SAWANGAN KANA NOVEL

KARANGAN

Dilajeungkeun Kanggo Nyumponan Salah Sahiji Pancen Mata Pelajaran Basa

Sunda

Di Susun Ku :
Kelompok 4
Mia Salsabilla Hartanti Jenita Maulida Rici
Cinta Cahaya Lita Ghinna Kholidyah
Nilam Cahya Lestari Ridwan Misbah Hudin
Wildan Eka Saputra Satria Danis Pratama

KELAS 9B
SEKOLAH MENENGAH PERTAMA NEGERI 4 MAJALENGKA
TAHUN 2024

v
 KATA PENGANTAR

Puji sinareng sukur urang panjatkeun ka Gusti Nu Maha Suci, lantaran

limpahan rahmat-Na, panyusun tiasa ngaréngsékeun makalah ieu dina waktosna
kalayan teu aya halangan-halangan anu signifikan sarta luyu sareng harepan.
Puji sinareng syukur simkuring saparakanca salaku guru subjék ieu anu geus
mantuan méré pituduh jeung pamahaman dina nyusun ieu makalah.
Simkuring nyadar yén dina nyusun ieu makalah masih kénéh loba kakurangan
alatan katerbatasan urang. Ku kituna panyerang miharep pisan kritik jeung saran
pikeun ngaronjatkeun ieu makalah. Mudah-mudahan naon anu ditulis tiasa janten
mangpaat kanggo sadaya pihak anu peryogi.

Kelompok 4

ii
 DAFTAR ISI

SAWANGAN KANA NOVEL KARANGAN............................................................i

KATA PENGANTAR.................................................................................................ii

DAFTAR ISI...............................................................................................................iii

BAB I PENDAHULUAN............................................................................................1

1.1 Latar Belakang.....................................................................................................1

1.2 Rumusan Masalah................................................................................................1

1.3 Tujuan Penulisan..................................................................................................2

1.4 Metode.................................................................................................................2

BAB II PEMBAHASAN............................................................................................3

2.1 Sinopsis Wastu Kancana......................................................................................3

2.1.1 Bunisora........................................................................................................3

2.1.2 Wastu Kancana..............................................................................................4

2.2 Penokohan dina novel Wastu Kancana................................................................4

2.2.1 Panokohan Wastu Kancana...........................................................................5

2.2.2 Panokohan Bunisora......................................................................................5

2.2.3 Panokohan Ki Rakean...................................................................................5

2.2.4 Panokohan Sora Pribumi...............................................................................6

2.3 Unsur anu dikandung...........................................................................................6

2.3.1 Unsur Intrinsik...............................................................................................6

2.3.2 Unsur Ekstrinsik............................................................................................8

iii
BAB III PENUTUP..................................................................................................10

3.1 Kesimpulan........................................................................................................10

3.2 Saran..................................................................................................................10

DAFTAR PUSTAKA....................................................................................................v

iv
 BAB I
PENDAHULUAN

1.1 Latar Belakang

Prabu Niskala Wastu Kancana nyaéta raja Karajaan Sunda-Galuh (disebut oge
Karajaan Pajajaran) anu hirup dina mangsa 1348-1475. Babar, maréntah sarta pupus
di Kawali, ibukota Karajaan Sunda-Galuh harita. , nu aya di wewengkon Kabupaten
Ciamis. (Ibukota Karajaan Sunda-Galuh mindeng pindah-pindah, mudik antara
beulah kaler jeung beulah kulon). Ngaran bapana Prabu Maharaja Linggabuana
(pupus di Bubat taun 1357 nalika Wastu Kancana yuswana 9 taun). taun) . Indungna
namina Dewi Lara Linsing. Adina Puteri Dyah Pitaloka
Citraresmi oge maot di Bubat. Anjeunna hiji-hijina ahli waris Karajaan
Sunda-Galuh anu hirup ku sabab tilu lanceukna maot. Pamarentahan tuluy diganti
saheulaanan ku manehna. paman Mangkubumi Suradipa atawa Prabu Bunisora.
Carita Wastu Kancana diadaptasikeun kana novel Sunda anu judulna "Wastu
Kancana". Kumargi kitu, saparantosna simkuring saparakanca ngaos, simkuring
salaku nu ngarang ieu makalah hoyong ngadugikeun hasil analisis anu tos kabaca.
Sareng simkuring saparakanca masihan ieu makalah. judulna "Sawangan Kana novel
Karangan"
1.2 Rumusan Masalah

Tina sababaraha hal anu ku simkuring didugikeun dina kasang tukang, ieu di
handap aya rumusan masalah dina ieu makalah:
a. Kumaha sinopsis novel “Wastu Kasana”?
b. Kumaha penokohan dina novel “Wastu Kasana”?
c. Unsur-unsur naon waé anu aya dina novel “Wastu Kasana”?

v
1.3 Tujuan Penulisan

Tujuan ditulisna ieu makalah nya éta pikeun eusina jawaban tina rumusan
masalah anu geus ditulis, saperti ieu di handap:
a. Pikeun terang kumaha sinopsis novel “Wastu Kasana”
b. Pikeun terang kumaha penokohan dina novel “Wastu Kasana”
c. Pikeun mikanyaho unsur-unsur naon waé anu aya dina novel “Wastu
Kasana”
1.4 Metode

Dina makalah ieu kami nganggo metode panalungtikan studi kasus, anu
ngulik individu atanapi kelompok anu ngalaman fenomena. Ngulik jero pikeun
ngungkab variabel anu ngabalukarkeun ieu kasus.

2
 BAB II
PEMBAHASAN

2.1 Sinopsis Wastu Kancana

Dina eta buku dicarioskeun yen anu ngagentos samentara di Karajaan Sunda
(Kawali) teh Bunisora. Putra Raja Sunda aya jumeneng masih budak keneh. Janten
kedah disiapkeun heula. Bewara ngeunaan tiwas suci kulawargana di Majapait henteu
dibejakeun sabab sieun langsung henteu biasa nahan amarah.
Bunisora, pamanna Wastu Kancana, nyandak eta murangkalih keur diajar
sagala rupa ka elmuan di padepokan anu khusus keur ngagembleng pasukan husus
karajaan balamati. Carana henteu langsung, tapi diculik heula. Sabada diwarah,
Wastu Kancana dibere nyaho perkawis anu dirusiahkeun. Bunisora langsung anu
masihan terang.
Saba'da dipeupeujeuh, Bunisora ngajak balik ka Kawali. Ngan Wastu
Kancana embung balik. Anjeuna kalah ngumbara milari elmu. Nya atuh henteu bias
dicaram. Antugna diwidian teras nyandak batur keueung: Rakean Hujung. Duana
ngumbara dugi ka Pakuan. Mereskeun nau baruntak ka nagara.
Teras ti dinya ngulampreng ka Lampung. Tepang sareng resi sareng diguguru.
Di bagean ahir buku dicaritakeun Wastu Kancana nyalametkeun padepokan resi ti
serangan musuh gerot guruna. Jeung niwaskeun gegedugna make pakarang anu
dibere ku Bunisora.

2.1.1 Bunisora

Prabu Bunisora atawa gelar lengkepna Sanghyang Bunisora Suradipati

nyaéta saurang raja ti Karajaan Sunda Galuh anu maréntah antara taun 1357
nepi ka 1371 dimana pamaréntahanana dipuseurkeun di Kawali . Anjeunna
ngawariskeun tahta ti lanceukna, Prabu Maharaja Linggabuana anu pupus
taun. Bubat palagan dina taun 1357, di mana anjeunna diangkat jadi raja sabab

3
 kaponakanna Niskala Wastu Kancana salaku putra mahkota umurna kakara 9
taun.
Bunisora kagungan sababaraha putra sareng putri, nyaéta:
 Giridewata/Ki Gedeng Kasmaya Cirebon
 Bratalegawa/Haji Purwa Galuh
 Nyai Ratna Mayangsari
 Ratu Banawati

2.1.2 Wastu Kancana

Niskala Wastu Kancana atawa Anggalarang atawa Wangisutah

dibabarkeun di Kawali, Galuh taun 1348 tilar dunya dina taun 1475, di tempat
anu sarua. Niskala Wastu Kancana teh raja karajaan Sunda Galuh ngahiji
jeung marentah antara taun 1371 nepi ka 1475. Tidinya diluluguan ku
pamanna. Prabu Guru Mangkubumi Bunisora Suradipati atawa Prabu Guru di
Jampang (1357-1371) nu marentah sanggeus lanceukna, Prabu Maharaja
Linggabuana, pupus dina Perang Bubat.
Saparantos rumaja Wastukancana teras angkat ka Lampung anu
waktos harita masih aya dina pangaruh karajaan Sunda. Ti Lampung teras
nikah ka putri Raja Lampung anu namina Lara Sarkati. permaisuri nalika
diangkat jadi raja dina taun 1371 M, dina yuswa 23 taun. Tina perkawinan ieu
anjeunna lajeng gaduh anak anu namina Sang Haliwungan, anu saterasna
janten raja Sunda di Pakuan, kalayan gelar Prabu Susuk Tunggal.

2.2 Penokohan dina novel Wastu Kancana

aya 4 tokoh, di antarana wastu kancana, jadi palaku utama. Bunisora,

pamanna Wastu Kancana, jadi palaku pendukung. Ki Rakean minangka palaku
pendukung, jeung Sora Asli nu jadi antagonis dina novel "Wastu Kancana".

4
2.2.1 Panokohan Wastu Kancana

Dina kaca 43 :
"Heh nu nyoara tan rupana! Mun manusa geura nyang hareup
ka kami!" Anom Wastu Kancana nangtang-nangtang bari
kokotetengan katembong,
Yen wastu kancana teh nyaeta jalma anu boga sipat gagah. sipat gagah
nyaeta jalma anu teu sieun, pantang menyerah, tabah jeung percaya diri anu
luhur dina nyanghareupan sagala kasusah. The prabu wastu kancana boga
sipat anu.

2.2.2 Panokohan Bunisora

Bunisora digambarkeun ngabogaan watek wijaksana. Ieu kabuktian

nalika anjeunna ngajelaskeun yén anjeunna bakal langkung ambek upami
Prabu Hayam Wuruk henteu ngirim lalayangan lontar diiring ku darmajaksa.
Cenah dina kaca 9:
"Amarah kami bakal leuwih ti Ki Olot mun seug Prabu Hayam
Wuruk teu ngiriminkeun lalayangan lontar dibarengan ku
darmajaksa-darmajaksa! Sabar Ki Olot, sabar! Katarimakeun
pisan bum dia ka kulawarga jeung ieu nagri. Wayahna heula
Ki Olot, urang pikiran deui tur wijaksana....." ceuk Mang
Bunisora

2.2.3 Panokohan Ki Rakean

Ki Rakean mangrupa palaku pangrojong sanggeus Bunisora anu

miboga watek wijaksana. Hal ieu ditegeskeun dina kalimah novél Watu
Kancana kaca 33, nya éta:

5
 Tuluyna Ki Rakean mere pituduh ka nonoman-nonoman
pangaping, sangkan ngundakkeun pangajaranana.
sarta ogé dina kaca sarua,
…nu geus heubeul, tapi ulah ngarasa leungiteun sumanget
dina ngaping murid nu anyar
2.2.4 Panokohan Sora Pribumi

Sora pribumi mangrupa tokoh antagonis dina ieu novél. Manéhna

nyaéta jalma anu digambarkeun ku karakusanana. Dina dialogna, kaca 61,
dicaritakeun kumaha rupa karakusanana.
"Rebut heula kakawasan di urang! Geus kitu, cangking kabeh
kalungguhan pangagung di pakuan! Mun hasil, jenengkeun Gusti
Mantri Kaladarma jadi Maharaja pakuan!

2.3 Unsur anu dikandung

Dina novel ieu aya 2 unsur . nu kahiji unsur intrinsik, jeung nu kadua unsur
ekstrinsik.
2.3.1 Unsur Intrinsik

Unsur intrinsik nya éta rupa-rupa unsur dina karya sastra anu boga
peran langsung dina ngawangun carita sorangan. Contoh unsur intrinsik anu
aya dina ieu novel nyaéta Jejer, Puseur sawangan, Galur, dan Latar.
2.3.1.1 Jejer

Jejer nya éta unsur intrinsik carita pondok anu jadi sumanget
atawa jiwa dina karya prosa saperti novel.
Jejer bisa disebut gagasan utama dina nyieun carita, sabab téma
anu nangtukeun latar carita. Téma dina unsur intrinsik. tina carita
pondok ngandung gambaran anu lega tina carita anu
dicaritakeun.bakal dipidangkeun salaku carita dina carita pondok jadi

6
penting pisan pikeun mikirkeun téma saméméh nulis carita pondok.
Jejer dina ieu novel téh Kahirupan Negeri Sunda
2.3.1.2 Puseur Sawangan

Puseur sawangan dina basa Indonésia disebut sudut pandang.

Puseur sawangan nya éta sawangan pangarang pikeun nempatkeun
dirina dina carita nu dikarangna.
Ieu novel miboga Puseur sawangan jalma kahiji, nya éta
ngagunakeun kecap “kuring” atawa maké ngaran gaganti jalma kahiji
dina carita. Ieu kabuktian dina kaca 13: “najan budak umur salapan
taun, Wastu Kancana urang jenengkeun bae jadi ratu”
2.3.1.3 Galur

Galur nya éta pola kamekaran carita anu diwangun ku

hubungan sabab jeung akibat sarta disusun sacara kronologis. Aya tilu
rupa alur, nya éta alur maju, alur mundur jeung alur campuran.
Ieu novél ngagunakeun alur carita anu dicampur, dibuktikeun
dina kaca 25 : “Sanggeus tujuh poe peuting, lalaki borondongan…..”
ogé dina kaca 45 : “Meureun Anom inget keneh basa lima taun nu
kaliwat diculik ku Ki Rakean?...”
2.3.1.4 Latar

Katerangan ngeunaan tempat, waktu jeung suasana kajadian nu

dicaritakeun disebut latar. Bisa dipasing-pasing jadi tilu bagian, nya
éta tempat, waktu jeung suasana.
2.3.1.4.1 Tempat
Aya 4 tempat dina carita:
1. Kawali: kaca 6: "Kawali, puseur dayeuh
Nagri Sunda.....”
2. Binayapanti: kaca 41
3. Dayeuh pakuan: kaca 50
7
 4. Padepokan Resi Susuk Lampung: Kaca
94
2.3.1.4.2 Waktu
Disetél dina 1357 Masehi, anu disebatkeun dina kaca 6
2.3.1.4.3 Suasana
Sababaraha adegan anu kagambar dina novel, nya éta:
1. Gembira, digambarkeun dina dialog
kaca 44 : Anom Wastu kancana ngereret
ka lalaki nu dijubah koneng, ngagebeg,
"Paman! Paman Mangkubumi!"
2. Sedih, digambarkeun dina dialog kaca
46 : “"Ja...ja...jadi, Rama Prabu
ge...ti...tiwas, Paman? Anom Wastu
Kancana awakna gemeter
2.3.2 Unsur Ekstrinsik

Nurutkeun Aminuddin (2004:85), unsur ékstrinsik nya éta unsur-unsur

anu aya di luar karya atawa carita, tapi bisa nangtukeun wangun jeung eusi
karya sorangan.
Aya 3 unsur ékstrinsik dina ieu novel, nya éta:
1. Nilai Sosial
2. Nilai Budaya
3. Nilai Agama
2.3.2.1 Nilai Sosial

Miboga nilai sosial, nyaéta tokoh utama nembongkeun

perjuangan jeung membela nagara.
2.3.2.2 Nilai Budaya

Nilai budaya anu dikandungna nyaeta Novel ieu kandel pisan

ku budaya Sunda
8
2.3.2.3 Nilai Agama

Nilai agama anu dikandungna nyaeta digambarkeun ku sebutan

sang samata, nyaeta kecap- kecap tina basa Hindu

9
 BAB III
PENUTUP

3.1 Kesimpulan

Dina bab rumusan masalah anu geus ditulis, dicindekkeun yén novel anu
judulna “Wastu Kancana” téh mangrupa novel anu unik pisan dimimitian ti téma,
penokohan nepi ka caritana. Sagalana dirangkep rapih tur diadaptasi tina carita nyata
Prabu Wastu Kancana.
3.2 Saran

Pikeun pamiarsa, hasil analisis ieu dipiharep bisa nambahan pangaweruh

ngeunaan dongéng Prabu Wastu Kancana sarta bisa ngagumbirakeun maranéhna
pikeun maca deui ngeunaan lalakon hirup tokoh jaman baheula.

10
 DAFTAR PUSTAKA

Rahma Fiska. (2021, September 14). Pengertian Unsur Ekstrinsik dalam Novel dan

Cerpen + Contohnya. Retrieved February 21, 2024, from Gramedia Literasi

website: https://www.gramedia.com/literasi/unsur-ekstrinsik-novel-dan-

cerpen/#:~:text=Menurut%20Aminuddin%20(2004%3A85),isi%20suatu
%20karya%20itu%20sendiri.

Analisis novel sunda wastu kancana. (2022). SlideShare; Slideshare.

https://www.slideshare.net/SalsabillaNajwaKhasa/analisis-novel-sunda-wastu-

kancana

SAINS, U. (2023). Bunisora. Stekom.ac.id.

https://p2k.stekom.ac.id/ensiklopedia/Bunisora

dari, K. (2020, May 15). Bunisora. Wikipedia.org; Wikimedia Foundation, Inc.

https://id.wikipedia.org/wiki/Bunisora

Ram, B. (2022, June 9). 7 Jenis Metode Penelitian dalam Karya Ilmiah. IDN Times;

IDN Times. https://www.idntimes.com/life/education/zihan-berliana-ram-

ghani/jenis-metode-penelitian?page=all

SAINS, U. (2023). Niskala Wastu Kancana. Stekom.ac.id.

https://p2k.stekom.ac.id/ensiklopedia/Niskala_Wastu_Kancana

‌ ubis, N. H., Sofianto, K., Mahzuni, D., Widyonugrohanto, W., Mulyadi, R. M., &
L
Darsa, U. A. (2016). REKONSTRUKSI KERAJAAN GALUH ABAD VIII-XV.
Paramita: Historical Studies Journal, 26(1), 9-22.

‌
v