Anda di halaman 1dari 45

TEKS YAMA PURWANA TATTWA

1b

ALIH AKSARA TEKS YPT


ALIH BAHASA TEKS YPT
Om Awighnamastu Yama Purwana Mudah-mudahan
tidak
mendapat
Tattwa, Ika sastra Yama Purwana Tattwa, rintangan
sdeng Bhatari Durgga ring gaganantara Ini sastra Yama Purwana Tattwa, pada
tumon atma sasar ring kawah agheni, waktu Dewi Durgha berada di awangapalih warna Bhatari marupa Sang awang menjumpai roh manusia yang
HyangYama Dipati, angamel ala-ayuning sedang menderita di kawah api. Disitu
atma, waneh Yani ring Loka, tumdhun Dewi Durgha berubah menjadi Sang
ring Wanti Pura, mandadi Bhatari Uma Hyang Yama Dipati yang mengetahui
Dewi, ri sdeng nira melinggih ring baik dan buruknya atma (roh). Setelah
Setragung mraga Bhatari Durgha Dewi. Beliau bosan di Yama Loka, kemudian
Wasitakna Padanda Atap Ender, jumujug Beliau turun ke Wantipura berwujud
ring linggih Bhatari, dadi kagyat Bhatari, Dewa Umadewi. Pada waktu beliau
mangkrak-mingkrik kadi singha lodra, bersemayam

di

Kuburan,

beliau

ling ira, wwang paran iki dateng tan berwujud Dewi Durghadewi.
pararapan, mangke ndak tugel gulunta, Kemudian disebutkan Pendeta Antap
ridas tinugel gulunya sang jumujug Ender mendatangi tempat Dewi Durgha,
linggih Bhatari, saksana dating Bhatara disitu beliau tercengang dan menjerit
Brahma, tka lesu

bagaikan singa yang garang, lalu beliau


berkata; manusia apa ini datang dengan
tiba-tiba.

Sekarang

akan

kupenggal

lehermu, hampir saja leher orang itu


dipenggal oleh Bhatari Durgha, segera
Dewa

Brahma

datang

menghadap,

seketika itu kemarahan Dewi Durgha


2a

menjadi reda,
gleng Bhatari, irika ta sang matapa Ender Disitu sang Antapa Ender memohon

aminta nugraha ring Bhatari, ribwat Anugrah kepada Dewi Durgha, memohon
kasadyaning ajnana krttha siksa, mwah keberhasilan
aminta

kahilanganing

letuh

awaning kretasiksa),

pikirannya
serta

(adnyana

memohon

untuk

wwang mati, mangda siddha molih menghilangkan/membebaskan


swargga bhuwana, irika Bhatari asiluman penderitaan/dosa

roh

orang

yang

rupa, awarnna Sang Hyang Yama, krura meninggal dunia, agar dapat mencapai
rupa tulia Rudra Murtti, sarika ta sira sorga/nirwana. Disaat itu Dewi Durgha
Sang Hyang Yama, maweh anugraha berubah wujud berupa Sang Hyang Yama
warah-warah suksma ring sang atapan berwajah seram seperti Dewa Rudra,
Ender, kalugraha sipinihitan nira sahindik pada waktu berwujud Rudra Murti.
amahayu sawa, irika kalane ana sastra, Kemudian

Sang

nga, Yama Purwana Tattwa, sampun menganugrahkan

Hyang
wejangan

Yama
suksma

kabye de sang sdaya kuna-kuna, ring kepada sang Pendeta, dianugrahinya


Bhumi
sawengkon

Pasurwan,

Blambangan, segala

permintaan

pendeta

Antapan

Ender untuk mengupacarai orang yang


meninggal.

Nihan daging kcap Yama Purwana Inilah sebabnya ada sastra yang disebut
Tattwa, par

Yama Purwana Tattwa, yang amat


diutamakan dan dilaksanakan oleh umat
dari zaman kuno di daerah Pasuruan,
Blambangan, di seluruh wilayah Pulau
Jawa termasuk di Bali. Inilah isi dari

2b

Yama Purwana Tattwa tersebut;


ssi, tingkah angupakara sawa sang mati, Bila melakukan upacara kematian sesuai
agung alit, nistha madhia utama, maka dengan

kemampuan

yang

disebut

patuting wulah sang magama tirtha ring sederhana, menengah dan Utama (nista,
Balirajia, kewala wwang mati bner tan madya, utama). Agar tidak menyimpang

wnang mapendem, mangde magseng dari petunjuk bagi umat yang beragama
juga, saika supacarania, prasida Sang Hindu di pulau Bali. Hanya orang yang
Atma molih ring Bhatara Brahma, apitwi mati secara wajar tidak boleh dikuburkan,
tan pabia, swastha ring Sang Hyang agar dibakar saja, disertai dengan upacara
Aghni sida amanggih rahayu Sang Hyang supaya roh orang tersebut mendapat
Atma.

tempat disisi Dewa Brahma. Walaupun


tanpa biaya, dengan jalan upacara swasta
gheni. Atma akan berhasil mendapat
kebahagian yang abadi.
Adapun upacara pembakaran (ngaben);

Kunang upakarania magseng dulurin setibanya dikuburan diperciki


daksina 1, canang 7 tanding, jinah 225, pangentas,

pada

waktu

tirta
proses

bras catur warna mawadah tembekur, pembakaran berjalan disertai daksina


gnahakena ring dadaning sawa, gesengan satu buah, canang 7, uang 225 kepeng,
kabeh, ring sampuning basmi ika sawa, beras empat warna ditempatkan pada
arengnia supit kadi cara pinipis ring watu tembekur, ditaruh pada dada mayat,
yadyapi sasenden pada wenang rayu semuanya dibakar. Setelah mayat itu
wadahin nyuh

habis

terbakar,

kemudian

arangnya

diambil dengan menggunakan sepit, juga


bisa dilakukan seperti menggiling diatas
sasenden atau batu, baru ditempatkan
pada bungkak nyuh gading ( kelapa
3a

gading yang muda),


gading, adegakna puspa lingga tumuli dibuatkan puspa lingga.

Kemudian

ayabin bubur pirata, ketupat pesor, saji dihaturkan bubur pirata, ketupat pesor,
punjungan putih kuning, dyus kamaligi, sesajen punjungan putih, dyus kamaligi,
anyut

ikang

puspa

lingga

ikang setelah itu buanglah puspa lingga itu

kampuhnia, prasida sahika kramanya.

sampai pembungkusnya kesungai atau


kelaut,

begitulah

rangkaian

pelaksanaannya .
Kunang wekasan wenang sakama-kama Selanjutnya
amreteka

sawa

karyaning

sewaktu-waktu

dapat

angatma dilaksanakan upacara Atma Wedana

wedana, nga, nyekah, memukur, kunang yaitu Nyekah/Mamukur. Apabila ini


yan sampun sah kadadia sama amanggih sudah terlaksanakan Sang Atma samarahayu Sang Pitara, iccha pada bhatara sama mendapat kebahagiaan, dan para
lumingga ring jagat.

Dewata merasa senang berada didunia

Kunang yan ana sawaning wang mati ini. Tetapi bila ada mayat orang yang
bner tinanem kadi tingkahing anyolong, mati

wajar,

dikubur

dengan

cara

yan tan saking ana kapyahaning jagat, sembunyi, terkecuali karena masyarakat
kadi angganing katkan satru, gring sedang kacau seperti halnya diserang
agung, sakalwir pakewuhin jagat, mwah musuh, musibah penyakit, dan yang
tingkahing amendem tan saking mapejati lainnya yang menyebabkan masyarakat
ring arep,

kacau.

Serta

pelaksanaan

didalam

penguburan tidak menghaturkan upakara


pejati kepada Tuhan seperti tertulis
3b

didepan,
Ika sinamakna ring wwang mati ala, Orang yang mati tersebut sama dengan
lwirnia mati salah pati, mati ke carik, orang yang mati tidak wajar, antara lain
mati kapanghwan, mati knag ring, tan mati salah mati; mati disawah, mati
yogia, kang pada ngawa sengker, yan tan tenggelam disungai, serta mati karena
tutug sengkernya kadi sengker wwang penyakit lepra, semuanya masing-masing
mati ala ika tan wnang kaprateka, ya terikat oleh batas waktunya. Bila belum
angadakaken
bhatara

panesing

makabehan,

jagat,
sah

punah cukup batas waktunya untuk orang yang


sakeng mati

tidak

wajar,

itu

tidak

boleh

parhyangan mur.

diupacarai.

Apabila

diupacarai

akan

menimbulkan kekeringan di muka bumi,


para Dewa akan meninggalkan dan pergi
dari tempat suci tersebut.
Kalingania yan ana iteh amendem sawa Kesimpulan jika ada orang menguburkan
kang mati bener ika, kayogyania teher mayat orang yang mati wajar, hendaknya
mangda

atirtha pangentas sakabwatan, langsung saja disertai upacara pangentas

saha angadakaken bisama pakingsan, tur selengkapnya,

serta

mengucapkan

angaturaken banten pejati ke Dalem, ka perjanjian menitipkan orang mati tersebut


Mrajapati, mwah ring tengahing setra, disertai upakara sesajen berupa pejati
lwirnia; daksina gede 1, suci 1, peras, yang dihaturkan dipura Dalem, Prajapati,
ajengan, sorohan lis pada swang-swang, serta dikuburan, antara lain; daksina gede
ature makingsan,

1, pras gede, nasi ajengan, soroan elis


pada masing-masing upakara tersebut

4a

disertai denan ucapan menitipkan,


sawa pacang glis maprateka, kunang mayat
tersebut
akan
secepatnya
rikalaning maprateka, mangda nebusin diupacarai.

Adapun

bila

akan

pakingsan ika, kunang dening upakara mengupacarai mayat tersebut, supaya


panebusan, bantenia pateh kadi pejati, menghaturkan

upakara

panebusan,

arthania 8000, artha manista, madya sesajennya sama seperti pejati, yang
utama, nging pakingsan ika tan wenang berisi uang sebanyak 8000, sesuai dengan
liwaran saking limang tahun, yan liwaran tingkatan upacaranya yaitu nista, madya,
sengkere dadi Sang Atma dinenda tur utama. Akan tetapi penitipan itu tidak
katmah denira Bhatara Yama Dipati, boleh lebih dari 5 tahun, bila lebih dari
manadi ya Bhuta Cuil.

yang telah ditentukan, roh itu akan


disiksa

dan

dihukum

oleh

Yamadipati, menjadi, Butacuil.

Dewa

Nihan tingkahing wwang sadosa pati, Ini tentang pelaksanaan orang mati yang
sawangsanya

tka

wnang

nganti tidak

wajar,

apapun

golongannya

sengkernya, dadi wnang mamrateka, yan sepantasnya sesuai dengan batas waktu
wang salah pati, sengkerrnya 11 tawun baru boleh diupacarai. Bila orang yang
wenang prateka. Yan dudu ngulah pati, mati salah pati, batas waktunya 11 tahun
matmahan sinangkala kawasa pjah wnang baru bisa diupacarai. Bilamana orang
ika mapalwirnia, singgating kbo, sampi, yang mati tersebut bukan ngulah pati,
mati amamenek, sa

seperti kecelakaan yang mengakibatkan


kematian, sebagai contohnya mati karena

4b

diseruduk kerbao , sapi, jatuh,


lwiraning mati kapanghwanan, pada, 3 mati hanyut, batas waktunya 3 tahun baru
tawun sengkernia wenang prateka. Malih boleh

diupacarai.

Bilamana

mati

yan gring ila mati, 25 tawun sengkernya disebabkan karena menderita sakit lepra,
wenang prateka, yan tan lalu sengkernia, batas waktunya 25 tahun baru boleh
tan wenang entasen, yan mamuruga diupacarai, bila belum batas waktunya
linghing sastra iki, rusak ikang gumi, tidak boleh diupacarai pengentas jika
sang

prabhu

sodosa.

pralaya,

sang

pandita melanggar seperti ucapan sastra ini,


pemerintahan akan menjadi kacau, sang
raja menemui ajalnya, pendeta jatuh ke
alam dosa.

Kunang sawaning wong rare, kewalya Untuk mayat yang masih kecil, bila
liwar asambutan, 3 sasih tuwuhnia, umurnya lebih dari 3 bulan, boleh
wnang magseng kadi sawaning wwang dibakar

seperti

mati rare, yan mawagsa Brahmana, pelaksanaan


ksatria, yan matuwuhn5 lek, pjah kna Nglungah.

orang

upacara

tua.

Dalam

hanya

sampai

Pelaksanaan

upacara

gring, wehana toya panglepas rare, kematian bagi anak kecil, bila kaum
gawenen saji tarppana, gsengana juga, brahmana, Kesatrya, baru berumur 5

anyut

galihnia

kepanguluning

setra, bulan lalu mati karena penyakit, cukup

sgara, yadyan maring lwah pramangke,

diberikan tirta panglepas bayi, disertai


sesajen terpana, kemudian dibakar, lalu
tulangnya dibuang ke laut atau ke sungai

5a

pada saat itu juga.


yan tan mangkana winastu de Bhatara Bila tidak demikian pelaksanaanya akan
Yama,

dadi

Bhuta

Angga

Rare, dikutuk oleh Dewa Yama menjadi Buta

angadang-ngadang atma wawu rawuh.

Angga Rare, yang akan menghalanghalangi roh yang baru datang.

Yan sira wus pejah, wnang magseng, Bila orang yang telah dewasa mati, patut
mapendem,

wnang

makajang, dibakar,

dikuburkan,

patut

disertai

mapengentas, yan nora mangkana, boya kajang, serta mapangentas, bila tidak
kadi

wangkening

janma,

makadi demikian pelaksanaannya, tidak seperti

wangkening sato ngarania.

mayat

manusia,

bangkai

binatang,

namanya.
Yan sira anapakkan linging aji, maka Bilamana berpedoman dengan ucapan
wnangnia mapengentas, masurat kajang, sastra

agama,

maka

sepantasnya

kadi ujar ring arep. Iki ling agama rajya mapengentas, memakai kajang seprti
ngaran. Yaning nusang sawa, mandus yang diucapkan di depan. Bilamana
dumun, mambuh, masisig, raris makbat menyucikan mayat (manusang sawa),
tikeh

halus

panusangan,

ring

asagane,

wawu

mwah pertamakali

dimandikan,

dikeramas,

makamben, membersihkan gigi (mesisig), kemudian

mapakebah, pasalin, tetep upakarania, dialasi tikar halus di atas asagan.


mapun,

mapetat,

maswah,

maskar, Kemudian baru memakai busana yang

matirtha, panglukatan, pabresihan,

baru,

disertai

upacara

selengkapnya,

rambutnya disisir, disuntingkan bunga,


dipercikan,

tirta

penglukatan

dan

5b

pabresihan.
raris makajang, pabayuhan, kawangen kemudian diisi
pangabhaktian, isin galeng sawane don kwangen

kajang,

bebayuhan,

persembahyangan,

mayat

bingin, don kroya wnang don dapdap, tersebut diberi bantal yang berisi daun
raris

pineka

gnah

kwangenia,

ri beringin, daun kroya, bilamana tidak ada

ulunangen 1, jinah 15, ring madhya boleh diganti dengan daun dapdap.
kawangen

1,

jinah

13,

pabaktian Kemudian kwangen tersebut diletakkan

kwangen 1, jinah 11, ring sarira kwangen pada ulu hatinya berisi uang 15 kepeng,
1, jinah 3, buku-buku tangan kwangen 4, dipinggangnya 1 buah berisi uang 13
jinah 2, buku-buku suku kwangen 4, kepeng, pada dadanya ditaruh kwangen
jinah 2, jriji tangan kiwa tengen kwangen yang berisi uang 11 kepeng, pada
2, jinah 5, raris ringkes, wawu ke baleen, badannya ditaruh sebuah kwangen yang
raris aturang saji punjungan, darppana, berisi uang 3 kepeng, pada persendian
raris tirtha pangentas, wawu ke setra.

tangan ditaruh 4 buah kwangen berisi


uang 2 kepeng, pada jari-jari tangan kiri
dan kanan disi 2 buah kwangen berisi
uang 5 kepeng, setelah itu lalu digulung,
dipindahkan kebalai, lalu dihanturkan
sesajen punjungan, darpana, diperciki
tirta pangentas,

Iki tingkah Pitra Yadnya;


6a

mayaban kekuburan.

Ini

kemudian langsung
tentang

pelaksanaan

plak
upacara Pitra Yadnya;
sana, 1, nusang sawa ngrigkes 2, di Pertama menyucikan mayat (ngeringkes),
banten

3,

byakaon

4,

matirtha yang kedua dihaturkan upakara, yang

panglukatan 5, mabakti 6, matirtha hning ketiga

byakaonan,

7, matatbus 8, malebaran. Ring lebuh dipercikan


papegatan.

kelima

tirta
tirta

keempat

panglukatan,

sembahyang,

Di semane mabayan 1, ke sanggah sawa dipercikan

yang

suci,

yang
yang

yang
keenam
ketujuh

2, di banten 3, di papegatan. Plaksana; 1, metetebusan, yang kedelapan dilebarkan


sanggah sawa 2, di banten 3,mrsihin sawa di tempat keluar pintu rumah pekarangan
4, byakaon 5, matirtha 6, maktang sawa atau papegatan. Setibanya di kuburan
7, matirtha hning 8, matatbus 9, nataban upacara dihaturkan pada sanggar mayat
10, mapamit 11, mabakti 12, nglebar. yang pertama, yang kedua menghaturkan
Piteket, yan nyoroh banten rikalaning upacara

tersebut,

yang

nanem sawa, mangda ditengahan sawane. menghaturkan


Yan mapamit tuwuhne soring sang sawa

ketiga

papegatan.

Pelaksanaanya; pertama pada sanggar


mayat, kedua pada upakara, ketiga
membersihkan
byakaonan,

mayat,
kelima

keempat

diperciki

tirta

panglukatan, keenam sembahyang pada


mayat,

ketujuh

kedelapan

diperciki

metetebus,

menghaturkan
pamitan,

suci

kesembilan

upacara,

kesepuluh

kesebelas

keduabelas

tirta

sembahyang,

dilebarkan.

Sekilas

keterangan di waktu membagi masingmasing

upakara

disaat

penguburan

mayat, agar dekat pada kuburan mayat


tersebut, bila pamitan umurnya agar di
6b

bawah umur yang mati tersebut.


Pengabenan, bwin telun pengutangan, Tentang pengabenan; lagi tiga hari akan
mabayan; 1, sanggah sang sawa 2, ke pengabenan,

pertama

menghaturkan

hulun setra 3, ke sang sawa 4, ke upakara pada sanggar mayat, kedua ke


pengendag 5, ngeplugin ngendag 6, Prajapati, ketiga pada mayat tersebut.
numbeg ping 3, 6, toya panglukatan 7, Pelaksanaanya;

pertama

ke

sanggar

toya hning 8, ngenahing pipil 9, ngulapin, mayat, kedua ke Prajapati, ketiga ke


ngaukin, dundunin.

Pangendag, keempat ngeplugin di bawah

Ring natahe, serawuhe ring setra 1, sanggar tiga kali, kelima ngeplugin,
nusang sawa,

ngringkes 2, mnek ngendag, mencangkul sebanyak tiga kali,

tumpang salu 3, banten oton, saji.

keenam

diperciki

tirta

panglukatan,

Tingkah ngenahang sawa ring tumpang ketujuh diperciki tirta suci, kedelapan
salu nuhut turah. Sane lanang-lanang menaruh pipil, kesembilan ngulapin,
mangda ring kiwa marerod, sane wadu memanggil dan membangunkan. Setelah
sakeng kaler sane

tiba di halaman rumah, datang dari


kuburan, pertama nusang mayat, kedua
ditaruh pada balai tumpang salu, ketiga
upakara oton, dilengkapi sesajen (saji).
Tentang cara menempatkan mayat pada
tumpang salu sesuai dengan adat istiadat
setempat. Yang laki-laki paling tertua
agar di taruh dari selatan berjajar

7a

tempatnya ke utara. Yang perempuan


paling klih mererod ngelodang, dadosne paling tua ditaruh paling utara berjajar ke
sane alit matmu ring tengah luh kalawan selatan, sehingga yang terkecil baik lakimuani.

laki maupun perempuan bertemu di


tengah-tengah.

Di pengutangane banten oton, saji, Pada hari pembakaran, banten oton,


menek

bya;

1,

ngning

eteh-eteh sesajen selengkapnya, menek bya, ngning

pengningan rangkep 2, ngaskara 3, alat-alat

pengeningan

rangkap

dua,

ngajum sekah 4, skar hura 5, tirtha pangaskaran, ngajum sekah, adegan,


panglukatan

6,

tirtha

hning

7, kedua

ngajum

nampih.Sane kajangkepin 1, pisang jati 2, membersihkan,

kajang,

keempat

sekar

ketiga
ura,

damar angenan 3, panguriyagan 4, pring kelima tirta panglukatan, keenam tirta


5, banten pemlapas.

suci, ketujuh nampih. Yang dilengkapi


upakara, pertama pisang jati, kedua
dammar angenan, ketiga pangruyagan,
keempat

pering,

kelima

upakara

pamlaspas.
Tingkah 1, ka sanggah suci 2, panguntap Di dalam pelaksanaanya, pertama ke
3, pamutan 4, ke banten 5, ka sawa 6, sanggar suci, kedua panguntap, ketiga
mayaban
ngadegang

pateh
8,

kadi

ring

ngaturang

arep

7, pamutan, keempat ke upakara, kelima ke

pras

9, mayat,

magunting sekah 10, maja

keenam

pras,

magunting sekah, kesepuluh


ya-jaya 11, mlapas 12, mabakti 13, majaya-jaya,
kesebelas
maktyang sawa 14, tumpang salu 15, keduabelas
raris munggah ka bale tumpang salu.

sembahyang,

kesembilan
melaspas,
bagi

yang

melakukan upakara tersebut, ketigabelas

Piteges; 1, kajang 2, pisang jati 3, maktiang sawa, mundur


adegang 4, angenan 5, panguriyagan.

seperti

didepan, ketujuh ngadegang, kedelapan


menghaturkan

7b

dihaturkan

tiga tapak

keempat belas tumpang salu, kelimabelas


kemudian

ditempatkan

pada

balai

tumpang salu tersebut. Pelengkapnya


pertama; kajang, kedua pisang jati,
ketiga adegan, keempat angenan, kelima
pangruyagan.
Menek bya; 1, ka sanggah suci 2, Menek bya; pertama kesanggar suci,
panguntap 3, Bhatara aji 4, pamutan 5, kedua panguntap, ketiga Bhatara Aji,
damar kurung 6, pamendak pabaktyan 7, keempat pamutan, kelima damar kurung,
pamrasan 8, ke banten gede 9, mayaban keenam pamendakan, persembahyangan,

path kadi ring ajeng 10, majaya-jaya 11, ketujuh pamerasan, kedelapan ke banten
nataban 12, mabakti mapamit, myakaonin gede,

kesembilan

sane mapras 13, melukat 14, mabhakti dengan

yang

15, matirtha hning 16, matatbus 17, majaya-jaya,


natabin.

keduabelas

di

dihaturkan
depan,

sesuai

kesepuluh

kesebelas

natabin,

sembahyang,

pamitan,

mabyakaon yang di pras, ketigabelas


melukat,

8a

pamrasan 18, matirtha 19, matabuh.

keempatbelas

sembahyang,

kelimabelas

diperciki

tirta

suci,

keenambelas

metetebus,

ketujuhbelas

natab.
pamerasan, majaya-jaya, kedelapan
belas mrelina.

Pangutangan; 1, mlapas bade 2, lembu Pengutangan (pembakaran mayat);1.


3, pemalungan 4, bale. Di pemuhunan; 1, mlapas bade, 2. lembu, 3. pamalungan, 4.
ngentas sawa 2, matoya panembak 3, balai, Di tempat pembakaran; 1. ngentas
ngenahang

kajang

4,

matirtha mayat, 2. diperciki tirta penembak, 3.

panglukatan 5, tirha pinunas 6, tirtha menaruh

kajang,

4.

diperciki

tirta

hning 7, pangentas 8, ngenahang adegang panglukatan, 5. tirta pinunas, 6. tirta


9, pengutangan pisang jati 10, ngenjutin.

suci, 7. tirta pangentas, 8. menaruh


adegan, 9. pangutangan pisang jati, 10.
mulai pembakaran. Sesesudah mayat

Disampune basmi; 1, ndhuh 2, masang tersebut habis terbakar; 1. disiram dengan


don buwah 3, pangeblag 4, nuduk galih 5, air, 2. memasang daun pisang, 3.
ngreka kasa don bingin galih 6, mrsihin pangeblag, 4. memungut tulang, 5.
tur matirtha 7, nuduk galih bakta ke ngreka, dialasi kain putih daun beringin
sesendene tur nguyeg ke bale.

di bawah tulang, 6. dibersihkan, langsung


diperciki tirta suci, 7. memungut tulang

8b

di taruh pada sasenden digilas di balai


salunglung, 8, ngajum kasturi 9, gnahang salunglung, 8. ngajum kasturi, 9. di
ring pamuhunane.

tempatkan pada tempat pembakaran.

Pangiriman; mayaban 1, ka sanggah Pengiriman; 1. upakara tersebut pertama


suci 2, panguntap 3, pamutan 4, ke kali dihaturkan pada sanggar suci,

2.

banten 5, ke sawa 6, mayaban pateh ring panguntap, 3. pamutan, 4. ke upakara,


ajeng 7, majaya-jaya 8, nataban 9, 5. ke mayat, 6. dihaturkan sama dengan
mabakti 10, toya mapralina 11, bangun yang

didepan,

7.

majaya-jaya,

8.

makirig tigang tampak, malih mapurwa nataban, 9. sembahyang pamitan, 10.


daksina tur nglahut mamargi mangirim.

tirta

pralina,

11.

persembahyangan

mayat, 12. berdiri kemudian mundur tiga


tampak, kemudian mapurwa daksina, 13.
mapralina
selesai

di

dihadapan
buang

ke

pemujaan,
laut,

14.

sehabis

berkeliling tiga kali (mapurwa daksina)


kemudian langsung pergi ke laut.
Mukur; 1, ngajum sekah 2, udeng 3, tali Mukur; pertama kali ngajum sekah, 2.
4, anteng 5, kakusang 6, kajang 7, udeng, 3. tali, 4. selendang, 5. kakusang,
kwangen 8, orthi 9, sekar ratna putih
9a

6. kajang, 7. kwangen, 8. orti, 9. bunga

ratna putih,
madori putih, sulasih miyik, blangsah madori putih, sulasih miyik, blangsah
buwah, tali kubal, 10, prarahi 11, nama buah, tali kubal, 10. prarai, 11. nama,
12, mapralina di ajeng pawedan.

sesudah selesai ditaruh di depan balai


pemujaan.

Pangilenang; 1, ke sanggah suci 2, Pelaksanaanya; 1. ke sanggar suci, 2.


panguntap 3, Bhatara Aji 4, ulun caru 5, panguntap, 3. Bhatara Aji, 4. ulun caru,
caru pangresiganaan 6, caru siap manca 5. caru pangresiganan, 6. caru ayam

7, tiben tuwuh 8, ke banten caru 9, ke manca warna, 7. tiben tuwuh, 8. ke


panggungan 10, ke damar kurung 11, ke sesajen caru, 9. ke panggungan, 10. ke
pabhaktian 12, pemrasan 13, ke banten dammar kurung, 11. ke tempat pemujaan,
pamukuran 14, maparba ring arep 15, 12.

pamerasan,

13.

ke

sesajen

mabhakti caru 16, nguug caru 17, pamukuran, 14. maparba di depan, 15.
ngilenang sekah 18, majaya-jaya 19, sembahyang ke caru, 16. membongkar
purwwa

daksina

20,

munggah

payajnan.
9b

ka caru (membuang caru), 17. ngilenang


sekah, 18. majaya-jaya, 19. purwa

daksina, 20. ditaruh dibalai payadnyan,


21. ke suci 22, ke panggungan 23, ke 21. ke suci, 22. ke panggungan, 23. ke
damar kurung 24, ke pabhaktyan 25, ke damar kurung, 24. ke pamujaan, 25. ke
pamrasan 26, mapasupati 27, natabin 28, pamerasan, 26. mapasupati, 27. natabin,
mabhakti mapamit 29, mabyakaonan 30, 28. sembahyang pamitan, 29. mabyakaon
melukat 31, mabhakti 32, matirtha hning yang

di

pras,

30.

malukat,

31.

33, natab 34, tirtha mapralina 35, pralina sembahyang, 32. diperciki tirta suci,
36, nedunang sekah 37, ngancungin metetebus,
sekah 38, nguyeg wus puput raris tirta
khaturin

pabresihan,

39,

33. natab pamerasan, 34.

pabresihan,

35.

pralina,

36.

tirtha menurunkan sekah, 37. membakar sekah,

panglukatan 40, ngajum sekah kasturi, 38.

menggilas,

setelah

selasai

wus puput kahaturin pras 41, mlapas dibersihkan, 39. tirta panglukatan, tirta
bukur 42, munggah

ka bukur 43, suci, setelah dihaturkan pras, 40. ngajum

nganyut.

sekah kasturi, 41. mlaspas bukur, 42. di


taruh di bukur, 43. dihanyut.

Ngaben nistha; 1, nusang sawa


10a

Ngaben

nista;

menyucukan

jenasah

(nusang sawa)
ring balene, banten oton, saji, dapetan, di balai-balai sesajen oton, saji, dapetan,
byakaonan

2.

Pengiriman;

nanceb byakaon,

2.

pengiriman

mendirikan

sanggah suci, banten oton, suci, panjang sanggar suci, sajen oton, suci, panjang

matah lebeng, nasi angeb, bubur pirata, matah lebeng (mentah dan masak), nasi
nasi rare, nasi pengangon, pengrekaan, angkeb, bubur pirata, nasi rare, nasi
pabresihan, pengasturian, penganyutan. pangkonan,
3,

Penganyutan

banten

perlengkapan

pangrekan,

soroan pabresihan, pengasturian, penganyutan.

pengulapan.

Perlengkapan

penganyutan;

upakara

soroan pengulapan.
Ring balene, ngentas sawa, penembak, Perlengkapan dibalai ngentas sawa,
toya panglukatan, toya pakideh, mwah tirta penembak, tirta pengukatan, tirta
pinunas, toya hning, tirtha pangentas, tur pekideh, serta tirta pinuas, tirta suci,
ngancungin, wus puput raris nuduk galih tirta

pengentas,

kemudian

dibakar.

tur ngreka, disampune puput nguyeg Selesai membakar tulangnya dipungut


galih, kagnahang ring kasturi tur hyasin.

lalu dibuatkan pengerekan, selanjutnya


tulang itu digilas kemudian dituangkan
kedalam kelapa gading lalu dihiasi

Ngaben Madhya, nusang sawa

dengan busana.
Ngaben

10b

ring

balene,

nanceb

Madya,

penyucian

mayat

(nusang sawa)
suci, 1. pada balai-balai menancapkan sanggar

sanggah

tarpana, panjang matah lebeng, nasi suci, pula gembal suci, tarpana, panjang
angkeb, bubuh pirata, nasi rare, nasi ilang matah lebeng, nasi angkeb, bubur
pangkonan,

byakaonan,

pengulapan,

nasi

karangan.

Sampun

soroan pirata,

pangkonan
munggah

nasi

rare,

nasi

pangkonan,

be byakaonan, soroan pengulapan, nasi


ring pangkonan, ulam karangan, ditempatkan

pragembal, pamrasan di ngiyu, manjuk pada pula gembal, pamerasan sayut


jukung, pamudakan, sayut pengambeyan, pengambeyan, pamerasan pada nyiru,
pengasturian. Pabhaktian, damar kurung, mancuk
soroan suci,

jukung.

Pamudakan,

sayut

pangambeyan pengasturian, pabaktyan,

Pamutan, siap brumbun. Wusan di dammar kurung, soroan suci, pamutan,


balene raris mapepegat. Ngning, pejati. ayam
Di

pamuwunane,

pangentas

brumbun.

Setelah

selesai

prabot melakukan upacara di atas balai, lalu

agagawa, tirtha panembak, tirtha pakideh, mapapegatan menghaturkan pejati. Di


tirtha panglukatan, tirtha hning,

tempat

pembakaran

pertama

kali

dilakukan pemotongan tali mayat, lalu


diperciki tirta penembak, tirta pakideh,
11a

tirtha

pangentas,

Pengiriman

raris

nanceb

tirta pengukatan, tirta suci,


ngacungin. tirta pengentas, lalu dibakar.

sanggah

suci, Pangiriman; menancapkan sanggar suci,

bebangkit, suci, tarpana, panjang matah bebangkit, suci, tarpana, panjang ilang
lebeng, nasi angkeb bubuh pirata, nasi matah lebeng, nasi angkeb, bubur pirata,
rare, nasi pangkonan, nasi takilan, nasi nasi rare, nasi pangkonan, nasi takilan,
sagulung,

alasan-alasan,

pasucyan, nasi sagulung, alas-alasan, pesucian,

pangrekaan, kasturi, pamutan.


Penganyutan,

soroan

suci,

pengerekan,

kasturi.

Penganyutan,

soroan soroan suci, soroan pengulapan.

pengulapan.
Ngaben uttama diawali nanceb sanggah Ngaben Utama; nanceb sanggah suci,
suci. Upakara; suci 2, daksina gede 3, upakara; suci 2, daksina gede 3, tutuan
tutwan 1, kayu sugih, pamayu 1, guru 1, 1, kayu sugih, pamayu 1, guru 1, pras 3,
pras 3, catur atos, dharmagni atos, catur atos, dharmagni atos, dharma
dharma wiku, penguntap, suci 2, soroan wiku, penguntap, suci 2, soroan 2,
11b

2, sesantun gede 2.
sesantun gede 2.
Ngendag ngulapin. Nanceb sanggah Ngendag
ngulapin.

Menancapkan

miwah pengulapan. Lwirnia dagingin, sanggar serta pengulapan, antara lain;


pesucyan, byakaonan, pejati ke Dalem, pesucian, byakaonan, pejati dihaturkan
soroan suci, soroan pengulapan.
Ke Mrajapati,

ke Pura Dalem, soroan suci, soroan

soroan suci, soroan pengulapan. Ke Prajapati, soroan suci,

pengulapan.

soroan pengulapan.

Ke Sedahan Setra soroan suci, soroan Ke Sedahan Setra soroan suci, soroan
pengulapan. Ring bambange, sabilang pengulapan.

Upakara

pada

masing-

bambang soroan suci, soroan pengulapan, masing liang lahat; soroan suci, soroan
panak byu, pitik 1, silur bambang. Ngaba pangulapan, anak pisang, anak ayam 1
sangga

urip,

pebresihan,

pengawak

pengulapan,

cendana, ekor,

sebagai

byakaonan, (bangbang),

penukar
disertai

liang

lahat

sangga

urip,

pebrsihan, tirtha panglukatan, byakaonan, pengawak

cendana,

pabresihan, nanceb sanggah soang-soang.

byakaonan,

pengulapan,

pabresihan,
pabresihan

masing-masing ditancapkan pada sanggar


cucuk.
Mersihin, ngringkes, pebersihan, nanceb Membersihkan ngringkes; pebersihan.
sanggah
12a

soang-soang.

mersihin,

ngringkes, pebersihan.
pangrekaan, lis senjata 5, kajang sari, pangerak, lis senjata 5 buah, kajang sari,
Pengrikesan, padudusan ptik cenik.

pengrikesan, padudusan pati cenik.

Di bale tumpang salu, paplengkungan, Lanjutan Ngaben Utama, tumpang salu


ayabane banten oton, saji cenik. Di ditaruh di atas balai, paplengkungan,
pabresihan
pangeningan,
pengulapan.

ngning,
soroan

eteh-eteh disertai upakara otonan, saji kecil. Di saat


suci,

soroan pembersihan;
pembersihan,

disiapkan
soroan

perlengkapan
suci,

soroan

pangupan.
Ngaskara; ngayab ring sanggah suci, Diwaktu pangaskaran; ngayab kajang
ngayab kajang pabresihan, kembang ura, pabresihan, kembang ura, kereb sinom
kereb sinom ental, lengis miyik, ukur, ental, minyak wangi, ukur, kajang,
kajang, tetukon, kajang, klakat sudamala. klakat

sudamala.

Panca

Layuan,

Panca layuan, runtutane pisang jati, perlengkapannya; pisang jati, damar

damar kurung, angenan, panguryagan, kurung, angenan, panguryagan, tukon,


12b

tukon, pisang jati, adegan, pring, dasar


sarwwa 5.

pisang jati adegan, pering.


semuanya
berdasarkan

perhitungan

berjumlah lima.
Pamlapas kajang, nistha, madya, utama. Pamlapas kajang nista, madya utama,
Pamlapas pring, soroan suci, soroan pamlapas pering, soroan suci, soroan
pengulapan, daksina gede. Pamrasan; pengulapan, daksina gede, Pamrasan;
banten soroan suci, soroan pengulapan, banten soroan suci, soroan pengulapan,
daksina gede, jukung.

daksina gede, jukung. Pemlapas Bade;

Pemlapas bade; soroan bebangkit sesuai soroan


dengan tetagihan tukang.
Pengulapan

ring

bebangkit

sesuai

dengan

permintaan tukang.
pamuwunan; Pengulapan

di

tempat

pangentas-entas, penembak, panglukatan, pangentas-entas,

pembakaran;
panglukatan,

tirtha pekideh mwah pinunas, tirta hning, penembak, tirta pekideh serta tirta
pengentas, ngaturin wus puput tibakang pinuas, tirta suci pengentas, setelah
panjang

pangedig

lebeng

matah. selesai menghaturkan panjang pengedig

Disampune nyeduh tbsang pangeblag, lebeng matah (mentah dan masak),


lwirnia; matatakan ngiyu anyar, aled kemudian disiram; dilanjutkan dengan
busung, nasi muncuk kukusan, nasi menghaturkan
muncuk kukusan, nasi gibungan,

upakara

selengkapnya antara lain; dialasi dengan


nyiru

baru,

busung)
13a

pangeblag,

nasi

beralaskan
ujung

gibungan,
dadi kawisan, raka sarwa galahan dena dadi
kawisan,

janur
kukusan,

(aled
nasi

buah-buahan

jangkep, jaja sahawnang maulam siap selengkapnya, serta jajan diisi daging
mapanggang,
tungked

sampyan

muncuk

metumpang, ayam panggang, sampian metumpang,

dapdap,

pasucian. tongkat cabang pohon dadap, pasucian.

Pangirimane; soroan bebangkit sesajen Pangiriman; soroan bebangkit sesajen


darpana. pangadang-adang, pabresihan, darpana, pangadang-adang, pabresihan,
pangrekaan, kasturi, pamutan, sanggah pangrekaan, kasturi, pamutan, sanggar
suci,

bale

selunglung

pragembal. agung, bale salunglung, pragembal.

Panganyutan ; soroan suci, sorotan Panganyutan ; soroan suci , sorotan


pangulapan.

pangulapan.

Iti tingkah nusang sawa; 1) pabresihan, Ini

tatacara

2) pengerekaan, 3) pangulungan, 4) rurub (menyucikan


kajang, 5) kreb sinom, 6) lis senjattha, 7) pelaksanaannya;

menyucikan

mayat

mayat)
1.

pabresihan,

yang
2.

tirtha panglukatan, 8) tirtha pengentas, 9) pangrekan, 3. pangulungan, 4. rurub


tirtha hning 10) tirtha pengentas, 11) kajang, 5. kereb sinom,
pajati

6. elis sanjata

5, 7 tirta panglukatan, 8. tirta pinunas,


9. tirta suci, 10. tirta pangentas, 11

13b

pejati.
Tingkah; 1, sisig 2, ambuh 3, toya anyar Pelaksanaan selanjutnya 1 sisig, 2
4, ngenahang kamben pengulungan 5, ambuh, 3 air bersih, 4 kain pembungkus,
lengis 6, ptat swah bunga, mameka, 5 minyak wangi, 6 sisir, petat dan bunga,
boreh, minyak kumkuman, byakaonan, bercermin diolesi bedak harum, minyak
matirtha,

ngenahang

rurub

kajang, kumkuman, byakaon, diperciki air suci,

mabakti, ngenahang pangrekaan, raris diisi rurub kajang, sembahyangkan, diisi


matirtha pengentas tur gulung, magnah pangrekan, lalu diperciki tirta pangetas
ring petine. Iti tingkah rare mati sajroning dan dibungkus ditaruh dalam peti. Ini
5 oton, dwang tiban tengah.

tentang pelaksanaan upacara kematian


bayi yang baru berumur 2,5 tahun.

Dipabresihan
pangiriman,
padaharan.

punjung
daptan,

kuning, Pada pembersihan diisi bunga tunjung

saha plangkiran putih dan kuning.

Pangrekan

nganggen Pangiriman; dapetan serta pelangkiran

kawangen majinah 11. Tirtha panglukatan padaharan.


dados awadah. Tirtha pakideh, disampune Pangrekan; menggunakan kwangen diisi
mareka manusa sane matuwuh 5 oton uang 11, tirta panglukatan, tirta pakideh,

14a

kawas

setelah selesai direka diperciki air suci,

tannin rare.

manusia yang berumur 2,5 tahun


disebut anak-anak.

Upakara mati matanem lwirnya; yan Upacara orang mati yang dikubur
nanceb sanggah suci, upakaranya, lwire, antara lain; menancapkan sanggar suci,
soroan

pulagembal,

pamutan

ayam upakaranya sebagai berikut; soroan pula

brumbun 1. Yan tan nganggen pragembal, gembal, pamutan ayam brumbun 1,. Bila
upakaranya, sesayut pengambeyan, pras, tidak

menggunakan

dapetan, odel kurenan, katipat soda upakaranya


pangaturan,

soroan

sebagai

pengulapan, pangambean,

byakaonan. Runtutannya, panjang lebeng kurenan,

gembal

berikut;

sesayut

pras,
ketupat

matah, nasi rare, nasi pangkonan, sui perlengkapan


darppana, saji, be karangan. Upakara soroan

pula
dapetan

udel

sodan

serta

upacaranya

pangulapan

tersebut;
byakaonan

asoroh lwirnya 1, sesayut 2, pras 3, dilengkapi panjang lebeng matah, nasi


pangambeyan 4, dapetan 5, odel 6, rare, nasi pangkonan, suci darpana, saji
kurenan 7, katipat, soda 8,

be karangan. Upakara yang satu lagi


sebagai berikut: 1. sesayut, 2. pras 3.
pangambyan,

14b

pangaturan 9, byakaonan.

4. dapetan,

5. odel

kurenan, 6. ketupat 7. soda, 8


menghaturkan, byakaon.

Iti, nga, panjang lebeng. Lwirnya, raka, Ini

yang

disebut

panjang

woh-wohan rangkep, banten agalah, nasi perlengkapan:


matempelos abesik mabe lanjang base, selengkapnya,

lebeng

buah-buahan
banten

agalah,

satu

tipat akelan, jaja uli abug, makaput ambu tanding nasi matempelos, berisi lauk
pada malalima, barak putih, nasi atanding lanjang base (sirih), ketupat sebanyak 6

mabe sra, nasi atanding mabe kakul, nasi buah, jajan uli, abug dibungkus dengan
atanding mabe candana, nasi dwang ambu masing-masing 5 buah, merah
gulung

mabe

padang

lepas,

nasi putih, satu tanding nasi diisi lauk terasi,

atempelos mabe glagah, ben katipate satu tanding nasi berisi lauk siput, satu
taluh bakasem, blayag akelan mabe pesan tanding nasi berisi lauk cendana, dua
telengis, nasi takilan magantung disisine, buah lauk nasi berisi lauk padang lepas,
sate calon balung katupang, balung satu pelos nasi berisi lauk glagah, ketupat
gending, nasi subeng mawadah ce

berisi telur asin, blayag sebanyak 6 buah


berisi pesan telegis, satu mangkok nasi
berisi lauk telengis digantung disisinya,
sate calon balong katupang, balung

15a

gending, nasi subeng


per mabe piling-piling, nasi bantal mabe ditaruh pada ceper diisi lauk pilingsra, jaja mapinda barong, balung cili, nga, piling, nasi bantal berisi lauk terasi, jajan
kuping, kikil, cunguh, sami lebeng, ika yang berbentuk barong yang disebut
nga, panjang lebeng.

balung cili, adalah telinga, kaki, hidung,


semua dimasak, itulah yang disebut
panjang lebeng.

Iti, nga, panjang matah. Lwirnya, bras Ini yang disebut panjang matah, antara
acatu, nyuh, taluh pada mabungkul, lain; beras satu acatu, kelapa, telur
gegtungan base tampelan, byu kayu a ijas masing-masing satu butir, gagetungan,
maiket benang selem, pis 5 keteng, srih tampelan, satu tandan pisang kayu
lelampadan genep, mawadah kojong, diikat dengan benang hitam, uang kepeng
timbul, nangka, sra barak, isen, jahe, 5,
kunyit

mawadah

kojong,

lelampedan

selengkapnya

ditaruh

bakaran didalam kojong, buah tiwul, buah nangka,

rangkep, panak kladi 1, akah nyane kari, terasi mentah lengkuas, jahe, kunir,
jinah 5 keteng bolong, katipat nasi matah ditaruh

didalam

kojong,

Bakaran

magantung, taluh matah, katipat lepet selengkapnya, satu batang anak pohon
matah , taluh bebek

keladi yang masih berisi akar, uang


kepeng 5, digantungkan ketupat nasi
yang masih mentah, ketupat lepet yang

15b

masih mentah, telur itik sebutir


malablab 1, otot, dagdag, jali-jali, godem, yang direbus, otot, dagdag, jail-jali,
tbu mawadah ceper, bras sewarnna gudem, tebu ditaruh pada ceper, beras
mewadah cepr busung, padang lepas, berwarna ditempatkan pada ceper janur,
glagah, ambengan, pada 3, katik apesel, padang

lepas,

glagah,

alang-alang,

muncuk lidi, muncuk dapdap 3 pesel, masing-masing 3, katik satu ikat, pucuk
jinah mapesel dadi bsik, bnang tri datu, lidi, pucuk dapdap, 3 ikat uang diikat
mwah jejahitan, ktan, injin, kamben, sate manjadi satu tridatu, serta jeahitan, beras
matah sewarna sate jajaringan, balung ketan, beras hitam, kain, sate mentah,
gending, balung gantung. Ika ngaran berbagai
panjang matah.

jenis,

jejaringan,

balung

gending, balung gantung, itulah yang


disebut panjang mentah.

Iti

pangadang-ngadang.

Lwirnya Inilah yang disebut pengadang-adang

pangalas-alas matatakan taledan, raka sebagai berikut; pangalas-alas, dialasi


sarwwa matah, don kayu kikyan, sente dengan

taledan,

buah-buahan

serba

bang, paku aji, kladi, simbar manjangan, mentah, daun kayu kikian, sente bang,
empak byu, glagah, ambengan, cacing pakis saji, keladi, simbar manjangan,
base, padang lepas,
16a

empak

pisang,

glagah,

alang-alang,

cacing sirih, padang lepas,


muncuk dadap, muncuk lidi, bluluk, don Pucuk dapdap, pucuk lidi, kolang-kaling,
dapdap, ancak, bingin, kayu sugih, don daun dagdag, daun ancak, daun beringin,
andong, bija catur, rancangan atamas, kayu sugih, daun andong, bija catur,
kdis,

nyawan,

taban,

byu

maiket rancangan 1 tamas, sarang burung,

madaging jinah 5 keteng bolong, sujang, lebah, tabuan, pisang diikat diisi uang

cambeng, ilih, klakat sudamala, kecer lima kepen, sujang, cambeng, ilih, klakat
padi, ulamnya daging alas.

sudamala, kancer padi, lauknya binatang


hutan.

Iti nasi pengangon, lwirnya; matatakan Ini nasi pangangon (pengembala) antara
taledan, nasi mawadah takir 5, maulam

lain; dialasi dengan taledan, nasi ditaruh


pada takir 5 buah, diisi lauk kacang

kacang komak, saur, bija catur, kecer

komak, saur, bija catur, kecer padi,

padi, sampyan ulangsang, malih atanding sampaian


nasi mawadah takir 11, maulam serbuk

ulangsang

ditambah

satu

tanding nasi ditaruh pada takir sebanyak


11 buah, diisi lauk serbuk kacang polong,

kacang komak, bija catur,

kecer padi,

sampyan ulangsang.
16b

bija

catur,

kecer

padi,

sampaian

ulangsang.

Ini nasi takilan antara lain;


Iti nasi takilan, lwirnya; ma
tatakan taledan, madaging katipat baan dialasi dengan taledan, diisi ketupat yang
upih 7 bsik, muncuk lidi 5 pesel, saur dibuat dari upih 7 buah, pucuk lidi 5 ikat,
bira, kecer padi, sampyan ulangsang.

saur bira, sampian ulangsang.

Iki paketok, lwirnya; matatakan taledan, Ini Paketok, beralaskan taledan, priuk
payuk anyar, madaging lis kumaligi, baru, berisi lis kumaligi, padma, orti
padma, ortthi paketok, kecer padi, sawur, paktok, kecer padi, saur bira, sampian
bira, sampyan ulangsang.

ulangsang.

Iti daging pisang jati, lwirnya; bras Ini perlengkapan pisang jati antara
acatu, taluh, pangi, pada 1, grang 3 ukud, lain; beras acatu, telur, keluak, masingkacang komak gnep, gula mawadah masing 1 buah, ikan teri 3 ekor, kacang
tangkih, bras catur warnna mawadah polong selengkapnya, gula ditaruh pada
tangkih,

glagah,

ambengan,

dapdap, tangkih, 4 macam warna beras masing-

padang lepas, padma 3, muncukne matali masing ditaruh pada tangkih, glagah,
lawe tridatu, jinah 3 keteng bolong, alang-alang,

dapdap,

padang

lepas,

panak byu kayu, byu bunga1, makalung padma 3 buah, ujungnya diikat dengan
jinah

benang tridatu (3 warna), uang kepeng 3,


anak pisang kayu, pisang bunga 1 buah,

17a

diikatkan uang
25, byu kayu a ijas maiket benang tridatu, 25 kepeng, setandan pisang kayu, diikat
jinah 5 keteng bolong, panakbyune dengan benang tridatu (benang putih,
mambat benang selem, jinah 66 keteng merah, hitam), uang kepeng lima, anak
bolong. Ika nga pisang jati.

pisang diikat dengan benang warna


hitam, uang 66 kepeng, itulah yang
disebut pisang jati.

Iki

panjang

tabe,

lwirnya;

nasine Ini yang disebut Panjang tabe antara

tumpeng 1, madaging ancak maulam lain;

sebuah

tumpeng

berisi

daun

urutan sumuwuk, jukut kasisat, bayem, beringin, sebuah tumpeng berisi alangdon dapdap, sambel maulig, nasi slem alang, sebuah tumpeng berisi daun ancak
mapinda bangkal, idup matanya botor, berisi lauk berupa urutan sumuuk, sayur
layahnya jahe, macundang kunyit, tabya, kasisat, bayam, daun dapdap, sambal
nyuh,

nasi

barak

mapinda

barong, yang

digilas,

nasi

hitam

berwujud

malayah tabya, macundang kunyit, nasi bangkal bermata biji kecipir, lidahnya
turas maleter paku, nasi samar maleter jahe bercula kunir, cabe, kelapa. Nasi
gagirang,

merah berwujud barong, lidahnya cabai


bercula kunir, nasi turas maleter paku,

17b

nasi samar maleter gegirang,


taluh bebek makaput baan don byu, Telur itik dibungkus dengan daun pisang,
maguling

ban

carang

dapdap,

sate diguling dengan tangkai dapdap, sate

maguling balung gnep, mwah sawarnna diguling dan balung selengkapnya, serta
sate sane lebeng, bubuh pirata, bras segala macam sate yang masak, bubur
warnna 4, atanding, lidi 3 katih, don pirata,

beras

berwarna

sebanyak

dapdap 3 muncuk madaging jinah 3 tanding, 3 batang lidi, 3 pucuk daun

keteng bolong, lawe tridatu, sujang dapdap, diisi uang kepeng 3, benang
madaging twak arak, tungked, padi, tridatu, sujang diisi nira arak, tongkat,
padang lepas matali bnang tridatu. Ika padi, padang lepas, dikiat dengan benang
nga, panjang tabe.

tridatu, inilah yang disebut Panjang


Tabe.

Panuryagan, lwirnya; kampil masurat Pangruyagan antara lain; kampil ditulis


padma, masrombong ental, bras 2 catu, padma, diserobongi dengan daun lontar,
jinah 27 keteng bolong, bnang putih, byu beras 2 catu, uang 27 kepeng, benang
kayu matah 2 ijas, maiket bnang tridatu putih, pisang kayu yang mentah 2 tandan,
madaging jinah 225 keteng bolong diikat dengan benang tridatu, berisi uang
18a

maiket ental, gluga


225 kepeng diikat dengan lontar, gluga,
gtih matah, gtih warak, gula 1, temu- darah mentah, darah badak, gula merah 1
temu 5 soroh, sami mewadah tangkih, buah, temu-temuan 5 macam, semuanya
tampelan makaput don byu, numbe 2, ditempatkan

pada tangkih, tampelan

skar tunjung biru matatakan tamas, ragi dibungkus dengan daun pisang, numba 2,
2, isen kunyit, bungkak makasturi, jaum bunga teratai biru, ditaruh pada tamas,
2, kasuna 5, sami mawadah tangkih, ragi 2 butir, lengkuas, kunir, kelungah di
tamas, duren, sukun, nangka, bligo, kasturi, jarum 2 buah, bawang putih 5
ketimun pada mabungkul, tingkih 5, buah, telur 2 butir, semuanya ditaruh
tiying buluh acengkang makaput ipit don pada

tangkih/tamas,

durian,

sukun,

tuwung sutra, kamben putih madaging nangka, bligo, mentimun masing-masing


jbugarum, mapacek wajakling, tabya, satu buah, kemiri 5 buah, bamboo buluh
kasuna,

kacang

komak

putih,

bras 1 cengkal dibungkus dengan daun terong

mawarnna 5, craken asiki madaging ipit, daun terong sutra, kain putih diisi
pripih cendana, tembaga, kawat emas, pala, ditancapkan
kawat tembaga, kawat slaka, candana

majakeling, cabai,

bawang putih, kacang polong putih, beras


berwarna 5, satu craken diisi pripih

candana, tembaga, kawat emas, kawat


18b

tembaga, kawat perak, cendana.


lenga wangi, burat wangi, pring 1, minyak wangi, sebuah piring

diisi

madaging sindrong rangkep, madaging sindrong rangkep, diisi pala, sampar


jbugarum, sampar wantu, don pala, sintok wantu, daun pala, sintok masui, cengkeh,
maswi, katik cengkeh, pula sai, sutra baju pulasai, sutra, baju emas, geguling, bulu
emas, gaguling bulun landak, bulun landak, bulu banyak, bungbung dijepit, 5
banyak, bungbung majepit 5, madaging buah diisi minyak 5, keben 5 buah diisi
lengis mawarna5, kben 5, madaging kembang ura, serta uang pangurip-urip,
kembang ura, mwah jinah manut ring sasih diikat dengan benang berwarna 5,
urip, sasih. Matali bnang mawarnna 5, daun ancak, daun berigin ketupat bagia 5,
don ancak, don bingin, tipat bagya5, ika inilah yang disebut pangyuragan.
nga, panguryagan.
Malih pari dartthaning rare, durung Lagi penjelasan tentang bayi, bila
limang oton yusanya, ika ngaran rare, yan

umurnya belum menginjak 2,5 tahun itu


yang disebut bayi, jika sudah menginjak

sampun 5 oton wenang mapangentas,

2,5

tahu

sebaiknya

mapangentas,

masurat kajang, tetap upakaranya kadi memakai kajang, upakaranya lengakap


arep,

yan

patuting

rare,

wenang

seperti yang tertera didepan, kalau masih


bayi upacaranya cukup sampai nglungah

ngalungah, puput
19a

saja dikuburan.

ring setra.
Iki agama nyatur paddha, ngaran Ini disebut Agama Nyatur Pada yang
utamaning

utama,kapuusan

ring sangat utama yaitu Keputusan Pramayoga

pramayoga di gumi arab, di gumi Mkah, di Negara Arab, di Mekah, di Hindustan,


di gumi Industan, di gumi Jawa, di gumi di Jawa, di Asia, di Raja Pandita. Ini
Asya,

di

gumi

Raja

Pandita.

Iki Keputusan Widhi Widana sangat utama,

kaputusan widhi widana ngaran utama sangat dirahasiakan oleh Sang Maha

ika, ngaran pingitan ring ageraning ri Guru, janganlah anda banyak menghitung
Dhang Guru aywa akweh winilang pati hidup dan mati. Ini intisari dari upakara
lawaning urip. Iti sarining bebantenya yang diturunkan ke Bali pada masa
ngaran, tumurun ke Bali hing kuna, lampau, yang disebut Buda Kuna yang
ngaran Buddha kuna, ngaran Buddha juga disebut Kalarem
kalarem.
Ring Purwwa sesayut kusuma jati, nga, Upakara
taledan busung nyuh bulan, bungkakne 1,

ditimur,

disebut

Sesayut

Kusuma Jati, sebagai alasnya (taledan)


dibuat dari janur kelapa bulan, disertai

momone 41 utama, madhya 11, nistha 5,

buahnya

yang

muda

satu

butir,

nga. Lantaran ptak, bras limang catu, momonnya yang utama sebanyak 41,
yang menengah 11, yang sederhana 5,

tampelan 5, don kayunya

yang disertai lantaran putih, beras 5 catu,


19b

tampelan 5 buah, daun kayunya


rwaning ganinjring, rwanig nagasari, daun ganinjring, daun nagasari, daun
rwaning cemara, tumpeng sweta1, pras, cemara, tumpeng putih sebuah, pras
tulung penyeneng cenik, biyu putih, tebu tulung, panyeneng kecil, pisang putih,
putih, sekar putih, rakanya sarwwa petak, tebu putih, bunga putih, benang putih,
ortthi 5, lawe sweta, jinah 41 keteng uang 41 kepeng, lauk-pauknya ayam
bolong, iwak saung swettha pinanggang.

putih dipanggang.

Ring daksina sesayut brahma, nga. Di Selatan disebut Sesayut Brahma


tatakane

busung

nyuh

udang, namanya, alasnya (taledan) digunakan

bungkakne1, momone 49 utama, madhya janur kelapa udang, buahnya yang muda
9, nistha 5, nga. Duhur dulange madaging sebuah, momonnya 49 yang utama,
beras 5 catu, rakta lantarannya, tampelan menengah 9, sederhana 5, diatas dulang
5, don kayuning rwaning gininjring, diisi beras 5 catu, lantarannya berwarna
nagasari, naga puspa, nga, rwaning merah, tampelan 5 buah, daun kayunya

cmara, bang tumpengnya, pras, tulung daun ganinjring, nagasari, daun cemara,
panyeneng cenik, raka sarwwa bang, tumpengnya

merah,

pras,

tulung,

pisang bang, tebu bang, skar bang, ortthi panyeneng kecil, buah- buahnya semua
5, iwak sato wiring pinanggang 1.

berwarna merah, pisang merah, tebu


merah, bunga merah, orti 5 buah, laukpauknya ayam merah dipanggang 1,

20a

arthnya 49 keteng bolong, lawe bang. uangnya 49 kepeng, benang merah.


Ring Pascima sesayut masning ati, nga, Di Barat disebut Sesayut Masning Hati,
taledan sesayute busung nyuh gading, sebagai alasnya (taledan) digunakan janur
bungkakne 1, monmone 41 nga uttama, kelapa gading, buahnya yang muda satu
madhya 7, nistha

5, duhur dulange butir, momonnya 41 yang utama, yang

medaging bras 5 catu, lantaranya pittha1, menengah 7, yang sederhana 5, diatas


pras, tulung, sayut, panyeneng cnik, dulang diisi beras 5 catu, lantarannya 1
donkayunya rwaning gininjring, rwaning buah berwana kuning, pras, tulung,
nagasari, rwanig cemara, raka sarwa penyeneng kecil, daun kayunya daun
pittha, biyu mas, tbu kuning, skar kuning, ganinjring, daun nagasari, daun cemara,
ortthi 5, iwak sawung putih siwungan diisi buah-buahan serba kuning, pisang
pinanggang 1, jinah 41, lawe pittha.

mas, tebu kuning, bunga kuning, orti 5


buah, lauk-pauknya ayam putih siyungan
dipanggang, uang 41 kepeng, benang
kuning.

Ring uttara sesayut tlaga waja, nga. Di Utara disebut Sesayut Telaga Waja,
tatakane busung nyuh mulung, nyuh alasnya (taledan) digunakan janur kelapa
gadang wnang bungkakne 1, momone 47 mulung, boleh juga digunakan janur
utama, madhya 7, nistha 5, bras

kelapa hijau, buahnya yang muda sebuah,


momonnya

47

yang

utama,

yang

20b

menengah 7, dan yang sederhana 5, beras


5 catu, lantaran ireng, tampelan 5, don 5 catu, lantarannya hitam, tampelan 5
kayune pateh kadi ring arep, tumpeng buah, daun kayunya daun ganinjring,
kresna 1, pras, tulung, penyeneng cnik, daun nagasari, daun camara, tumpeng
raka sarwwa slem, by lumut, tbu cemeng, hitam 1 buah, pras, tulung, penyeneng
skar ireng, ortthi 5, iwak sata ireng kecil, buah-buahan serba hitam, pisang
mapanggang 1, jinah 47 utama, madhya lumut, tebu hitam, bunga hitam, orti 5
7, nistha 5, lawe ireng.

buah,

lauk-pauknya

ayam

hitam

dipanggang 1, uang 47 kepeng yang


utama, menegah 7, dan yang sederhana 5,
benang hitam.
Ring Madhya sesayut tri murti, nga, Yang ditengah-tengah disebut Sesayut
kulit sayut busung nyuh sudamala, Tri Murti, kulit sesayut tersebut dibuat
bungkakne 1, momonne 45 uttama, dari janur kelapa sudamala, buahnya
madhya 15, nistha 5, bras 5 catu, lantaran yang muda sebutir, momonnya 45 yang
brumbun, tampelan 5, pras, tulung, utama,

yang

menengah

15,

yang

penyeneng cnik, skar sarwwa brumbun, saderhana 5, beras 5 catu, lantarannya


byu raja, byu ratu pada wnang.

brumbun,

tampelan

buah,

kayunya sama seperti diatas,

daun

tumpeng

brumbun sebuah, tampelan 5 buah, pras,


tulung, penyeneng kecil, bunga warna
brumbun, pisang raja, pisang ratu samasama boleh,
21a

tebu ratu, skar brumbun, ortthi 5, iwak tebu ratu, bunga warna brumbun, orti 5,
ayam brumbun 1, pinanggang, jinah 45, lauk-pauknya
bnang brumbun.

seekor ayam

brumbun

dipanggang, uang 45 kepeng,, benang


brumbun.

Ngaben uttama, Munggah ring sanggah Ngaben Utama; yang ditaruh pada
suci, santun gede sarwwa 5, asiki, suci sanggar suci, daksina gede dengan
asoroh, catur asoroh, chandra gheni, perlengkapannya serba 5, suci asoroh,
dharma

wiku,

tumpeng

guru,

pras, catur asoroh, candra geni darma wiku,

ajuman, tipat kelanan, pucuk bahu, tumpeng guru, pras ajuman, ketupat 6
tuttwan,

canang

pasucyan,

tigasan, buah, pucuk tutuan, canang pasucian,

pemayu, prangkatan.

tigasan, pamayu, prangkatan.

Ring Nabe, munggah suci asoroh, santun Pada Nabe diisi suci asoroh, santun
gede sarwwa 5, kekalih, pras ajuman, gede serba 5, dua buah, pras, ajuman,
tipat kelanan, canang pasucyan, tigasan, tipat kelanan, canang pesucian, tigasan
prangkatan.

prangkatan.

Ring sor sanggah sucine, pamutan Upakara yang dihaturkan dibawah


sarwwa 5, suci 5, soroan 5, sesayut sanggar agung, pamutan serba 5, suci 5,
21b

penganbeyan 5,
tipat 5, jegjeg urip 1, byakaonan 1.

soroan 5, sesayut pangambean 5,


ketupat 5, jegjeg urip 1 buah, byakaon 1
buah.

Pangaskaraan

kajang,

pragembal, Pangaskaran

Kajang;

pulagembal.

Pamlapas tukon, santun gede sarwwa 5, Pamlaspas Tukon; daksina gede serba 5,
suci asoro. Pamlapas pring, suci asoroh, suci asoroh. Pemlaspas Pring; suci
santun gede sarwa 5, asiki. Pemlapas asoroh, daksina gede serba 5. Pamlaspas
banten, suci asoroh, santun gede sarwwa Babanten, suci asoroh, daksina gede
5. Sanggah suci ngaskara kajang, suci serba 5, Suci Ngaskara Kajang; suci
asoroh, santun gede sarwwa 5, asiki, asoroh,

daksina

gede

dengan

candra gheni, dharma wiku, pras, ajuman, perlengkapannya serba lima, candra geni
tipat kelanan, canang pasucyan, tigasan. darma wiku, pras, ajuman,ketupat 6 buah
Ring sor sanggah sucine, pamutan syap (kelan),

canang

brumbun 1, linggih ring ajeng santun Upakara

yang

pesucian

tigasan.

dihaturkan

dibawah

gede, suci asoroh, pras, ajuman, tipat sanggar suci, pamutan, ayam brumbun.
kelanan, pras penguntingan, pungun- Upakara
pungun, blayag.

dihadapan

sang

pendeta;

daksina gede, suci asoroh, pras,ajuman,


ketupat 6, pras paguntingan, pungun-

22a

pungun blayag,
Dasar ke griya bebek 5, taluh 5, pangi 5, Dasar yang dihaturkan ke Griya; 5
nyuh 5, syap 5. Atos bebek 1, bras 1, ekor itik, 5 catu beras, 5 butir telur, 5
basa-basa magnep, taluh, lengis, base, buah pangi, 5 butir kelapa, 5 ekor ayam,
gula.

atos, 1 ekor itik, beras, bumbu-bumbu


selengkapnya, telur, minyak , sirih, gula.

Pebhaktian,

bebangkit

asoroh, Pebaktian; bebangkitan asoroh.

pangadang-ngadang asoroh, panjang 2, Pemlaspas;

bebangkitan

asoroh,

nasi angkeb 1, bubuh pirattha, paketok, pangadang-adang asoroh, panjang dua


okem-okem,

gula

sakerek,

nasi buah, nasi angkeb sebuah, bubur pirata,

pangangon 54 mabe kacang komak, nasi paketok, okem-okem, gula sakerek, nasi
rare 22, putih 11, ane putih mabe taluh, pangangon 54, lauk-pauknya kacang
ane kuning mabe sarin taluh, nasi polong, nasi rare 22, nasi putih 11 laukpangadang-ngadang,

angkal,

gnep, saji darppana 4 soroh.

barong pauknya

putih

memakai

lauk

pangadang-adang,

telur,
kuning

yang
telur,

bangkal,

kuning
nasi
barong

selengkapnya, sesajen darpana 4 soroh.


22b

Pangiriman, bebangkit asoroh,


Pangiriman; bebangkit asoroh,
santun gede sarwwa 5 asiki, ajuman 1, daksina gede dengan perlengkapannya
tipat akelan, pasucyan, tigasan. Ring sor serba5, ajuman asoroh, ketupat 6 buah,
suci, caru ayam brumbun 1, gnep. pesucian tigasan. Di bawah sanggar suci
Linggih ring ajeng muja sajine, saji gede, dihaturkan caru ayam brumbun, dan
daksina gede 2, suci 2 soroh, pras 2, selengkapnya. Upakara yang ditempatkan
soroh tipat 2 kelan. Wus ngirim, rawuh dihadapan sang Pendeta memuja, saji

ring nganyut mapapegatan.

gede, daksina gede 2 buah, suci 2 soroh,


peras 2 soroh, ketupat 2 kelan (12 biji).
Setelah

selesai;

Pengiriman

sampai

penganyutan dan papegatan.


Ngaben

Madhya,

nga.

pranawa, Ngaben Madia, yang disebut ngaben

pamlapas kajang; suci asoroh. Pamrasan madia

adalah

pranawa.

Pemlaspas

suci asoroh. Pebhaktian suci asoroh, kajang, suci asoroh. Pamerasan, suci
arepan, bebangkit asoroh, panjang 2, nasi asoroh. pabaktian suci asoroh. Di depan
angkeb 1, saji darppana jangkep

bebangkit

asoroh,

panjang

angkeb

sebuah,

saji

2,

nasi

darpana

selengkapnya.
23b

Pangiriman, pragembal asoroh, panjang Pangiriman; pulagembal asoroh.


ilang 2, nasi angkep 1, bubuh pirata 1, panjang ilang 2 buah, nasi angkeb
pangadang-ngadang 1, saji atangkep.

sebuah, bubur pirata 1 buah pangadangadang 1, saji selengkapnya.

Pemlapas tunon, suci asoroh. Sanggah Pemlaspas Tunon, suci asoroh. Sanggar
suci pangiriman, munggah suci asoroh, suci pada pengiriman; perlengkapannya,
santun gede sarwwa 5 asiki, sodan 1, suci asoroh, daksina gede serba 5 sebuah,
tipat kelanan, tebasan candhra gheni, sodaan satu tanding, ketupat 6 (kelan),
dharma wiku.

tebasan

Sor sanggah suci, syap brumbun 1, gnep.

Upakara caru di bawah sanggar suci;

Tingkah-tingkah nyekah.

ayam brumbun selengkapnya.

Ring sanggah suci munggah catur, Tentang

candra

geni,

Pelaksanaan

darma

wiku.

Nyekah;

jajane nganut urip. Tebasan candra gheni perlengkapan upakara pada sanggar suci,
dharma wiku, daksina gede sarwwa 5, dihaturkan catur, jajan sesuai dengan
tatiga, suci 2 soroh, tumpeng guru 1, pangurip-urip, tebasan candra geni,
pucuk bahu, tutwan. Pamayu, pras 3 darma wiku, daksina serba 5 tiga buah,

tanding, soroan 3,

suci 3 soroh, tumpeng guru 1 buah,


pucuk batu tutuan. Pamayu, pras tiga
tanding, soroan 3,

23b

tipat 3 kelan, perangkatan 3, rantsan ketupat 3 kelan, parangkatan 3, rantasan


saparadeg, pasucyan. Ring sor sanggah saperadeg, pasucian.
suci caru rsi gana asoroh, caru ayam Di bawah sanggar suci; caru rsi gana
amanca gnep. Banten ring payadnyan, asoroh, bebangkit asoroh, caru ayam
puspa ijo 1, tukon 1, pisang jati 1, suci manca warna selengkapnya. Upakara di
asoroh, saji 1, prangkat 1, pras 2, sodan Balai Pyadnyan; 1 buah puspa hijau,
1, pasucyan 1, catur asoroh, jajane tukon satu buah, pisang jati satu buah,
pasangan, rantasan putih kuning, pras suci asoroh, saji 1 buah, prangkat 1, pras
angkepan

1,

bebangkit

asoroh, 2, sodaan 1 tanding, pasucian 1, catur

kaklentingan awadah, brukn 2, misi asoroh, jajan selengkapnya, rantasan


kumkuman 1, tken ambuh 1, ganjaran putih kuning, pras angkepan 1, bebangkit
apasang, sangsangan apasang, linggih asoroh, kaklentingan ditempatkan pada
ring ajeng, daksina gede sarwwa 5, bruk
kakalih,

buah

yang

satu

diisi

air

kumkuman, serta yang satu lagi berisi


ambuh, satu pasang ganjaran, satu
pasang sangsangan. Di depan sang
pendeta memuja; daksina gede lengkap

24a

serba 5 buah sebanyak 2 buah,


catur pasangan asoroh, pras 2, ajuman 2, catur pasangan asoroh, pras 2, ajuman 2,
tipat

2 kelan, prangkat

asaparadeg, pasucyan.

2, tigasan ketupat 2 kelan, prangkat 2, tigasan


selengkapnya,

pasucian.

Sesajen

Banten tukang, suci asoroh, catur Tukang; suci asoroh, catur pasangan
pasangan asoroh, nasi prangkatan 1, asoroh, suci parangkatan 1, pasegeh 1.
pasegeh 1, nasin taksu 1, tigasan 1, Nasi Taksu; 1 buah, tigasan, pasucian,

pasucyan tipat, ajuman, pras 1.

ketupat ajuman, pras 1.

Sane perlu kasyapang ritatkala ngaben; Yang

perlu

dipersiapkan

di

saat

panjang isin alas, paya, blego, waluh, melakukan upacara Ngaben; panjang isi
klongkang, kacang lentor, pusuh, pare, hutan, peria, blego, waluh, kecipir,
kacang komak putih, kacang putih, kacang lentor, kacang pusuh, pare,
kacang ucu, kacang ijo, kacang barak, kacang polong putih, kacang ucu, kacang
temu

lawak,

temutis,

temupoh, hijau,

kacang

merah,

Temulawak,

temuagung, temuireng, temugongseng, Temutis, Temupoh, Temu agung, Temu


24b

temukunci, ubi kladi,


basa-basa gnep, panak byu kayu.

gongseng, Temukonci, umbi keladi,


bumbu selengkapnya, anak pisang kayu,

Dondonan, paku aji, sente bang, kikyan, Daun-daunan, pakis aji, sente bang,
simbar manjangan, dagdag sehe, jijih, kikian, simbar menjangan, dagdag sehe,
wot, biyas, endut, bluluk, sebun kedis, gabah,

dedak,

pasir,

lumpur,

nyawan, tabwan, cacing base, ambengan, kolangkaling, sarang burung, tawon,


myana cemeng, padang lepas, glagah, tabwan, cacing sirih, sulasih merik, daun
slasih miyik, don tabya bun, don teja, tabia bun, daun teja, nagasari, sokesti,
nagasari, sokasti, suddhamala, cmara, sudamala, cemara, carang abas, plasa,
carang abas, plasa, waru lot, gatep, warulot, gatep, kepelan.
kepelan.
Suci, 1) dasar tebu, tape, biyu, panca. 2) Suci asoroh, dasar, tebu, tape, pisang
bunga-bungaan,

kabeber

tanpa

kuluban, bolong-bolong, karna,

sari, panca, 2 dasar jajan putih ditaruh paling


depan, bunga-bunga, kabeber masari 2,
bunga-bunga kabeber yang tidak berisi

25a

sari, kuluban 4, bolong- bolong, karna,


kabwan udang, jaja kukus putih kuning, kabuan udang, jajan kukus putih kuning,
gegodoh, kekiping sengait. Jaja kuning pisang goreng, kakiping, sengait. Jajan
magnah ring tebenan, kuluban, candigara, kuning ditaruh di tebenan, kuluban,
bunga-bungaan,

kabeber

masari. candigara,

bunga-

bunga,

kabeber

Penangkeb, bungan temu, bungan duren, masari, kabeber tidak berisi sari dengan
klongkang, tuding padma, pecuk telu, panangkebnya

(panutupnya);

bungan

candigara, simbar, kemimitan, toro-toro, temu, bunga durian, kecipir, tuding,


krang, jaja uli, bagina, penyon. Poros padma, pucuk telu, candigara, simbar,
solasan, base peselan 11 bidang mawadah kamimitan, toro- toro, kacang, jajan uli,
tangkih, mwah ceper saraswati. Bras, bagina, penyon. Poros Solasan; base
base tampelan benang, roko, don andong, (sirih) digabung 11 helai ditaruh pada
jagut 1, bubuh precet, don bingin, don tangkih atau ceper. Jajan Saraswati;
bingin magiling 3, madaging

beras, sirih, tampelan, benang, rokok,


daun endong, jagut 1, bubur preced daun
beringin, daun beringin yang digulung 3

25b

diisi
bubuh, matampelan, 2) samwan, panca, bubur matampelan 2. Samuan; panca,
tebu, byu, jaja suci gnep, jaja magoreng, tebu,

tape,

pisang,

jajan

suci

tampelan 1, mawadah ceper apasang, selengkapnya, jajan digoreng, tampelan


dumma, panca, kacang komak putih 5, 1, ditaruh pada sepasang ceper, Duma;
kacang putih 5, ubi 5 iris, kladi 5 iris, panca, kacang komak putih 5, ketela
isen 5 iris, bras mes, tampelan 5 bidang pohon 5 iris, keladi 5 iris, lengkuas 5 iris,
mauwap

jbugarum,

masusun

antuk

Pisang

mayeh

cendana, beras basah, tampelan 5 helai diolesi

pabresihan,

mawadah

bedogan-bedogan

payasan. dengan

clekontong,

mwah cendana

2,

matah, payasan,

pisang

pala

dicampur

disusun dengan
Pisang

dengan

air

pabresihan

ditaruh

pada

kojong mwah panca, tebu, yape, pisang celekontong serta bedogan 2 buah, pisang
masak, jaja kukus putih kuning,

mentah, kojong serta panca tape, porosan


tegesan 5 helai, pisang masak, kojong
serta panca, tebu, tape, pisang masak,

26a

kuning,

gagodoh,

kakiping,

jajan kukus putih,


sengait, pisang goreng, kakiping, sengait, jajan

sanganan suci gnep, jaja uli, bagina, suci selengkapnya, jajan uli, bagina,
sampyan pusung. Lampad, 2. Rerasmen sampian pusung, lampad 2, rerasmen
mawadah clemik, jujukutan mawarnna ditaruh
masusun

bantal

keberan.

Nasi

lada
pnek

mwah
4,

pada

celemik,

sayur-sayuran

keber selengkapnya disusun bantal lada serta

madaging keberkeberan,

rerasmenan mwadah clemik, 5, Yan rerasmen


makaryya munggah suci gede, wewehin Bilamana

nasi

ditaruh

penek

pada

celemik

melakukan

diisi
5.

upacara

sanganane mangda jangkep 11, warnna mamungkah, suci gede ditambah jajan
nasi sekul.

selengkapnya 11 warna, nasi sekul.

Iti surat pripih candanna

Ini lembaran (pripih) cendana

Iti surat pripih emas

Ini lembaean (pripih) emas

Iti rarajahan dyunnika

Ini rerajahan (gambar) pada jun.

26b

Payuk madaging padma. Tampus payuk, Periuk diisi padma, tampus periuk, bila
yan lanang, lawe bang, yan wadu, lawe laki-laki digunakan benang merah, bila
ireng. Lawen ipun, 12 ileh, 11 katih. peremupuan digunakan benang hitam,
Sehet mingmang agabung 11 katih, 11 benang dilingkarkan 12 kali, padang
sehet.

Sehet

mingmang

agabung 5 ktih, 3 sehet.

pangiriman, lepas 11 batang, seet mingmang digabung


jadi

satu

sebanyak

11

batang.

Pangiriman; satu gabung sebanyak 5


batang dan 3 ikat.

27a

Ulap ulap muah tulis klasa

Ulap ulap muah tulis klasa

27b

Kakitir

Kakitir

Iki kajang Sari, Kajang Mabrsih,

Ini kajang sari, kajang mebersih

lanang, Angkaranya, Bang

Laki-laki Angkaranya Bang

Yan Wadu Angkaranya ireng

Perempuan Angkaranya Ireng

Iki Kajang Rare,

Ini kajang Rare

Padma sane lanang

Padma yang laki-laki

Padma sane wadu

Padma yang perempuan

28a

Kajang sekah Uttama lanang

Kajang sekah Uttama Wadu

Kajang sekah Utama laki-laki

Kajang sekah Utama Wanita

Kajang sekah Madya Lanang

Kajang sekah Madya Wadu

Kajang sekah Madya Laki-laki

Kajang sekah Madya Wanita

28b

Nyan tingkahing kamben don bingin. Ini tata cara kamben daun beringin.
Sane lanang 54 bidang, sane istri 49 Yang laki-laki 54 helai, yang perempuan
bidan, uttama. Sane lanang 35 bidang, 49 helai, yang menengah, laki-laki 35,
sane istri 33 bidang madhya. Yen nyibak yang

permpuan

buluh ne mwani dadi 11, ne luh dadi 9. membelah

33

bambu,

helai.
untuk

Kalau
laki-laki

Tingkah ngajum sekah skar putih mwah menjadi 11, untuk yang perempuan
kuning, blangsah buah, buluh masurat menjadi 9. Tatacara
adan sang kaprateka, tngah buluh mirah.

ngajum sekah,

memakai bunga putih kuning, blangsah,

Kapas, maduri putih, madhyaning buluh bambu bertuliskan nama orang yang
misi nama, soring buluh tngah, misi diupacarai, ditengah bambu diisi mirah
sosokan,

makampuh

putih,

masurat dan kapas, madori putih, pada bagian

kaputusan, maprrahi, matungked, sheet tengah bambu diisi nama, dibagian


mingmang.

bawah dalam, berisi soksokan, memakai


kain putih, bertuliskan keputusan, diberi
gambar

wajah,

bertongkat,

sehet

mingmang.
Inan lontar druwen I Mangku Arkka, Babon lontar milik I Mangku Arka,
Byaslantang Tukad Bsi, Katdhunin olih i Byaslanyang Tukad Besi. Disalin oleh I
Nyoman

Degeng.

Banjar

Kuwum Nyoman

Degeng,

Banjar

Kuwum

Karangasem. Puput sinurat, kala dina, Karangasem. Selesai ditulis, hari Selasa,
A,U, Wara Wayang, Sasih Kasa, Isaka Umanis, Wuku Wayang, bulan Kasa,
1916.

Isaka 1916.

Anda mungkin juga menyukai