12.

1 Koordinasi dan Gerak Balas

 Gerak Balas dan Koordinasi

Gerak Balas dan Koordinasi

• Semua organisma dapat mengesan perubahan di dalam persekitaran dan bergerak

balas terhadap perubahan dalam beberapa cara.
• Terdapat dua jenis ransangan:
Cahaya, bunyi, bau, rasa,
Rangsangan
Perubahan dalam persekitaran luar suhu, tekanan dan
luaran
sentuhan.

Rangsangan Aras gula dan tekanan

Perubahan dalam persekitaran dalam
dalaman osmosis darah.
• Gerak balas merupakan cara organisma bertindak balas terhadap rangsangan yang
dikesan.
• Kepekaan adalah keupayaan untuk bertindak balas terhadap rangsangan.
• Rangsangan dikesan oleh reseptor atau organ deria (mata, telinga, hidung,kulit).
• Organ yang bergerak balas terhadap rangsangan dikenali sebagai efektor (otot dan
kelenjar).
• Koordinasi adalah proses di mana rangsangan dikesan dan seterusnya
menghasilkan gerak balas yang bersesuaian.
• Koordinasi dilakukan oleh sistem saraf dan sistem endokrin.
 Gerak Balas dan Koordinasi

Laluan Informasi Yang Melibatkan Rangsangan Luar

Pusat Integrasi
(Otak)

Efektor
Reseptor pada telinga
(Otot pada kaki)

Gerak Balas
Rangsangan
(Bergerak menjauhi
(Bunyi dari hon kereta)
kereta yang datang)
 Gerak Balas dan Koordinasi

Laluan Informasi Yang Melibatkan Rangsangan Dalam

Pusat Integrasi
(Otak)

Efektor
Reseptor pada kulit (Kulit dan kelenjar
endokrin)

Gerak Balas
Rangsangan
(Meningkatkan
(Suhu badan tinggi)
kehilangan haba)
Jenis-jenis reseptor
 Keperluan gerak balas
Organisma dapat beradaptasi dengan
perubahan persekitaran
Dapat melindungi organisma daripada
bahaya
Dapat memastikan kemandirian
organisma
Organisma dapat mengawal atur
persekitaran dalam melalui homeostasis
12.2 Sistem Saraf
Peranan Sistem Saraf Manusia

Sistem Saraf Pusat (SSP)

Organisasi Sistem Terdiri daripada otak dan

Saraf Manusia saraf tunjang

Sistem Saraf Periferi

Saraf kranium Saraf spina

menghantar impuls menghantar impuls
dari dan ke otak dari dan ke saraf
tunjang
 Sistem Saraf Manusia

Struktur Otak Manusia

Kawasan motor
Serebrum
Hipotalamus depan kaki belakang
a l
t

ot n &
en lengan
m

r i a aa
ot
r
he ties

de eras
g
Hi tivi Mata

P
ac
Kepala
ucapan Muka hearing penglihatan

Serebelum
Rasa dan bau
Kelenjar pituitari
Fungsi utama kawasan serebrum korteks

Medula oblongata
 Sistem Saraf Manusia

Fungsi Serebrum

Serebrum mewakili bahagian otak yang

terbesar dan terdiri daripada dua
hemisfera serebrum.

Setiap hemisfera berlipat-lipat dan

beralur untuk menambahkan luas
permukaan serebrum.

Mentafsir maklumat daripada reseptor.

Mengawal pergerakan otot rangka dalam

semua aktiviti terkawal badan.
Merasa Pergerakan

Tapak kebijaksanaan dan proses mental

yang kompleks dilakukan di sini.
Mendengar
Sistem Saraf Manusia

Fungsi serebelum

Lobus yang besar dan kompleks terletak

di bahagian belakang otak.

Menerima maklumat deria dari organ

keseimbangan di telinga dan dari otot
dan tendon.

Koordinasi pengecutan otot utk

pergerakan badan

Keseimbangan badan
Sistem Saraf Manusia

Fungsi Hipotalamus

Mengkoordinasi homeostasis.

Mengawal pusat pengecaman serta

analisis kelaparan, dahaga, kelesuan,
marah dan suhu badan.

Menghubungkan sistem saraf kepada

sistem endokrin melalui kelenjar pituitari

Mengawal rembesan beberapa jenis

hormon kelenjar pituitari
Sistem Saraf Manusia

Kelenjar Pituitari

Kelenjar endokrin yang berada di

dalam hipotalamus otak.

Bertanggungjawab terhadap
perembesan kebanyakan hormon-
hormon penting dalam badan.
Sistem Saraf Manusia

Medula Oblongata

Terletak pada anterior serebelum

Mengawal tindakan luar kawal seperti

denyutan jantung, pernafasan,
pencernaan makanan,
pemvasocerutan, tekanan darah,
peristalsis, muntah, batuk, bersin dan
menelan
 Sistem Saraf Manusia

Saraf Tunjang

• Dikelilingi oleh bendalir serebro-spinal yang melindungi saraf serta

membekalkan gas dan nutrien kepada saraf tunjang.
• Ia mempunyai jirim putih di bahagian luar yang mengandungi neuron akson
bermeilin.
• Di bahagian dalam saraf tunjang terdapat jirim kelabu berbentuk H atau
berbentuk rama-rama dan mengandungi badan sel neuron.
• 31 saraf spina berasal daripada saraf tunjang.
• Setiap saraf spina mempunyai 2 akar iaitu akar dorsal dan ventral.
• Akar dorsal mengandungi akson neuron deria manakala badan sel neuron deria
terkumpul di dalam ganglion akar dorsal.
• Akar ventral mengandungi akson neuron motor
 Sistem Saraf Manusia

Fungsi Saraf Tunjang

• Memproses maklumat deria dan menghantar gerak balas

melalui neuron motor.

• Mengawal tindakan refleks

• Menghubugkan otak dengan sistem saraf periferi

Ganglion akar dorsal
 Sistem Saraf Manusia

Saraf Saraf Periferi

• Terdiri daripada sistem saraf soma dan sistem saraf autonomi

• Sistem saraf soma mengawal semua tindakan terkawal

• Sistem saraf autonomi mengawal tindakan luar kawal seperti

denyutan jantung dan pengecutan salur darah

• Fungsi sistem saraf perifari adalah :

• menghubungkan reseptor deria dan efektor kepada sistem
saraf pusat.
12.3 Neuron dan Sinaps
Struktur dan Fungsi Neuron
Peranan Sistem Saraf Manusia

Jenis Neuron dan Fungsinya

Terdapat 3
jenis neuron

Neuron deria Neuron motor

Neuron geganti
 Sistem Saraf Manusia

Sinaps

Sinaps adalah satu celah sempit yg memisahkan

bonggol sinaps daripada neutron yg menerima impuls
Impuls elektrik dipindahkan merentasi sinaps supaya
pemancaran impuls dapat diteruskan ke neuron
berikutnya
Membenarkan impuls saraf dipindahkan dalam satu
arah
 Sistem Saraf Manusia

Penghantaran impuls merentasi sinaps

Pemancaran impuls merentasi sinaps adalah secara kimia

Neurotransmiter disimpan dalam vesikel sinaps yg terkumpul di
hujung bonggol sinaps.
Contoh neurotransmiter:
Asetilkolina , noradrenalina, serotonin, dopamina
Proses pemancaran adalah lambat
12.4 Tindakan Terkawal dan Tindakan Luar Kawal
 Sistem Saraf Manusia

Jenis Gerak Balas Berkoordinasi

2 jenis tindakan yang dikawal oleh sistem saraf manusia

Tindakan Terkawal Dikawal oleh serebrum

Dikawal oleh medula oblongata

Tindakan Luar Kawal
dan hipotalamus
Sistem Saraf Manusia

Tindakan Terkawal (otot rangka)

Melibatkan otot rangka dikawal oleh korteks serebrum

Laluan Pemindahan Maklumat Dalam Tindakan Terkawal

Neuron deria
Rangsangan Reseptor

Kawasan deria
serebrum
korteks
Neuron motor
Gerak balas Efektor (otot
Rangka)
Sistem Saraf Manusia

Tindakan Luar Kawal

Otak tidak menyedari tindakan luar kawal.

Contoh tindakan luar kawal yang melibatkan otot rangka:

Refleks sentakan lutut

Menarik tangan daripada objek panas

Contoh tindakan luar kawal yang melibatkan otot licin:

Otot kardiak atau kelenjar

Paras glukosa darah

Pengawalaturan tekanan darah

Kadar penafasan
 Tindakan Luar Kawal yang Melibatkan Otot Rangka

Arka Refleks Tiga Neuron :

Tindakan Refleks

Gerak balas automatik terhadap ransangan luaran tanpa

dikawal oleh otak.

Berlaku dengan cepat dan dikenali sebagai tindakan refleks.

Tanpa kawalan sedar.

Melibatkan 3 neuron dan saraf tunjang

Tarikan tangan daripada objek panas merupakan arka refleks

tiga neuron.
 Kepentingan tindakan
refleks

Gerak balas spontan tanpa perlu menunggu arahan daripada otak.

Masa tambahan utk otak menganalisis maklumat sebelum

mencetuskan gerak balas boleh menyebabkan kecederaan serius.

Tindakan refleks melibatkan saraf tunjang, otak dapat bertumpu

kepada aras pemikiran yg lebih tinggi.
 Tindakan Luar Kawal yang Melibatkan Otot Rangka

Arka Refleks Dua Neuron :

Sentakan lutut / Refleks patelar

Menggunakan laluan saraf yang melibatkan dua neuron iaitu

neuron deria dan neuron motor.

Digunakan untuk menguji keberkesanan sistem saraf.

12.5 Isu Kesihatan Berkaitan Sistem Saraf Manusia
Sklerosis Berganda

• Penyakit ini berlaku disebabkan

kemerosotan pada saraf di bahagian
otak dan saraf tunjang.
• Sistem keimunan badan menyerang
salut mielin dan menyebabkan
individu:
• Keleseuan
• Penglihatan kabur
• Rasa lemah pada kaki dan kebas
 Penyakit Alzheimer

• Berlaku disebabkan oleh kemerosotan

neuron yang mengawal ingatan dan
pemikiran seorang individu.
• Kemerosotan ini disebabkan kekurangan
rembesan asetilkolin di bahagian otak,
maka tisu akan mengecut.
 Penyakit Parkinson

• Berlaku disebabkan kemerosotan pada

saraf yang mengawal pergerakan dan
keseimbangan badan.
• Kemerosotan saraf adalah disebabkan oleh
kekurangan rembesan dopamin di dalam
otak.
 Lou Gehrig / Amyotrophic
Lateral Sclerosis (ALS)
• Berlaku disebabkan oleh kemerosotan dan
kematian neuron motor yang mengawal
pergerakan otot seperti mengunyah,
berjalan dan bertutur.
 Attention Deficit Hyperactivity
Disorder (ADHD)
• Seseorang menjadi hiperaktif, tak boleh
memberi tumpuan dan mudah menjadi
bosan
 Autisme

• Berkaitan dengan perkembangan saraf

dalam otak
• Menghadapi masalah berkomunikasi dan
berinteraksi
 Epilepsi

• Aktiviti tidak normal di bahagian tertentu

otak menyebabkan sel-sel saraf
mengeluarkan isyarat yang luar biasa.
• Penghidap mungkin berkeadaan tidak
sedar dan mengalami kekejangan otot.
 Lumpuh otak (Cerebral palsy)

• Lumpuh otak disebabkan oleh kerosakan otak

sebelum atau selepas kelahiran bayi.
• Boleh berlaku pada kanak-kanak berumur 3-5
tahun
• Menyebabkan kegagalan otot dan keupayaan
motor pergerakan berfungsi dengan sempurna
Kesan penyalahgunaan dadah dan alkohol
terhadap koordinasi dan gerak balas
manusia
12.6 Sistem Endokrin
Sistem Saraf Manusia

Sistem Endokrin Manusia

Sistem endokrin terbina daripada kelenjar endokrin

Kelenjar Endokrin

Merembeskan bahan kimia yang dipanggil hormon yang akan

meresap ke dalam aliran darah dan diedarkan ke seluruh anggota
badan.

Tidak mempunyai duktus.

Hormon hanya mempengaruhi dan memberi kesan kepada sel

sasaran yang spesifik (molekul reseptor spesifik)
Mengawal perubahan jangka panjang seperti kadar pertumbuhan,
kadar tindakan, perkembangan seksual dan pembiakan.
Bekerjasama dengan sistem saraf untuk membantu badan
menghadapi tekanan. Contoh: membebaskan hormon adrenalin
dalam gerak balas ‘lawan atau lari’.
Mengekalkan homeostasis. Contoh: kawalan paras gula dalam darah,
pH darah dan tekanan osmosis darah.
 Kelenjar Pituitari Anterior

Kelenjar
Hormon Fungsi
Endokrin
Hormon Perangsang
Merangsang tiroid untuk merembes tiroksina.
Tiroid(TSH)
Perempuan -merangsang pertumbuhan
Hormon Perangsang folikel dalam ovari,
Folikel(FSH) Lelaki – merangsang spermatogenesis dalam
testis
Perempuan (ovari)- merangsang ovulasi,
Kelenjar pertumbuhan korpus luteum dan
Hormon Peluteinan perembesan estrogen dan progestron.
pituitari
(LH)
Anterior Lelaki (testis)- merangsang perembesan
testosteron
Hormon
Merangsang korteks adrenal untuk
Adrenokortikotrof
membebaskan hormon.
(ACTH)
Hormon Merangsang pertumbuhan, sintesis protein
Pertumbuhan dan metabolisma lemak. (tisu lembut,
(GH) tulang)
 Peranan Sistem Saraf Manusia

Kelenjar Pituitari Posterior

Kelenjar
Hormon Fungsi
Endokrin
Hormon
• Meransang penyerapan semula
Antidiuretik
air oleh ginjal
(ADH)
Kelenjar • merangsang pengecutan otot
Pituitari uterus sewaktu melahirkan anak
Posterior Oksitosin
• merangsang pengeluaran susu
daripada kelenjar tisu.
.
 Sistem Saraf Manusia

Tiroid

Kelenjar
Hormon Fungsi
Endokrin

- Meningkatkan kadar metabolisma

Tiroksina
- Meningkatkan suhu badan
Tiroid Sasaran : semua
tisu
- Pengawalaturan pertumbuhan dan
perkembangan
 Sistem Saraf Manusia

Adrenal

Kelenjar
Hormon Fungsi
Endokrin
Aldosteron Meningkatkan penyerapan semula
Sasaran : ginjal garam dalam ginjal

Adrenal
- Meningkatkan aras gula dan asid
Adrenalina
Sasaran : tisu otot, lemak dalam darah
hati dan jantung - Meningkatkan kadar metabolisma
dan mengecutkan salur darah,
-Meningkatkan kadar pernafasan dan
denyutan jantung
Kelenjar adrenal

Ginjal
 Sistem Saraf Manusia

Pankreas
Kelenjar
Hormon Fungsi
Endokrin
Insulin - Menurunkan aras glukosa dalam darah
Sasaran : hati, otot - Membantu menukarkan glukosa kepada
dan tisu adipos glikogen
Pankreas Glukagon
Sasaran : hati, otot - Meningkatkan aras glukosa darah
dan tisu dab tisu - Menggalakkan penukaran glikogen kepada
adipos glukosa

pankreas
 Peranan Sistem Saraf Manusia

Ovari

Kelenjar
Hormon Fungsi
Endokrin
Estrogen • Merangsang perkembangan ciri-ciri seks
Sasaran : Gonad, sekunder perempuan,
kulit, otot dan • Memperbaiki serta merangsang
tulang penebalan dinding uterus.
Ovari

Progesteron • Merangsang perkembangan dinding

Sasaran : gonad uterus, pembentukan plasenta.
 Sistem Saraf Manusia

Testis

Kelenjar
Hormon Fungsi
Endokrin
Testosteron
Sasaran : gonad, Merangsang perkembangan ciri seks
Testis
kulit, otot dan skunder lelaki dan spermatogenesis
tulang
Penglibatan sistem saraf dan sistem endokrin dalam situasi cemas.

‘lawan atau lari’

Hipotalamus menghantar impuls saraf ke medula oblongata dan merangsang

sel medula adrenal merembeskan adrenalina dan noradrenalina.

Kedua-dua hormon ini menghasilkan gerak balas seperti peningkatan :

Kadar denyutan jantung
Kadar pernafasan
Tekanan darah
Aras glukosa darah
Aktiviti metabolisme

Jantung mengepam lebih banyak oksigen dan glukosa ke otak dan otot rangka

Sistem endokrin dan sistem saraf berkerjasama utk menghasilkan gerak balas
serta merta.

Mekanisme berjaya dikawal situasi menyebabkan badan kembali ke julat

normal.
12.7 Isu Kesihatan Berkaitan Sistem Endokrin Manusia
 • Tidak menghasilkan insulin yang mencukupi atau tidak boleh
menggunakan insulin yang dihasilkan menyebabkan aras
glukosa menjadi tinggi
Diabetis Mellitus
• Rembesan insulin yg berlebihan menyebabkan hipoglisemia
iaitu paras glukosa darah yang sangat rendah

• Lobus posterior kelenjar pituitari gagal merembeskan hormon

antidiuresis (ADH)
Diabetis Insipidus
• Pesakit akan menyingkirkan air kencing yang banyak dan
mengalami penghidratan

• Rembesan tiroksina tidak mencukupi

Hipotiroidisme • Kadar denyutan menjadi perlahan, sensitif terhadap
kesejukan, letih dan berat badan mudah meningkat

• Rembesan tiroksina terlalu banyak

• Menyebabkan kadar denyutan jantung cepat, perpeluhan
Hipertiroidisme secara berlebihan, tidak tahan panas dan mudah kehilangan
berat badan.
• Kelenjar tiroid boleh membesar daripada saiz asal
 • Rembesan hormon pertumbuhan (GH) secara berlebihan
sewaktu usia kanak-kanak.
Kegergasian
• Pemanjangan tulang yang abnormal

• Kekuranga rembesan hormon pertumbuhan (GH) semasa

Kekerdilan tempoh pembesaran
• Melambatkan pertumbuhan tulang