Anda di halaman 1dari 8

nggih ida dane sareng sami, sampun pada pawikan, rahina mangkin Prawaning Tilem

Kepitu/Caturdasi Kresnapaksa Maghamasa, sane sampun kaloktah kawastanin Rarahinan Siwa


Ratri. Maosang indik Siwa Ratri, sampun kalumrah pisan ring pambiaran, duaning ida dane umat
Hindu pamekas, sampun ngalaksanayang sabilang warsa.

011814_2213_CaturMargaC1.jpg

Ring jagat Nusantarane pamekas ring Bali, indik Siwa Ratrine punika, sampun dados unteng
beblibagan ring pasantian, mapiranti antuk Kekawin Siwa Ratri Kalpa, pinaka sastra Jawa Kuno,
sane kekawi olih Mpu Tanakung, ring Bali kabaos Kekawin Lubdhaka. Duaning makeh ida
danene durung cacep ring basa Kawi/Jawa Kuno, para pangawi Baline katah makarya kekawian
marupa Parikan Lubdaka, sane ngangge basa Bali Lumrah. Indike punika maka cihna umat
Hindu ring Bali oneng ring daging cakepanne punika.

Unteng dagingnyane wantah satua, satuan Sang Lubdaka. Sang Lubdaka punika wenten maosang
Sang Nisada, Sabara miwah Pulinda, sane mateges juru boros. Mungguing reringkesan satua
Lubdaka, inggih punika :

Sang Lubdhaka kasarengin olih pianak somahnyane magenah ring pucak gunung. Setata ipun
madruwe geginan wantah maboros, kangge upajiwa kulawarganipune. Ri kala dina nemonin
caturdasi kepitu, ipun maboros ngranjing ka tengahing alas sregep saha gegawan. Nanging ring
sajeroning pajalan ipunne nenten ngamolihang daging tetujon, dados sayan joh pajalanipunne,
ngantos kapetengan ring tengahing alas. Kala irika ipun madruwe manah ajerih, yening ngoyong
beten sinah sarap buron. Raris ipun menek ring wit bilane. Taler ipun ajerih duaning kiapnyane,
yening pules sinah ulung sarap macan. Angge ipun nungkulang kiap raris ngepik-ngepik daun
bila, tur kaulungang ring telagane, irika tan pajamuga nganenin Lingga pinaka linggih Ida
Sanghyang Siwa.

Gelising crita sampun semengan raris mulih ngusap-ngusap lima, duaning nenten mapikolih.
Suwening asuwe gelem tur nglantur padem I Lubdhaka. Kacrita atmanyane kabingungan, tur
kasingse olih watek Kingkara Balane, kategul, kaseret lan katitig. Nanging tan asuwe rawuh
Gana Balane, sangkaning titah Sanghyang Siwa, raris kapendak kapaica genah ring Siwaloka,
sangkaning ipun nglaksanayang brata Siwa Ratri.

Inggih asapunika daging satuane.

Malarapan antuk satuane punika, iring titiang ida dane sareng urati ring parindikan punika,
ngiring rereh suksemannyane, duaning sang Kawi waged pisan mingitang daging kekawianidane.
Sang Lubdhaka setata mamati-mati, himsa karma, ngamademang buron sane panggihipun.
Sangkaning nglaksanayang brata Siwaratri, sesampun padem atmanipune polih Swargaloka.

Yening matra-matra pikayunin sinah nungkalik ring ajah-ajah Karmaphala. Nanging yening
uratiang pisan, I Lubdhaka, ri sampun padem atmanipune sampun polih kasingse olih Kingkara
Balane, nampi pikolih himsa karmane, pamuput ipun polih genah suci Siwaloka. Kasinahanipun
iriki Ida Sang Kawi Wiku, Ida Mpu Tanakung, sinah madruwe tetujon sane pingit, kangge ngetus
pikayun ida danene mangda kayun ngamargiang ajah-ajahan agama Siwaratri.

Sapunika taler parilaksanan I Lubdhaka, nungkalik pisan ring Dharma, setata ngulurang indriya,
mamati-mati. Punika yening rereh ring sesuduk sang maraga suci, makadi ida para wiku, sane
sampun patut prasida mitetang indriya, nenten himsa karma, setata nyunjung Dharma ring jagate.
Iring uratiang I Lubdhaka janma biasa, wong pretakjana, manawita pateh ring iraga lan ida dane
sareng sami.

Elingang I Lubdhaka magenah ring alas gunung, napike sane prasida kagarap, kangge nyambung
kahuripan pianak somahipune ? Yen uratiang wantah ipun nglaksanayang swadharma, duaning
ipun sane kandelang ngruruh pangupajiwa, kangge nglanturang kahuripanne, wantah majalaran
maboros. Kadadosan ipun I Lubdhaka satya ring Swadharma, tur punika sane kalaksanayang
kantos ipun padem. Tur ipun sampun nerima pikolih karman ipun, nanging sangkaning Satya lan
Swadharma, mapiranti antuk brata Siwaratri, ipun polih swarga. Tur I Lubdhaka mapainget ring
iraga sareng sami, mungguing kautaman brata Siwaratrine.
Nanging yening ruruh ring sajeroning tetujon hidup i manusa, sane kabaos Catur Purusartha,
Dharma, Artha, Kama lan Moksa. Kasinahanne Dharma pinaka dasar angge ngruruh artha, kama,
pamekas moksa. Artha lan kama yang tan padasar Dharma, kabaos nirdon. Punika duaning
dharma, artha, kama patut pisan margiang becik-becik ring jagate, sane angge piranti nyujur
Moksa.

Raris wenten ring pambiaran maosang brata Siwa Ratri, wantah pinaka : Malam Peleburan Dosa.
Indike punika patut rerehang pamargi pamatut, mangdane nenten ngirangang unteng sukseman
Siwaratrine.

Malih iring titiang ida dane mikayunin, Satua Lubdhaka (Siwaratri Kalpa), sane kekawi olih
Mpu Tanakung, sane banget wenten sangketannyane ring Rarahinan Siwa Ratri rawuhing
bebratannyane. Raris wetu pitaken : Sirake Mpu Tanakung punika ? Yening rereh
suksemannyane wantah ida sang maraga suci, sane sampun prasida mitetang indriya, tur prasida
amor ring sangkan paran. Mpu mateges sang maraga suci; tan mateges nenten; kung mateges
indria utawi smara.

Raris malih wetu pitaken, napike wantah I Lubdhaka sane maboros, napike nenten Ida Mpu
Tanakung, sane dados pratiwimba dados juru boros ? Ring satuane sane kaborosin beburon sane
mageng. Napike sukseman beburonne punika ? Indike punika iring titiang sareng sami
mikayunin.

Ring satuane kabaosang I Lubdhaka boya ja janma sane nandang dosa, nanging ipun wantah
mawak papa. Napike papane punika ? Taler wenten anak maosang, iraga sareng sami puniki
wantah juru boros ring jagate , manut swagina lan swadharma soang-soang. Wenten sane
morosin Dharma, wenten sane morosin Artha, Kama. Wenten sane urati morosin ajeng-ajengan,
wenten sane morosin pangaweruh, wenten sane morosin smara, wenten sane morosin kawisesan,
tur sane lianan. Manawita iraga puniki Lubdhaka-Lubdhaka sane kantun kapetengan, raris nunas
galang ring rahina mangkin nemonin Siwaratri.
Iring titiang malih mapikayun, uripe puniki waluya sekadi magenah ring gedonge sane mauneb,
sinah peteng dedet, asapunapi antuk mangda mikolihang galang ? Iring titiang rawuh ring
dwarane, getok-getok saking tengah, mangdane prasida dwarane mampakang, sinah prasida
manggihin galang. Napi suksemanne punika ?

Iring uratiang malih sane kaborosin wantah buron sane ageng, sirake sinengguh buron sane
ageng? Nenten seos Sanghyang Pasupati dewaning beburon, sirake sane nenten mapikayun
nyujur Sanghyang Pasupati/Sanghyang Widhi ?

Inggih ngiring cutetang, laksanayang yogane sekadi I Lubdhaka ring rahina Siwaratrine puniki,
mangda mikolihang tetujon sane pamekas.

Sakweh ning papanika sang yogiswara, lawan iking wasana kabeh, yateka tinunwan de bhatara
Siwagni, ri huwusnya hilang ikang karmawasana, tamolah alanggeng samadhinira, tan molah
bhatara ri sira yan mangkana, ya ta matangnyan cintamani sira, asing sakaharep nira teka,,
sakahyun ira dadi, ndah wyaktinya kapanggih ikang kasteswaryan de nira

(Sahananing kapapan sang yogiswara rawuh ring karma wesana sami, sinah ical, kabasmi olih
Ida Sanghyang Siwagni, wantah langgeng samadhin idane nenten pisan obah, yening sampun
prasida punika, napi sane kapikayun pacing rawuh, napi sakaluire kapanggih, sinah pacang
manggihang kadegdegan).

Wenten pitutur Sanghyang Siwa, ring kaluihan Siwaratrine :

Sapapa niki nasa de niking atanghi manuju siwaratri kottama, sapapa nika sirna de nikang
phalaning brata winuwusakenku tan salah

Sahananing papane, kasengsaranne punika lebur sirna, sangkaning majagra (magadang) ring
rahina siwaratri sane utama, sakancanne punika sirna sangkaning brata sane sampun kajantenang,
sinah nenten iwang
Ida dane sareng sami sane wangiang titiang.

Napi sane atur uningayang titiang di wawu, yening rereh malih daging kasuksmanne, kasinahan
akeh sane kantun singid. Yadiastun asapunika, iring titiang ida dane mapikayun, makadi :

Kawi lan Wiku; Aturu lan Atutur; Papa lan Tapa; Yama lan Maya; Pasu lan Pasa; Indra lan
Indria; Mona lan Moni, Jagra lan Lupa; Brata lan Indria.

Kawi mapiteges sang pangripta/pengarang. Mahakawi, pangawi sane wikan. Ring Kakawin
Astiakayana, wenten kabaos : mangken phalguna masa kepwan ing ulah kapetengan i hatingku
tan sipi, . de nini rajah tamah pwa wreddhya, yan tan sang wiku siddhawakya kadi landep
ing isu rasaning manah licin.

Maka pralambang sang Kawi mabinayan ring sang Wiku. Di asapunapine Wiku lan Kawi
maraga tunggal. Wenten sang Wiku taler ida maraga sang Kawi, punika taler wenten sang Kawi
dados Wiku, sering kabaos Kawi Wiku.

Manut ucap ring ajeng, Sang Kawi kabaos ri kala sasih Kapat, wantah sang Kawi prasida
ngamedalang daging pikayun, mawetu Kakawian sane mabuat, punika sane kabaos Amretamasa.
Yening ri kala jagat gulem peteng ri kala sasih Kepitu lan Kawelu, hujanne tedun, ri kala punika
Ida Sang Wiku tedun mapica ajah-ajah, maka panuntun nyujur sane galang. Punika maka piteket
ring rarahina Siwaratri. Asapunapi Ida Mpu Tanakung ?

Aturu lan Atutur, aturu tegesnya sirep; atutur tegesnyane eling. Kruna eling taler marti smreti,
lan kruna atutur ring Kakawin Siwaratri kabaos atanghi, sane madruwe kasuksman pateh.

Ring Pustaka Wrehaspati Tattwa kabaos ri kala bebabaosan Bhagawan Wrehaspati ring Bhatara
Iswara, irika wenten kabaos indik turu, lupa lan papa

.apan jatinikang mamangan menak turunya, ikang turu magawe lupaning atma, lupa pweka
ng inabhyasanya, gatinya de nikang wuk turu, ya ta matangnyan dadi pasu
Sang sane seneng oneng ngulurin indria ring ajeng-ajengan, sinah leplep sirepnyane, sangkaning
sirepe punika mawetu sang atma lupa (tan eling) ring kasujatinne, sang sane setata sirep
kewanten pacang numadi dados beburon.

Sapunika taler pablibagan olih Ida Bhagawan Wrehaspati :

ndya teka luputa ring papa, matangnyan lepasa sangkeng naraka .

Asapunapi antuk mangdane prasida lepas sakeng papa, sinah pacang lepas sakeng papa naraka ?

Kacawis olih Sanghyang Iswara :

..yan matutur ikang atma ri jatinya, irika ta yan alilang, sang atma juga humidepa saka
sukha duhkhaning sarira .

Yening sampun Sanghyang Atma eling ring kasujatiaane, pikayunne dados ening suci, duaning
wantah Sanghyang Atma sane prasidha uning ring suka duka ring sajeroning kayun.

Ring Kakawin Arjuna Wiwaha, wenten kabaos amuter tutur pinahayu

Papa lan Tapa, mateges sapasira ugi sane kantun kaiket antuk indria, tan menget ri kajatinya.
Sane angge mucehang punika wantah Tapa, umeret ikang indria, ngubda wisayan indriane antuk
sane mawasta Tapa Brata. Brata utawi wrata, sinalih tunggil ajah-ajahan agama Hindu sane
mabuat, punika duaning ida sang Wiku kabaos Wrati/Brati, sang sane prasida ngamargiang Brata
(Wrati Sasana). Kruna brata mapaiketan pisan ring kruna Tapa sampun ayasa angrencem tapa
mwang brata, amangun tapabrata padha gong yoga.

Yama lan Maya, Yama inggih punika bhisekan ida Sanghyang Widhi, maka panepas sahananing
karma ring Swargaloka. Maya punikapikobet siluman sange ngiket ipun manusa. Sapasira sane
kaiket antuk Maya sinah pacang kakenen pikolih karma olih Hyang Yama. Elingang atman sang
Lubhdaka kasingse olih Yamabala.

Pasu lan Pasa, pasu mateges beburon lan pasa mateges tali. Lalu ada kata Pasupati, bhisekan Ida
Sanghyang Siwa utawi Rudra, sane maka senjatanida Pasuyuddha (ri kala ngarepin sang Arjuna),
sane pinaka panugrahan Hyang Siwa ring Arjuna, pinaka Pasupati
Astra. Elingang asapunapi pamargin Sang Arjuna ri kala maperang tanding sareng Hyang Siwa
Rudra.

Anakku huwus katon abhimananta temunta kabeh, hana panugrahangku cadusakti winimba sara,
pasupati sastrakastu pangarannya nihan wulati.

Suksmanuipun, sahananing manah sane maka pasu/kala/indria, patut kalepas tali panegulannya
(pasa), wawu prasidha nincap kasucian, mapanggih lawan Hyang Siwa. Manusa sane prasida
lepas (pasa) sane marupa pasu, punika maka pralambang polih panugrahan Pasupati. Pasu Pasa
Pasayuddha Pasupati.

Indra lan Indria, elingang asapunapi gegodan Hyang Indra ring ring Sang Arjuna. Ring tepengan
Siwaratri, Lubdhaka sane prasida nglaksana Japa (metik don bila), Tapa, Brata, Yoga lan
Samadhi, kapungkuran prasida molih Siwaloka.

Mona lan Moni, Mona mateges meneng tan mabebaosan. Muni, sang maraga suci (Elingang
satua ring Adi Parwa, Sang Parikesit seda, sangkaning duka ring Muni sane Mona).

Jagra lan Lupa, Jagra, eling sang sane tan eling kabaos lupa.

Inggih ida dane sareng sami, kasuksman Siwaratine punika makelingang mangdane iraga prasada
eling/menget/jagra, maduluran antuk Mona lan Upawasa.

Inggih asapunika jagra winungun titiang ring rahina Siwaratrine puniki, kirang langkung titiang
banget nunas pangampura.
Puput.

OM Santih Santih Santih OM

Anda mungkin juga menyukai