BANDUNG CONVENTION CENTER

LAPORAN PERANCANGAN
AR 4099 STUDIO PERANCANGAN TUGAS AKHIR
SEMESTER I TAHUN 2008/2009

Sebagai Sebagian Persyaratan untuk Memperoleh Gelar

Sarjana Teknik Arsitektur

oleh:

BAYU DWI RAHMATYO

152 04 060

PROGRAM STUDI ARSITEKTUR

SEKOLAH ARSITEKTUR, PERENCANAAN, DAN PENGEMBANGAN KEBIJAKAN
INSTITUT TEKNOLOGI BANDUNG
2009

LEMBAR PENGESAHAN

BANDUNG CONVENTION CENTER

Oleh :

BAYU DWI RAHMATYO

152 04 060

Disetujui oleh :

Ir. Indra Budiman S. M.Sc.BEM, Ph.D

Pimpinan Sidang

Ir. Indra Budiman S., M.Sc.BEM, Ph.D

Dosen Pembimbing

ABSTRAK
Pada laporan perancangan ini membahas tentang perancangan Bandung
Convention Center yang terletak di Jl. Pelajar Pejuang, Bandung. Bandung Convention
Center ini diasumsikan proyek investasi dari pihak swasta yang bekerja sama dengan
Hodn penataatel Horison Bandung. Tujuan dari perancangan Bandung Convention
Center ini adalah mewadahi kegiatan MICE (Meeting, Incentive, Convention, and
Exhibition) dan seni budaya yang terdapat di Bandung. Pangsa pasar yang dituju adalah
pangsa lokal dan nasional.

Kegiatan yang diselenggarakan dalam Bandung Convention Center ini

diintegrasikan ke dalam tiga fungsi yaitu Auditorium utnuk kegiatan yang
membutuhkan tempat duduk dan view ke panggung, Hall untuk segala kegiatan yang
membutuhkan ruangan bentang besar dan fleksibel, dan meeting yaitu pertemuan
dengan skala kecil. Berdasarkan kegiatan tersebut maka fasilitas-fasilitas yang
disediakan antara lain ruang auditorium, hall, ruang meeting, lobby, parkir, dan fasilitas
pendukung lainnya.

Fasilitas tersebut diwadahi dalam satu massa bangunan yang dirancang

sedemikian rupa sehingga dapat menampung kegiatan yang dilakukan oleh pengguna
bangunan antara lain pengunjung, pengisi acara, penyelenggara acara, dan pengelola.
Isu fleksibilitas menjadi kata penting dalam perancangan dengan perencanaan layout
ruang-ruang sehingga dapat digunakan sesuai dengan kebutuhan pengguna. Pemisahan
sirkulasi manusia, mobil, dan servis menjadi perhatian dalam perancangan disamping

KATA PENGANTAR
Puji syukur ke hadirat Allah SWT atas kesempatan yang diberikan, serta kemampuan
yang diberikan kepada penulis untuk menyelesaikan laporan ini. Tak lupa salam dan
shalawat penulis panjatkan kepada Nabi besar Muhammad SAW yang telah
memberikan arahan hidup.

Sebuah perjalanan panjang dalam proses pengerjaan tugas akhir kali ini. Tanpa bantuan
dan dorongan orang lain, laporan perancangan ini tidak akan dapat terselesaikan dengan
baik. Oleh karena itu, melalui kata pengantar ini, penulis ingin mengucapkan rasa
terima kasih atas semangatnya kepada:
1. Keluarga perancang yang tidak henti-hentinya memberi dukungan serta doanya
yang telah menguatkan perancang menghadapi tugas ini;
2. Bapak Indra Budiman Syamwil,s elaku pimpinan sidang sekaligus pembimbing
yang telah memberikan masukan dan kesimpulan dalam proses perancangan dan
sidang
3. Bapak Prasetiyo, Bapak Adib Abadi, dan Ibu Dhian Damajani yang telah
membantu memberikan masukan selama proses perancangan;
4. Para dosen lain, staf pengajar dan staf TU Program Studi Arsitektur ITB yang
telah membantu dan membimbing dalam menyelesaikan laporan ini;
5. Teman-teman yang tidak dapat disebutkan satu persatu;
6. Pihak-pihak yang telah membantu menyelasaikan tugas ini, baik secara langsung
maupun tidak langsung.

Penulis memohon maaf apabila ada kekurangan dan kesalahan dalam laporan
perancangan ini. Saran dan kritik yang ada akan sangat berguna untuk keberadaan
laporan ini. Penulis berharap semoga laporan ini dapat memberikan pengetahuan dan
manfaat bagi yang membacanya dan semua pihak terkait.
Bandung, Januari 2009
Penulis

ii

DAFTAR ISI
ABSTRAK.........................................................................................................................i
KATA PENGANTAR .................................................................................................... ii
DAFTAR ISI .................................................................................................................. iii
DAFTAR GAMBAR ......................................................................................................vi
DAFTAR PUSTAKA ........................................................Error! Bookmark not defined.
BAB I PENDAHULUAN ................................................................................................1
1.1. Latar Belakang........................................................................................................1
1.1.1. Pemilihan Kasus................................................................................................. 1
1.1.2. Pemilihan Lokasi................................................................................................ 3
1.2. Pemahaman Judul ...................................................................................................4
1.3. Maksud dan Tujuan ................................................................................................5
I. 4. Asumsi....................................................................................................................6
1.5. Rumusan Masalah...................................................................................................6
1.6. Pendekatan Perancangan ........................................................................................7
1.7. Sistematika Laporan ...............................................................................................8
BAB II DESKRIPSI PROYEK ....................................................................................10
2.1. Deskripsi Umum...................................................................................................10
2.2.

Peraturan dan Standar yang Digunakan ..........................................................10

2.2.1. Peraturan Tata Guna Lahan............................................................................ 10

2.2.2. Persyaratan Standar Bangunan....................................................................... 11
2.3. Pemahaman Tipologi............................................................................................12
2.3.1. Perkembangan Tipologi ................................................................................... 12
2.3.2. Perkembangan dan Potensi Kegiatan Konvensi di Indonesia.......................... 13
2.3.3. Jenis Konvensi ................................................................................................. 14
2.3.4. Kriteria Pemilihan Lokasi ................................................................................ 16
2.3.5. Studi Banding Tipologi.................................................................................. 16
2.4.

Tinjauan Teori Yang Berhubungan .................................................................25

2.4.1. Pendengaran Manusia .................................................................................... 25

2.4.2. Pemantulan dan Penyerapan Bunyi................................................................ 26
iii

2.4.2.1 Persyaratan Akustik dalam Rancangan Teater............................................... 27

2.4.3. Bahan dan Konstruksi Penyerapan Bunyi...................................................... 29
2.4.3.1. Pemilihan Bahan Penyerap Bunyi................................................................. 33
2.5. Kriteria Perancangan ...........................................................................................34
BAB III ANALISIS .......................................................................................................35
3.1.

Analisis Tapak .................................................................................................35

3.1.1. Analisis Tata Bangunan ................................................................................. 35

3.1.2. Analisis Pencapaian...........................................................................................36
3.1.3. Analisis Sirkulasi ............................................................................................. 37
3.1.4. Analisis Kebisingan ......................................................................................... 38
3.1.5. Analisis Parkir.................................................................................................. 39
3.2.

Analisis Fungsional .........................................................................................39

3.2.1. Pelaku Kegiatan ............................................................................................. 39

3.2.2. Program Kegiatan ..............................................................................................40
3.2.3. Organisasi Ruang .......................................................................................... 42
3.3

Analisis Pemakai .............................................................................................42

3.4 Persyaratan Teknis Ruang .....................................................................................44

3.5

Analisa Struktur dan Utilitas Bangunan ..........................................................47

3.5.1

Pemilihan dan Pemakaian Struktur ............................................................... 47

3.5.2

Utilitas Bangunan.......................................................................................... 47

BAB IV KONSEP PERANCANGAN..........................................................................52

4.1. Ide dan Konsep Umum .........................................................................................52
4.2

Konsep Tapak ..................................................................................................53

4.2.1

Pemintakatan.................................................................................................. 53

4.2.2

Pencapaian ..................................................................................................... 54

4.2.3

Penataan Massa dan Pembentukan Ruang Luar ............................................ 55

4.3.

Konsep Bangunan............................................................................................56

4.3.1

Selubung Bangunan ....................................................................................... 56

4.3.2

Material .......................................................................................................... 57

4.3.3. Ruang Dalam.................................................................................................... 57

4.3.4

Pola ruang ...................................................................................................... 59

4.3.5

Arsitektur Tropis ............................................................................................ 59

iv

4.4

Konsep Struktur...............................................................................................59

4.4.1

Sistem Struktur............................................................................................... 59

4.4.2

Detail Konstruksi ........................................................................................... 60

4.5.

Konsep Utilitas ................................................................................................61

4.5.1. Drainase Tapak dan Penyaluran Air Hujan .....................................................61

4.5.2. Ventilasi / Pengkondisian Udara .....................................................................61
4.5.3. Pencahayaan ....................................................................................................61
4.5.4

Akustik ............................................................................................................62

4.5.5. Elektrikal........................................................................................................ 62
4.5.6. Plumbing ........................................................................................................ 63
BAB V HASIL RANCANGAN ....................................................................................64

DAFTAR GAMBAR

Gambar 2. 1 Peta Lokasi Tapak ..................................................................................... 10

Gambar 2. 2 Sudut Deviasi Pandangan Penonton .......................................................... 11
Gambar 2. 3 Dimensi Kursi.............................................................................................. 1
Gambar 2. 5 Denah Lantai Dasar ................................................................................... 18
Gambar 2. 4 Denah Basement JCC .................................................................................. 1
Gambar 2. 6 Plenary Hall JCC ....................................................................................... 19
Gambar 2. 7 Tribun Plenary Hall JCC ........................................................................... 19
Gambar 2. 8 Exhibition Hall JCC................................................................................... 19
Gambar 2. 9 Cendrawasih Hall JCC............................................................................... 19
Gambar 2. 10 Entrance JCC ........................................................................................... 19
Gambar 2. 11 Lobby Utama ........................................................................................... 19
Gambar 2. 12 Denah Auditorium Sabuga ...................................................................... 20
Gambar 2. 13 Auditorium Sabuga.................................................................................. 22
Gambar 2. 14 Panggung Auditorium Sabuga................................................................. 22
Gambar 2. 15 Ruang Kontrol Sabuga............................................................................. 22
Gambar 2. 16 Lobby Sabuga .......................................................................................... 22
Gambar 2. 17 Prefunction Sabuga.................................................................................. 22
Gambar 2. 18 Ruang Persiapan Sabuga ......................................................................... 22
Gambar 2. 19 Lokasi Convention Center di Kompleks Marina Square......................... 22
Gambar 2. 20 Denah Lobby ............................................................................................. 1
Gambar 2. 21 Deanh Ekshibition ..................................................................................... 1
Gambar 2. 22 .................................................................................................................... 1
Gambar 2. 23 Akustik dalam Auditorium ...................................................................... 27
Gambar 2. 24 Konstruksi Tembok Isolator Suara .......................................................... 28
Gambar 2. 25 Konstruksi Isolator Suara Langit-langit dan Lantai................................. 29
Gambar 2. 26 Macam-macam Sambungan Unit Akustik Siap Pakai............................. 30
Gambar 2. 27 pemasangan resonator panel berlubang tertentu..................................... 32
Gambar 2. 28 Pemasangan dan Distribusi Bahan-Bahan Penyerap ............................... 33

Gambar 3. 1 Bangunan yang berada di sekitar daerah perancangan ............................. 36

Gambar 3. 2 Peta Lokasi Tapak..................................................................................... 36
vi

Gambar 3. 3 Analisis Sirkulasi ........................................................................................ 1

Gambar 3. 4 Analisis Kebisingan .................................................................................... 1

Gambar 4. 1 Pemintakatan Lahan.................................................................................. 53

Gambar 4. 2 Pencapaian, Sirkulasi, Parkir .................................................................... 54
Gambar 4. 3 Rencana Tapak Hasil Rancangan ............................................................... 1
Gambar 4. 5 Tampak Hasil Rancangan ......................................................................... 56
Gambar 4. 4 Bentukan Massa Hasil Perancangan........................................................... 1
Gambar 4. 6 Preseden Perancangan Tampak .................................................................. 1
Gambar 4. 7 Gambar pemilihan warna, material, dan elemen pengisi interior............... 1
Gambar 4. 8 layout kursi auditorium............................................................................. 58
Gambar 4. 9 Preseden Perancangan interior Hall.......................................................... 58
Gambar 4. 10 Preseden Perancangan Lobby ................................................................. 59
Gambar 4. 11 Detail Kuda-Kuda..................................................................................... 1
Gambar 4. 12 Langit-langit Auditorium.......................................................................... 1

vii