Editorial .................................................... - 02
Keimahni .................................................... - 03
Zu Ruih
- Nanaua Chawngthu .......... - 18
Kum a vei a, dan pangaitein Mother’s Day chu kan lo thleng leh ta a. He
hun a lo thlen apiang hian he Nunna Tuikhur News ngeiah pawh Mother’s Day
lo chhuah dan ṭobul leh a chanchin mithiamte ziah kan chhiar fo ṭhin.
Nute hlutna leh hmangaihna lam hawi pawh kumtin kan
chhiar ṭhin bawk.
Chutih rual chuan ‘Nute Ni’ a nih anga Nute chawimawina dawng ve
ṭhin zingah hian Bible-in Kristian Nu Ṭha a tih phawkchhuak zo hi engzat tak
awm ang maw? Nu chuan inchhung khur a vawng nung em, a tinuam em? Pasal
a neih dan aṭang rengin bul a ṭan fuh em, ruk rukin em ni bul a ṭan? Rinna kawn-
gah a puitling em? Kristian chhungkaw din duhtu Nu a ni em? Mahni nawm-
sakna leh hlimna ngawt aiin a pasal fanaute a dah pawimawh hmasa zawk ṭhin
em? Khawvel finna leh thiamna lamah chhuan tur nei lo mah se a fate tan a nun
entawn tlakin a thianghlim em? An tan a ṭawngṭaisak ṭhin em? A mo emaw a
pasal chhungte chungah a ṭha em? Chhungkaw enkawl danah mahni intodelh
tum tlatin, mite bantu ni lovin ṭanpuitu nih a tum zawk ṭhin em?
Famkim lo mihring tan chutiang zawng zawng chu nih kim biai a har
maithei. Bible-in nu ṭha leh entawntlak a sawi heng- Hani te, Naomi te, Ruthi te,
Estheri te, Abigaili te, Mari, Loisi leh Euniki etc. te nun entawn hram hramtu nih
a. Thufingte 31:10-12 in nupui fel leh Nu ṭha chungchang a sawi nunpui tumtu
‘Nu’ nih a pawimawh hle a ni.
NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016 03
***SUM ***PENTECOST NI
AUDIT May 15, 2016 Pente-
Kumina cost Ni hian kan dama
a vawihnih nan Lalpan rem a tih chuan
Fellowship sum Rev. Dr. Zakiauva chu
audit chu May 14, hun rawn hmang tura
2016 (Inrinni) hian neih tura beisei a ni.
ruahman a ni.
RUANG CHHAR
Ni 4/5/2016 chawhnu dar 3 vel
khan, Lawngtlai-III thlânmual thlan-
Mamit aṭanga thu dawn gah hmeichhe pakhat ruang chhe tawh
danin, bus chesuala hliamte chu West tak hmuh a ni. Ruang hi police leh mi
Phaileng damdawi-in panpui an ni a, tlawmngaite’n an senghawi a; a hnuah
an zinga mi pali chu x-ray turin Aiza- Biakthangmawii (46) w/o R Sawikun-
wl lamah thawn niin, mi dang zawng ga, Thingkah, Lawngtlai a ni tih hriat
chu first aid pek hnuah hawtir an ni. chhuah a ni.
Bus-ah hian driver leh conductor nen
mi 25 an chuanga hriat a ni a, an chet-
sualna hi kawng ngîl lai tak niinm, HSLC 2016-AH ZIRLAI
chetsual chhan hriat theih a ni rih lo. 71.17% AN PASS
Hliamte West Phaileng damdawi-ina MBSE chuan ni 28/04/2016
enkawlna senso zawng zawng leh chhun dar 12 khan HSLC Examina-
Aizawl lam panpuite phurhna sensote tion 2016 result a tichhuak a, zirlai
chu minister John Rotluangliana’n a exam 18,091 zinga 12,427 (71.17%)
tumsak a, hliam na zual pahnihte Rs. an pass. A pumpuiah C Vanlalngha-
1,000 ve vein a kan nghal. Chetsualna ka s/o C Chhuanthangpuia (Chhinga
hmun aṭanga West Phaileng damda- Veng, Aizawl) Home Mission School
wi-in panpuina leh hliam na vak lote pakhatna a ni.
06 NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016
Kumina HSLC exam result 61.88% leh private 34.29%, Mamit
hi nikum lam aiin a ṭha zawk a; kum district-ah regular 56.25% leh pri-
2015-a pass percentage chu 68.30% a vate 37.50% leh, Serchhip district-ah
ni laiin, kuminah chuan 71.17% a ni. 74.84% leh private 55.56% an pass.
Kuminah hian fail mi 4,440 an awm
a, compartmental chance nei zirlai 595
an awm. Kuminah hian zirlai exam BOOK OF THE YEAR 2015
laia hnawhchhuah leh exam kim lo an LAWMMAN HLÂN
awm lo. Mizo Academy of Letters
(MAL) chuan ni 27/04/2016 khan
HSLC 2016-ah hian distinc- Aizawla IPR Auditorium-ah Foun-
tion-ah mi 629 an pass a, first divi- dation Day an hmang a, Art & Cul-
sion-ah 2,025, second division-ah ture minister R Romawia’n a hman-
3,510 leh third division-ah 6,263 an pui. He hunah hian Book of the Year
pass. Zirlai pass vekna sikul 72 an 2015 ziaktu C Lalnunchanga hnen¬ah
awm a, zirlai fail vekna sikul pali an chawimawina hlan a ni.
awm thung. Exam hmachhawntute hi
hmeichhia 8,890 leh mipa 8572 an ni Kum 2015 chhunga Mizo
a; regular-a exam beitu 17,071 niin, iráwm chhuak lehkhabu zinga a ṭha
private-a exam mi 391 an ni. ber, Book of the Year 2015 atana an
thlan, ‘Kawlkil piah lamtluang’ tih le-
Sorkar sikul aṭanga HSLC hkhabu ziaktu C Lalnunchanga hnen-
hmachhawntu zingah 63.93% an pass ah lawmman Rs. 5,000 leh thuchei a
a; dificit school aṭangin 88.83%, aid- hlân.
ed school aṭangin 67.02%, lumpsum MAL hian Book of the Year
school aṭangin 75.10%, private school 2015 thlang tur hian lehkhabu 140 an
aṭangin 78.99% leh private candidate endik niin an tarlang. Book of the Year
aṭangin 41.43%-in an pass a ni. hi mi paliin an dawng nawn tawh a; a
District pariat zingah Saiha dawngtu zingah hmeichhia pathum an
tiṭha berin, pass percentage chu regu- tel tawh bawk.
lar-ah 82.65% leh private-ah 85.37% a
ni a; Aizawl district-ah regular 77.87% Book of the Year ni tawhte :
leh private 40.78%, Champhai dis- 1989 Ka lungkham (B.Lalthangli-
trict-ah regular 71.02% leh private ana)
45.45%, Kolasib district-ah regular 1990 Hmangaihzuali (C.Laizawna)
63.45% leh private 36.36%, Lawngtlai 1991 Zoram Khawvel (L.Keivom)
district-ah regular 64.80% leh private 1992 Ṭhangthar Taitesena (Roma-
11.67%, Lunglei district-ah regular wia)
NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016 07
1993 M i z o L i t e r a t u r e ( SALVATION ARMY DIN
B.Lalthangliana) CHAMPHA LAWM
1994 Kum 100 Kristian Zofate hma- Ni 26/04/2016 kha Mizorama
bak (Bangalore Mizo Christian Fel- Salvation Army din champha, a kum
lowship) 99-na a ni a, Mizoram hmun hrang
1995 Ram leh i tan chauh (Dr H. hranga Salvation Army-te’n an lawm.
Lallungmuana) Salvation Army hi April 26, 1917-ah
1996 Bible leh Science-II (PC Biak- Mizoramah din a ni.
siama)
1997 Pasalṭha Khuangchera (Dr.
Laltluangliana Khiangte)
1998 Anita (C. Laizawna)
1999 Tlâwm ve lo lalnu Ropuiliani
(Lalsangzuali Sailo)
2000 Chawngmawii leh Hrangch-
huana (R. Rozika)
2001 Ka khualzin kawng (Robuan-
ga) Salvation Army India Eastern
2002 Rûnlum nuthai (Capt. LZ Territory kum 99-na hi corps hrang
Sailo) hrangte chuan vantlang tana hna
2003 Kan Bible hi (Rev. Zairema) thawhna ni-ah an hmang a, khawlaite
2004 Zorinpari (H. Lalngurliani) an tihfai bakah, damlo harsate hnenah
2005 Damlai thlipui (Lalhriata) ṭanpuina an pe a ni.
2006 Pasalṭhate ni hnuhnung Mizorama Salvation Army
(C. Lalnunchanga) dintu, Lt.Col. Kawlkhuma thlân, Ku-
2007 Zofate zin kawngah zalenna likawnah nimin zing khan Central
mei a mit tur a ni lo (R. Zamawia) corps buatsaihin inkhawm a ni.
2008 Chûn chawi loh (Lalhriata)
2009 Rintei Zûnlêng (Lalrammawia
Ngente) NAUPANG HUAISEN
2010 Beiseina mittui (Samson Than- CHAWIMAWINA DAWNG
ruma) Lalduhawma s/o Lalrinchha-
2011 Zodinpuii (Lalchhantluanga) na, Buhchangphai, Kolasib district
2012 Sihlipui (Romuanpuii Zadeng) chuan April 22, 2016 khan naupang
2013 Thinglubûl (Lalpekkima) huaisen chawi-mawina, Ghanshyam
2014 Ka zalenna (B. Lalhriattira) Binani Children’s Bravery Award a
2015 Káwlkil piah lamtluang (C. dawng. Award hi Police Gymkhana,
Lalnunchanga) Mumbai-ah sem a ni.
08 NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016
Lalduhawma hi a ṭhian-pa Lal- Clash of Clans hi kum 2012
famkima s/o Lalthlamuana nen May 4, August aṭanga an tihchhuah a ni a, hei
2015-a sava an vehnaah a ṭhianpa chu hi Supercell chuan a hlawhtlinpui hle
electric current-in a man a; a chhan a, kum 2015 chhung khan game hrang
chhuah hnuah Lalfamkima chu paw hrang sum lalut hnem tarlan zingah
hawin, damdawi-in a panpui a, damin pakhatna te, pahnihna te a hauh a ni.
an chhanchhuah phah a ni. Nikum chhung khan Supercell hian
USD tluklehdingawn 2.326 zet a hmu
tling a, heng aṭanga a hlep zawng za-
wng chu USD mtd 964 a ni. Kum 2014
chhunga a sum hmuh zawng zawng
kha USD tld 1.777 a ni. Chawhrual-
in Clash of Clans game bik hian ni tin
USD 827,771 zet hmuchhuak ziah ang
a ni.
M 3
4
R. Lalchhuanawmi
Siampuii
16
20
A 5 Pu Lalrinawma 21
Y 6 JL. Liana 21
7 Pi Vanlalchhungi 21
8 Pi Vanlaltluangi 21
9 Deryck Ropeka 28
16 NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016
CHHUNGKUAA NU
PAWIMAWHNA LEH MAWHPHURHNA
-Rev. K. Lalpiangthara
Thufingte 31:10-31
K amkeuna: Hman deuh khan Saphovin thumal pathum – mi
rilru khawih leh mi hneh thei ber ber tur nia an ngaih an th-
lang chhuak a. Chungte chu Nu (Mother) tih te, In (Home) tih te leh Van (Heaven)
tih te a ni a. Heng pathum zinga mihring rilru hneh leh khawih bertu tia an thlan
chu Nu (Mother) tih zuk ni tlata maw le! Pianna ram sawi nana ‘mother-land’ an
ti te, pianpui ṭawng sawi nana ‘mother-tongue’ a n
ti te leh hringtu kohhran sawi nana ‘moth-
er-church’ an ti te hian Sapho thinlunga ‘Nu’
tihin hmun a chan rilzia a tarlang chiang hle
a ni.
1. Nu ropuina leh hlutna: Pa pawimawh- n a
leh mawhphurhna sawi tur a tam viau laiin an ropui- na leh
hlutna hi mi ropui tak takte comment hriat tur a vang khawp
mai a. A biru zawka lang, nute erawh chu mi ropui leh langsar tak
takin an comment tam hle thung. Tlem azawng han tarlang ila:-
“Chhungkaw hlimna chabi kawltu chu nu a ni.” – William Carey
“Hleih neihna tel lo leh hmangaihnaa roreltu awm chhun chu nute hi an
ni.” – M.A. Alreed
“Nu ṭha pakhat hian zirtirtu ṭha 100 a hen a ni.” – George Herbert
“Pathian thilsiam mak leh ropui ber chu nu hi a ni.” – Norman Van Wil-
liam
2. Nu pawimawhna:
- A pasal tan lallukhum a ni.
- Mi ropui takte phenah hian nu fel takte an lo awm ṭhin a ni.
- Nu chu chhungkaw dictionary a ni (Thil awmna zawng zawng
hre vek turah pate chenin kan ngai).
- Pa thurawn lakna hnai ber leh a chawlh hahdamna a ni.
NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016 17
- Fa hringtu a ni angin pa aiin fate nen an inhnaih zawk.
- Pa leh fate lawmna lawmpuitu ṭha ber a ni a, an rilru hliam leh
na tuam damtu ṭha ber a ni bawk.
3. Nu mawhphurhna:
- Nu chu chhungkuaah manager a ni a. Management a thiam viau
chuan chhungkaw tan malsawmna ropui tak a ni ṭhin.
- Inrenchem a thiam leh thiam lohvin intodelh chungchangah
kawngro a su hle.
- Inlengte leh mikhualte dawnsawn hi an mawhphurhna paw-
imawh tak a ni.
- Ṭhenawmte nena inlaichinna siam thu-ah a mawhphurhna a
sang hle.
- Fanau enkawlah pate aiin an mawhphurhna a lian em maw tih
tur a ni. “A fanuin a nu a chhun,” tiin Ezekiela’n min hrilh (16:44).
Naupang chauh an lo ni lo ve, pa ber leng hawng pawhin nu ber a hmuh loh ch-
uan ‘khawnge i nu?’ tih hi a fate hnena a zawhna hmasa ber zu ni zela maw le!
Hei hian in chhung hmun laili ber hi nuin a luah a ni tih a tichiang khawp mai.
“Hmeichhe khawsak ṭha tu nge hmu thei ang? A man chu lunghlu sen mi
aiin a sang zawk daih si a, a pasal thinlung chuan a ring a, chhawrna a hmai lo-
vang. A dam chhungin chhe lam ni lovin ṭha lam hlirin thil a tihsak ṭhin.” (Thuf
31:10-12)
ZU RUIH
-Nanaua Chawngthu
²Zu Ṭhat lohna – C. Tlana ºZu leh Ruihhlo: Thlarau nun a nghawng dan – RE Ralte Blog
NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016 21
sual lova, a va ṭha tehchiam chuang lo va, a hmangtu thinlung leh a hman dana
kha a ni pawimawh chu. A hrim hrimin helai bung leh chang hi i’n bih chiang
reng reng teh ang.
“Tui chauh in mi ni tawh suh la, i pum avang leh i dam loh fo avangin
Uain tlêm tê hmang ṭhin ang che” (I Timothea 5:23). “Uain tlêm tê hmang ṭhin
ang che” tih khi “in la, rui ṭhin rawh” tihna a ni reng reng lo. Pumna damdawi
Digene tui (syrup) hi tuman no 3/4 velin an tlak pawp pawp ngai lo, chhin 2/1
tein an in ṭhin. Khuh/awmna damdawi te pawh Doctor in tlêm tê, chhin 2/1 vel
lek leka in turin an chawh ṭhin. A bura tlak pawp pawp chuan ruih nan an hmang
a, Drug abuse (damdawi hman khawloh) a ni daih tawh, chu chu dan phal loh
a ni. Zu ruih duh vanga henglai thu lo lakchhuaha, ṭanchhana hman ve ringawt
hi a fuh viau lovang. Lehlamah chuan Bible bung leh chang ṭanchhana hman
nachang an la hriat ve hrim hrimna kha a lawmawm fu a, an la bo thui lutuk lo
tih a hriat, Bible zahna chang êm te chu an la hriat ve avangin.
Chutia Bible bung leh chang kan lakchhuah dawn chuan, mihringte
phuahchawp mai mai ni lo, Bible ngeiin a ziah aṭangin zu rui ṭhinte dinhmun
chu tlêm tê i’n en ve teh ang u.
a) Pathian ram luah theih lohna a ni (I Kor. 6:10) : “Zu ka in ṭhin avanga
midang aia ka sualna bik ka hre lo va, a in lote an felna bik ka hre lo” i ti maw?
Hre lo chungin Pathian ram i luah ve thei dawn lo tihna a lo nih reng chu le!
Tun aṭang chuan lo hre ve tawh rawh aw, a chhan chu I Korinth 6:10 list-ah hian
chiang takin a ziak si a.
b) Midangte tluktirtu a ni (Rom 14:20) : Zu rui ṭhenkhat hian inti Pathian
thu hre deuhin, “zu ka in vang hian ka chhandamna a bo thei lo” tih te an ching
a, mahse an zuruih avang khan an fate emaw, an chhehvela mite an tluk phah
chuan atan sualna a ni thei tih chiang takin kan hmu.
c) Hnam mualphona a ni : Afghan pa pakhat chuan ka beng hriat ngeiah
“nangni lam mi (Chin) hmeichhia ka kawm tawh 90% hi chu zu ka inpui hnuah
ka mutpui theih vek an ni” a ti. Zu an in hma chuan mutpui an duh kher bik lo,
mahse an ruih hnu chuan insum theihna an lo nei tawh lova, Joela 3:3-a mi angin
mualpho takin hnamdang (Afghan) mutpui theih an lo ni ta vel mai mai ṭhin a
nih chu. Zu hian min va timualpho thei tak em!
March 2015 khan Dabri Police Station-ah Police pakhat chuan, “in nu-
late zu rim nam ther therin zanrei deuh deuhah an vak a, an kalna han zawh hian
‘Churh-ah programme kan nei’ an ti ve ziah lehnghal. Church ah hian zu in leh
party in nei ṭhin em ni?” tiin min zawt tawh bawk. Chung zuruiho chuan kan
hnam leh kan Kristianna an tihmualphozia chu in hrethiam ve mai em?
Genesis 9:18-28 ah Nova zurui mu sual saruakna tihlanin a awm a, a
22 NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016
tupa Kanaana’n a pu anchhia an dawn phah tak thu kan hmu. Tin, Gen. 19 ah
Lota chu a fanu ten a hrai ruih hnuin an inmutpuitir a, an thlahte Moab leh Amon
chu hnam anchhe dawng an lo nih tak thu kan hmu bawk. Zu Ruih avang hian a
hnampum tan pawha thil pawi tak a va thleng thei tak em!
Zu in mite an uiawm!
Chhiatni ṭhatni leh mitthi lumenna, thlanlaihnaah te inti mifel aiin zu in
mite an tlawmngai zawk tih ṭawngkam hi kan hre fo ṭhin. Zu in mi a nih vanga
fel leh tlawmngai a ni lo va, amah kha mi fel leh tlawmngai chi hrim hrim a ni
zawk. Zu in lo phei sela chuan kohhran leh khawtlangah pawh hruaitu fel leh
tlawmngai tak ni thei tur kha, zu rui duh tawk leka mawlnain a hneh zawk avan-
gin tuma hriat hlawh loh level hniam, mite bawla awm kual vel mai mai a ni ta
a nih kha! A va uiawm tak em! Kohhran leh khawtlanga a dinhmun sang tak tur
kha zu vangin a luah pha ve ta si lova, tuma hriatzui hlawh lovin a thamral ta chu
a ni.
Delhi khawtlangah ngei pawh hian lehkha thiam, mi fing, ṭawng thiam
tak tak, mahse zu-in a tihbuai avanga dinhmun sang luah zo ve ta lo an tam
mai. Foreign an kal liam hnuah pawh an thi- amna
chu sang hle mah se, kohhran leh khawt- lan-
gah kan hre zui ve ngai lo. Bi-
ble-in “sum tam tak aiin hming
ṭhat hi thlan zawk tur a ni” a tih
hi an chang zo ve ta si lova.
Nu leh pa ṭhenkhatte chuan kan fate khawiah nge an awm a? Eng nge an
tih? tih pawh ngaihtuah ngai lem lova fate thlah zalen an awm nuk mai! A ṭantirh
aṭanga khuahkhirh ṭha si lo hian an sual hnuah/pawi an khawih hnuah kan khu-
ahkhirh leh chauh ṭhin a, ‘se bo hnu a se kawng khar’ ang maiin a tlai zo ta ṭhin
a ni. Tin, Isua nu leh paten an fapa an zingah a awm leh awm loh pawh hre lova
an ṭhian ṭha leh unaute nen hlim taka ti ti chunga khawlam an pan ang leh ni khat
hnuah chauh an fapa an zingah a tel ve lo tih an hriatchhuah chauh ang khan;
nang leh kei pawh hian kan hlim ni leh lawm niah chuan kan Lalpa Isua Krista
hi kan theihnghilh fo ṭhin a, a tel lovin thui tak kan kal hnuah harsat, manganna
leh buaina kan tawh hunah kan zawng buai leh chauh ṭhin. Mahse a hmangaih-
na leh khawngaihna chuan min um zui zel a, kan sualna ang leh kan tlin lohna
angin min thungrul lo hi Lalpa zahngaihna a ni. Mahse tlai luatin pawina a neih
hma leh ‘Ka khawngaihna i tan a tawk’ a tih hma hian Isua nu leh pa ang khan i
zawng let leh vat ang u.
Thlaphang taka a nu leh paten an zawn thu a hriat hnu khan Isua chuan,
NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016 25
“Ka Pa ina ka awm tur in hre lo vem ni?” tiin a lo chhang let a nih kha! Kum
12 rual lekin a nu leh pate a chhan dan chuan a nu leh pate mang a ti ang hle!
Naupangte hian inkhawm leh sande sikul kal hi nuam an ti thei hle a, mahse
nu leh paten kan inkhawm peih loh vang leh zing thawh hma peih loh vangin
kan ṭhulhtir fo. Inkhawm an châk ngawih ngawih pawhin kan inkhawm peih
loh vang zawkin ‘kan chhangchhe si emaw, ni a sa/ruah a sur/khua a lum/a
vawt si’ tiin kan ṭhulhpui mai ṭhin. Sande sikul pawh ni se, ‘a vawt si kal lo mai
rawh’ emaw ‘kalpui tur i nei si lo, thlahtu i nei si lo kal lo mai rawh’ tiin kan
ṭhulhtir fo bawk. An peih loh chang leh an damsam loh changin kal ṭang ṭang
rawh, keimahin ka hruai ang che tih a hnekin kal lo mai rawh kan ti awlsam mai
ṭhin. “Lehkha thiam thei leh zir sang pawh ka ni lo, pawl 6 thleng chauh ka zir.
Mahse ka tet laia sande sikul ka kal ṭhin kha Bible School kal angah ka inngai
a, tlem a ka lo puitlin hnuah ṭhian ka kawm tam lova, ka kawm ṭhin te chu: Ko-
hhran upate, pastor-te, missionary-te, evangelist-te, thlarau mite leh kohhrana
hruaitute ka kawm ṭhin. Chu chu ka Bible College kalna a ni mai” tiin Evan.
Hrangchhunga chuan a lo sawi hial a ni. “Naupang chu a kalna awm kawngah
chuan zirtir ula, a puitlin tleng pawhin a thlah lovang” tih ziak ang khan biak
inah kan tlangneltir a ngai a, an awmna tur dik tak pawh a ni bawk. Mahse an
awmna hmun an hriat chian a ngai ang bawkin, eng vanga awm nge? Eng ti tura
awm nge an nih tih kan hriat nawntir fo an ngai a, nungchang mawi leh awm
dan mawi taka awm turin kan hrilh nawn fo an ngai a ni. A chhan chu naupang
mai an la ni a, hrilh hrilh pawhin rei lote chhung chauh thuawih takin an awm
ṭhin a, a hnu lawkah an harh leh nghal mai ṭhin. Tuna i zilhhauna leh nungchang
mawi i zirtirna kha a rah seng nghal mai tum suh. A rah seng nghal i tum chuan
i beidawng ang a, kut i thlak duh nghal mai ang. Dimdawi takin zilhhau fo la,
nungchang mawi zirtir fan fan rawh. Tunah ni lovin a lo puitlin hunah a rah chu
i seng em em ang. Tin, puipun ni khuaah leh biak inchhunga kan fate awm dan
hian kan inchhung khawsak leh in relbawl dan an hailang tih hi kan hriat reng a
ṭha. Nu leh pate mizia hailanga timualphotu an nih theih rualin chawimawitu an
ni thei bawk.
Lalpa chuan Adama ang khan, “Kawiah nge i awm?” tiin nang leh kei hi
min zawt a, engtin nge kan chhan ve dawn le? Khawiah nge i awm? Eng hmun
nge i ngainat? Chu hmunah chuan engnge i tih ṭhin? tih zawhnate hi ṭhenkhat
chuan zam miah lovin mar zeta chhang mai thei an awm laiin, ṭhenkhat chuan
kan chhang ngam lo mai thei bawk. Khawi hmun nge kan ngainata, chu hmunah
chuan eng nge kan tih ṭhin? tiin han ngaihtuah kir leh i la, kan awmna hmun leh
kan tih ṭhin te chu chhuang taka kan sawi ngam ka ring meuh lo. “Zan khuain
hna kan thawk a, weekend-a ruih loh hi chu a uiawm e” ti a inthiam lohna pawh
26 NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016
nei miah lova sawi chhuak phawng phawng ṭhinte nun hi han chik chiang i la,
kohhrana inhmang tak an vang hle. Kohhranah inhmang ve tawh ṭhin mahse
mahni thu duh mi, kohhran tan leh Lalpa tana ṭhahnem ngai tak a thawk hram
hram duh mi an ni lo chawk. Thinlung leh ṭhahnem ngai taka kohhrana inhmang
ṭhin leh Lalpa rawngbawlnaa tih tak zeta bei ṭhintute hi tlu leh ṭhin mahse an thil
tihsualah an inthiam thei lova, inthlahrung takin an awm ṭhin a. Tisual nawn leh
ṭhin mahse an inthlahrung tawlh tawlh a, Pathian thu lamah an tuihal a, a tawpah
chuan Lalpa hnenah an kir leh thin.
Tum khat chu kan ṭhian zahovin Camp-ah kan lut a, counsellor pakhat
chuan kan ṭhian pakhat chu thu a zawt a. “Camp a i lo luh chhan hi i fel vang
nge, i sual vang?” tiin. Ani chuan, “Ka sual vangin” tiin a chhang let a. Coun-
sellor chuan, “Engvanga sual nge i nih? I nu leh pa vang em ni?” tiin a zawt leh
a. Ka thianpa chu a ngawi vung vunga, “Ka nu leh pa vang ka tih dawn chuan
ka pa hi Pastor a ni a, ka nu lah ṭawngṭai mi a ni bawk si a, ka nu leh pa vang
chu a ni lo phawt a. Ka awmna hmunin a zir loh vang a ni” tiin a chhang leh a.
Counsellor chuan, “Khawi hmunah nge i awm ṭhin?” tiin dilchhut takin a zawt
leh a. Ani chuan, “Zu zawrhnaah” tiin a chhang a. Counsellor chuan, “A hma
aṭang tawhin zu hi i duh ve hrim hrim em ni?” tiin a zawt zel a. Ani chuan, “A
hma chuan zu hi ka in ngai lo. Ka ṭhian kawm zir loh vang a ni. Ṭhian ngaina mi
ka ni a, ka zin te hian ka chhungte aiin ka ṭhiante ka ngaina zawk ṭhin. Ka ṭhian
kawmte hi zu in deuh vek an ni a, zu zawrhna hi an awm tamna ber ṭhin a nih
vangin ka zui ve zel si a; ‘In ve rawh’ min tiha ka duh loh hnuah ‘no khat chiah’
an ti leh a, ka la duh loh cheu hnuah pawh ‘lem khat chauh’ an la ti hram ṭhin a,
chuvang chuan ka in ve phah ta a ni.” tiin a chhang a.
Mi tam tak chuan kan thil tih sualah kan nu leh pate kan dem leh mai
ṭhin. Ni e, nu leh pa demawm tak tak an awm rualin, kan nu leh pate vang ni
lovin kan awmna hmun zir loh vang leh kan ṭhian kawm zir loh vang zawka
thil sual ti ta hi kan tam zawk ka ring. Kan awm duhna hmun/kan ngainatna
hmun leh kan ṭhian kawmin a zir loh chuan mifel sa pawh kan sual thei a, kan
awm duhna hmun/kan ngainatna hmun leh kan ṭhian kawmin a zir phawt chuan
misual sa pawh kan fel thei a ni tih hi kan hriat reng a ṭha. Chuvangin kan awm
duhna/kan ngainatna hmun leh kan ṭhian kawm duhzawngte chenin kan thliar
thiam a ngai a, kan duh tui ve deuh a ngai a ni. Kan Pathian khi ‘LALPA, LALPA’
tiin kan ko fo ṭhin a, mahse kan nunah thu a va nei leh si lo ve! Kan nunah kan va
laltir chuang si lo ve! A duhzawng ti lovin kan duhzawnga thil tih hi nuam kan ti
zawka, chuvangin ‘LAL LO PA’ ti ta zawk i la a dik zawk ka ring. LALPA kan ti
NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016 27
dawn a nih chuan kan nunah hian lalna leh thuneihna pumhlum i hlan ngam ang
u.
Pathianin a thil siam zinga ṭha a tih leh ama anpuia a siam mihring,
Adama leh Evi chu ei tur, thing tin reng rah awmna hmun Eden huanah amah
nena lengza turin a awmtir a. Mahse Pathianin Adama hnenah, “Khawiah nge i
awm?” a tih khan Adama chuan, “Huana i thawm ka hria a, saruaka awm ka nih
avangin ka hlau ta a; tichuan ka biru ta a ni,” tiin a lo chhang anih kha! An ei
tura thing tin reng rah awmna Eden huan kha an biruk nana siam a ni lo va, an-
mahni siamtu nena hlim taka lenna hmun atana buatsaih a ni zawk. Mahse biruk
nan an hmang ta a nih kha! A chhan chu, thing tin reng rah an ei tur a tana a dah
zingah pakhat an ei loh tur mai ni lovin an ei ni la la a an thihna tur thing rah a
dah tel thu a hrilh vek hnuah ei loh tura a tih thing rah chu an ei avangin an biru
ta ang khan; keini pawh ei tur leh in tur tam tak min pek zingah kan taksa tana
ṭha lo leh chatuan thihna min thlen theitu, ei loh tur leh in loh tur min hrilh chu
kan eiin, kan in tak avangin a hmaa kohhran leh khawtlanga inhman nuam ti em
em ṭhin kha tunah chuan inthlahrunnain hmun a khuar ngheta, kohhran hruaitute
leh khawtlang hruaitute hlauvin biruk a lo ngai ta. A hmaa min hmangaihtute
leh kan ṭhian ṭha ten hnutiang min chhawn a, hmangaihtu leh kawm tur ṭhian
ṭha kan vai zo ta. Mahni inchhung khurah pangchang tak leh ngampa takin kan
awm ngam loh phaha, inthlahrung reng rengin mahni inchhungah pawh awm a
lo ngai ta a. Ar-in a chuk tur buh pho ven a ngai ang maiin ven ngaiin kan awm
phah hial ta anih hi.
Tin, Adama leh Evi kha thing rah tin reng mai ei tur awmna hmun Eden
huanah an biru ang khan, nang leh kei pawh Lalpan thing tin reng rah; damna,
hriselna leh sum leh pai mai bakah malsawmna tin rengin min vur a. Mahse dam
lovin damna a chan avangin a rawngbawl nan a taksa chu hmang lovin damna
petu chu a hlat leh si a. Hrisel taka awm te pawhin hriselna petu tan a hun hmang
lovin ama hlawkna umin a tlan ta zawk a. Sum leh paia malsawmna dawng ten
a petu hnena pek let leh aiin khawvel hlimhlawpna leh nawmchennaahte leh
party-na hmunah an pheikhai then a zang zawk bawk a. Damna, hriselna leh
malsawmna petu aiin a thil pek kan buaipui zawk niin a lang. Chu a thil pek kan
dawnte chu amah hnaih nan ai mahin amah hlat nan leh biruksan nan kan hmang
zo ta. A hnuaia hla siamtuin a lo tih anga nun neitu hi Lalpan a zawng mek a ni:
“Thil ṭha ti atan Krista Isuaah chuan siama awmin ama kut chhuak kan
ni si a; chu thil ṭha tih chu kan awmna turin Pathianin a buatsaih lawk a ni”
(Eph. 2:10) tih ziak angin sual ti tura siam kan ni lova, thil ṭha ti tura siam kan ni
a, chu thil ṭha tih chu kan awmna tur chu a ni tih hi i hre reng ang u. Khawiah nge
i awm? ti a zawhna hi thil sual titu tan chuan hlauthawng tak leh inthlahrung ta-
kin chhuanlam siamin chhan a ngai ṭhin a, thil ṭha titu tan chuan chhan nuam tak
a ni thung. Ka inkhawm, bial fannaah ka kal, hla zirnaah ka awm, ṭawngṭainaah
ka kal, kohhran hnatlannaah ka kal etc.., tia huaisen taka kan chhan ṭheuh theih
nan kan awm duhna hmun duh tui deuh i la, chu hmunah chuan eng ti tura awm
nge ka nih tih hi hrechiangin kan ṭhian kawm duhzawng pawh duh tui ve tawh
i la. Kan awm duhna hmun leh chu hmuna kan thil tih chu Krista Chanchin Ṭha
nen lo in mawi zel rawh se.
Chhiartute Lalpan malsawm che u rawh se, Amen.
Lehkhabu hi Mizo lehkhabu 55, hemi ah hian Kawl ṭawng, Falam leh
Hakha ziak te pawh a awm a,tin, English Lehkhabu 41 lai a awm bawk a ni.
MCF Facebook group leh WhatsApp group lamah leh Biak In Notice Board ah
te lehkhabu hawh tur list hi tarlan niin, a hawh duh kan awm chuan kan lo ngaih
ven dawn nia.
30 NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016
Karl Marx-an, “sakhuana hi dawihzepna mai a ni” a tih hi a dik thei hle
mai. Rawngbawltuten a mimal tak leh nihna, dinhmun, neih sum pawha an ngam em
em mai, a rawng an bawl Isua vanga engtin mah an han tingam tlat lote hi a hrehawmin
ka ring ṭhin. An sawi duh ang leh tih duh ang pawh an ngawihpuiin an han tingam ta lo
ṭhin a nia! Hneh tur tih hriat reng ngam loh tlat hi a nuam hauh lovang. Kawng lehlamah
thung chuan; lei leh vana thuneihna zawng zawng neitu, “Khawvel tawp thleng pawhin
in hnenah ka awm zel ang” tia tiamtu rawng an bawl avang mi sawi leh tih ngam loh
huai taka sawi leh tih a hrehawm chang a tam hle bawkin ka ring.
Mi nawmchennaa nuam ve thei lo, mi hlimnaa hlim ve remchang lo tak chunga
hrehawm leh tlachhama awm hi thlan fo a har ka ring ṭhin. Mahni kal duhnaah pawh kal
thei lo, it zawng pawh lei ngam lo leh duhzawng pawh nei thei lo, chak zawng hnar tlat
a ṭul chang a tamin ka ring thin. Chutih rual chuan an duh loh zawng an tih leh sawi a
ṭul chang a awm a, an chak ngai loh ti tura a pantu nih a ngaih chang pawh a tam ang.
Nula tlangval pawh ni lo, mi nu mi pa pawh lan zak thei khawpa duhtu hmuten
an rawngbawlna daltu ni thei dawna an hriat avanga an duh leh hmangaih ber an kalsan
a, hnar harsa tih chang an nei ve ṭhin ngei ang. Leng tura an duhzawng sawm a remchan
loh laia an kawm peih tak ni lem lo dawnsawn a ngaih chang a tam ang a, lenluh an duh-
naah an leng thei lova, an tlawh chak ngai lohte ina ṭawngṭaina hmang tur leh anmahni
hawtute hnena malsawmna pek hrehawm tih chang an nei ve ṭhinin ka ring.
In leh lo ṭha nei, nuam taka khawsa thei, a changkang ber ber hmang theituten
an neih rosum tirala emaw, an thlakhlelh em em kalsana midang tana inpek hi a nuam
ang nge hrehawm ang le? Thil pawi tham pawh ni lovah mi tih ang tiin mi sawi ang tho
sawi mah se, ‘Rawngbawltu si chuti khati..” tih an hlawh thuai avanga kawm tur leh
pawl tur an haihchham fote hi hrehawmna chi khat chu a ni ve ngei ang.
Zin leh tlawh an chak hmunte chu an tan tlawh a rem lo ṭhin a, an rawngbawlna
leh mawhphurhna kalsan ai chuan an châkna leh duhna chu hrehawm ti takin an beng
dai zawk ṭhin. An laichin ni ngai hauh lote leh mimal taka an hlawkpui hauh lohte an
tlawh a ṭul zawk ṭhin a, an zinpui a ngai ṭhin. Chungho vang chuan sum an seng a, an tha
leh zung an hmang ṭhin a, mut an hmu lova chawei mumal loh chang an nei fo thin. An
chhungtena ‘kan chhungkaw sakei’ an tih ngei tur, mi nawlpuiten an ṭih misual an thih
pawhin hremhmuna tirliam tur ang hrima thlah a, vuina hun hmansak chi a ni si lova,
ṭha taka chhuahte pawh hi a hrehawm ṭhinin ka ring.
Keini lah chuan kan nuna inrawlh fo atan kan duh lova, ‘It’s my life’, ‘It’s my
style’ kan tihkhum lo chauh zawk ṭhin. Chutianga nun tladah leh zilhhau duh lo ṭhinte
chuan, kan nunkhawloh vanga tuarna a lo thlen laia kan mi mamawh berte an ni tih kan
hriat meuh chuan thil danga an buaina kan hriatthiampui tawh lova, “Beramte hmanga-
ih lo leh ngaihsak lo” ah kan chhuah zui ṭhin. Nang leh kei min tlawha min buaipui nana
NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016 31
an Rickshaw fare belhkhawm hi rethei deuhte dinchuahpui tham hial a ni maithei a sin.
An chhungkua, nupui/pasal fanau uap luma, an thlakhlelhte bula awm chak mah se an
chhuahsan lawp lawp a, fate chanai mi fate an pe a, hmun khawharah an awm a, kawng
reh takah an kal phah fo. An duh ang hna an thawk thei lo va, an hlawkna tur ai chuan
midangte an ngai pawimawh tlat ṭhin. Chuti chung chuan sawisel bur an ni a, an tan
chhanlet a rem ve lo. Hruaitu thlan ṭuma vote khat mah hmu ve lo tih takah hruaitu leh
rawngbawltu nih hrehawmzia hi ka hrethiam pha ve lo a ni e.