Adat Istiadat
Adab Dalam Pergaulan
PENGERTIAN MELAYU : ADALAH SEBUTAN UNTUK ORANG-ORANG ATAU
SEKELOMPOK ORANG YANG BERTEMPAT TINGGAL ( BERMASTAUTIN) DI
PESISIR TIMUR SUMATERA DAN SEMENANJUNG TANAH MELAYU YANG
MENGANUT AGAMA ISLAM, BERBAHASA MELAYU DAN BERADAT ISTIADAT
MELAYU DALAM KEHIDUPANNYA.
TAMADUN MELAYU :
KOTA YANG PENUH PERADABAN, SUATU DAERAH DIMANA DIMANA
TERDAPAT KOMUNITAS MELAYU ATAU RUMPUN MELAYU YANG TELAH
MAJU PERADABANNYA DAN KEBUDAYAANNYA, BAIK POLITIK,
SOSIAL,EKONOMI, PEMERINTAHAN, TEKNOLOGI, PENGOLAHAN
AGRARIS,MARITIM DENGAN TETAP MENJUNJUNG TINGGI NILAI-NILAI
KEAGAMAAN (ISLAM), MENCAKUP KETAUHIDAN KEPADA ALLAH SWT,
AKHLAK MULIA DAN HUBUNGAN ANTAR SESAMA MANUSIA.
ADAT SEBENAR ADAT
Menurut Tenas Effendi (2004:61) adat yang sebenar adat adalah inti
adat yang berdasar kepada ajaran agama Islam. Adat inilah yang tidak boleh
dianjak-alih, diubah, dan ditukar.
Adat yang asli, yakni adat, norma atau Adat berwaris kepada Nabi
Adat berkhalifah kepada Adam
hukum yang datang dari Allah yang berlaku
Adat berinduk ke ulama
terhadap segenap jagadnya ini. Sebagian daripada Adat bersurat dalam kertas
hukum Allah itu telah wujud sebagai syarak (ajaran Adat tersirat dalam sunah
islam). Sebagian lagi menjadi hukum alam itu Adat dikungkung kitabullah
sendiri.
Keberadaan adat yang sebenar adat atau Itulah adat yang tahan banding
adat yang asli dalam wujud syarak (hukum yang Itulah adat yang tahan asak
bersendi kepada ajaran agama islam) jika dirusak
oleh manusia, niscaya akan menerima akibat yang Adat buluh bermiang,
fatal, berupa kehancuran. Dalam bentuk hukum – Adat tajam melukai,
hukum alam tidak dapat dirubah oleh akal pikiran Adat air membasahi,
dan hawa nafsu manusia. Adat api menghangus,
ADAT YANG DIADATKAN
Adat ini adalah adat buah pikiran leluhur manusia yang piawai, yang
berperan mengatur kehidupan manusia. Adat ini sewaktu – waktu bisa berubah oleh
ruang dan waktu serta tergantung selera manusia pada zamannya.
Kemudian pelaksanaannya diserahkan oleh rakyat kepada yang dipercayai
mereka. Sebagai pemangku adat adalah seorang raja atau penghulu. Pelaksanaan adat
ini wujudnya adalah untuk kebahagiaan penduduk, baik lahir ataupun batin, dunia dan
akhirat, pada saat itu dan saat yang akan datang.
Lebih jauh Tenas Effendy (2004:61) menjelaskan bahwa adat yang diadatkan
adalah semua ketentuan adat-istiadat yang dilakukan atas dasar musyawarah dan
mufakat serta tidak menyimpang dari adat sebenar adat.
Bergelut di halaman
Berunding di rumah
1.MASA KEHAMILAN
1.1.MENEMPAH BIDAN
1.2.DOA SELAMAT TUJUH PURNAMA KEHAMILAN
SELAMA MASA KEHAMILAN BANYAK PANTANG LARANG YANG TIDAK BOLEH
DILAKUKAN OLEH ISTERI MAUPUN SUAMI TAKUT NANTINYA AKAN SUSAH
ISTERI MELAHIRKAN DAN JIKA PERBUATAN SUAMI AKAN BERAKIBAT ANAK
YANG DILAHIRKAN TIDAK SEMPURNA (CACAT)
1.3.MASA PERSALINAN
SETELAH PERSALINAN SANG IBU DIJAGA BERNAR BERJALAN TIDAK BOLEH
TERSANDUNG TAKUT KENA BENTAN DAN MAKANANPUN DIJAGA TIDAK BOLEH
SEMABARANGAN TAKUT ANAK KENA PENYAKIT.
1.4.CUCI LANTAI SETELAH MASA MELAHIRKAN 44 HARI (DOA SELAMAT)
2.MASA BAYI
2.1.SETELAH MELAHIRKAN BAYI YANG BERSERTA KAKAK (TEMBUNI), MAKA
TEMBUNI DIBERSIHKAN DENGAN SEBERSIH-BERSIHNYA. SETELAH ITU ADA
BERBAGAI CARA PENYELESAIANNYA SESUAI TURUNAN AYAH SI BAYI :
a. DITANAM DENGAN DITANDAI SEBUAH BENIH KELAPA
b. DITEMPATKAN DI ATAS LOTENG RUMAH
c. DITEMPATKAN DIBAWAH PARA KAYU API TEMPAT MEMASAK
d. DILARUNG/DIHANYUTKAN KE LAUT
2.2.PAKAIAN BAYI YANG BARU LAHIR MENGGUNAKAN LAMPIN DENGAN
IKATAN DAN DIBEDUNG DENGAN KAIN KHUSUS YANG TELAH DIBUAT
SEBELUM MELAHIRKAN, DENGAN KEPERCAYAAN AGAR KAKI BAYI TIDAK
PENGKOR DAH BESAR NANTI.
2.3.TANGGAL PUSAT
BIASANYA DIADAKAN DOA SELAMAT DENGAN HIDANGAN MAKANAN BERUPA
BUBUR PUTIH ATAUPUN BUBUR KACANG DENGAN MEMANGGIL ANAK-ANAK
UNTUK MENIKMATI HIDANGAN MAKANAN TERSEBUT.
2.4.MENCUKUR RAMBUT
SETELAH TUJUH HARI BERSALIN, LAZIMNYA DIADAKAN KENDURI NASI
KUNYIT, KARENA ITULAH HARINYA ADAT MENCUKUR RAMBUT KEPALA SI BAYI
DAN DISEJALANKAN DENGAN MEMBERI NAMA KEPADA SI ANAK.
1.BAJU GANTUNG : BERBENTUK SEGI TIGA SAMA SISI YANG DISEBUT OTO,
BARUT INI DIPAKAI SETELAH ANAK PANDAI BERJALAN. KEMUDIAN BARULAH
DIKENAKAN DENGAN PAKAIAN YANG DISESUAIKAN DENGAN JENIS KELAMIN
LELAKI DAN PWEREMPUAN. DISINILAH BARU JELAS KELIHATAN PERBEDAAN
KANAK LELAKI ATAU PEREMPUAN.
2.BAJU MONYET : SEJENIS BAJU DENGAN CELANA PENDEK BERSATU,
DIMUKANYA BERSAKU UNTUK MENYIMPAN MAKANAN ATAU BENDA
LAINNYA. UNTIK ANAK PEREMPUAN ADAKALANYA JUGA MEMAKAI BAJU
MONYET.
C.MASA DEWASA
BIASANYA MENGGUNAKAN BAJU CEKAK MUSANG DENGAN ATASAN BERUPA
MENYERUPAI BAJU KOKO. BAWAHNYA ADALAH CELANA CEKAK MUSANG
BERDESAIN LONGGAR.
PARA PRIA JUGA MENAMBHKAN AKSESORIS BERUPA SARUNG DAN KOPIAH
SEBAGAI PENUTUP KEPALA.
SELUAR PANJANG SEMATA KAKI
GOYANG BERGOYANG DITIUP ANGIN
KIBARNYA TIDAK LEBIH SEJENGKAL
PESAKNYA TIADA BEGITU MENDALAM
ELOK SANGAM MENUTUP MALU
KALAU MELANGKAH TIDAK MENYEMAK
KALAU DUDUK TIDAKLAH PULA MENYESAK
KAKI DIBERI AWAN AWANAN
YANG PUCUK REBUNG
TABUR BERTABUR TAMPUK MANGGIS
ELOK DIPAKAI DALAM MAJELIS
SANGGAM DIPAKAI HELAT JAMUAN
PATUT BERTEMPAT NIKAH KAWIN