Nervus Cranialis • Dalam nervus cranialis terdapat satu atau lebih komponen fungsional : • Komponen somato motoris (somato eferen umum) mensarafi otot lurik dalam orbita dan lingua. • Komponen brankioi motoris (visero eferen khusus) mensarafi otot-otot berasal dari lengkung brankial (faringeal), embrional (wajah, larynx, trachea). • Komponen visero motoris (visero eferen umum) asal sistem parasimpatis kranial • Komponen viscero sensoris (viscero aferen umum) menerima rangsang viseral dari glandula parotidea, glomus caroticum, sinus caroticus, auris media, pharynx, larynx, tracea, bronchus principalis, pulmo, jantung, oesophagus, gaster (ventriculus), intestinum sampai sejauh flexura coli sinistra. • Komponen sensoris umum (somato aferen umum) menerima rangsang dari membraan mukosa terutama nervus trigeminus, facialis, glossofaringeus, vagus. • Komponene sensoris khusus (viscero aferen khusus : pengecap, penghidu) dan somato aferen khusus (penglihatan, pendengaran, keseimbangan). Nervus Olfactorius • : saraf penghidu. • Di dalam epitel penghidu bagian superior dinding lateral dan septal cavitas nasi. • Ujung-ujung sentral sel saraf sensorik olfaktorik berbentuk bipolar + 20 berkas di tiap sisi : nervi olfactori melalui lubang pada lamina cribrosa ossis ethmoidales menembus dura dan arachnoidea mater bulbus olfactorius di fossa cranii anterior. Nervus Opticus • : saraf penglihatan. • Diliputi meningens dengan lanjutan spatium subarachnoideum. • Berawal dari akson sel ganglion retina, menembus sclera ke posteromedial melalui orbita canalis opticus chiasma opticum di fossa cranii media tractus opticus corpus geniculatum laterale dextrum et sinistrum cortex visual lobus occipitalis cerebri. • Terjadi penyilangan serabut nervus opticus secara parsial di chiasma opticum : serabut dari retina sebelah nasal menyilang ke sisi lain, serabut dari retina sebelah temporal tidak menyilang. • tractus opticus dexter mengantar impuls dari lapangan pandang kiri, traktus opticus sinister dari lapangan pandang kanan. Nervus occulomotorius • Saraf motoris utama otot penggerak bola mata. • Dari mesencephalon orbita melalui fissura orbitalis superior terbagi 2 : divisi superior mensarafi M. Rectus superior, M. Levator palpebra superior; divisi inferior : M. Rectus inferior, M. Rectus medialis, M. Obliquus inferior. • Divisi inferior mengantar serabut otonom ke ganglion ciliare, tempat serabut parasimpatis mengadakan sinaps. • Serabut pasca ganglion bulbus occuli dalam nervus cilliares breves, mensarafi M. Ciliaris (akomodasi lensa), M. Sphincter pupillae (penyempitan pupil). Nervus Trochlearis • Dari dorsal mesencephalon, melingkar truncus encephali, menembus dura mater, melintas anterior dalam dinding lateral sinus cavernosus melalui fissura orbitalis superior masuk ke orbita, mensarafi M. Obliquus superior. Nervus Trigeminus • Bersifat sensoris dan motoris. • Motoris untuk otot otot mastikatori. • Sensoris untuk kepala : wajah, gigi, mulut, cavum nasi, dura mater. • Cabang perifer membentuk nervus ophtalmicus (nervus cranialis V1), nervus maxillaris (V2), nervus mandibularis (V3). Nervus opthalmicus • N. Cranialis V1 • Saraf sensoris melalui fissura orbitalis superior, mensarafi bulbus occuli, conjunctiva, glandula lacrimalis, saccus lacrimalis, membran mukos hidung, sinus frontalis, bagian luar hidung, palpebra superior, dahi, kulit kepala. • N. Lacrimalis. • N. Frontalis : N. Supra orbitalis, N. Supra trochlearis. • N. Nasociliaris : Nn. Ciliaris longi et breves, N. Infratrochlearis, N. Ethmoidales anterior et posterior. Nervus maxillaris • N. Cranialis V2 • Saraf sensoris melalui formaen rotundum. • R. Meningius medius • N. Zygomaticus : N. Zygomaticofacialis, N. Zygomaticotemporalis. • R. Alveolaris superiores posteriores. • N. Infraorbita : Rr. Alveolaris superiores anteriores n. Alveolaris anterior, rr. Alveolaris superiores anteriores n. Alveolaris medius, Nn. Labialis superior et inferior, Rr. Nasalis externi • R. Palatinus mayor : Rr. Nasales posteriores inferiores laterales. • N. Palatinus minor. • Rr. Nasales posteriores superiores laterales. • N. Nasopalatinus. • N. Pharyngeus. Nervus Mandibularis • Nervus cranialis V3. • Saraf sensoris dan motoris, melalui foramen ovale. • Cabang sensoris umum : R. Meningeus (N. Spinosus), N. Buccalis, N. Auriculotemporalis, N. Lingualis, N. Alveolaris inferior (Plexus dentalis inferior, N. Mentalis, N. Incisivus). • Cabang branchiomotoris ke otot : M. Mastter, M. Temporalis, M. Pterygoideus medialis et lateralis, M. Tensor veli palatini, M. Mylohyoideus, M. Digastricus venter anterior, M. Tensor tympani. Nervus abducens • Meninggalkan truncus encephali antara pons dan medulla oblongata, menembus dura mater, melalui sinus cavernosus. • Memasuki orbita melalui fisura obitalis superior mensarafi M. Rectus lateralis. Nervus facialis • Dari peralihan pons ke medulla oblongata. • Radiks motoris besar mensarafi otot ekspresi wajah, radiks kecil : nervus intermedius : serabut pengecap, parasimpatis, somatosensoris. • Melalui fossa cranialis posterior, meatus acusticus internus, canalis facialis dalam dalam os temporale, glandula parotidea. • Di dinding medial cavitas tympanica canalis facialis membelok ke posteroinferior menuju ganglion geniculatum (ganglion sensoris nervus facialis). • Di dalam canalis facialis bercabang : nervus petrosus major, nervus untuk musculus stapedius dan chorda tympani. • Meninggalkan cranium melalui foramen stylomastoideum, masuk glandula parotidea cabang terminal : nervus auricularis posterior, rami temporalis, rami zygomatici, rami buccales, ramus marginalis mandibularis, ramus colli (cervicales). • Komponen brankiomotoris : mempersarafi otot wajah, m. Occipitalis, m. Auricularis, m. Digastricus venter posterior, m. Stylohyideus, m. Stapedius. • Komponen sensoris umum : serabut dari ganglion geniculatum mensarafi daerah kulit di sekeliling meatus acusticus. • Komponen visceromotoris parasimpatis ke glandula lacrimalis, glandula sublingualis, glandula submandibularis. Nervus vestibulocochlearis • Keluar dari peralihanpons menjadi medulla obongata danmemasuki meatus acusticus internus bersama nervus facialis. • Terbagi menjadi nervus vestibularis dan cochlearis. • Serabut vestibularis berhubungn dengan keseimbangan : akson dari ganglion vestibulare, ujung perifer memasuki macula utriculi, macula sacculi, ampulla ductus semicircularis. • Serabut koklear berhubungan dengan indera pendengaran : akson dari neuron dalam ganglion spirale, ujung perifer memasuki organ spirale Corti. Nervus glossopharyngeus • Dari medulla oblongata melintas anterolateral meninggalkan kranium melalui foramen jugulare (terdapat ganglion superius dan inferius berisi akson komponen aferen saraf). • Mengikuti musculus stylopharingeus lewat di antara m. Constrictor pharyngeus superior dan medius oropharynx, lingua. • N. Glossopharyngrus bersifat aferen dari lingua dan pharynx, eferen ke musculus stylopharyngeus dan glandula parotidea. • Komponen visero sensoris umum : N. Tympanicus, N. Sinus caroticus ke sinus caroticum dan glomus caroticum, nervus yg menuju membran mukosa lingua, oropharynx, tonsila palatina, palatum molle, bagian sepertiga posterior lingua. • Komponen sensoris khusus : komponen pengecap : cabang ke 1/3 posterior lingua. • Komponen brankiomotoris : nervus untuk M. Stylopharingeus. • Komponen viscero motoris parasimpatis : nervus tympanicus, bergabung dengan plexus tympanicus nervus petrosus minor serabut parasimpatis bersinaps dengan ganglion oticum mensarafi glandula parotidea melalui n. Auriculotemporalis (nervus cranialis V3). Nervus Vagus • Dibentuk dari rangkaian akar kecil medulla oblongata, meninggalkan cranium melalui foramen jugulare bersama nervus cranialis IX dan XI. • Di foramen jugulare mempunyai ganglion superius : komponen sensoris. • Di bawah foramen : ganglion inferius yang berhubungan dengan viserosensoris nervus vagus. • Di daerah ganglion superius terdapat hubungan dengan nervus cranialis IX, XI dan ganglion cervicale superius. • Ke arah inferior memasuki selubung carotis (carotid sheath) menuju pangkal leher. • Lintasan nervus vagus dalam cavitas thoracis sisi kanan dan kiri berbeda. • Percabangannya : ke jantung, trachea, pulmo. • Dalam abdomen menjadi truncus vagalis anterior dan posterior menjadi cabang untuk oesophagus, gaster (ventriculus), intestinum sampai flexura coli sinistra. • Meninggalkan cranium melalui foramen ovale : R. Meningeus ke dura mater, R. Auricularis. • Memasuki sarung karotis, ke pangkal leher : plexus pharyngealis, Nn. Laryngealis superiors, N. Laryngeus recurrent dexter, Rr. Cardiaci cervicales superiores et inferiores. • Melalui apertura thoracis superior ke dalam cavitas thoracis : N. Laryngeus recurrent sinister, Rr. Cardiaci thoracici, plexus pulmonalis dan rami bronchiales ke bronchus principalis dan pulmo, plexus oesophagealis. • Melalui hiatus oesophagus pada diafragma memasuki cavitas abdominal : Rr. Oesophageales, Rr. Gastrici anterior et posterior, Rr. Pancreatici, Rr. Hepatici, rr. Coeliaci Rr. Hepatici untuk vesica biliaris, Rr. Coeliaci untuk intestinum sampai flexura coli sinistra. Nervus acccesorius • Dibentuk radices craniales (pars vaginalis) dan radices spinales (pars spinalis). • Radix cranialis dilepaskan dari medulla oblongata. • Radix spinalis dari segmen-segmen servikal pertama. • Radix cranialis dan spinalis telah bergabung saat melalui foramen jugulare, lalu berpisah. • Radix cranialis bergabung dengan nervus vagus dan serabutnya melalui cabang cabang nervus vagus ke otot otot serat lintang palatum molle (vellum palatinum), pharynx, larynx, oesophagus. • Bagian dari radix spinalis mensarafi M. Sternocleidomastoideum dan M. Trapezius. Nervus hypoglossus • Dari beberapa akar kecil yang meninggalkan medulla oblongata, keluar cranium melalui canalis hypoglossi. • Melintas inferolateral, ke angulus mandibulae, melengkung ke anterior memasuki lingua. • Berakhir menjadi beberapa cabang mensarafi semua otot lingua ekstrinsik dan intrinsik, kecuali musculus palatoglossus. • Bergabung dengan divisi superior nervus spinalis C1. • Cabang nervus hypoglossus : • Ramus meningeus mensarafi dura mater di dasar dan dinding posterior fossa cranii posterior. • Ramus descendens yang bergabung dengan ansa cervicales untuk mensarafi m. Infrahyoidea. • Cabang terminal untuk M. Styloglossus, M. Hyoglossus, M. Genioglossus dan otot-otot lingua intrinsik.