan air positif,yang bermaksud jumlah
kerpasan melebihi sejatan. Apabila jumlah kerpasan terutama hujan yang
turun ke bumi melebihi daripada kadar sejatan air ke atmosfera dalam
tempoh yang panjang, ia boleh menyebabkan fenomena banjir.
Konsep Kurangan air
Kurangan air atau imbangan air negatif ditakrifkan sebagai kekurangan air
yang dialami oleh sesebuah kawasan dalam tempoh tertentu. Dalam hal
ini, kadar sejatan melebihi daripada kerpasan (hujan) yang turun di
kawasan berkenaan. Kesan daripada imbangan air negatif yang dialami
oleh sesebuah kawasan itu ialah berlakunya fenomena
kemarau.ambarajah – Imbangan air
VARIASI IMBANGAN AIR MENGIKUT RUANG DAN MASA
Keterangan:
Jumlah kerpasan dari lautan dan daratan (P)=(et) jumlah sejatan dari
lautan dan daratan, iaitu seluruh sejatan ke lapisan atmosfera sepatutnya
mesti menurun semula sebagai kerpasan ke permukaan bumi. Sejatan dari
lautan adalah sebanyak 84% , tetapi yang menurun sebagai kerpasan di
lautan ialah sebanyak 77%. Berlaku kehilangan kerpasan sebanyak 7%.
Sementara di daratan, sejat peluhan ialah sebanyak 16%, tetapi kerpasan
sebanyak 23%, iaitu lebihan kerpasan sebanyak 7%. Kehilangan 7%
kerpasan di lautan telah ditiup ke daratan sebagai awan. Apabila sampai
di daratan, awan ini menurun sebagai kerpasan lalu menyebabkan
terdapatnya lebihan 7% kerpasan di daratan. Lebihan 7% kerpasan di
daratan ini disalirkan sebagai air larian di permukaan daratan. Formula
imbangan air akan menjadi seimbang, iaitu jumlah kerpasan dari lautan
dan daratan (+7% air larian) = jumlah sejatan dari lautan dan daratan (-7%
wap air yang ditiupke daratan). Oleh itu, elemen (+r) boleh diketepikan
kerana tujuh peratus air larian di permukaan tanah datang dari kehilangan
tujuh peratus kerpasan di lautan.
oleh itu, p=et, iaitu jumlah kerpasan di daratan dan di lautan bersamaan
dengan jumlah sejatan (termasuk sejat peluhan) dari lautan dan daratan.
77% + 23% (+7%) = 84% +16% (-7%), iaitu 100% = 100%
Faktor-Faktor Mempengaruhi Variasi Imbangan Air (Kuliah Kali: )
i Topografi dan aspek
Cerun-cerun di kawasan tanah tinggi dan banjaran gunung yang
menghadap angin akan mendapat lebih banyak hujan daripada kawasan
lindungan hujan. Contohnya dikawasan pantai barat Banjaran Rocky
mendapat lebih banyak hujan daripada kawasan lindungan di timur. Oleh
itu di bahagian timur terdapat kawasan Prairie yang lebih kering.
ii. Hujan berkurangan menyebabkan simpanan air tanih berkurangan.Keadaan ini
Hujan yang lebat boleh membekalkan air yang berlebihan sehingga tidak boleh menyebabkan banjir kilat mudah berlaku apabila berlaku hujan.
dapat ditampung oleh sistem saliran di permukaan bumi. Kesannya boleh
meningkatkan air di permukaan bumi sehingga berlaku banjir. Manakala
pengurangan imput hujan pula boleh mempengaruhi kepasiti storan air Rumusan Proses-Proses Yang Terlibat Dalam Sistem Hidrologi
tanih dan menyebabkan sungai yang mengalir tidak mempunyai bekalan
air yang mencukupi. Proses Kitaran Hidrologi

ii.Tumbuhan i. Proses mendatar

Litupan tumbuhan tebal seperti hutan hujan khatulistiwa membantu Larian air permukaan
kadar susupan yang tinggi dan meningkatkan jumlah air dalam tanah · Aliran air bawah tanah
kerana titisan air hujan cenderung untuk meresap masuk ke dalam tanih · Alir lintang atmosfera
daripada mengalir di permukaan. Tumbuhan juga boleh meningkatkan
kehilangan air melalui proses sejat peluhan.dan menjamin kelembapan ii. Proses menegak
udara, seterusnya membentuk awan yang boleh menurunkan · Sejatan
hujan.Kekurangan tumbuhan menyebabkan persekitaran menjadi · Sejatpeluhan
kering,,sejatan meningkat maka hujan akan berkurangan,kurangan air · Kerpasan
akan berlaku.. · Aliran batang
· Resapan
iii. Ketelapan tanih dan ciri batuan
Tanah yang berstruktur longgar dan bertekstur kasar seperti batu pasir
dan kerikil lebih cepat kehilangan air berbanding tanah berstruktur padat 4.5 KAITAN SISTEM HIDROLOGI DENGAN MANUSIA (Kuliah Kali: )
dan bertekstur halus seperti tanah liat yang menggalakkan air bertakung
dan menyebabkan lebihan air.
Gangguan Imbangan Air
iv. Kehadiran badan air Gangguan terhadap kitar air boleh menyebabkan berlakunya
Kewujudan sumber-sumber air permukaan seperti sungai, tasik, kolam ketidakseimbangan air sama ada ketidaksembangan positif(air berlebihan
dan lain-lain boleh menjadi pembekal utama kepada system akuifer dan seperti banjir) atau ketidakseimbangan negatif( air berkurangan seperti
membantu meningkatkan sejatan dan kerpasan, seterusnya kemarau).
mempengaruhi imbangan air
a. Kejadian kemarau.
v.Tindakan manusia. Kemarau di definasikan sebagai keadaan jumlah sejat peluhan yang
Pembangunan yang pesat yang melibatkan penyahutanan untuk melebihi jumlah kerpasan yang turun untuk satu tempoh yang lama atau
pembinaan petempatan,perindustrian dan lain-lain akan menyebabkab panjang.Kemarau juga mewujudkan keadaan imbangan air negatif iaitu
kurangan air. Kekurangan hutan menyebabkan kurangnya simpanan air kekurangan air yang di alami oleh sesebuah kawasan dalam tempoh
tanih untuk dibekalkan secara tetap kepada sungai.Pembandaran yang tertentu.Dalam hal ini kadar sejatan melebihi daripada kerpasan(hujan)
pesat menyebabkan permukaan bumi diturap,kadar susupan air yang turun di kawasan berkenaan.Keadaan cuaca semasa kemarau ialah
panas, udara kering(% kelembapan udara rendah), hujan berkurangan
atau tiada langsung.
b. Kejadian banjir.
Dalam tempoh yang panjang apabila jumlah kerpasan terutama hujan
yang turun ke bumi melebihi daripada kadar sejatan air ke atmosfera,
maka ia boleh menyebabkan fenomena banjir.Banjir boleh di takrifkan
sebagai satu keadaan limpahan air atau kenaikan aras air sehngga
melebihi daya tampung sesebuah saluran seperti sungai,tasik dan laut lalu
mengalir limpahkan ke kawasan sekitar khususnya di kawasan tanah
rendah.Limpahan air ini berlaku dalam tempoh tertentu dan bersifat
sementara.
c. Banjir monsun/musiman.
Banjir musiman ialah limpahan air secara besar-besaran dan kompleks
yang berlaku secara meluas pada musim-musim tertentu dalam jangka
masa yang lama akibat curahan hujan lebat yang berpanjangan. Hujan
tahunan atau musiman yang lebat dalam masa yang lebih panjang
mengakibatkan kejadian banjir yang lebih meluas,boleh meliputi seluruh
kawasan legehnya.Hujan maksimum yang berlaku dalam
musim-musim/bulan-bulan tertentu dalam tempoh setahun boleh
menyebabkan banjir musiman. Di kawasan Asia Monsun, kejadian banjir
boleh di pengaruhi oleh ketibaan hujan yang sangat lebat dalam musim-
musim tiupan angin monsun Timur laut dan barat daya.Tiupan angin
monsun Timur laut merentasi Laut China Selatan mengumpulkan banyak
kelembapan dan membawa hujan yng sangat lebat.
d.Banjir kilat.
Satu fenomena banjir yang berlaku dalam tempoh yang singkat/beberapa
jam sahaja.Akibat daripada curahan hujan yang lebat walaupun jangka
masanya singkat tetapi ia mampu menghasilkan aliran permkaan yang
banyak dalam jangka masa yang singkat juga. Aliran permukaan yang
banyak ini tidak dapat menyusup ke dalam tanih yang mana liang porinya
telah ditutup dengan bitumen/tar/aspalt lalu mengalir-limpah sebagai air
larian permukaan.Banjir jens ini banyak berlaku di bandar-bandar besar.
GANGGUAN IMBANGAN AIR TERHADAP AKTIVITI MANUSIA
i. Pertanian
Imbangan air positif (banjir) boleh mengganggu aktiviti pertanian iaitu
boleh merosakkan tanaman contohnya penenggelaman kawasan sawah
padi yang merosakkan pokok-pokok padi. Contohnya sawah padi di
Kelantan pada musim tengkujuh.Manakala imbangan air negatif
(kemarau) boleh menyebabkan bekalan air berkurangan, jumlah air
sungai, tasik dan empangan akan berkurangan. Hal ini menyebabkan
tanaman yang bergantung kepada sumber air akan mati dan menjejaskan
pendapatan petani.
ii. Perikanan
Semasa lebihan air (banjir) kolam-kolam akan ditenggelami air, sungai-
sungai akan melimpahi tebing yang boleh menyebabkan ikan-ikan ternak
terbebas keluar. Arus-arus sungai yang deras boleh memusnahkan
sangkar-sangkar ikan yang dibina.
Kekurangan air (kemarau) boleh menyebabkan sungai, tasik dan kolam-
kolam ternakan kekeringan air. Benih-benih ikan akan mati. Ini akan
menjejaskan penternakan ikan dan udang samada di kolam atau sangkar
dalam sungai.
iii. Pembalakan
Lebihan air (banjir) boleh mengganggu aktiviti pembalakan ,jalan-jalan
raya terputus, pengangkutan kayu balak dan pemasarannya akan
terganggu.Kekurangan air (kemarau) boleh mengakibatkan berlaku
kebakaran hutan yang boleh menjejaskan aktiviti pembalakan dan
mengurangkan sumber hasil kayu balak
iv. Penternakan
Lebihan air (banjir) boleh mengganggu aktiviti penternakan di mana
kawasan ragutan ternakan dan kandang ternakan ditenggelami air.Semasa
banjir penternak sukar untuk memindahkan ternakan.Keadaan ini boleh
menyebabkan ternakan akan mati dan kerugian kepada
penternak.Kekurangan air (kemarau) boleh menyebabkan kekurangan
kawasan ragut rumput untuk ternakan lembu kambing
Penyesuaian Manusia Terhadap Kurangan Air Dan Lebihan Air. Lebihan air / Banjir:

(Kuliah Kali: )
Kurangan air/ kemarau
i. Penggunaan Air bawah tanah
Memajukan sumber air , contohnya kekurangan sumber air boleh di atasi
dengan penggunaan air bawah tanah dengan cara menggerudi dan
dipamkan keluar airnya untuk disalirkan ke loji pembersihan (perawatan)
sebelum diagihkan kepada penduduk melalui sistem perpaipan.
ii. Pembenihan Awan
pembenihan awan boleh dilakukan bagi menurunkan hujan tiruan di
kawasan tadahan. Larutan garam (silver iodide) disemburkan ke atas awan
kumulusnimbus. Larutan garam berfungsi sebagai ‘nukleus kondensasi’
untuk menarik wap-wap air di dalam awan berkumpul dan bercantum ke
arahnya. Pembesaran bintik-bintik air akan berlaku dan mencapai tahap
tepu yang menyebabkan hujan akan turun.
iii. Membina Laluan Air/Terowong Air
pembinaan laluan air adalah untuk memindahkan air antara lembangan.
Contohnya pembinaan terowong menghubungkan Empangan Pedu dan
Empangan Muda di Kedah iaitu Terowong Saiong. Air dari Empangan
Muda yang banyak dapat mengalir ke Empangan Pedu apabila mencapai
paras tertentu.Hal ini dapat menambahkan bekalan air kepada penduduk.
i. Membina empangan besar
Empangan besar di bina bagi menakung dan menyimpan air yang
berlebihan daripada curahan hujan lebat. Disamping mengawal banjir ia
dapat menyimpan air dan membekalkan air untuk penduduk.
Ii .Mendalam dan meluruskan sungai
kerja-kerja mendalamkan dan meluruskan alur-alur sungai boleh
menyebabkan sungai dapat mengalir dengan mudah dan tepat ke
laut.Keadaan ini dapat mengurangkan kejadian banjir.
iii. Membina benteng/tetambak
Bbenteng di bina sepanjang sungai teutamanya di kawasan yang rendah
bagi mengawal air melimpahi tebing dan menyebabkan banjir
iv.Tindakan Undang-undang
Kawalan aktiviti pembalakan di kawasan tadahan air bagi mengekalkan
storan air. Aktiviti pembalakan haram harus dikenakan tindakan undang-
undang bagi memastikan kawasan hutan tidak diceroboh dan
mengurangkan larian air permukaan yang mengakibatkan banjir.

iv. Penggunaan Air Tasik, Kolam

bagi menambahkan sumber air, tasik tinggalan perlombongan bijih timah
akan dipam, dirawat, disalirkan dengan menggunakan alat ULTRA
SOURCE. Projek ini dapat menampung keperluan air kepada penduduk
contohnya di Lembah Klang.

BANJIR KILAT
Konsep Banjir Kilat
Satu fenomena banjir yang berlaku dalam tempoh yang singkat/ beberapa
jam. Akibat daripada curahan hujan yang lebat walaupun jangka masanya
singkat tetapi ia mampu menghasilkan aliran permukaan yang banyak
dalam jangka masa yang singkat juga. Aliran permukaan yang banyak ini
tidak dapat menyusup masuk ke dalam tanih yang mana liang porenya
tetah ditutup dengan bitumen/ tar/ aspalt lalu mengalir limpah sebagai
air larian permukaan . oleh sebab itu, banjir jenis ini banyak berlaku di
Bandar-bandar besar.
Faktor-Faktor Yang Mempengaruhi Banjir Kilat.
i. Litupan Permukaan Tidak Telap Air
Litupan permukaan tidak telap air seperti bitumen/tar/ aspalt
menyebabkan liang pore permukaan tanih ditutup. Permukaan tidak telap
air menghalang penyusupan air ke dalam tanih. Keadaan ini menyebabkan
larian air berlaku di permukaan dan peningkatan air secara mendadak
semasa hujan lebat menggalakkkan kejadian banjir kilat.
ii. Sistem perparitan tidak cekap
Sistem perparitan tidak cekap seperti perparitan yang bersaiz kecil, jumlah
sedikit, tersumbat dengan sampah-sarap tidak dapat menampung isipadu
air semasa hujan lebat. Isipadu air hujan yang banyak akan melimpah
keluar daripada parit dan longkang dan menyababkan kejadian banjir
kilat.
iii. Kekurangan Litupan Tumbuh-Tumbuhan
Di kawasan Bandar kurankawasan hijau. Keadaan ini menyebabkan fungsi
pokok dalam proses cegatan silara tidak berlaku dan air hujan yang turun
menjadi larian air permukaan menggalakkan kejadian banjir kilat.
iv. Kepesatan pembangunan
kepesatan pembangunan khususnya di pinggir bandar akan
memusnahkan kawasan tadahan yang luas. Pembangunan projek
perumahan, pembandaran , tapak perindustrian menyebabkan kawasan
tadahan dimusnahkan dan paya ditimbus. Sekiranya hujan lebat akan
membanjiri kawasan bandar yang lebih rendah dengan cepat.
v. Sikap Manusia Yang Tidak Bertanggungjawab
Sikap manusia yang tidak bertanggungjawab sperti membuang sampah
dalam parit, penduduk setinggan membuang sampah ke sungai dalam
Bandar. Apabila hujan lebat, air sungai cepat melimpah ke kawasan
Bandar menyebabkan kejadian banjir kilat.
Langkah-Langkah Mengatasi Kejadian Banjir Kilat.
i. Sistem Perparitan Yang Lebih Cekap Dan Sistematik
Kerajaan tempatan mengadakan pelan induk sistem perparitan di
kawasan baru dibuka. Perancangan bandar yang teliti di mana longkang
dan parit diperbesarkan, diperdalamkan supaya dapat tampung kuantiti
air yang banyak ketika hujan lebat. Sistem perparitan diselenggaraan
supaya sentiasa bersih dan tidak tersumbat.
ii. Penghijauan Persekitaran Kawasan Bandar
Langkah penghijauan kawasan bandar seperti menanam rumput dan
pokok sebagai menggalakkan proses cegatan silara. Peranan pokok ini
boleh mengurangkan larian air permukaan mengelakkan banjir kilat.
iii. Rizab Sungai
Penetapan rizab sungai iaitu 30 meter daripada sungai tidak boleh
diterokai untuk pembangunan. Kawasan rizab sungai dapat menggalakkan
penyusupan air sebelum ke dalam sungai. Sebagai langkah untuk
memudahkan pengurusan meluruskan dan memperdalamkan sungai pada
masa akan datang
iv. Tindakan Undang-Undang
Tindakan undang-undang akan dikenakan kepada pihak yang tidak
bertanggungjawab seperti membuang sampah dalam konteks sisa pepejal
ke dalam parit/longkang dan sungai. Di antara tindakan yang dikenakan
termasuk didenda, penjara atau kedua-duanya sekai.
v. Kempen Kesedaran Dan Pendidikan Alam Sekitar
Kempen kesedaran melalui media massa (TV, radio, internet) & media
cetak (surat khabar, majalah, risalah) dapat menyedarkan masyarakat dan
generasi muda kepentingan menjaga kebersihan sungai, parit/longkang
melalui projek gotong-royong membersihkan sampah-sarap dalam parit
dan sungai. Pendidikan alam sekitar di sekolah melalui mata pelajaran
geografi juga memberi kefahaman punca dan kesan banjir kilat.