( x i+ y j+ z k )(2 xy z i3 x z j+ 2 x y z k )
2
( x (2 xy z )+ y (3 x z )+ z (2 x y z ))
2
2+ 0+2=0
2
2
2
Jadi 2 xy z i3 x z j+ 2 x y z k adalah solenoidal
2. Carilah
i
j
k
( B )=
=( 2 xz +2 z ) i+ ( 2 x 2 yz ) j+0 k
x y
z
2 xz z2 2 xyz
j
k
A ( B )= 2 x z 2
yz
2 x2 y
2 xz +2 z 2 x2 yz
0
2 xz +2 z
2 x z 2 ( 2 x2 yz ) yz (2 xz+2 z)
2 x 2 y ( ) j+
2 x 2 y ( 2 x2 yz ) i+
Pada titik (1,1,1)
A ( B )=2(22)i+(2(2+2)) j+( 2(22)(2+ 2))k
(8 j+ 4 k )
. =
( x i + y j+ z k )(x y + y z 3 x yz )
2
( ( y 3 yz ) i+ (2 xy + z 3 xz ) j + ( 2 z3 xy ) k )
A ( . )=( 2 x z 2 i+ yzj2 x2 y k ) ( ( y 23 yz ) i+ (2 xy + z 23 xz ) j+ ( 2 z 3 xy ) k )
(2 x y 2 z 26 xy z2 2 x y 2 z + y 3 3 xy z 24 x 2 yz +6 x 3 y 2 )
Pada titik (1,1,1)
A ( . )=262+134+6=10
3. Carilah vektor satuan yang tegak lurus pada permukaan paraboloid putaran
z=x 2+ y 2 dititik (1,2,1)
Jawab:
Persamaan permukaannya
x 2+ y 2 z=0
( x i+ y j+ z k ) ( x + y z)
( x 2 + y 2z ) =
2 xi+2 yjk
dan
dimana
adalah konstanta
5. Jika
R ( t ) =( 3 t 2t ) i+ ( 26 t ) j4 t k
.
4
Carilah (a) R ( t ) dt
dan (b)
R ( t ) dt
2
Jawab :
R ( t ) dt= ( 3 t 2t ) i+( 26 t ) j4 t k dt
a)
t
1 2
( 3 t )i+ ( 2 t3t 2 ) j2t 2 k + c
2
R ( t ) dt= t 3 12 t2 42
b)
50i32 j24 k
6. Misalkan
Hitunglah
A .( B C) dt dan A ( B C)dt
1
Jawab :
a)
i
j
k
B C= 1 2 2
3 t 1
Sehingga
2
7 t 221 2
1
28427+ 21=0
A ( B C )=
b)
i
j
k
t
3 2 t
22t 7 t +6
(3 t1814 t ) i( t 2 +6 t4 t+ 4 t 2) j+ ( 7 t+66 t ) k
(17 t18 ) i( 5 t 2+ 2t ) j+ ( t+ 6 ) k
Sehingga
2
|) (
|) ( |)
17 t18 2 i 5 t 2 +2 t 2 j+ t +6 2 k
1
1
1
7. Jika
87 44
15
i
j+ k
2
3
2
d2A
6ti 24t 2 j 4 sin tk
2
dt
A 2i j
dan
dA
i 3k
dt
di t = 0.
Jawab :
dA
3t 2 c1 i 8t 3 c2 j 4 cos t c3 k i 3k
dt
c1 1, c2 0, c3 1
pada t = 0
dA
3t 2 1i 8t 3 j 4 cos t 1 k
dt
A t 3 t c1 i 2t 4 c2 j 4 sin t t c3 k 2i j
pada t = 0.
c1 2, c 2 1, c3 0
A t 3 t 2 i 2t 4 1 j 4 sin t t k
x a cos t ,
8. Carilah vektor singgung satauan di sebarang titik pada kurva
y a sin t , z b t
a , b dan
dimana
adalah konstanta-konstanta !
Jawab :
x a cos t , y a sin t , z b t
r (a cos t ) i ( a sin t ) j (b t ) k
dr
( a sin t ) i (a cos t ) j b k
dt
ds
dr
2
2
2
a sin t a cos t b
dt
dt
a 2 b 2
a 2 2 b 2
T
9. Jika
dr
dt ( a sin t ) i a cos t j b k
ds
a 2 2 b 2
dt
d2A
6t i 24t 2 j 4 sin t k
2
dt
A 2i j dan
Jawab :
dA
i 3k
dt
pada t = 0 !
d2A
6t i 24t 2 j 4 sin t k
2
dt
dA
v
6t i 24t 2 j 4 sin t k dt
dt
i 3k 3t 2 i 8t 3 j 4 cos t k
3t 2 1 i 8t 3 j 3 4 cos t k
A A0 v
2i j t t i 2t j (3t 4 sin t ) k
t t 2 i 1 2t j 3t 4 sin t k
2i j 3t 2 1 i 8t 3 j 3 4 cos t k dt
3
Perlihatkan bahwa
2H 2H
0
x 2
y 2
Parsial
Jawab:
H
e x (C1 sin y C 2 cos y )
x
2H
C12 e x sin y C 2 2 e x cos y
2
x
H
C1e x cos y C 2 e x sin y
y
2H
C12 e x sin y C 2 2 e x cos y
y 2
2H 2H
AB
irrotasional!
Jawab:
( A B) 0
.A 0 A. 0
.B 0 B. 0
Sehingga:
( A B) (B.) A B(.A) ( A.)B A(.B)
0000
0
12. Carilah kecepatan dan percepatan sebuah partikel yang bergerak sepanjang kurva x =
2 sin 3t, y = 2 cos 3t, dan z = 8t pada sebarang saat t > 0 !
Jawab :
x 2 sin 3t , y 2 cos 3t , z 8t
r (2 sin 3t ) i ( 2 cos 3t ) j ( 8t ) k
dr d
2 sin 3t i 2 cos 3t j 8t k
dt dt
( 6 cos 3t ) i ( 6 sin 3t ) j 8k
d 2r
(18 sin 3t ) i (18 cos 3t ) j
dt 2
Jawab:
i
j
k
2
2
A r = x y 2 x z 3 y 2
x
y
z
( 2 x z 3+ 3 y 3 z ) i+ (3 x y 2 zx y 2 z ) j+ ( xy 32 x x z 2 ) k
( x i+ y j+ z k) (( 2 x z +3 y z) i+(3 x y zx y z ) j+( xy 2 x z ) k )
3
( A r )=
6 xy z i 3x
3
z j 3 xz 2 y k
irotasional.
i
j k 6 xy z 3 i 3 x 2 z j 3 xz 2 y k
y
z
x
6 xy z 3x z
3 xz y 3 x z
y
z
2
1 1 i 3 z 2 3z 2
0
6 xy z i 3x
3
3xz y
6 xy z 3 xz
z
x
3
3x 2 z
6 xy z 3
y
x
Jadi, A =
y j
j 6x 6x k
z j 3xz 2 y k
irotasional
15. Sebuah vektor disebut irotasional jika curl V = 0. carilah konstanta konstanta a, b, c
sehingga : V = (2x + ay - 3z) i+(3x - 2y + bz) j + (cx y - 3z) k irotasional.
Jawab :
Agar V irotasional, maka Curl V = 0
V
i
j
k 6 xy z 3 i 3 x 2 z j 3xz 2 y k
x
2 x ay 3z
y
3x 2 y bz
z
cx y 3z
cx y 3z 3x 2 y bz i 2 x ay 3z cx y 3z j
z
x
z
3x 2 y bz 2 x ay 3z k
y
x
1 b i c 3 j 3 a k
x z+ xz
( x i+ y j+ z k ) [ i (2 y z + 2 x yz) j+(x y z 2 y z )k ]
( A+ B ) =
( x ( x z + xz ) y ( y z +2 x yz )+ z ( x y z+2 y z ))
2
2 2
3 2
2 xz + z 3 y z 2 x z + x y +8 y z
2 (-1).1+
(1)2 3.(2)2 .
3
2 xyz 3 , x 2 z 3 ,3x 2 yz 2
17. Jika
Jawab :
carilah
x, y , z
jika
1,2,2 4
i
j
k
x
y
z
2 xyz3 x 2 yz 3 c1
x
x 2 z 3 x 2 yz 3 c 2
y
3 x 2 yz 2 x 2 yz 3 c3
z
x 2 yz 3 c1 c 2 c3 x 2 yz 3 c
Akibatnya,
1,2,2 4 4 16 c c 20
x 2 yz 3 20
. Dengan demikian, maka
Jawab :
Misalkan
dan
dimana
adalah konstanta
xz 2 x 2 y z 1
19. Carilah persamaan untuk bidang singgung pada permukaan
(1, -3, 2).
Jawab :
di titik
( x, y, z ) xz 2 x 2 y z 1
di mana
xz 2 x 2 y z 1
n
,
,
y
z
n z 2 2 xy , x 2 , 2 xz 1
n
n 4 6 ,1, 4 1
2,1, 3
V 2 x 1 y 3 3 z 2 0
V 2 x 2 y 3 3 z 6 0
V 2 x y 3z 1 0
20. Carilah persamaan-persamaan untuk bidang singgung dan garis normal pada permukaan
dititik ( 2, -1, 5 )
Jawab :
di titik ( 2, -1, 5 ) = 4i - 2j k
21. Hitunglah
2 ln r
Jawab :
r x2 y2 z2
Misalkan
x y z
ln x y z
ln
x
y
2 ln r 2 ln
2
x2 y2 z2
y2 z2
x2 y2 z2
y2 z2
x2 y2 z2
2
ln
z 2
x2 y2 z2
x2 y2 z2
y2 z2
x2 y2 z2
y2 z2
1
2
x y2 z2
1
x2 y2 z 2
2
1
r
2
2
22. Carilah turunan berarah dari =x yz + 4 x z pada (1,-2,-1) dalam arah 2i-j-2k!
Penyelesaian:
= ( x2 yz +4 x z 2)
i
2
( x yz +4 x z 2 )+ j ( x 2 yz+ 4 x z2 ) + k ( x 2 yz + 4 x z 2 )
x
y
z
( 2 xyz + 4 z 2 ) i+ x 2 zj+ ( x2 y +8 z ) k
; pada (1,-2,-1)
8 i j10 k
Vektor satuan dalam arah 2i-j-2k adalah
2i j2 k
2 1
2
a= 2
= i j k
2
2
2 +(1) +(2) 3 3 3
Maka turunan berarah adalah
2 1
2
a=(8 i j10 k ) ( i j k )
3 3
3
16 1 20 37
+ + =
3 3 3
3
maka carilah a)
dR
dt
, b)
d 2R
dt 2
d 2R
dt 2
dR
dt
,c)
, dan
pada t
=0.
Jawab :
a)
dR
2t
e t i 2
j sec 2 tk i k
dt
t 1
b)
untuk t = 0.
2 t 2 1 4t 2
d 2R
t
2
e i
j 2 tan t sec tk i 2k
2
2
2
dt
t 1
untuk t = 0.
dR
12 12 2
dt
c)
d 2R
12 2 2 5
dt 2
d)
A t 3t 2 i t 4 j t 2 2t k
e) Jika
d2
A B
dt
pada t = 0.
B (t ) sin ti 3e t j 3 cos tk
dan
, carilah
i
A B 3t 2
sin t
j
k
2
t 4 (t 2t ) { 3t 12 cos t 3t 2 e t 6te t }i {( t 2 2t ) sin t
3e t
3 cos t
2
t
2 t
dt
t 2t cos t 18t cos t 9t sin t ,18te 9t e sin t t 4 cos t
t
2
d2
6te ,2 sin t 2t 2 cos t 2t 2 cos t t 2t sin t 18 cos t 18t
t 4 sin t
30,14,20
f) Jika
d2A
6t i 24t 2 j 4 sin t k
2
ds
A 2i j
diketahui bahwa
dan
dA
i 3k
dt
saat t = 0 .
Jawab :
d2A
6t i 24t 2 j 4 sin t k
2
ds
Maka
d2A
dA
dt
dt dt 2
3t
C1 i 8t 3 C 2 j 4 cos t C 3 k
=
Pada saat t = 0, maka
dA
3(0) C1 i 8(0) C 2 j a cos(0) C 3 k
dt
dA
C1 i C 2 j 4 C 3 k
dt
Karena diketahui
dA
i 3k
dt
C1 i C 2 j 4 C 3 k i 3k
Sehingga diperoleh
C1 = -1
C2 = 0
4 C 3 3
C3 1
Dengan mensubstitusikan nilai dari C1, C2, dan C3 diperoleh
dA
3t 2 1i 8t 3 j 4 cos t 1 k
dt
dA
dt
A
dt
t C1 i 2t 4 C 2 j 4 sin t t C 3 k
=
Pada saat t = 0, maka
A 0 0 C1 i 2(0) C 2 j 4 sin( 0) 0 C 3 k
A C1 i C 2 j C 3 k
A 2i j
Karena diketahui pada saat t = 0
, maka
C1 i C 2 j C 3 k 2i j
Sehingga diperoleh
C1 = 2
C2 = 1
C3 = 0
A t 3 t 21 i 2t 4 1 j 4 sin t t k
adalah konstanta.
Jawab :
T
dr
dr
dt
dt
dr
a sin ti a costj bk
dt
dan
dr
a 2 2 sin 2 t a 2 2 cos2 t b 2 a 2 2 b 2
dt
T
Dengan demikian,
25. Jika
A t 2 ,t , 2t 1
dr
dr
dt
a sin ti a cos tj bk
a 2 2 b 2
dt
B 2t 3 ,1,t
dan
d A B d A B d A B d A dB
dt
,
,
,
dt
dt
dt
dt
.
,
maka
pada t = 0.
Jawab :
d A B dA
dB
B A
2t ,1,2 2t 3,1,t t 2 ,t ,2t 1 2,0,1
dt
dt
dt
4t 2 6t 1 2t 2t 2 0 2t 1 6
pada t = 1.
i
j
k
2
A B t
t 2t 1 t 2 2t 1, t 3 4t 2 4t 3,3t 2 3t
2t 3 1
t
d A B
2t 2,3t 2 8t 4,6t 3 0,7,3
dt
pada t = 1.
A B
d A B
dt
pada t = 1.
2t 3 t 1 t 1 t 4 4t 3 12t 11
2
4t 3 12t 2 12
2 t 4 4t 3 12t 11
carilah
i
dB
A
t2
dt
2
j
t
2t 1 t , t 2 4t 2,2t
dB
d A
dt
pada t = 1.
26. Carilah
Jawab :
d dB dA
A
B
ds
ds ds
d dB dA
A
B
ds
ds ds
d dB
d dA
A
B
ds
ds ds ds
d dB dA dB dA dB d dA
B
A
ds ds
ds ds ds ds ds ds
d 2 B dA dB dA dB d 2 A
A 2
B
ds ds
ds ds
ds
ds 2
d 2B
d2A
A 2
B
ds
ds 2