Anda di halaman 1dari 9

MATERI LAN SOAL LATIHAN BASA JAWA

BABAKAN 1

UNGGAH UNGGUH 1

Unggah-ungguh basa Jawa kaperang dadi loro, yaiku basa ngoko lan basa krama.Basa
ngoko kaperang maneh dadi loro, yaiku ngoko lugu lan ngoko alus. Basa krama
uga kaperang dadi loro, yaiku krama lugu lan krama alus.

Buatlah kalimat dari bahasa jawa ngoko lugu di ubah ke krama alus: Ibu mangan, Bapak maca
koran, Simbah lara untu, Pak Toni numpak sepur dan Bu Ratna nggawa tas…
Jawaban:
 Ibu mangan => ibu dhahar
 Bapak maca koran=> bapak maos koran
 Simbah lara untu => simbah gerah waja
 Pak Toni numpak sepur => Pak Toni nitih sepur
 Bu Ratna nggawa tas => Bu Ratna ngasta tas

Ubahlah kalimat-kalimat di bawah ini ke dalam bahasa Jawa ngoko dan ngoko alus:
a) Saya suka makan bakso.
b) Bapak makan sate ayam.
Jawaban:
a) Aku seneng mangan bakso.
b) Bapak dhahar sate ayam.

Ubahlah kalimat-kalimat di bawah ini ke dalam bahasa Jawa ngoko dan ngoko alus:
a) Darun menangis karena sakit gigi.
b) Pak Nugroho tidak pergi ke sekolah karena sakit.
Jawaban:
a) Darun nangis amarga lara untu.
b) Pak Nugroho ora tindak menyang sekolah amarga gerah.

Bapak wis kondur saka Bandhung. Kondur basa ngokone yaiku:


a. mulih
b. lunga
c. manggon
d. omahe
Jawaban: A. mulih.

Ubahlah kalimat-kalimat di bawah ini ke dalam bahasa Jawa ngoko dan ngoko alus:
a) Girin tidur di kamar.
b) Kakek tidur di depan televisi.
Jawaban:
a) Girin turu ing kamar.
b) Simbah sare ing ngarep tivi.

Ubahlah kalimat-kalimat di bawah ini ke dalam bahasa Jawa ngoko dan ngoko alus:
a) Untung pergi ke pasar.
b) Budhe Tati pergi ke Jakarta sore nanti.
Jawaban:
a) Untung lunga menyang pasar.
b) Budhe Tati tindak menyang Jakarta mengko sore.
Ubahlah kalimat-kalimat di bawah ini ke dalam bahasa Jawa ngoko dan ngoko alus:
a) Tutu pergi ke sekolah naik sepeda.
b) Pak Dika pergi ke sekolah naik mobil BMW.
Jawaban:
a) Tutu lunga menyang sekolah numpak sepeda.
b) Pak Dika tindak sekolah nitih mobil BMW.

Ubahlah kalimat-kalimat di bawah ini ke dalam bahasa Jawa ngoko dan ngoko alus:
a) Arifin pulang dari Yogya membawa oleh-oleh. b) Pakdhe Joko pulang dari rumah sakit.
Jawaban:
a) Arifin bali seko Yogya nggawa oleh-oleh.
b) Pakhe Joko kondur seko rumah sakit.

Ubahlah kalimat-kalimat di bawah ini ke dalam bahasa Jawa ngoko dan ngoko alus:
a) Kemarin sore ayamku mati satu.
b) Mbah Kyai Abdurrahman sudah meninggal.
Jawaban:
a) Wingi sore pitikku mati siji.
b) Mbah Kyai Abdurrahman wis seda.

Ubah dari Bahasa Indonesia ke Ngoko dan Alus untuk kalimat: makan, minum, tidur, pergi,
naik, pulang, sakit, mandi, duduk, meninggal, membeli…
Jawaban:
 Makan: Mangan, Dhahar
 Minum: Ngombe. Ngunjuk
 Tidur: Turu. Sare
 Pergi: Lunga. Tindak
 Naik (Sepeda): Numpak. Nitih
 Pulang: Bali, Kondur
 Sakit: Lara. Gerah
 Mandi: Adus, Siram
 Duduk: Lungguh, Pinarak
 Meningga: lMati, Seda
 Membeli: Tuku, Mundhut

Ubahlah kalimat-kalimat di bawah ini ke dalam bahasa Jawa ngoko dan ngoko alus:
a) Adik minum susu.
b) Bapak minum wedang jahe.
Jawaban:
a) Adik ngombe susu.
b) Bapak ngunjuk wedang jahe.

Ubahlah kalimat-kalimat di bawah ini ke dalam bahasa Jawa ngoko dan ngoko alus:
a) Budi duduk di kursi berwarna biru.
b) Pak Guru duduk di sofa paling depan.
Jawaban:
a) Budi lungguh ing kursi warna biru.
b) Pak Guru pinarak ing sofa paling ngarep.
Ubahlah kalimat-kalimat di bawah ini ke dalam bahasa Jawa ngoko dan ngoko alus:
a) Tomo mandi setelah main sepakbola.
b) Kakek mandi dengan air hangat.
Jawaban:
a) Tomo adus sawise dolanan bal-balan.
b) Mbah Kakung siram nganggo banyu anget.

Kromo lugu:
1. Kula adus toya anget
2. Sampun jam sedasa budhe dereng tilem
3. Kula kesupen mboten nggarap pr
4. Kula dipun tumbasaken buku bapak
5. Kula ningali TV, bapak sare wonten kamar

Krama alus:
1. Ibu kula ngunjuk es degan
2. Soalipun angel sanget, kula mboten saged nggarap
3. Kula dipunpundhutaken buku bapak
4. Bapak mirsani bal-balan
5. Pakdhe remen dhahar tempe

1. simbah lagi adus ngango banyu anget amarga lagi lara.


krama alus:
simbah nembe siram ngagem toya anget amargi kedhah gerah
krama lugu :
simbah saweg adus ngangge toya anget amargi kedhah sakit

2. mas,apa kowe mau ora sida lunga saiki ?


krama alus :
mas, punapa panjenengan mboten sios tindhak sakminika?
krama lugu :
mas, punapa sampeyan mboten sios kesah sakmenika?

3. sus,kowe mau kok di srengeni pak guru margane apa ?


krama alus :
sus, panjenengan kala wau kok di dukani pak guru amargi menapa?
krama lugu:
sus,sampeyan kala wau kok didukani pak guru amargi menapa?

4. Aku wis ngombe jamu. Ibu durung sida ngombe jamu amarga durung mangan
krama alus:
Dalem sampun nginum jampi, ibu dereng sios ngunjuk jampi amargi dereng dhahar
krama lugu :
kula sampun nginum jampi ibu dereng sios nginum amargi dereng nedha

5. Bapak anggone tangi kepadhangen amraga mau bengi nonton wayang.


krama alus :
bapak agemipun wungu kepadhangen amargi kala dalu mirsani ringgit
krama lugu :
bapak anggenipun tangi kepadhangen amargi kala dalu ningali ringgit
UNGGAH UNGGUH 2

1. Pacelathon ing crita drama diarani....


a. Dhialog c. Monolog
b. Epilog d. Prolog

2. Mobah mosike paraga drama kanthi dadakan manut kahanane diarani….


a. Sutradhara c. Figuran
b. Sinopsis d. Improvisasi

3. Purwakane crita drama sadurunge miwiti dhialog diarani….


a. Monolog c. Prolog
b. Dhialog d. Epilog

4. Gatekna pratelan drama ing ngisor iki!


(Ing tengah dalan ketepakan ketemu karo Mas Pri sing lagi ngrondha, kemulan sarung sajak males
lan ngantuk banget)
Mbak Sukinah : “Hla, iki uwonge!”
Mas Pri : “Ya ampun, ngaget-ngageti wae Mbak! Mbak! Ana apa iki kok rombongan?”
Jaenuri : “Mas Pri, aku takon.”
Mas Pri : “E, ana Mas Amat barang ta iki? Em, nggawa tape ora, Mas?”
Mas Amat : “Ora. Tapeku buyar diborong pocong.”
Mas Pri : “Jaenuri arep takon apa mau?”

Latar ana pratelan drama kasebut manggon ing….


a. Dalan c. Kuburan
b. Pos rondha d. Pinggir kali

5. Gatekna pratelan drama ing ngisor iki!


Tira : “Ran, sesuk apa sida ulangan basa Jawa?”
Rani : “Sida Tir, apa kowe ora ngerti?”
Tira : “Ora, jalaran pertemuan minggu kepungkur aku ora mlebu sekolah amarga lara.”
Rani : “Yen ngono mengko sore sinau bareng wae ya Tir neng omahku.”
Tira : “Ya, kebeneran aku mengko arep ngajak Sinta.”
Rani : “Ya, taktunggu tekamu. Kae bel sakolah wis muni. Ayo ndang mlebu kelas.
Pratelan drama ing ndhuwur nggunakake ragam basa....
a. Ngoko lugu c. Krama alus
b. Krama lugu d. Krama inggil

6. Gatekna pratelan drama ing ngisor iki!


(Esuk iku ing kelas lagi pelajaran basa Jawa, Bu Eni wis miwiti pamulangan yaiku bab tembung
saroja, para siswa pada mangsuli pitakonane bu Eni, ujug-ujug Bagas teka lan langsung nuju
lungguhane)
Bu Eni : “Bagas, geneya kok tekamu telat?”
Bagas : “Nyuwun pangapunten, Bu! Kula kerinan.”
Bu Eni : “Geneya kok tangimu nganti kerinan, Bagas?”
Bagas : “Kalawingi tilem kula kedalon, Bu. Ningali bal-balan wonten TV”
Bu Eni : “Sejatine kowe kabeh iku oleh-oleh wae nonton TV, nanging kudu eling wektu. Yen ora
malem minggu ora oleh nganti bengi, sebab esuke kowe kabeh rak kudu mangkat sekolah. Yen
nganti telat kowe dhewe sing rugi ta?”
Bagas : “Inggih, Bu!”
Ragam basa kang digunakake Bagas ing pratelan drama kasebut yaiku....
a. Ngoko lugu c. Krama lugu
b. Ngoko alus d. Krama alus

7. Gatekna pratelan drama ing ngisor iki!


(Krungu swara tilpun kring…kring….)
Tono : “Hallo, sugeng dalu. Punika sinten inggih?”
Ardi : “Sugeng dalu. Iki aku, Ardi.”
Tono : “O, Ardi. Ana apa, Di?”
Ardi : “Iya, aku arep takon sesuk ulangan basa Jawa bab apa wae ya?”
Tono : “Wingi ngendikane Bu Martini bab 1 lan 2.”
Ardi : “O, bab 1 lan 2 ta? Ya wis, matur nuwun ya, Ton.”
Tono : “ Ya, padha-padha, Di.”
Ragam basa kang digunakake dening Tono yaiku....
a. Ngoko lugu c. Krama lugu
b. Ngoko alus d. Krama alus

8. Unggah-ungguh basa kang trep pangetrapane yaiku....


a. Adhi kula sampun dhahar kalawau.
b. Bu, panjenengan ingkang mbekta tas punika, kula ingkang ngasta buku!
c. Kula tindak dhateng sekolahan, bapak kesah dhateng kantor.
d. Pak Guru kondur, kula ugi ndherek wangsul.

9. Aku sakulawarga nalika lelungan menyang Yogja bingung amarga papan dununge alamat sing
bakal diparani durung ngerti, mula ing dalan aku takon marang wong kang ngerti papan iku.
Basa kang prayoga dienggo nalika takon alamat menyang wong liya yaiku….
a. Krama alus c. Krama desa
b. Ngoko lugu d. Ngoko alus

10. Manawa tetepungan karo kanca kang umure luwih tuwa,


unggah-ungguh basane kang bener….
a. Jenengku Etik, omahku Wonosari.
b. Nama Kula Etik, griya kula Wonosari.
c. Asma kula Etik, griya kula Wonosari.
d. Nama kula Etik, dalem kula Wonosari.

11. Wektu nggone Pakdhe kagungan kersa, sampeyan apa ora ngerti?
Ragam basa kang digunakake yaiku….
a. Ngoko lugu c. Ngoko alus
b. Krama alus d. Krama andhap

12. Le, aku sesuk terna menyang Puskesmas, amarga sesuk wayahe kontrol.
Ragam basa kang digunakake yaiku.…
a. Ngoko lugu c. Ngoko alus
b. Krama alus d. Krama desa

13. Dina iki penjenengan arep tindak ngendi, Mas? Yen ora ana acara aku arep nyuwun tulung.
Ragam basa kang digunakake yaiku.…
a. Ngoko lugu c. Ngoko alus
b. Krama alus d. Krama andhap

14. Mangsa rendheng wus tumiba, mula saka iku awake dhewe kudu bisa njaga kewarasane dhewe-
dhewe.
Ragam basa kang digunakake yaiku.…
a. Ngoko lugu c. Ngoko alus
b. Krama alus d. Krama desa

15. Suwe banget aku ora ketemu karo kancaku sing jenenge Baruna. Dheweke iku biyen kancaku
sakelas. Sawise padha lulus nganti tekan wis padha duwe anak, sepisan wae aku durung ketemu.
Basa kang trep digunakake nalika aku ketemu karo Baruna yaiku.…
a. Ngoko c. Krama inggil
b. Krama d. Kasar

16. “Ibu, tindak dhateng toko badhe…punapa? Kok boten nimbali kula mawon, janipun kula ugi
badhe…buku tulis kangge cathetan.” Tembung kang bener kanggo ngisi ceceg-ceceg kasebut
yaiku....
a. Mundhut, tumbas c. Tumbas, mundhut
b. Tuku, tumbas d. Tuku, tumbas

17. “Mas, kula dipun dhawuhi Bapak, sampeyan dipun kengken…rumiyin sebab Bapak kalawau
sampun…wonten kantor.” Tembung kang bener kanggo ngisi ceceg-ceceg kasebut yaiku….
a. Dhahar, nedha c. Nedha, dhahar
b. Maem, dhahar d. Dhahar, maem

18. Aku kudu ngombe obat amarga untu lara. Basa kramane yaiku.…
a. Kula kedah ngunjuk obat amargi gerah waja
b. Kula kedah nginum obat amargi gerah waja.
c. Kula kedah ngunjuk obat amargi sakit waja.
d. kula kedah nginum obat amargi sakit untu.

19. Wis telung dina ibu lara weteng. Basa krama aluse yaiku.…
a. Pun tigang dinten ibu gerah padharan.
b. Sampun tigang dinten ibu gerah padharan.
c. Wis telung dina ibu gerah padharan.
d. Wis telung dina ibu sakit padharan.

20. Ukara ing ngisor iki kang bener manut unggah-ungguh basa yaiku....
a. Mbah, panjenengan dhahar rumiyin, kula sampun dhahar.
b. Mbah, panjenengan dhahar rumiyin, kula sampun nedha.
c. Mbah, panjenengan nedha rumiyin, kula sampun dhahar.
d. Mbah, panjenengan nedha rumiyin, kula sampun nedha.
BABAKAN 2

Sesorah (Pidato)
Sesorah Yaiku, micara gagasan utama lan penemu secara lisan ing sangarepe wong akeh. dalam
sesorah sendiri kita harus memperhatikan tata bahasa yang tepat untuk digunakan dalam
penyampaiannya,, berikut hal hal yang perlu diperhatikan dalam membuat sesorah.

1. Basa .
Basa yaiku bab kang penting lan kudu digatekake nalika nyusun sesorah, contohe, yen
audiene utowo wong sing mirengake niku luwih sepuh, bahasa kang digunakake yaiku bahasa
krama, yen luwih nem ( enom ), bahasa kan digunake saget gowo bahasa ngoko.

2. Swara
Swara yaiku vokal kang di sampekake marang audien. Swara yen sesorang niku kudu Jelas
utawa gampang dimengerti, tegas, ora lirih banget lan kudu duwe nada kayata wong pidato, nadane
ora datar.

3. Busana
Busana yaiku klambi kan di agem wektu nyampekake sesorah. yaiku busana kan sopan lan pas
karo acarane niku, kayata sesorang ing wong kang sing lelayu, iku kudu gawa busana kang sopan,
lan sederhana, ora mungkin ta yen sesorang ing lelayu ngagem busana minidress hehe,, mboten
cocok lan mboten sopan.

4. Solah Bawa ( Sikap )


Solah bawa niku penting yen sesorah, solah bawa kudu dijaga , ngageg jejeg, madep marang
pemirsa.

Selain hal-hal diatas, sesorah mempunyai susunan sendiri, tidak jauh dari susunan pidato,
berikut Perangane utawa Susunan saking sesorah.

1. Salam Pembuka
Salam pambuka duweni isi kayata ‘Assalamualaikum…’

2. Purwaka Basa (Pambuka )


Purwaka basa duweni isi ngaturake syukur marang gusti,Atur panuwun marang bapak ibuk.
Kayata: ‘Kaping sepindah monggo kita aturaken puji syukur dumateng gusti Allah SWT’

3. Suarasa Basa ( Isi Pidato )


Surasa basa yaiku udharaning bab kang diwedherekake marang pamirsa

4. Dudutan ( Kesimpulan )
Dudutan niku kesimpulan saking surasa basa kang di ringkes.

5. Pangarep Ngarep
Pangarep ngarep yaiku pengarepan kang disampeake pemirsa, kayata " mugi mugi saking pidato
niki kita sedaya oleh syafaat,,,,,,,

6. Wasana Basa ( Panutup )


Panutup yaiku atur panuwun lan yuwun pangepunten yen gadah luput marang pemirsa.
Kayata: ‘Cekap semanten ingkang saget kulo aturaken, menawi wonten lepat kulo nyuwun
pangapunten’.
BABAKAN 3
1. Tembung rangkep uga diarani...
A. Dwilingga padhaswara D. Dwilingga salinswara
B. Dwipurwa E. Dwiwasesa
C. Dwiwasana

2. Tembung kang dirangkep wandane ngarep utawa wiwitan diarani...


A. Dwilingga D. Reduplikasi
B. Dwipurwa E. Dwiwasesa
C. Dwiwasana

3. Pesen, nasihat utawa piwulang becik kang diwedharake panganggit lumantar geguritan yaiku...
A. tema D. pesen
B. lelawaning basa E. alur
C. pamilihing tembung

4. Geguritan gagrag anyar ngginakaken basa Jawa...


A. kawi D. ngoko
B. kuno E. krama
C. modheren

5. Kang diarani tembung rangkep yaiku...


A. Tembung loro utawa luwih sing meh padha tegese dirangkep dadi siji, duweni teges mbagetake
B. Tembung kang rangkep tembunge utawa saperangan wandane
C. Tembung loro sing dirangkep dadi siji nanging nganggo ngurangi cacahing wanda
D. Tembung sing diringkes cacahing wanda supaya luwih sathitik
E. Tembung kang diringkes tembunge

6. Cara maca kanggo goleki bab-bab kang wigati kanthi cepet diarani cara...
A. intensif D. ekstensif
B. skimming E. cepet
C. scanning
7. Sajinis panutup sirah kanggo wong priya sing kagawe saka bahan kain bathik utawa lurik yaiku...
A. topi D. helm
B. blangkon E. kupluk
C. caping

8. Blus tradisional ingkang dipunangge tiyang estri ing Indonesia yaiku...


A. jarit D. batik
B. sarung E. kebaya
C. slendang
9. Jinising paragrap manut pokoke ukara kaya ngisor iki, kajab...
A. eduktif D. ineratif
B. induktif E. ekstensif
C. deskriptif

10. Karangan deskripsi yaiku...


A. gancaran kang isine nyritakake samubarang kanthi runtut manut urutan waktu
B. Karangan isine menehi katrangan salah sijine topik utawa masalah kanggo menehi informasi
uatwa kabar marang wong kang padha maca
C. Karangan kang isine ngandharake sawijining pendapat/gagasan/ide ngenani bab apa bae
dikantheni alasan/bukti sing kuat supaya sing padha maca percaya marang penemune penulis mau
D. karangan isine menehu katrangan lan informasi utawa kabar
E. karangan kang isine menehi gambaran kahanan samuburang apa bae Sesorah Yaiku,
micara gagasan utama lan penemu secara lisan ing sangarepe wong akeh.

Anda mungkin juga menyukai