BABAKAN 1
UNGGAH UNGGUH 1
Unggah-ungguh basa Jawa kaperang dadi loro, yaiku basa ngoko lan basa krama.Basa
ngoko kaperang maneh dadi loro, yaiku ngoko lugu lan ngoko alus. Basa krama
uga kaperang dadi loro, yaiku krama lugu lan krama alus.
Buatlah kalimat dari bahasa jawa ngoko lugu di ubah ke krama alus: Ibu mangan, Bapak maca
koran, Simbah lara untu, Pak Toni numpak sepur dan Bu Ratna nggawa tas…
Jawaban:
Ibu mangan => ibu dhahar
Bapak maca koran=> bapak maos koran
Simbah lara untu => simbah gerah waja
Pak Toni numpak sepur => Pak Toni nitih sepur
Bu Ratna nggawa tas => Bu Ratna ngasta tas
Ubahlah kalimat-kalimat di bawah ini ke dalam bahasa Jawa ngoko dan ngoko alus:
a) Saya suka makan bakso.
b) Bapak makan sate ayam.
Jawaban:
a) Aku seneng mangan bakso.
b) Bapak dhahar sate ayam.
Ubahlah kalimat-kalimat di bawah ini ke dalam bahasa Jawa ngoko dan ngoko alus:
a) Darun menangis karena sakit gigi.
b) Pak Nugroho tidak pergi ke sekolah karena sakit.
Jawaban:
a) Darun nangis amarga lara untu.
b) Pak Nugroho ora tindak menyang sekolah amarga gerah.
Ubahlah kalimat-kalimat di bawah ini ke dalam bahasa Jawa ngoko dan ngoko alus:
a) Girin tidur di kamar.
b) Kakek tidur di depan televisi.
Jawaban:
a) Girin turu ing kamar.
b) Simbah sare ing ngarep tivi.
Ubahlah kalimat-kalimat di bawah ini ke dalam bahasa Jawa ngoko dan ngoko alus:
a) Untung pergi ke pasar.
b) Budhe Tati pergi ke Jakarta sore nanti.
Jawaban:
a) Untung lunga menyang pasar.
b) Budhe Tati tindak menyang Jakarta mengko sore.
Ubahlah kalimat-kalimat di bawah ini ke dalam bahasa Jawa ngoko dan ngoko alus:
a) Tutu pergi ke sekolah naik sepeda.
b) Pak Dika pergi ke sekolah naik mobil BMW.
Jawaban:
a) Tutu lunga menyang sekolah numpak sepeda.
b) Pak Dika tindak sekolah nitih mobil BMW.
Ubahlah kalimat-kalimat di bawah ini ke dalam bahasa Jawa ngoko dan ngoko alus:
a) Arifin pulang dari Yogya membawa oleh-oleh. b) Pakdhe Joko pulang dari rumah sakit.
Jawaban:
a) Arifin bali seko Yogya nggawa oleh-oleh.
b) Pakhe Joko kondur seko rumah sakit.
Ubahlah kalimat-kalimat di bawah ini ke dalam bahasa Jawa ngoko dan ngoko alus:
a) Kemarin sore ayamku mati satu.
b) Mbah Kyai Abdurrahman sudah meninggal.
Jawaban:
a) Wingi sore pitikku mati siji.
b) Mbah Kyai Abdurrahman wis seda.
Ubah dari Bahasa Indonesia ke Ngoko dan Alus untuk kalimat: makan, minum, tidur, pergi,
naik, pulang, sakit, mandi, duduk, meninggal, membeli…
Jawaban:
Makan: Mangan, Dhahar
Minum: Ngombe. Ngunjuk
Tidur: Turu. Sare
Pergi: Lunga. Tindak
Naik (Sepeda): Numpak. Nitih
Pulang: Bali, Kondur
Sakit: Lara. Gerah
Mandi: Adus, Siram
Duduk: Lungguh, Pinarak
Meningga: lMati, Seda
Membeli: Tuku, Mundhut
Ubahlah kalimat-kalimat di bawah ini ke dalam bahasa Jawa ngoko dan ngoko alus:
a) Adik minum susu.
b) Bapak minum wedang jahe.
Jawaban:
a) Adik ngombe susu.
b) Bapak ngunjuk wedang jahe.
Ubahlah kalimat-kalimat di bawah ini ke dalam bahasa Jawa ngoko dan ngoko alus:
a) Budi duduk di kursi berwarna biru.
b) Pak Guru duduk di sofa paling depan.
Jawaban:
a) Budi lungguh ing kursi warna biru.
b) Pak Guru pinarak ing sofa paling ngarep.
Ubahlah kalimat-kalimat di bawah ini ke dalam bahasa Jawa ngoko dan ngoko alus:
a) Tomo mandi setelah main sepakbola.
b) Kakek mandi dengan air hangat.
Jawaban:
a) Tomo adus sawise dolanan bal-balan.
b) Mbah Kakung siram nganggo banyu anget.
Kromo lugu:
1. Kula adus toya anget
2. Sampun jam sedasa budhe dereng tilem
3. Kula kesupen mboten nggarap pr
4. Kula dipun tumbasaken buku bapak
5. Kula ningali TV, bapak sare wonten kamar
Krama alus:
1. Ibu kula ngunjuk es degan
2. Soalipun angel sanget, kula mboten saged nggarap
3. Kula dipunpundhutaken buku bapak
4. Bapak mirsani bal-balan
5. Pakdhe remen dhahar tempe
4. Aku wis ngombe jamu. Ibu durung sida ngombe jamu amarga durung mangan
krama alus:
Dalem sampun nginum jampi, ibu dereng sios ngunjuk jampi amargi dereng dhahar
krama lugu :
kula sampun nginum jampi ibu dereng sios nginum amargi dereng nedha
9. Aku sakulawarga nalika lelungan menyang Yogja bingung amarga papan dununge alamat sing
bakal diparani durung ngerti, mula ing dalan aku takon marang wong kang ngerti papan iku.
Basa kang prayoga dienggo nalika takon alamat menyang wong liya yaiku….
a. Krama alus c. Krama desa
b. Ngoko lugu d. Ngoko alus
11. Wektu nggone Pakdhe kagungan kersa, sampeyan apa ora ngerti?
Ragam basa kang digunakake yaiku….
a. Ngoko lugu c. Ngoko alus
b. Krama alus d. Krama andhap
12. Le, aku sesuk terna menyang Puskesmas, amarga sesuk wayahe kontrol.
Ragam basa kang digunakake yaiku.…
a. Ngoko lugu c. Ngoko alus
b. Krama alus d. Krama desa
13. Dina iki penjenengan arep tindak ngendi, Mas? Yen ora ana acara aku arep nyuwun tulung.
Ragam basa kang digunakake yaiku.…
a. Ngoko lugu c. Ngoko alus
b. Krama alus d. Krama andhap
14. Mangsa rendheng wus tumiba, mula saka iku awake dhewe kudu bisa njaga kewarasane dhewe-
dhewe.
Ragam basa kang digunakake yaiku.…
a. Ngoko lugu c. Ngoko alus
b. Krama alus d. Krama desa
15. Suwe banget aku ora ketemu karo kancaku sing jenenge Baruna. Dheweke iku biyen kancaku
sakelas. Sawise padha lulus nganti tekan wis padha duwe anak, sepisan wae aku durung ketemu.
Basa kang trep digunakake nalika aku ketemu karo Baruna yaiku.…
a. Ngoko c. Krama inggil
b. Krama d. Kasar
16. “Ibu, tindak dhateng toko badhe…punapa? Kok boten nimbali kula mawon, janipun kula ugi
badhe…buku tulis kangge cathetan.” Tembung kang bener kanggo ngisi ceceg-ceceg kasebut
yaiku....
a. Mundhut, tumbas c. Tumbas, mundhut
b. Tuku, tumbas d. Tuku, tumbas
17. “Mas, kula dipun dhawuhi Bapak, sampeyan dipun kengken…rumiyin sebab Bapak kalawau
sampun…wonten kantor.” Tembung kang bener kanggo ngisi ceceg-ceceg kasebut yaiku….
a. Dhahar, nedha c. Nedha, dhahar
b. Maem, dhahar d. Dhahar, maem
18. Aku kudu ngombe obat amarga untu lara. Basa kramane yaiku.…
a. Kula kedah ngunjuk obat amargi gerah waja
b. Kula kedah nginum obat amargi gerah waja.
c. Kula kedah ngunjuk obat amargi sakit waja.
d. kula kedah nginum obat amargi sakit untu.
19. Wis telung dina ibu lara weteng. Basa krama aluse yaiku.…
a. Pun tigang dinten ibu gerah padharan.
b. Sampun tigang dinten ibu gerah padharan.
c. Wis telung dina ibu gerah padharan.
d. Wis telung dina ibu sakit padharan.
20. Ukara ing ngisor iki kang bener manut unggah-ungguh basa yaiku....
a. Mbah, panjenengan dhahar rumiyin, kula sampun dhahar.
b. Mbah, panjenengan dhahar rumiyin, kula sampun nedha.
c. Mbah, panjenengan nedha rumiyin, kula sampun dhahar.
d. Mbah, panjenengan nedha rumiyin, kula sampun nedha.
BABAKAN 2
Sesorah (Pidato)
Sesorah Yaiku, micara gagasan utama lan penemu secara lisan ing sangarepe wong akeh. dalam
sesorah sendiri kita harus memperhatikan tata bahasa yang tepat untuk digunakan dalam
penyampaiannya,, berikut hal hal yang perlu diperhatikan dalam membuat sesorah.
1. Basa .
Basa yaiku bab kang penting lan kudu digatekake nalika nyusun sesorah, contohe, yen
audiene utowo wong sing mirengake niku luwih sepuh, bahasa kang digunakake yaiku bahasa
krama, yen luwih nem ( enom ), bahasa kan digunake saget gowo bahasa ngoko.
2. Swara
Swara yaiku vokal kang di sampekake marang audien. Swara yen sesorang niku kudu Jelas
utawa gampang dimengerti, tegas, ora lirih banget lan kudu duwe nada kayata wong pidato, nadane
ora datar.
3. Busana
Busana yaiku klambi kan di agem wektu nyampekake sesorah. yaiku busana kan sopan lan pas
karo acarane niku, kayata sesorang ing wong kang sing lelayu, iku kudu gawa busana kang sopan,
lan sederhana, ora mungkin ta yen sesorang ing lelayu ngagem busana minidress hehe,, mboten
cocok lan mboten sopan.
Selain hal-hal diatas, sesorah mempunyai susunan sendiri, tidak jauh dari susunan pidato,
berikut Perangane utawa Susunan saking sesorah.
1. Salam Pembuka
Salam pambuka duweni isi kayata ‘Assalamualaikum…’
4. Dudutan ( Kesimpulan )
Dudutan niku kesimpulan saking surasa basa kang di ringkes.
5. Pangarep Ngarep
Pangarep ngarep yaiku pengarepan kang disampeake pemirsa, kayata " mugi mugi saking pidato
niki kita sedaya oleh syafaat,,,,,,,
3. Pesen, nasihat utawa piwulang becik kang diwedharake panganggit lumantar geguritan yaiku...
A. tema D. pesen
B. lelawaning basa E. alur
C. pamilihing tembung
6. Cara maca kanggo goleki bab-bab kang wigati kanthi cepet diarani cara...
A. intensif D. ekstensif
B. skimming E. cepet
C. scanning
7. Sajinis panutup sirah kanggo wong priya sing kagawe saka bahan kain bathik utawa lurik yaiku...
A. topi D. helm
B. blangkon E. kupluk
C. caping