LAPORAN PRAKTIKUM

HIDROLIKA

Disusun Oleh :

Roy Winnerson Silaban (21319043)

JURUSAN TEKNIK SIPIL

FAKULTAS TEKNIK
UNIVERSITAS SULTAN AGENG TIRTAYASA
BANTEN
2022
 LEMBAR PENGESAHAN

LAPORAN PRAKTIKUM ILMU BAHAN

Kelompok : 1 Asisten Lab : Amelia Rizqiyanti
Anggota

Diperiksa Oleh :

Asisten Lab. Teknik Sipil

Amelia Rizqiyanti
NIM : 3331680026

Disetujui Oleh :

Kepala Laboratorium Teknik Kepala Program Studi Teknik

Sipil Universitas Sultan Ageng Sipil
Tirtayasa Universitas Serang Raya

Baehaki, S.T., M.Eng. NIP : Nila Prasetyo Artiwi, MT

198705082015041001
NIDN : 0401097502

iv
 LAPORAN PRAKTIKUM ILMU BAHAN

SEMESTER GANJIL 2021/2022

LEMBAR ASISTENSI
Kelompok :8

Asisten : Amelia Rizqiyanti

Anggota

NO Tanggal Materi Paraf

1 29 April 2022 Asistensi BAB
1,2,3,4,5,6
7,8,9,10
Asistensi Embel-
2 12 April 2022
embel

v
3 13 April 2022 ACC JILID

Serang, April 2022

Asisten Laboratorium

Amelia Rizqiyanti
NIM.3331680026

iv
 KATA PENGANTAR

Puji syukur kehadirat Allah SWT. yang telah melimpahkan rahmat, taufik, serta
hidayah-Nya kepada kita semua sehingga masih diberikan kesehatan untuk
mengerjakan Laporan Hidrolika ini.

Dalam penyelesaiannya kami mengucapkan banyak terima kasih kepada asisten

laboratorium Hidrolika serta teman-teman yang telah bekerja sama dan
mendukung dengan baik sehingga laporan ini dapat diselesaikan. Dari sanalah
semua kesuksesan laporan ini berasal, semoga ini bisa memberikan sedikit
kebahagiaan dan menuntun pada langkah yang lebih baik lagi.

Kami menyadari bahwa laporan ini masih kurang dari sempurna. Oleh karena itu
kami mengharapkan kritik dan saran untuk ke depannya dapat membangun
laporan kami selanjutnya. Mohon maaf jika ada kesalahan kata atau data yang
dicantumkan, karena manusia tidak luput dari kesalahan. Akhir kata kami
mengucapkan terima kasih, semoga laporan ini bermanfaat.

Serang, April 2022

Penyusun

v
 DAFTAR ISI

Hal
HALAMAN JUDUL ................................................................................ i
LEMBAR PENGESAHAN…………...………………………………… ii

LEMBAR ASISTENSI ………………………………………………… iii

KATA PENGANTAR ............................................................................. v

DAFTAR ISI ............................................................................................ vi
DAFTAR TABEL .................................................................................... xi
DAFTAR GAMBAR .............................................................................. xiii

BAB 1 KALIBRASI ALAT

1.1 Teori Dasar.................................................................................................1
1.2 Maksud dan Tujuan....................................................................................4
1.3 Alat-alat yang Digunakan...........................................................................5
1.4 Prosedur Percobaan....................................................................................5
1.5 Diagram Alir...............................................................................................5
1.6 Data Pengamatan dan Data Perhitungan.....................................................6
1.6.1 Data Pengamatan............................................................................6
1.6.2 Data Perhitungan............................................................................6
1.7 Grafik..........................................................................................................9
1.7.1 Daftar Grafik...................................................................................9
1.7.2 Analisis Grafik................................................................................10
1.8 Kesimpulan dan Saran................................................................................10
1.8.1 Kesimpulan.....................................................................................10
1.8.2 Saran...............................................................................................11
LAMPIRAN

iv
BAB 2 PENGUKURAN DEBIT DENGAN TABUNG PITOT
2.1 Teori Dasar.................................................................................................12
2.2 Maksud dan Tujuan....................................................................................14
2.3 Alat-alat yang Digunakan...........................................................................15
2.4 Prosedur Percobaan....................................................................................15
2.5 Diagram Alir...............................................................................................15
2.6 Data Pengamatan dan Data Perhitungan.....................................................16
2.6.1 Data Pengamatan............................................................................16
2.6.2 Data Perhitungan............................................................................16
2.7 Kesimpulan dan Saran................................................................................17
2.7.1 Kesimpulan.....................................................................................17
2.7.2 Saran...............................................................................................18
LAMPIRAN

BAB 4 PINTU SORONG

4.1 Teori Dasar.................................................................................................19
4.2 Maksud dan Tujuan....................................................................................21
4.3 Alat-alat yang Digunakan...........................................................................22
4.4 Prosedur Percobaan....................................................................................22
4.5 Diagram Alir...............................................................................................22
4.6 Data Pengamatan dan Data Perhitungan.....................................................23
4.6.1 Data Pengamatan............................................................................23
4.6.2 Data Perhitungan............................................................................23
4.7 Grafik..........................................................................................................24
4.7.1 Daftar Grafik...................................................................................24
4.7.2 Analisis Grafik................................................................................25
4.8 Kesimpulan dan Saran................................................................................26
4.8.1 Kesimpulan.....................................................................................26
4.8.2 Saran...............................................................................................26
LAMPIRAN

v
BAB 5 PELUAP SEGITIGA
5.1 Teori Dasar.................................................................................................27
5.2 Maksud dan Tujuan....................................................................................30
5.3 Alat-alat yang Digunakan...........................................................................30
5.4 Prosedur Percobaan....................................................................................30
5.5 Diagram Alir...............................................................................................31
5.6 Data Pengamatan dan Data Perhitungan.....................................................32
5.6.1 Data Pengamatan............................................................................32
5.6.2 Data Perhitungan............................................................................32
5.7 Kesimpulan dan Saran................................................................................34
5.7.1 Kesimpulan.....................................................................................34
5.7.2 Saran...............................................................................................35
LAMPIRAN

BAB 6 PELUAP SEGIEMPAT

6.1 Teori Dasar.................................................................................................36
6.2 Maksud dan Tujuan....................................................................................39
6.3 Alat-alat yang Digunakan...........................................................................39
6.4 Prosedur Percobaan....................................................................................39
6.5 Diagram Alir...............................................................................................40
6.6 Data Pengamatan dan Data Perhitungan.....................................................40
6.6.1 Data Pengamatan............................................................................40
6.6.2 Data Perhitungan............................................................................41
6.7 Grafik..........................................................................................................41
6.7.1 Daftar Grafik...................................................................................41
6.7.2 Analisis Grafik................................................................................41
6.8 Kesimpulan dan Saran................................................................................42
6.8.1 Kesimpulan.....................................................................................42
6.8.2 Saran...............................................................................................42
LAMPIRAN

iv
BAB 10 PERCOBAAN POLA ALIRAN
10.1................................................................................................................... Teor
i Dasar........................................................................................................43
10.2 Maksud dan Tujuan..................................................................................47
10.3 Alat-alat yang Digunakan..........................................................................47
10.4................................................................................................................... Pros
edur Percobaan...........................................................................................47
10.5 Diagram Alir.............................................................................................48
10.6 Data Pengamatan dan Data Perhitungan...................................................49
10.6.1 Data Pengamatan............................................................................49
10.6.2 Data Perhitungan............................................................................49
10.7................................................................................................................... Graf
ik................................................................................................................50
10.7.1 Daftar Grafik...................................................................................50
10.7.2 Analisis Grafik................................................................................50
10.8................................................................................................................... Kesi
mpulan dan Saran......................................................................................50
10.8.1 Kesimpulan.....................................................................................50
10.8.2 Saran...............................................................................................52
LAMPIRAN

BAB 12 PELUAP AMBANG LEBAR

12.1................................................................................................................... Teor
i Dasar........................................................................................................53
12.2 Maksud dan Tujuan..................................................................................56
12.3 Alat-alat yang Digunakan.........................................................................56
12.4................................................................................................................... Pros
edur Percobaan...........................................................................................56
12.5 Diagram Alir.............................................................................................56
12.6 Data Pengamatan dan Data Perhitungan...................................................57

v
 12.6.1 Data Pengamatan............................................................................57
12.6.2 Data Perhitungan............................................................................57
12.7................................................................................................................... Graf
ik................................................................................................................60
12.7.1 Daftar Grafik...................................................................................60
12.7.2 Analisis Grafik................................................................................60
12.8................................................................................................................... Kesi
mpulan dan Saran......................................................................................61
12.8.1 Kesimpulan.....................................................................................61
12.8.2 Saran...............................................................................................61
LAMPIRAN
DAFTAR PUSTAKA

iv
 DAFTAR TABEL

Tabel 1.1 Hasil Percobaan Kalibrasi Alat

Tabel 1.2 Data Pengamatan Kalibrasi Alat
Tabel 1.3 Nilai Regresi di Hulu
Tabel 1.4 Nilai Regresi di Tengah
Tabel 1.5 Nilai Regresi di Hilir
Tabel 2.1 Hasil Percobaan Pengukuran Debit dengan Tabung Pitot
Tabel 2.2 Data Pengamatan Pengukuran Debit dengan Tabung Pitot
Tabel 4.1 Kesimpulan Pintu Sorong
Tabel 4.2 Data Pengamatan Pintu Sorong
Tabel 4.3 Hubungan antara Cc dan a/Yo
Tabel 4.4 Hubungan antara Cv dengan a/Yo
Tabel 4.5 Hubungan antara Fg dan FH
Tabel 4.6 Hubungan antara Fg/FH dan a/Yo
Tabel 4.7 Hubungan antara Fg dengan a
Tabel 4.8 Hubungan antara FH dengan a
Tabel 4.9 Hubungan antara a dan Q
Tabel 4.10 Hubungan antara a dan V
Tabel 5.1 Kesimpulan Peluap Segitiga Debit Tetap, Kemiringan Berubah
Tabel 5.2 Kesimpulan Peluap Segitiga Debit Berubah, Kemiringan Tetap
Tabel 5.3 Data Pengamatan Debit Tetap, Kemiringan Berubah
Tabel 5.4 Data Pengamatan Debit Berubah, Kemiringan Tetap
Tabel 6.1 Kesimpulan Peluap Segiempat (Rehboch)
Tabel 6.2 Data Pengamatan Peluap Segiempat (Rehboch)
Tabel 6.3 Hubungan antara h dengan Q
Tabel 6.4 Hubungan antara H dengan Q
Tabel 10.1 Kesimpulan Percobaan Pola Aliran
Tabel 10.2 Data Pengamatan Percobaan Pola Aliran
Tabel 10.3 Nilai Regresi Hubungan Antara H1 dengan F1 di HuluTabel 10.4
Nilai Regresi Hubungan Antara H2 dengan F2 di Hilir
Tabel 12.1 Kesimpulan Debit Tetap, Kemiringan Berubah
Tabel 12.2 Kesimpulan Debit Berubah, Kemiringan Tetap
Tabel 12.3 Data Pengamatan Debit Tetap, Kemiringan Berubah
Tabel 12.4 Data Pengamatan Debit Berubah, Kemiringan Tetap
Tabel 12.5 Nilai Regresi Y0 vs Q Debit Tetap Kemiringan Berubah
Tabel 12.6 Nilai Regresi Yt vs Q Debit Tetap Kemiringan Berubah
Tabel 12.7 Nilai Regresi Y0 vs Q Debit Berubah Kemiringan Tetap
Tabel 12.8 Nilai Regresi Yt vs Q Debit Berubah Kemiringan Tetap

iv
 DAFTAR GAMBAR

Gambar 1.1 Diagram Alir Percobaan Kalibrasi Alat

Gambar 1.2 Hubungan antara Debit Bacaan (Qb) dan Debit Terukur (Qt) di
Hulu
Gambar 1.3 Hubungan antara Debit Bacaan (Qb) dan Debit Terukur (Qt)
diTengah
Gambar 1.4 Hubungan antara Debit Bacaan (Qb) dan Debit Terukur (Qt) di Hilir
Gambar 2.2 Macam-Macam Tabung Pitot
Gambar 2.2 Diagram Alir Percobaan Pengukuran Debit Dengan Tabung Pitot
Gambar 4.3 Diagram Alir Percobaan Pintu Sorong
Gambar 4.2 Hubungan antara Cc dan a/Yo
Gambar 4.3 Hubungan anatara Cv dengan a/Yo
Gambar 4.4 Hubungan antara Fg dan FH
Gambar 4.5 Hubungan antara Fg/FH dan a/Yo
Gambar 4.6 Hubungan antara Fg dengan a
Gambar 4.7 Hubungan antara FH dan a
Gambar 4.8 Hubungan antara a dan Q
Gambar 4.9 Hubungan antara a dan V
Gambar 5.1 Gambar Peluap Segitiga
Gambar 5.2 Diagram Alir Percobaan Peluap Segitiga
Gambar 6.1 Peluap Segi Empat
Gambar 6.2 Peluap Segi Empat dengan Kecepatan Awal
Gambar 6.3 Diagram Alir Peluap Segiempat (rehboch)
Gambar 6.4 Hubungan antara h dengan debit (Q)
Gambar 6.5 Hubungan antara H dengan debit (Q)
Gambar 10.1 Pola Aliran Dendritik
Gambar 10.2 Pola Aliran Radial
Gambar 10.3 Pola Aliran Rectangular
Gambar 10.4 Pola Aliran Trellis
Gambar 10.5 Diagram Alir Percobaan Pola Aliran
Gambar 10.6 Pola Aliran Percobaan 1Gambar 10.7 Pola Aliran Percobaan 2
Gambar 10.8 Pola Aliran Percobaan 3
Gambar 10.9 Pola Aliran Percobaan 4
Gambar 10.10 Pola Aliran Percobaan 5
Gambar 10.11 Hubungan antara H1 dengan F1
Gambar 10.12 Hubungan antara H2 dengan F2
Gambar 12.1 Diagram Alir Percobaan Peluap Ambang Lebar
Gambar 12.2 Grafik hubungan antara kedalaman hulu ambang lebar (Y0) dengan
debit aliran (Q) pada Debit Tetap, Kemiringan Berubah
Gambar 12.3 Grafik hubungan antara tinggi muka air setelah ambang lebar (Y t)
dengan debit aliran (Q) pada Debit Tetap, Kemiringan Berubah
Gambar 12.4 Grafik hubungan antara kedalaman hulu ambang lebar (Y0) dengan
debit aliran (Q) pada Debit Berubah, Kemiringan Tetap
Gambar 12.5 Grafik hubungan antara kedalaman hulu ambang lebar (Yt) dengan
debit aliran (Q) pada Debit Berubah, Kemiringan Tetap

iv
v
iv