Anda di halaman 1dari 32

Pemimpin & Kepemimpinan

Ridwan, M.Kep.
DEFINISI PEMIMPIN &
KEPEMIMPINAN
• A Leader is an individual who influences
others to act toward a particular goal or end-
state (Judith R. Gordon)
• Leadership is the ability to influence a group
toward the achievement of goals (Stephen
P.Robbins)
• Managerial Leadership is a process of
directing and influencing the task-related
activities of group (Ralph M. Stogdill)
BEBERAPA STUDI AWAL
TENTANG KEPEMIMPINAN
• IOWA LEADERSHIP STUDIES (1937)
Tujuan : melihat pengaruh Gaya
Kepemimpinan terhadap kepuasan, frustrasi
dan agresi.
• OHIO STATE LEADERSHIP STUDIES
(1945) : Melihat dimensi kepemimpinan.
• EARLY MICHIGAN STUDIES ON
LEADERSHIP STYLES (1947) : melihat gaya
kepemimpinan dan produktivitas.
Pendekatan Karakteristik:
Kepemimpinan dan Karakteristik Pribadi
• Apakah beberapa orang dilahirkan untuk memim-pin?
Akal sehat mengatakan Ya.
• Nabi Muhammad, Alexander the Great, Ratu
Elizabeth I dan Abraham Lincoln, Soekarno tampak
berbeda dibanding manusia biasa dalam beberapa hal.
Sebagai contoh mereka semua tampak memiliki
motivasi tinggi dengan visi yang jelas kemana mereka
ingin pergi.
• Top executive, beberapa politisi dan bahkan pahla-
wan olah raga seringkali tampak memiliki satu aura
yang menempatkan mereka berbeda dari yang lain.
Leaders dan Managers

• Tidak semua leaders adalah managers


• Tidak semua managers adalah leaders
• Hanya sedikit yang berfungsi sebagai
keduanya, yakni sebagai managers sekaligus
sebagai leaders.
PERKEMBANGAN TEORI
KEPEMIMPINAN
1. The Great Man Theory
2. Trait Theory
3. Group & Exchange Theory
4. Situational Theory
5. Path- Goal Theory
THE GREAT MAN THEORY
• Menurut teori ini orang bisa berhasil menjadi
pemimpin yang baik, karena memang
dilahirkan demikian.
• Sebab kemunculan The Great man theory :
1. Anggapan / keyakinan sebagian
masyarakat.
2. Sebagai konsekwensi dari anggapan studi
awal tentang kepribadian yang diyakini
sifatnya bawaan.
TRAIT THEORY
(KEITH DAVIS)
 4 CIRI-CIRI UTAMA PEMIMPIN YANG
BERHASIL :
1. INTELEGENSIA
2. KEMATANGAN SOSIAL
3. INNER MOTIVATION
4. HUMAN RELATION ATTITUDE
CIRI-CIRI PEMIMPIN SUKSES
(STOGDILL; 1974)
• Adaptable to situations
• Alert to social environment
• Ambitious and achievement oriented
• Assertive
• Cooperative
• Decisive
• Dependable
CIRI-CIRI PEMIMPIN SUKSES
(Lanjutan)
• Dominant (desire to influence others)
• Energetic (high activity level)
• Persistent
• Self-Confident
• Tolerant of Stress
• Willing to assume responsibility
SKILLS PEMIMPIN SUKSES
(STOGDILL; 1974)
• Clever
• Conceptually skilled
• Creative
• Diplomatic and tacticful
• Fluent in speaking
• Knowledgeable about group task
• Organized (administrative ability)
• Persuasive
• Socially Skilled
GROUP & EXCHANGE
THEORY
• Hubungan antara pemimpin dan pengikut
pada dasarnya bersifat “exchange”
pertimbangan untung/rugi.
• Komitmen akan muncul dari pengikut jika
pemimpin memberikan exchange positif
(rewards).
• Pemimpin harus lebih banyak memberikan
rewards daripada beban (cost).
SITUATIONAL THEORY
(FIEDLER)
• Efektivitas pemimpin tergantung pada situasi.
• Situasi kepemimpinan :
1. Favorable
2. Unfavorable
• Dalam situasi yang sangat favorable dan sangat
unfavorable yang efektif adalah gaya “task
directed”.
• Dalam situasi yang moderate Favorable dan
moderate unfavorable yang efektif adalah gaya
“human relations”.
PATH-GOAL LEADERSHIP
THEORY (ROBERT HOUSE)
• Menjelaskan dampak gaya kepemimpinan
terhadap motivasi, kinerja dan kepuasan.
• Gaya kepemimpinan : Directive,
Supportive, Participative, Achievement
Oriented.
• Seorang pemimpin dapat saja menunjukkan
tipe kepemimpinan yang berbeda dalam
situasi yang berbeda.
EFEKTIVITAS
KEPEMIMPINAN
1. KEPRIBADIAN
2. PENGALAMAN
3. HARAPAN PEMIMPIN
4. HARAPAN DAN PERILAKU ATASAN
5. KEBUTUHAN TUGAS
6. HARAPAN DAN PERILAKU REKAN
7. KARAKTERISTIK, HARAPAN & PERILAKU
BAWAHAN
8. IKLIM DAN KEBIJAKAN ORGANISASI
ASUMSI SIFAT MANUSIA YG MENDASARI X & Y Mc.
GREGOR
BAKAT TEORI X TEORI Y
TDK MATANG MATANG
SIKAP KERJA MANUSIA MENGANGGAP MANUSIA MENGANGGAP
KERJA TDK MENYENANG - KERJASAMA ALAMIAH SPT
KAN BERMAIN SEJAUH KONDI
SINYA MENYENANGKAN

AMBISI MANUSIA TIDAK AMBISI MANUSIA MANDIRI DLM


LEBIH MANUSIA MENCAPAI TUJUAN ORGANISASI
KREATIFITAS MANUSIA TDK MENYELESAI MANUSIA MJD KREATIF
KAN MASALAH - MASALAH DLM MENYELESAIKAN
SECARA KREATIF MASALAH - MASALAH
MOTIVASI MANUSIA DIMOTIFASI HNY MANUSIA DIMOTIVASI PD
OLEH FAKTOR - FAKTOR SEMUA TINGKAT URUTAN
FISIOLOGIS & KESELAMATAN KEBUTUHAN MASLOW

PENGENDA - MANUSIA MEMBUTUHKAN MANUSIA


LIAN PENGENDALIAN KETAT MENGENDALIKAN DIRI
DAN DIPAKSA UNTUK JIKA DIMOTIVASIKAN
MENCAPAI TUJUAN DENGAN BAIK
LEADERSHIP & HEADSHIP
LEADERS : SESERANG YG MAMPU MEMPENGARUHI /
MENGGERAKKAN ORG LAIN UTK BEKERJA.
HEADSHIP [ KEKEPALAAN ] MENYANGKUT ISTILAH2 :
KETUA, DIREKTUR, PANGLIMA, KOMANDAN,
MENTERI, PRESIDEN ATAU MANAJER PD UMUMNYA
BERKAITAN DNG PENGERTIAN KEKEPALAAN
PENGERTIAN KEKEPALAAN MEMPUNYAI KONOTASI
ADANYA KEDUDUKAN DLM HIERARCHIE ORGANISASI.
DIDLMNYA TERKANDUNG : TUGAS DITENTUKAN
WEWENANG SECARA
TANGGUNG JAWAB FORMAL
SEORANG LEADER MEMPUNYAI WEWENANG BERDA -
SARKAN ACEPTANCE THEORY [ DITERIMA OLEH
MASYARAKAT ]
SEORANG KEPALA / MANAGER MEMPUNYAI WEWE -
NANG BERDASARKAN LEGAL THEORY [ DIANGKAT
SECARA RESMI DENGAN SK ]
LEADERSHIP DISEBABKAN KARENA
BEBERAPA FAKTOR SBB :
a.ADA FAKTOR KEPENGIKUTAN DARI YG
DIPIMPIN
 KEPENGIKUTAN DPT DISEBABKAN KARENA :
* NALURI PADA ORANG YANG DIPIMPIN.
* TRADISI & ADAT YG DIPATUHI OLEH
YANG DIPIMPIN
* AKAL / RATIO YANG MEMBAWA KE - *
PERHITUNGAN UNTUNG RUGI.
* AGAMA DAN BUDI NURANI.
b.ADANYA SIFAT/CIRI KEPEMIMPINAN
PADA PEMIMPIN [ ADANYA LEADERSHIP
TRAITS]
PENDEKATAN DALAM STUDI
KEPEMIMPINAN
 PENDEKATAN SIFAT
PEMIMPIN MEMILIKI CIRI - CIRI ATAU SIFAT
TERTENTU YG MENYEBABKAN MEREKA
DAPAT MEMIMPIN PARA PENGIKUTNYA.
EDWIN GHISELLI  SIFAT - SIFAT PENTING
UNTUK KEPEMIMPINAN EFEKTIF.
- MAMPU SBG PENGAWAS ( SUPERVISORY
ABILITY )
- KEBUTUHAN PRESTASI  INGIN SUKSES
- CERDAS, MENCAKUP KEBIJAKAN,
PEMIKIRAN KREATIF
- TEGAS, MAMPU MEMBUAT KEPUTUSAN
- PERCAYA DIRI
- INISIATIF
GEORCE R. TERRY  ADA 8 (DELAPAN )
SIFAT PEMIMPIN :

- SEHAT JASMANI & ROHANI


- EMOSI STABIL
- PENGETAHUAN TENTANG MANUSIA 
LUAS
- MAMPU MEMOTIVASI DIRI PRIBADI
- MAMPU MENCIPTAKAN KOMUNIKASI YG
BAIK
- MEMPUNYAI KECAKAPAN MENGAJAR
- PANDAI BERGAUL DAN SUKA
MENOLONG
- MEMPUNYAI KEMAMPUAN TEHNIS
Leadership Styles

• The Autocratic leader


• The Participative / Democratic leader
• The Free Rein / Laissez faire leader
The Autocratic Leader
• Pengambilan keputusan, menjalankan tindakan,
mengarahkan, memberi motivasi & mengawasi
bawahan berpusat pada pimpinan.
• Cenderung lebih memperhatikan penyelesaian
tugas daripada karyawan
• Cenderung menimbulkan sifat bermusuhan dan
sifat agresif atau sama sekali apatis &
menghilangkan inisiatif.
The Participative /
Democratic leader
• Pemimpin melibatkan bawahan dalam
proses pengambilan keputusan
• Berorientasi pada bawahan &
menitikberatkan pada hubungan antar
manusia & kerja kelompok.
• Menimbulkan peningkatan produktivitas
dan kepuasan kerja.
The Free Rein /
Laissez faire Leader
• Pemimpin mendelegasikan wewenang untuk
mengambil keputusan.
• Pimpinan menginginkan bawahan dapat
mengendalikan diri mereka masing-masing dalam
menyelesaikan tugas.
• Pemimpin memberi kebebesan kepada setiap
orang dan menginginkan setiap orang senang.
• Produktivitas rendah & bawahan frustasi.
Gaya Kepemimpinan Lain
• Militeristik :
- menuntut disiplin yg tinggi
- senang pada formalitas
- sistem “perintah”
• Paternalistik :
- menganggap bawahan belum dewasa
- sering bersikap “paling tahu”
- jarang memberi kesempaytan pada bawahan utk
mengambil keputusan, inisiatif & kreatif.
• Karismatik :
- dianggap mempunai kekuatan gaib
- biasanya keturunan aja/bangsawan
- berwibawa & mampu menjadi teladan
- objektif
Gaya Kepemimpinan Lain
 William C. Miller  5 gaya kepemimpinan :
1. Menceritakan (Telling)
cth: “berdasarkan keputusan saya, ini adalah apa yg saya
ingin anda lakukan”
2. Menjual (Selling)
cth : “berdasarkan keputusan saya, ini adalah apa yg saya
ingin anda lakukan, karena ….”
3. Konsultasi (Consulting)
cth : “sebelum saya mengambil keputusan, sy ingin
masukan dari anda”
4. Partisipasi (Participating)
cth : “kita perlu membuat keputusan bersama”
5. Delegasi (Delegating)
cth : “saya serahkan keputusannya pada anda”
TELLING
• Pengikut :
– mempunyai kemauan untuk melakukan sesuatu tugas
atau bekerja tetapi mereka kurang pengetahuan &
kemahiran
– perlu banyak bimbingan daripada pemimpin
– perlu banyak membuat latihan & pembelajaran
• Pemimpin :
– perlu menyediakan spesifikasi kerja /tugas secara
spesifik
– perlu selalu membuat penilaian & pemantauan ke atas
pengikut
SELLING
• Pengikut :
– Keadaan pengikut/organisasi adalah kritikal
– Kurang bermotivasi & kurang pengetahuan serta
kemahiran untuk melaksanakan kerja /tugas
– perlu meningkatkan pengetahuan & kemahiran
– Perlu banyak dorongan & bimbingan
• Pemimpin :
– perlu menerangkan matlamat organisasi dengan jelas &
mengaitkannya dengan ganjaran
PARTICIPATING
• Pengikut :
– kurang bermotivasi

• Pemimpin :
– perlu banyak memberikan dorongan & galakan kepada
pengikut
– Berkongsi idea dengan pengikut
– Membuat keputusan bersama-sama dengan pengikut
– Memberikan jawatan/ ganjaran berdasarkan
penghasilan tugas pengikut
DELEGATING
• Pengikut :
– proaktif, banyak pengetahuan & berkemahiran
– kreatif & inovatif
– hanya perlu perhatian & bimbingan minimum
daripada pemimpin
• Pemimpin :
– kepimpinan liberal & autonomi
– mengamanahkan tugas & tanggungjawab
kepada pengikut
PROSES MEMIMPIN (LEADING)
Membuat Keputusan
(Decision Making)
Menetapkan sasaran
Mengawasi (Setting Goals)
(Controlling)

Merencanakan &
menyusun
LEADING
Memimpin & kebijaksanan (Policy
mensupervisi Making)
(Supervision)

Mengorganisasi &
menempatkan
(Organizing)
Berkomunikasi
(Communicating)

(Massie & Douglas, 1975)


Ask yourself,

Am I a Leader…..??????

Anda mungkin juga menyukai