Anda di halaman 1dari 36

NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016 01

A CHHUNGA THU AWMTE

Editorial .................................................... - 02

Keimahni .................................................... - 03

Khawvel Tukverh .............................. - 05

May Thlaa Kan Unau Piangte .......... - 15

Chhungkuaa Nu Pawimawhna leh Mawhphurhna


- Rev. K. Lalpiangthara ......... - 16

Zu Ruih
- Nanaua Chawngthu .......... - 18

Khawiah Nge I Awm?


- Alex ZL. Hualngo ..................... - 24

MCF Library Hmasa Ber Hawn A Ni...... - 29

Rawngbawltu Nih Hrehawmnate


- JL. Liana ............................... - 30

May Bible Quiz ................................ - 31

NUNNA TUIKHUR CHHIAR NUAM ULE!


02 NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016

“ Bawihte, i nat ai hi na thei ila ka va ti em?” tia an fate dam


loh natna zawng zawng pawh hmangaihna avanga tawrh
huam ‘Nu’ hmangaihna thuk tak, he khawvel hmangaihna zawng zinga thuk
ber leh rulh let sen chi rual pawh ni lo hmangaihna dawngtute vek kan ni a. Nu
tellova kan pian theih miau loh avangin. Nute Ni a lo thlen hian hmangaihnaa an
fate leh chhungkua kuahkhawmtu Nute zahna chibai kan buk a ni.

Kum a vei a, dan pangaitein Mother’s Day chu kan lo thleng leh ta a. He
hun a lo thlen apiang hian he Nunna Tuikhur News ngeiah pawh Mother’s Day
lo chhuah dan ṭobul leh a chanchin mithiamte ziah kan chhiar fo ṭhin.
Nute hlutna leh hmangaihna lam hawi pawh kumtin kan
chhiar ṭhin bawk.

Tun ṭumah ch- uan heti zawng hian


thu i’n kaiher dawn teh ang. Mother’s
Day kan hman ṭhin hi a ṭobul kan thlir pawhin
‘Hmeichhiate Ni’ ni lo- vin ‘Nu’ thisen pal tawh, rila
rah fanauten ‘ka nu’ tia an koh leh chu hawrawp pahnih lek ‘Nu’ tihin a
ken tel mawhphurhna sang tak chelhtute pual a ni a. Mizo Upain, “Hmeich-
he nau vei leh mipa lo vat chu hlang chunga chuang ang an ni” an lo ti math-
lawn lovin, harsa taka fa nei an ni. Chu’ng an harsa taka an neih an rila rahte tana
hmangaihna thuk tak chu Nu zawng zawng hian an neih tlangpui a rinawm.

Chutih rual chuan ‘Nute Ni’ a nih anga Nute chawimawina dawng ve
ṭhin zingah hian Bible-in Kristian Nu Ṭha a tih phawkchhuak zo hi engzat tak
awm ang maw? Nu chuan inchhung khur a vawng nung em, a tinuam em? Pasal
a neih dan aṭang rengin bul a ṭan fuh em, ruk rukin em ni bul a ṭan? Rinna kawn-
gah a puitling em? Kristian chhungkaw din duhtu Nu a ni em? Mahni nawm-
sakna leh hlimna ngawt aiin a pasal fanaute a dah pawimawh hmasa zawk ṭhin
em? Khawvel finna leh thiamna lamah chhuan tur nei lo mah se a fate tan a nun
entawn tlakin a thianghlim em? An tan a ṭawngṭaisak ṭhin em? A mo emaw a
pasal chhungte chungah a ṭha em? Chhungkaw enkawl danah mahni intodelh
tum tlatin, mite bantu ni lovin ṭanpuitu nih a tum zawk ṭhin em?

Famkim lo mihring tan chutiang zawng zawng chu nih kim biai a har
maithei. Bible-in nu ṭha leh entawntlak a sawi heng- Hani te, Naomi te, Ruthi te,
Estheri te, Abigaili te, Mari, Loisi leh Euniki etc. te nun entawn hram hramtu nih
a. Thufingte 31:10-12 in nupui fel leh Nu ṭha chungchang a sawi nunpui tumtu
‘Nu’ nih a pawimawh hle a ni.
NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016 03

***SUM ***PENTECOST NI
AUDIT May 15, 2016 Pente-
Kumina cost Ni hian kan dama
a vawihnih nan Lalpan rem a tih chuan
Fellowship sum Rev. Dr. Zakiauva chu
audit chu May 14, hun rawn hmang tura
2016 (Inrinni) hian neih tura beisei a ni.
ruahman a ni.

A HUN: Dt. 14/05/2016, Dar 10:30


Am. ***HALF YEARLY
MEETING
A HMUN: Biak In A hunte la hla deuh angin lang
mah se, kum chanve kan lo thleng leh
AUDITOR tura ruatte:- dawn ta reng mai a. Fellowship Half
1) TBC Lamthangpuii (Convener) Yearly Meeting neih pawh a lo hun leh
2) Lalnunsangi dawn hnai ta.
3) Stephen Goulalmuan Half Yearly meeting 2016 neih
4) Lalsangpuii hun atan June 12, 2016 (Sunday) ch-
Hemi nia fatu hna tlawmnga- hun inkhawm ban chu ruahman a ni.
ia min thawhsak turin PuLalropara Half Yearly Meeting-a kai thei chinte:-
(Chokidar) leh Pu Lalnunmawia te 1) Kohhranpui E.C. te.
chu ruat an ni bawk. 2) Women Dept. O.B. te.
3) Youth Dept. O.B. te.
4) Naupang Sunday School O.B.
***MOTHER’S DAY te.
Khawvel puma Nute Ni an He Half Yearly Meeting hi a
hman angin May 8, 2016 Sunday ch- pawimawh hle a, kan Missionary-te
hun inkhawmah kan Fellowship-a leh rawngbawltute hlawh ennawnna
nute chawimawina hun hman a ni. te, Fellowship Rawngbawlna leh thil
He hunah hian Nute pawimawhna pawimawh chi hrang hrang rel a ni leh
leh mawhphurhna thusawi ṭha tak dawn a. He Meeting-a tel thei chinte
tak ngaihthlak niin, Women Dept. leh chu kim taka kal ṭheuh tur a ni.
Ṭhalai zaipawl mawi tak ngaihthlak a Department tinin kum chanve
ni bawk. Kan Fellowship-a nu awm report pek ṭheuh tur a nih bakah,
zawng zawngte hnenah chawimawina Agenda pawimawhte putluh theih a ni
thilpek pek ṭheuh an ni. leh bawk ang.
04 NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016
***UPA BIAL FAN lowship member ten thinlung takin
April thla tawp lam khan kan Upa ten kan lawmpui tak zet zet e.
bialfanna neiin, kan member In fan
theih chin zawng zawng chu an fang
chhuak vek a, a lawmawm hle a ni. ***LUSUN
Khawlum ni sense hnuaia memberte Kan Member Pi Nancy (Dwar-
tlawhchhuaka ṭawngṭaina semtu kan ka) pa, Pu Zarzoliana chuan May 5,
Upa Hrangauchhunga leh Upa Laldin- 2016 zan dar 11:00 khan kal ṭha lo leh
ga te Lalpan a let tam takin malsawm mitliam vangin he khawvel min lo ch-
rawh se. huahsan leh ta. A ruang hi tlaivarpui
a nih hnuah a tuk May 6, 2016 chhun
dar 12:00 khan an chenna, Hunthar
***I ṬAWNGṬAI PUI ANG Veng, Aizawlah vuiliam a ni ta a ni.
Kan Fellowship Mission- Khawhar chhungte Lalpan awmpuiin
ary chawm mekte zinga kan chawm thlamuanna pe mawlh rawh se.
hmasak ber Pu Biakliana (Pu Zira u),
Taunggyi, Shan State, Burma-a mi
chu vanduaithlak takin April 23, 2016 ***COLLEGE EXAM NEI
khan bike-in an accident a, thisena a MEK
luak bakah hun eng emaw chen harh- Kan fellowship member Uni-
chhuak mumal thei lovin a awm a ni. versity/College zirlai ten kum tawp
Tunah hian Pathian zarah rawn harh- exam an bei mek a, an zirlaiah te ṭha
chhuak tawhin Rangoon damdawiinah taka hlawhtlinna an chan theih nan
enkawl mek a ni a, a lu hmun li-ah a kan ṭawngṭainaah kan hre reng dawn
kak bakah a thluakah thisen a lut niin nia.
thu kan dawng.
Damna famkim a chan vat
theih nan leh a rawngbawlna chhunza- ***LAWRKHAWM
wm zel thei turin I ṭawngṭaipui mawlh Pi Manthangi (Pi Tetei) chu
mawlh ang u. khawsik vangin inlamah a inenkawl
mek zel a, damna a chan thuai theih
nan i ṭawngṭaipui ang u.
***LAWMPUINA Nl. Lalnunsangi (Tepuii)
Music leh solfa lama kan thi- chawlh hmanga Aizawl lama haw
ampuipa leh kan chhuanvawr Pu B. pawh ni 2/5/2016 khan tluang takin
Lalngaihzuala te chuan April 27, 2016 Delhi a rawn thleng leh ta.
dar 2:30 p.m. khan fanu duhawm tak Biak In Filter tur thar kan nei
mai an nei a, kg 3.250 a rit a ni. Fel- leh ta, i dimdawi ang u.
NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016 05
MST BUS an khua thlenga
CHESUALAH hruaina senso chu
MI 19 HLIAM West Phaileng
N i SDO(C) Lalven-
6/5/2016 zing dar hima’n a tumsak
7:30 vel khan Aizawl leh Tuipuibari a ni.
inkara tlan MST bus chu Tuipuibari May 5, 2016 zan dar 10 vel
leh Damparengpui inkar, Tuipuibari khan Sumsuih khaw daiah maxicab,
aṭanga km. hnih leh a chanve velah AS-11 AC-9303 chu kawng laiah a let
chesualin, kawng thlang ft. 50 velah a a; mi pali hliamin, pakhat a na deuh a,
tla a; thi an awm lo a, mi 19 an hliam. mi dangte erawh chu an na lutuk lo.
Motor hi a chiangkuan loh avangin
Sumsuihah an siam a, an siam zo an
tlan leh chu Midum Kham kawngpui-
ah an chesual ta nia thu dawn a ni.

RUANG CHHAR
Ni 4/5/2016 chawhnu dar 3 vel
khan, Lawngtlai-III thlânmual thlan-
Mamit aṭanga thu dawn gah hmeichhe pakhat ruang chhe tawh
danin, bus chesuala hliamte chu West tak hmuh a ni. Ruang hi police leh mi
Phaileng damdawi-in panpui an ni a, tlawmngaite’n an senghawi a; a hnuah
an zinga mi pali chu x-ray turin Aiza- Biakthangmawii (46) w/o R Sawikun-
wl lamah thawn niin, mi dang zawng ga, Thingkah, Lawngtlai a ni tih hriat
chu first aid pek hnuah hawtir an ni. chhuah a ni.
Bus-ah hian driver leh conductor nen
mi 25 an chuanga hriat a ni a, an chet-
sualna hi kawng ngîl lai tak niinm, HSLC 2016-AH ZIRLAI
chetsual chhan hriat theih a ni rih lo. 71.17% AN PASS
Hliamte West Phaileng damdawi-ina MBSE chuan ni 28/04/2016
enkawlna senso zawng zawng leh chhun dar 12 khan HSLC Examina-
Aizawl lam panpuite phurhna sensote tion 2016 result a tichhuak a, zirlai
chu minister John Rotluangliana’n a exam 18,091 zinga 12,427 (71.17%)
tumsak a, hliam na zual pahnihte Rs. an pass. A pumpuiah C Vanlalngha-
1,000 ve vein a kan nghal. Chetsualna ka s/o C Chhuanthangpuia (Chhinga
hmun aṭanga West Phaileng damda- Veng, Aizawl) Home Mission School
wi-in panpuina leh hliam na vak lote pakhatna a ni.
06 NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016
Kumina HSLC exam result 61.88% leh private 34.29%, Mamit
hi nikum lam aiin a ṭha zawk a; kum district-ah regular 56.25% leh pri-
2015-a pass percentage chu 68.30% a vate 37.50% leh, Serchhip district-ah
ni laiin, kuminah chuan 71.17% a ni. 74.84% leh private 55.56% an pass.
Kuminah hian fail mi 4,440 an awm
a, compartmental chance nei zirlai 595
an awm. Kuminah hian zirlai exam BOOK OF THE YEAR 2015
laia hnawhchhuah leh exam kim lo an LAWMMAN HLÂN
awm lo. Mizo Academy of Letters
(MAL) chuan ni 27/04/2016 khan
HSLC 2016-ah hian distinc- Aizawla IPR Auditorium-ah Foun-
tion-ah mi 629 an pass a, first divi- dation Day an hmang a, Art & Cul-
sion-ah 2,025, second division-ah ture minister R Romawia’n a hman-
3,510 leh third division-ah 6,263 an pui. He hunah hian Book of the Year
pass. Zirlai pass vekna sikul 72 an 2015 ziaktu C Lalnunchanga hnen¬ah
awm a, zirlai fail vekna sikul pali an chawimawina hlan a ni.
awm thung. Exam hmachhawntute hi
hmeichhia 8,890 leh mipa 8572 an ni Kum 2015 chhunga Mizo
a; regular-a exam beitu 17,071 niin, iráwm chhuak lehkhabu zinga a ṭha
private-a exam mi 391 an ni. ber, Book of the Year 2015 atana an
thlan, ‘Kawlkil piah lamtluang’ tih le-
Sorkar sikul aṭanga HSLC hkhabu ziaktu C Lalnunchanga hnen-
hmachhawntu zingah 63.93% an pass ah lawmman Rs. 5,000 leh thuchei a
a; dificit school aṭangin 88.83%, aid- hlân.
ed school aṭangin 67.02%, lumpsum MAL hian Book of the Year
school aṭangin 75.10%, private school 2015 thlang tur hian lehkhabu 140 an
aṭangin 78.99% leh private candidate endik niin an tarlang. Book of the Year
aṭangin 41.43%-in an pass a ni. hi mi paliin an dawng nawn tawh a; a
District pariat zingah Saiha dawngtu zingah hmeichhia pathum an
tiṭha berin, pass percentage chu regu- tel tawh bawk.
lar-ah 82.65% leh private-ah 85.37% a
ni a; Aizawl district-ah regular 77.87% Book of the Year ni tawhte :
leh private 40.78%, Champhai dis- 1989 Ka lungkham (B.Lalthangli-
trict-ah regular 71.02% leh private ana)
45.45%, Kolasib district-ah regular 1990 Hmangaihzuali (C.Laizawna)
63.45% leh private 36.36%, Lawngtlai 1991 Zoram Khawvel (L.Keivom)
district-ah regular 64.80% leh private 1992 Ṭhangthar Taitesena (Roma-
11.67%, Lunglei district-ah regular wia)
NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016 07
1993 M i z o L i t e r a t u r e ( SALVATION ARMY DIN
B.Lalthangliana) CHAMPHA LAWM
1994 Kum 100 Kristian Zofate hma- Ni 26/04/2016 kha Mizorama
bak (Bangalore Mizo Christian Fel- Salvation Army din champha, a kum
lowship) 99-na a ni a, Mizoram hmun hrang
1995 Ram leh i tan chauh (Dr H. hranga Salvation Army-te’n an lawm.
Lallungmuana) Salvation Army hi April 26, 1917-ah
1996 Bible leh Science-II (PC Biak- Mizoramah din a ni.
siama)
1997 Pasalṭha Khuangchera (Dr.
Laltluangliana Khiangte)
1998 Anita (C. Laizawna)
1999 Tlâwm ve lo lalnu Ropuiliani
(Lalsangzuali Sailo)
2000 Chawngmawii leh Hrangch-
huana (R. Rozika)
2001 Ka khualzin kawng (Robuan-
ga) Salvation Army India Eastern
2002 Rûnlum nuthai (Capt. LZ Territory kum 99-na hi corps hrang
Sailo) hrangte chuan vantlang tana hna
2003 Kan Bible hi (Rev. Zairema) thawhna ni-ah an hmang a, khawlaite
2004 Zorinpari (H. Lalngurliani) an tihfai bakah, damlo harsate hnenah
2005 Damlai thlipui (Lalhriata) ṭanpuina an pe a ni.
2006 Pasalṭhate ni hnuhnung Mizorama Salvation Army
(C. Lalnunchanga) dintu, Lt.Col. Kawlkhuma thlân, Ku-
2007 Zofate zin kawngah zalenna likawnah nimin zing khan Central
mei a mit tur a ni lo (R. Zamawia) corps buatsaihin inkhawm a ni.
2008 Chûn chawi loh (Lalhriata)
2009 Rintei Zûnlêng (Lalrammawia
Ngente) NAUPANG HUAISEN
2010 Beiseina mittui (Samson Than- CHAWIMAWINA DAWNG
ruma) Lalduhawma s/o Lalrinchha-
2011 Zodinpuii (Lalchhantluanga) na, Buhchangphai, Kolasib district
2012 Sihlipui (Romuanpuii Zadeng) chuan April 22, 2016 khan naupang
2013 Thinglubûl (Lalpekkima) huaisen chawi-mawina, Ghanshyam
2014 Ka zalenna (B. Lalhriattira) Binani Children’s Bravery Award a
2015 Káwlkil piah lamtluang (C. dawng. Award hi Police Gymkhana,
Lalnunchanga) Mumbai-ah sem a ni.
08 NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016
Lalduhawma hi a ṭhian-pa Lal- Clash of Clans hi kum 2012
famkima s/o Lalthlamuana nen May 4, August aṭanga an tihchhuah a ni a, hei
2015-a sava an vehnaah a ṭhianpa chu hi Supercell chuan a hlawhtlinpui hle
electric current-in a man a; a chhan a, kum 2015 chhung khan game hrang
chhuah hnuah Lalfamkima chu paw hrang sum lalut hnem tarlan zingah
hawin, damdawi-in a panpui a, damin pakhatna te, pahnihna te a hauh a ni.
an chhanchhuah phah a ni. Nikum chhung khan Supercell hian
USD tluklehdingawn 2.326 zet a hmu
tling a, heng aṭanga a hlep zawng za-
wng chu USD mtd 964 a ni. Kum 2014
chhunga a sum hmuh zawng zawng
kha USD tld 1.777 a ni. Chawhrual-
in Clash of Clans game bik hian ni tin
USD 827,771 zet hmuchhuak ziah ang
a ni.

Supercell-a shar nei pakhat


hnenah USD 15.50 zel a pe a, share
nei zawng zawng hnena a sum pek
chhuah hi USD mtd 699 zet a ni. Su-
percell hi company lian tak a ni lo a,
Lalduhawma chawimawina thawktu 180 vel chauh an awm a, hma
dawn hian Rs. 51,000 leh Medal of a sawn zel a, a lian zel.
Courage a keng. Award hi mi 60-in an
dawng tawh a, Lalduhawma hi Mizo Kum 2016 pawh hi Supercell
zinga dawng hmasa ber a ni. tan chuan kum ropui a nih leh hmel a,
an game siam thar Clash Royale chu
US-a Apple app store-a download
CoC VANGIN SUPERCELL hnem ber a nih mai bakah sum lalut
AN HLAWK hnem ber a ni bawk. He game hi tunah
Finland khawpui, Helsin- hian ram 44-ah te khelh theih a ni. Su-
ki-a mi, Supercell hian mobile game percell-in an tarlan danin an game si-
pathum chauh an siam a, chuta ṭang amte hi ni tin mi maktaduai 100 ten an
an sum hmuhchhuah chu a namen lo hmang ziah a, an khel ziah a ni.
hle a, nikum chhung khan an game
pathum siam aṭangin USD mtd 964 Supercell hi an din tirh chuan
zet hlep an nei. An game hlawkpui ber sum an nei vak lo ve hle a, Finland
chu Clash of Clans a ni. sorkar aṭangin Euro 400,000 an puk a,
NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016 09
tunah chuan an sum puk hi an pe hneh an retheih vangin an nei zo si lo a, a
vet vet tawh lutuk mai bakah, Finland chhungte’n an thiam danin an siam-
sorkarah chhiah tam tham tak an ch- sak ta a ni. Chu thlalak chu internet
hunglut thei tawh zawk a ni. lamah a darh a, khawvelin a ngaihven
ta a ni. Messi-a rilru pawh a khawih a,
amah hriatchhuah a nih hnuah jersey a
CHAMPIONS LEAGUE FI- thawn.
NAL-AH ALICIA KEYS Ni 40 chuang liam taah khan
May 28-a Milan khawpuia Pakistan-ah an tlanchhia a, “Ka fapa
Champions League final khelh turah Quran zirtir lova football ka zirtir
Alicia Keys a zai dawn. Champion avangin phone call hmanga vauna 20-
League final-a pre-match entertain- 30 vel ka dawng,” tiin Murtaza Ahma-
ment-ah Alicia Keys a zai ang a, hei di-a pa Muhammad Arif Ahmadi ch-
hi Champions League-a live entertain- uan a sawi.
ment an buatsaih hmasak ber tur a ni He naupang hi January thla lai-
a, Alicia Keys hi a zai hmasa ber dawn hawl vela khawvelin a ngaihven hluai
a ni. Champions League final-a pre- kha a ni a, a tirah chuan Iraq naupang
match entertainment-ah hian zaithi- emaw tih a ni phawt a, rei lo teah Af-
am an lo zaitir fo tawh a, kum 2011-a ghanistan thingtlang khua Jaghori
London-a Wimbley Stadium-ah khan khaw naupang a ni tih hriat chhuah a
rapper Tinchy Stryder a zai a, khawvel ni.
huapa zaithiam lar an zaitir hmasak Messi-a jersey ngen in a tap
ber tur chu Alicia Keys hi a ni. thin a, an lei zo si lo. A u tihngaihna
hre lovin polythene bag hmangin a si-
amsak ta a, chu chu a duh em em a,
MESSI NGAIHSAN VAN- intithei takin a ha thin a, khawvelin a
GIN TLANCHHIA hre ta a ni.
Afghan naupang, footballer
ropui Messi a ngaihsan vanga khawv-
elin a hriat tak, Murtaza Ahmadi te ch-
hung miin an vau avangin Pakistan-ah
an tlanchhia.
He naupang kum 5 mi hian
polythene pawl leh var intial (Argenti-
na jersey rawng ang) chu jersey angin
a ha a, a hnungah no 10 tih leh Messi
hming tih chu pen-in a inziak a, Mes-
si a ngaisang a, a jersey ang a awt a,
10 NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016
HMARCHHAK-A REL ṭang hian IED leh bomb siamna hman-
SERVICE TITAWP LAILAWK A ruate an man tel bawk.
NI JeM hian khawpui chhunga
Hmarchhak Assam, Tripura, hmun pawimawhah pawikhawihna
Manipur leh Mizoram-a rel service lian tak thlen tumin hma an la mek
te chu hmarchhak hmun hrang hran- nia hriat a ni. Firfiakte man an nih hnu
gah leimin a nasat avangin tihtawp hian sorkar building pawimawh hrang
lai lawk a ni a, Zirtawpni (6/5/2016) hrangahte venhimna khauh taka kal-
aṭangin dan pangngaia tlan tir leh a ni pui nghal a ni.
ta.
Southern Assam leh North
Cachar Hills district-ah te hmun tam THLI LEH RUAH AVANGA
takah lei min a awm tih sawiin, lung CHHIAT TAWK TAM
hraw tak tak te chuan hmun tam takah Thli leh ruah nasa taka thawk
rel kawng a dang a, Fidhing-a rel chuan hmarchhak hmun hrang hran-
kawng metre 100 zet chu thenfai a nih gah chhiatna a thlen nasa hle.
tawh thu Northeast Frontier Railway Assam-ah bik chuan January 9 - April
(NFR) official chuan a tarlang. Rel 30 chhung khan thli leh ruah baka ṭek
kawng thenfai nan hian hun a la duh tla avangin mi 21 ten nunna an chan
rei deuh dawn avangin mipuite hriat- bakah khaw hrang hrang 1,041-a
thiamna an ngen a ni. mihring 39,595 chuang zet chuan an
tuar a ni.
Assam State Disaster Manage-
DELHI POLICE-TEN JEM ment Authority (ASDMA) tarlan dan
FIRFIAK 12 AN MAN chuan chenna in 30,388 zet a ti ch-
Delhi Police-te chuan ni hia a, heng zinga 7,100 zet chu luah
4/5/2016 khan Delhi khawpui ch- zui tlak lohin a awm mek a ni. Sork-
hung hmun hrang hrang an dapnaah ar building, school leh sum dawn-
Jaish-e-Mohammed (JeM) firfiak pawl na hmun tam tak a tichhe bawk a ni.
member nia hriat mi 12 an man. Cachar district chu a tuarna ber zingah
Delhi Police Special Cell ch- hian telin, chhungkaw 17,666 zet ch-
uan firfiakten khawpui chhunga paw- uan harsatna an tawk a, nunna chan an
ikhawihna thlen an tum nia thu an awm nual bawk. Cachar bakah hian
dawn bawhzuiin, firfiakte man tum Tinsukia district-ah pawh chhungkaw
hian beihpui an thlak nghal a ni. Team 11,251 zet chu a nghawng buai hle a
12-ah insiamin, zing aṭangin hmun ni.
hrang hrang an dapkual nghal a, firfiak April 28-a thli ruah leh ṭek tla
nia rinhlelhte hi an man bakah, an kut khan Darrang, Kamrup, Barpeta, Si-
NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016 11
vasagar, Nalbari, Kokrajhar, Cachar, ni thung.
Tinsukia leh Goalpara te a nuai a, mi He ruahmanna hi Delhi khaw-
parukin nunna an chan bakah, hliam pui boruak bawlhhlawh lutuk tih-
tam tak an awm bawk. Thliin a chhem ziaawmna tura tih a ni a, CNG mode
tluk thing te chuan chennain a delh hman hun tur hi sawnhla tura ngen
chhe nual mi tam tak chuan himna za- ni mah se, Supreme Court chuan he
wngin an in leh lo an chhuahsan a ni. ngenna hi a hnawl a ni.

DELHI-AH PETROL LEH INDIA LEH US-IN FB AC-


DIESEL HMANG TAXI KHAP COUNT AN DIL NASA
Delhi khawpui chhungah Facebook-in a tarlan danin
May ni 1 aṭang khan petrol leh diesel kum 2015 chhung khan ram hrang
hmang taxi tlan khap a ni a, hei hian hrang zingah India leh US chuan Face-
taxi 27,000 zet a nghawng dawn a ni. book account dil nasa ber ram pahnih
Kar kalta Inrinni khan Supreme Court an ni.
chuan Delhi National Capital Re- Sorkarin Facebook-a mite ac-
gion-ah May 1 aṭangin Compressed count Facebook-a a dil hi sang nga ch-
Natural Gas (CNG) hmang chauh taxi uang ztein a pung a, a hmain mi 41,214
tlan tawh turin thupek hi a tichhuak a te account dil a ni a, nikum kum tawp
ni. kha chuan mi 46,763 zet an ni tawh a
Delhi Transport Department ni. Za zela a punna hi zaa 18 zet a tling.
chuan NCR-ahhian taxi 60,000 in reg- US bikah chuan Edward Snowden-
ister an awm tih sawiin, heng zinga a’n US thuruk tam tak a puan chhuah
27,000 chu diesel hmang an ni. Thla aṭang khan sorkar a fimkhur hle tawh
hnih kalta chhung khan diesel hmang a, hei vang hian mimal account a dil
taxi 2,000 vel chu CNG mode-ah an nasa a ni. Facebook hi khawvel pumah
inlet tawh a ni. mi tluklehdingawn 1.65 ten an hmang.
Transport Department hnuaia
enforcement wing chu nimin aṭang
khan Delhi khawpui chhunga kawng- BIHAR-AH EI RAWNG-
pui hrang hrangah duty-in, petrol leh BAWL KHAP
diesel hmang taxi tlan chhuakte uluk Bihar state-ah khawlumin zual
takin an check dawn a ni. Hetihlai hian lam a pan zel a, kangmei pawh a ch-
tax ṭhenkhat, all-India permit neite huak ngun hle. Kar hnih kalta chhung
erawh chu he thupek hian a huam tel khan kangmei chhuakah mi 66 an thi
lo thung. Mahse heng taxi-te hi ni kha- tawh a, nungcha 1,200 an thi tel bawk.
tah km 200 chin chauh tlan tura tih an State sorkar chuan khawlum
12 NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016
laia kangmei chhuak tam tihziaawm zat tirh a ni. Fire service chuan kang-
dan kawng zawngin ruahmanna thar a mei chhuah lai hian building-ah hian
siam a, nipui chhung atan zing dar 9 awm an awm lo niin a sawi.
aṭanga tlai dar 6 thleng ei rawngbawl a
khap. He thupek zawm lo te chu kum In chhawng chung ber aṭanga
hnih thleng jail tantir theih a ni ang. kangmei chhuak hi a hnuai chhawng
Ei rawngbawl khap a nih li-ah rang takin a kai a, museum-ah
bakah, sakhaw hun pawimawh, mei hian thing hmanga siam thil chi hrang
chhem ngaihna ang chi pawh khap tel hrang a awm avangin a kangkai
a ni bawk. chak hle. Kangṭhelh motor 35 bakah,
Sorkar chuan ei rawngbawlna kangṭhelhtu 200 chuangin theihtawp
mei si per chu thliin a man fuh chuan chhuahin an ṭhelh a ni. In chhung lam
rang takin di-in te chu a kang mai ṭhin aṭangin kangṭhelhtu team 30 ten tuiin
niin a sawi. Tun kar tir lam khan Be- an phuh bawk a,an zinga pathum ch-
gusarai district-a kangmei chhuakin uan hliam an tuar a ni.
di-in 300 chuang a lo kang ral tawh
a ni. Khua a lum chhoh zel avangin Kangmei chhuah chhan hi hri-
kangmei chhuak pawh a pung nasa at a la ni lo a, Fire Services chuan FIC-
hle. Kangmei chhuak tam zawk chu ei CI building-a fire safety system chu a
rawngbawlna aṭanga chhuak a ni. hman tlak lo tih an sawi.

Kum 1972-a din, New Delhi-a


NATIONAL MUSEUM OF National Museum of Natural History
NATURAL HISTORY A KANG hi India leilung leh zia bik thlurbingna
Delhi-a National Museum of tur museum pahnih zinga pakhat a ni
Natural History chu ni 26/04/2016 a, Ministry of Environments and For-
zing dar 1:45 khan a kang a, kangṭhelh ests hnuaia awm a ni.
motor 35 hmangin darkar li chuang
hnuah ṭhelh mit theih chauh a ni.
Kangmei chhuakah hian thi an awm DELHI-AH ASSAM TLE-
hriat a ni lo. IRAWL THIA CHHAR A NI
Assam tleirawl Kajol kum 19
Security duty-te chuan muse- mi chuni 21/04/2016 khan Delhi-ah
um awmna, FICCI building chhawng thia chhar a ni. Kajol ruang hi East
chung berah kangmei chhuak hi zing Delhi-a an chenna Anand Vihar bulah
dar 1:45 ah an hmu a, fire service ko thi a chhar a ni. Thlaruk kal ta vel khan
nghalin Connaught Place fire station hnathawk tur hian Delhi-ah hian a ch-
aṭangin kangṭhelh motor eng emaw huk niin an sawi.
NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016 13
Police te chuan Kajol hi zing DELHI UNIVERSITY AD-
dar 6:45 a.m velah a thi tih hriat a nih MISSION
thu an sawi a, mahni intihlum nge mi University of Delhi a Post
kut tuar tih chu chhui zui mek a nih Graduate admission online reg-
thu an sawi. A ruang hi postmortem a istration subject hrang hrang chu
ni a, a thih chhan tak hriat chhuah an 28.4.2016(6p.m)atangin khan hawn a
inbeisei. Police te chuan Kajol hi in- ni a, 24.5.2016 thleng registration hi
chhawng li-na aṭanga zuang thla nge a hawn a ni ang. Entrance examination
nih a, nam thlak tih chu an chhui mek hi a vawikhat nan Bengaluru, Delhi,
a ni. Jammu, Kolkata, Nagpur leh Varanasi
Kajol hi sumdawng Shivam ah te pek theih a ni dawn a ni. Hrechi-
Sachdeva te hnena khawsa a ni a, ang duh tan www.du.ac.in ah enchain
Sachdeva te chhungkua hi thuzawh- theih a ni.
fiah mek an ni. He thil thleng hian Under Graduate admission
Kajol-i chhungte a barakhaih hle a, a pawh May thla tawp lam aqang hian
chhungte chuan mahni intihlum a nih hawn beisei niin, admission tih tum
an rin loh thu an sawi bawk. A tla lai ten an websitew ah khian kan check
hi CCTV chuan a lo la fuh nia sawi a dawn nia.
awm a, hei pawh hi zirchian mek a nih Tin, Ambedkar University ah
thu police te chuan an sawi. PG online application hawn mek a ni
a, 20.6.2016 thleng hawn a ni ang. Tin
UG online application pawh 2.5.2016
MARY KOM RAJYA aqang khan hawn tan a ni tawh a ni.
SABHA MP ATAN RUAT THAR A Hrechiang duh tan link www.aud.
NI ac.in/admissions2016 ah hian entheih
India rama hmeichhe boxer a ni e.
lar Manipur nu Mary Kom chu sork-
ar in Rajya Sabha MP niturin a thlang.
A rual hian Narendra Jadhav (Econ- UN HOTUIN EU REFU-
omist), Subramanian Swamy (BJP GEE POLICY A SAWISEL
hruaitu lar), Suresh Gopi (Malayalam United Nations Secretary Gen-
actor), Navjot Singh Sidhu (Cricket eral, Ban Ki-moon chuan European
commentator) leh Swapan Dasgup- Union-in Europe rama raltlan leh pem
ta (Journalist) te pawh Rajya Sabha luh tumte khuahkhirhna dan khauh
nominated seat ah hian ruat tel anni. zawk an siam chu a dem thu a sawi.
Sorkar in Rajya Sabha MP thar atana Austria Parliament-a thua sawiah, Ban
a ruat te hi India President pawh in an Ki-moon chuan raltlan lu tumte khuah-
vaiin a pawmpui tawh a ni. khirh a nih chuan EU member ramten
14 NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016
international duty thlengin a nghawng aiin kumina March thla a la lum ber
thei dawn a ni, a ti. UN hotuin thu a a, chawhrualin khawvel pumah March
sawi hma ni hian Austria parliamet ch- thla lum lam hi 12.7 degree centigrade
uan an rama pem luh tumte khuahkh- a ni.
irhna dan khauh zawk an siam chu an National Oceanic and Atmo-
lo pass a ni. spheric Administration (NOAA)-in
a tarlan dan chuan kum zabi 20-naa
Raltlan tam tak, a bikin Syria March thlate aiin kumin March thla hi
aṭanga lutte an pung chak lutuk chu 1.22 degree centigrade-in a lum zawk
EU member-te tan buaipui tham an a ni. Kum 2015 khan record a lo awm
tling tawh a ni. Nikum chhung khan tawh a, mahse kum 2016 record hian
Europe-ah hian raltlan maktaduai khat a rawn khum a ni. Kum 2015 March
chuang an lut a, hei hi Indopui II-na thla kha kum 1880 aṭanga chhinchhi-
hnua raltlan an tam ber ṭum a ni. EU ahah chuan March thla lum ber ṭum a
ram zingah raltlante buaipui leh dawn- ni a, kum zabi 20-naa mite aiin 0.32
sawn dan chungchang ngaihdan a siam degree centigrade-in a lum zawk a,
phah a ni. mahse kum 2016 March thlain a rawn
khum leh ta a ni.
Austria hian an rama pemluh
tumte khuahkhirhna dan khauh zawk
a siam bakah, ramri hung a tum bawk. ZAITHIAM PRINCE A THI
Hemi hma hian Hungary, Slovenia leh Ni 21/04/2016 zing khan
Bulgaria-te chuan ramri hung an tum zaithiam, guitar thiam em em bawk
thu an lo sawi tawh bawk a ni. Prince chu Minnesota-a Paisley Park-
ah a thi. Thuneitute chuan Paisley
Park aṭang hian medical emergency
KUMIN MARCH - A LUM awm thu an dawng tih an sawi a, an va
BER! thlen chuan Prince hi chhan hman a ni
Khawvelin chhin¬chhiahna tawh lo a ni.
nena uluk taka khawlum zawng a ch- Ni 21/04/2016 zing dar 9 vel
hinchhiah tawh chinah, March thla za- khan a in, Paisley Park-a elevator-ah
wng zawngah kumin March thla kha thia hmuh a ni a, damdawi lam thia-
khawvel pumah, chawhrualin a la lum mte koh thuai ni mah se, kum 57 mi
ber ṭum a ni. zai¬thiam Prince hi an chhan zo tawh
lo a, Ni 21/04/2016 chawhma dar
Kum 137 chhung zet mai 10:07 khan a thi tih an puang ta a ni. A
khawvel lum lam an lo chhinchhiah thih chhan dik tak hi hriat chian a la ni
tawh a, kum dang zawnga March thla lo.
NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016 15
A zaithiam leh music a thiam mai piah lamah hla a phuah thiam hle a, a
hla phuah tam tak chu zaithiam dangten an hlawh¬tlinpui hle. Ama phuah leh
sak ‘Purple Rain’ kan hre lar hle a, chubakah chuan Sinead O’Connor-in a lar-
pui em em ‘Nothing compares 2 u’ te, Alicia Keys sak ‘How come u don’t call
me anymore’ te, Cindi Lauper sak ‘When you were mine’ te, Stevie Nicks sak
‘Stand Back’ te pawh kha Prince hla phuahte an ni.

MISS USA, MUSLIM NULA KRISTIANAH A INPE


Kum 2010-a Muslim nula Miss USA lallukhum lo khum tawhtu Miss
Rima Fakil chu kristianah a in pe a, amah ngeiin Twitter-ah Philippi 4: 13 “Min
tichaktuah chuan engkim ka tithei a ni” tih a ziak.
2010-kuma Miss USA atan thlan anih khan “Arab-Muslim ka ni a, Leb-
anese-Muslim ka ni a, Muslim-American ka ni” tiin chhuang takin a sawi a ni.
Miss Rima hian College chu Michigan State ah a kal thin a, chutih lai chuan a pa
in nasa zawka Islam zir turin a fuih a, “Muslim chawnghei awmzia Ramadan te
pawh ka hre ngai lo”, a ti.
Miss Machigan ah thlan anih hnuah Miss USA 2010 a lo ni tawh a ni.
Kum 2012 khan rui chunga motor khalh vangin man alo tawk tawh a, “Striper
101” tih photoshot velah sawisel a lo kai ve tawh bawk.

Sl. No. HMING PIAN NI


1 Pu C. Lawmkima 11
2 Zomuanpuii 15

M 3
4
R. Lalchhuanawmi
Siampuii
16
20
A 5 Pu Lalrinawma 21
Y 6 JL. Liana 21
7 Pi Vanlalchhungi 21
8 Pi Vanlaltluangi 21
9 Deryck Ropeka 28
16 NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016

CHHUNGKUAA NU
PAWIMAWHNA LEH MAWHPHURHNA
-Rev. K. Lalpiangthara

Thufingte 31:10-31


K amkeuna: Hman deuh khan Saphovin thumal pathum – mi
rilru khawih leh mi hneh thei ber ber tur nia an ngaih an th-
lang chhuak a. Chungte chu Nu (Mother) tih te, In (Home) tih te leh Van (Heaven)
tih te a ni a. Heng pathum zinga mihring rilru hneh leh khawih bertu tia an thlan
chu Nu (Mother) tih zuk ni tlata maw le! Pianna ram sawi nana ‘mother-land’ an
ti te, pianpui ṭawng sawi nana ‘mother-tongue’ a n
ti te leh hringtu kohhran sawi nana ‘moth-
er-church’ an ti te hian Sapho thinlunga ‘Nu’
tihin hmun a chan rilzia a tarlang chiang hle
a ni.
1. Nu ropuina leh hlutna: Pa pawimawh- n a
leh mawhphurhna sawi tur a tam viau laiin an ropui- na leh
hlutna hi mi ropui tak takte comment hriat tur a vang khawp
mai a. A biru zawka lang, nute erawh chu mi ropui leh langsar tak
takin an comment tam hle thung. Tlem azawng han tarlang ila:-
“Chhungkaw hlimna chabi kawltu chu nu a ni.” – William Carey
“Hleih neihna tel lo leh hmangaihnaa roreltu awm chhun chu nute hi an
ni.” – M.A. Alreed
“Nu ṭha pakhat hian zirtirtu ṭha 100 a hen a ni.” – George Herbert
“Pathian thilsiam mak leh ropui ber chu nu hi a ni.” – Norman Van Wil-
liam

2. Nu pawimawhna:
- A pasal tan lallukhum a ni.
- Mi ropui takte phenah hian nu fel takte an lo awm ṭhin a ni.
- Nu chu chhungkaw dictionary a ni (Thil awmna zawng zawng
hre vek turah pate chenin kan ngai).
- Pa thurawn lakna hnai ber leh a chawlh hahdamna a ni.
NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016 17
- Fa hringtu a ni angin pa aiin fate nen an inhnaih zawk.
- Pa leh fate lawmna lawmpuitu ṭha ber a ni a, an rilru hliam leh
na tuam damtu ṭha ber a ni bawk.
3. Nu mawhphurhna:
- Nu chu chhungkuaah manager a ni a. Management a thiam viau
chuan chhungkaw tan malsawmna ropui tak a ni ṭhin.
- Inrenchem a thiam leh thiam lohvin intodelh chungchangah
kawngro a su hle.
- Inlengte leh mikhualte dawnsawn hi an mawhphurhna paw-
imawh tak a ni.
- Ṭhenawmte nena inlaichinna siam thu-ah a mawhphurhna a
sang hle.
- Fanau enkawlah pate aiin an mawhphurhna a lian em maw tih
tur a ni. “A fanuin a nu a chhun,” tiin Ezekiela’n min hrilh (16:44).
Naupang chauh an lo ni lo ve, pa ber leng hawng pawhin nu ber a hmuh loh ch-
uan ‘khawnge i nu?’ tih hi a fate hnena a zawhna hmasa ber zu ni zela maw le!
Hei hian in chhung hmun laili ber hi nuin a luah a ni tih a tichiang khawp mai.

“Hmeichhe khawsak ṭha tu nge hmu thei ang? A man chu lunghlu sen mi
aiin a sang zawk daih si a, a pasal thinlung chuan a ring a, chhawrna a hmai lo-
vang. A dam chhungin chhe lam ni lovin ṭha lam hlirin thil a tihsak ṭhin.” (Thuf
31:10-12)

(Nute Ni pualin ‘Sermon Ṭanpuitu’ tih bu-a mi Rev. K. Lalpiangthara ziah


lakchhuah a ni.. Ed.)

Ka bat zawng zawng hi rul dawn ila ka Nu lak a ka


bat hi ka rul seng lo ber ang.
- Abraham Lincoln

Nu tha tak pakhat chu zirtirtu za tluk a ni.


- George Herbert
18 NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016

ZU RUIH
-Nanaua Chawngthu

“…Buai, mangan, retheih, tlakranna thlentu;


Nun titawitu, tualthahna nen,
Hnam mualphona, sual tinreng bul a lo ni e.” tia Pi Lalsangzuali Sailo hla kan
sak liam ṭhin, ‘Zu’ leh a ‘Ruih’ chungchang hi pehhel kual ṭit ṭet lovin i’n luh-
chilh tak tak teh ang.
Zu chu eng zu pawh niin, eng aṭanga siam pawh ni se, ethanol/ethyl al-
cohol a tel tawh phawt chuan mihring te tan ruih theih a ni ta phawt a. Whisky
a ni emaw rum, vodka a ni emaw, rakzu, buhzu, grape tui sawr (wine), beer te
thlengin mihringin a ina a ruih theih miau chuan a huam vek. Dawidim telh leh
telh loh lam a ni lo a, zu leh uain hi sawi hran theih pawh a ni lo.
Chu zu chu a ṭangkai zawnga hman chuan thil ṭangkai tak a ni tehmeuh
a. Hmasang Thuthlung hlui hunah pawh vawi 194* kan hmu a, “Pathian leh
mihring tilawm ṭhintu ka uain..” ti hialin Roreltute 9:13-ah pawh kan hmu.
Hman thiam chuan mihringte tan chaw ṭha tak a ni thei a, sipaite pawhin ṭangkai
taka hmangin an ration pakhata an dawnzia pawh kan hre ṭheuh awm e. Mizo
nunhlui lamah pawh hmanlai kan pi leh pute nun nen inzawmna thuk tak a neih
thu kan hmu. Kȗt ni vangthla leh chawngchen nikhuaah te, pasalṭha tlawmngai
huaisen chawimawina an hlan ṭhin pawh ‘zu nopui’ ngat a ni.
Mahse hetia ka sawi avang hian zu ruih sawi mawi turah min lo ngai rin-
gawt suh. Pi pute nun ka sawi pawh khi ka la sawi zo lo. Khatiang khawp khan
zu leh an nun kha inzawm nghet angin lang mah se, tunlaia zu in mi leh zu in
sawi mawiho angin an nawiin an zahpuiawm ve lo va. Kȗt ni vangthlaah intih-
hlim nan zalen takin in mah se a hun lovah an in ngai lo va, ruih nan an in bawk
hek lo. Hunpui nikhuaah hlim takin an inhoa, khual ṭha inlawmnan hahzute an
inzuktir ṭhin, sechhun khuangchawinaahte an leklam hle a, mitthi inah te pawh
zubel an pu lut ṭhin. Mahse rui buai an awm kan hre ngai lova, mahni inthunun
zo lo khawpa rui chu mite nuihzat leh khawtlanga mualphona nasa tak a ni zawk.
RUIH
Zu chauh ni lovin thildang pawh a ruiha ruih hrim hrim chu engmah ṭha
leh nuam a awm awm lo ve, kuhva ruih a hrehawm a, motor ruih a hahthlak a,
party ruihchilhte paw’n khua an hmu lo va, mawi leh mawi lo lah an dawn seng
*Uain/Zu chungchang Bible-a kan hmuh dan – Rev. Dr. K. Lalrinthanga
NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016 19
hek lo. Sakhaw ruihchilhho lah âtna chi khat, mahni mihringpuite tan pawha
hnawksak an tling a. Tunlai khawvela firfiak pawl chimawm tak takte pawh
sakhaw ruihna aṭanga rawn irhchhuak ti ila kan sawi sual lovang. Chutiang zelin
zu ruih pawh hi a ropui lua lo mai pawh ni lovin hmuhsitawm a ni. Sap thufing
pakhat chuan, “zu ruih hi mahni duhthu ngeia mi â a insiamna a ni” a lo ti hmi-
ah bawk. Âtna a thlen thei (Jer. 51:7) a, nuihzatbura mi siamtu a ni (Thufingte
20:1).
Ngun takin han chhut neuh neuh ila a hman ṭangkaina chu awm bawk
mah se, a tam zawk feah zu vanga chhiatna leh buaina thleng ka hre tam zawk
tlat zu nia! Chawei tuina tih thu belhchian dawl lo te hi… Mi fing leh mi thiam,
changkang taka zu in ṭhinte ngei ngei pawhin keinina ‘saa-kaung’ kan tih hi
rilṭam laia in a ṭhat loh thu an sawi fo. Pumpui na thlen theitu leh chawei tuina
ni lovin chawei tui lohna a ni zawk. Ui sa tuizia hahipa sawia ui talh, zu inho hi
han belchiang ila, an ei tak tak hmain zu an ruihsana, tui titaka ei thei pawh zuk
awm leh ṭhin si lova, a tuina (taste) tak tak hre chunga eitu chu an bula an nupui
fanaute emaw an ṭhian zu rui ve lo te kha an ni leh daih! A ruia te chuan nawi
fein hmelchhiat belhchhah zetin an chahthlaksan vel mai mai ṭhin.
Tin, zet-u-zu hi ethanol tam dan leh siam dan azirin chi hrang hrangah
an ṭhen a lo ni awm a. Distilled spirit an tih whisky, rum, vodka, brandy-ah te
hian a tlangpuiin 40-75% ethanol a awm a, wine chi hrang hrangah hian 12-22%
ethanol a awm. Kan uar em em BEER-ah hian 8% ethanol vel a awm a (Beer
bur pawn lam label-a inziak ai hian a takah alcohol awm zat hi a lo tam fo ṭhin
– www.livescience.com), local zu/rakzu kan tih mai ṭhin tui pawlh lohah 20-45%
ethanol a awm thei a, grape wine an zawrh chhuahah hian 18% thleng te a awm
thei bawk.
Chu zu chu kan in hian kan pumpui leh ril bangah te a inchiah zawp
(absorbed) a, chuta ṭang chuan kan thisenah lutin thisen zamah a kal kual ta
ṭhin a. Thisen zam aṭangin thinah a lut leh a, chutah chuan kan thina enzymes
chi khat alcohol dehydrogenase te chuan chemicals chi khat, tur hlauhawm tak
acetaldehyde an tihah a lo let ṭhin. Kan ruih ber chu acetaldehyde hi a ni a, zu
ngawl veina thlentu leh zu avanga natna leh harsatna chi hrang hrang thlentu a
ni bawk.¹
Zu ruih ṭhin avanga a ngawlvei ta leh chumiin natna a ken tel vei te chu
i hmu ṭhin a ni lo’m ni? Hnar ṭawk hler hlur, hmai puam el ul sen ter tur, hnat-
hawk peih tawh si lo kut khur dur dura chiri, nunphung pangai ang thei tawh lote
dinhmuna din ve i duh chuan han in rui chhap zel teh le. I chan tur chu Bible-in
¹Zu tha a awm lo - K. Vanlaldinpuia, Dept. of Chemistry, NEHU
20 NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016
a lo sawi diam tawh. Thufingte 12:33 “I mitin thil mak takte a hmu ang a, i thin-
lungin thu chaltlai takte a chhakchhuak ang..”. I hriain i hmu ve fo tawh ṭhin
em? Ramhuai tereuhte te hmua an tihbuai fo ṭhinte kha zu rui/zu ngawlvei te an
ni ṭhin a ni lawm ni? A tirah ngawlvei tumin an in bik lo. Chhungkuaah, khawt-
langah, kohhranah mawilo tak taka ṭawng a, ṭawng chaltlai tak tak chhakchhuak
ṭhin, buaina chawk chhuak ṭhinte hi ‘zu rui’ ṭhinte an ni reng lovem ni?!

ZU RUI ṬHINTE BIBLE CHANG ṬANCHHAN


‘Zu’ ṭhat lohna sawi changa a in miten Bible chang innghah nana an lak-
chhuah ve chhen hi i’n bihchiang lawk teh ang.
(1) Johana 2:1-11 “Kanan khuaa Inneihnaah Isua’n uain a tipung”
Bible-in Zu leh Uain a sawi dan hi i hrefiah ang u. Hebrai ṭawngin Zu leh Uain
sawi dan chi 3 a awm a:-
• Yayin: Greek-in ‘Oinos’ tih a ni tlangpui, Sap ṭawngin Wine an ti a, Uain
tihna a ni.
• Tiros: Sap ṭawngin New Wine an ti a, Uain thar, Uain thlum (ruih theih
loh) tihna a ni.
• Sekar: Sap ṭawngin strong drink an ti a, Zu, Zupui, Rakzu tihna a ni.
Heng Zu chi thumte hi thliar hran thlip thlep har mah se, Sekar tih hi chu a ṭha
lam sawi nan Bible-in a hmang lo hrim hrim. Keinin zu kan tih Whisky, Rum,
Beer, Zupui, Rakzu etc. te hi eng hming pawh vuah mah se, Zu (alcohol) a ni
vek. Hengte hi a ṭha lama hman a ni ngai lo.²
Bible hian Uain (wine) leh rakzu (strong drink) hi a hrang deuh hlekin a
sawi ṭhin a. Uain chungchang vawi 228 a sawi laiin zu pangai chu vawi 19 chiah
a sawi thung. Wine-ah hian alcohol tlemte lo awm ve pawh ni se, Thuthlung
thar (Kana khuaah ngei pawh)-a an in ṭhin hi tui no 3 leh uain no 1 inpawlh a ni
tlangpui a, chaw nena an in ṭhin, an ‘antui’ ve mai a ni. Rui tur chuan no 22 vel
in a ngai an ti hialº. Refreshment-ah grape tui- Tropicana leh Real Juice i in tel
ang ṭhin lekah khan ngai la, a nih loh leh KFC i ei a lem tinuamtu atan Pepsi tui ti
taka i in tel angah khan ngai la a fuh zawk hial awm e. Zu in leh ruih bȗng bȗng
hi Biblein a kalh loa ngaih phahna tur lam a nih hmel loh.

(2) Tirhkoh Paula’n Timothea hnenah damdawi atan uain a chawh.


Ni reng e, ṭangkai taka hmang duh tan chuan damdawiah te hial pawh a hman
theih ang chu. Thil reng reng hi a lutuka tih chuan thil ṭha pawh thil tha lovah a
chhuak thei angin zu pawh ‘thil’ a ni ve mai a, amaha a awm mai mai kha a va

²Zu Ṭhat lohna – C. Tlana ºZu leh Ruihhlo: Thlarau nun a nghawng dan – RE Ralte Blog
NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016 21
sual lova, a va ṭha tehchiam chuang lo va, a hmangtu thinlung leh a hman dana
kha a ni pawimawh chu. A hrim hrimin helai bung leh chang hi i’n bih chiang
reng reng teh ang.
“Tui chauh in mi ni tawh suh la, i pum avang leh i dam loh fo avangin
Uain tlêm tê hmang ṭhin ang che” (I Timothea 5:23). “Uain tlêm tê hmang ṭhin
ang che” tih khi “in la, rui ṭhin rawh” tihna a ni reng reng lo. Pumna damdawi
Digene tui (syrup) hi tuman no 3/4 velin an tlak pawp pawp ngai lo, chhin 2/1
tein an in ṭhin. Khuh/awmna damdawi te pawh Doctor in tlêm tê, chhin 2/1 vel
lek leka in turin an chawh ṭhin. A bura tlak pawp pawp chuan ruih nan an hmang
a, Drug abuse (damdawi hman khawloh) a ni daih tawh, chu chu dan phal loh
a ni. Zu ruih duh vanga henglai thu lo lakchhuaha, ṭanchhana hman ve ringawt
hi a fuh viau lovang. Lehlamah chuan Bible bung leh chang ṭanchhana hman
nachang an la hriat ve hrim hrimna kha a lawmawm fu a, an la bo thui lutuk lo
tih a hriat, Bible zahna chang êm te chu an la hriat ve avangin.
Chutia Bible bung leh chang kan lakchhuah dawn chuan, mihringte
phuahchawp mai mai ni lo, Bible ngeiin a ziah aṭangin zu rui ṭhinte dinhmun
chu tlêm tê i’n en ve teh ang u.
a) Pathian ram luah theih lohna a ni (I Kor. 6:10) : “Zu ka in ṭhin avanga
midang aia ka sualna bik ka hre lo va, a in lote an felna bik ka hre lo” i ti maw?
Hre lo chungin Pathian ram i luah ve thei dawn lo tihna a lo nih reng chu le!
Tun aṭang chuan lo hre ve tawh rawh aw, a chhan chu I Korinth 6:10 list-ah hian
chiang takin a ziak si a.
b) Midangte tluktirtu a ni (Rom 14:20) : Zu rui ṭhenkhat hian inti Pathian
thu hre deuhin, “zu ka in vang hian ka chhandamna a bo thei lo” tih te an ching
a, mahse an zuruih avang khan an fate emaw, an chhehvela mite an tluk phah
chuan atan sualna a ni thei tih chiang takin kan hmu.
c) Hnam mualphona a ni : Afghan pa pakhat chuan ka beng hriat ngeiah
“nangni lam mi (Chin) hmeichhia ka kawm tawh 90% hi chu zu ka inpui hnuah
ka mutpui theih vek an ni” a ti. Zu an in hma chuan mutpui an duh kher bik lo,
mahse an ruih hnu chuan insum theihna an lo nei tawh lova, Joela 3:3-a mi angin
mualpho takin hnamdang (Afghan) mutpui theih an lo ni ta vel mai mai ṭhin a
nih chu. Zu hian min va timualpho thei tak em!
March 2015 khan Dabri Police Station-ah Police pakhat chuan, “in nu-
late zu rim nam ther therin zanrei deuh deuhah an vak a, an kalna han zawh hian
‘Churh-ah programme kan nei’ an ti ve ziah lehnghal. Church ah hian zu in leh
party in nei ṭhin em ni?” tiin min zawt tawh bawk. Chung zuruiho chuan kan
hnam leh kan Kristianna an tihmualphozia chu in hrethiam ve mai em?
Genesis 9:18-28 ah Nova zurui mu sual saruakna tihlanin a awm a, a
22 NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016
tupa Kanaana’n a pu anchhia an dawn phah tak thu kan hmu. Tin, Gen. 19 ah
Lota chu a fanu ten a hrai ruih hnuin an inmutpuitir a, an thlahte Moab leh Amon
chu hnam anchhe dawng an lo nih tak thu kan hmu bawk. Zu Ruih avang hian a
hnampum tan pawha thil pawi tak a va thleng thei tak em!

Zu in mite an uiawm!
Chhiatni ṭhatni leh mitthi lumenna, thlanlaihnaah te inti mifel aiin zu in
mite an tlawmngai zawk tih ṭawngkam hi kan hre fo ṭhin. Zu in mi a nih vanga
fel leh tlawmngai a ni lo va, amah kha mi fel leh tlawmngai chi hrim hrim a ni
zawk. Zu in lo phei sela chuan kohhran leh khawtlangah pawh hruaitu fel leh
tlawmngai tak ni thei tur kha, zu rui duh tawk leka mawlnain a hneh zawk avan-
gin tuma hriat hlawh loh level hniam, mite bawla awm kual vel mai mai a ni ta
a nih kha! A va uiawm tak em! Kohhran leh khawtlanga a dinhmun sang tak tur
kha zu vangin a luah pha ve ta si lova, tuma hriatzui hlawh lovin a thamral ta chu
a ni.
Delhi khawtlangah ngei pawh hian lehkha thiam, mi fing, ṭawng thiam
tak tak, mahse zu-in a tihbuai avanga dinhmun sang luah zo ve ta lo an tam
mai. Foreign an kal liam hnuah pawh an thi- amna
chu sang hle mah se, kohhran leh khawt- lan-
gah kan hre zui ve ngai lo. Bi-
ble-in “sum tam tak aiin hming
ṭhat hi thlan zawk tur a ni” a tih
hi an chang zo ve ta si lova.

Zu Rui Mite hi Mi dawihzep leh mi hnuaihnung an ni!


Kohhranah hruaitute rorel dana an duh loh leh ṭha lova an hriatte hi
rorelnaah emaw harh fim pangaiin an sawichhuak ngam ve si lova, huaisenna
turin zu an han in rui te tea, zu dawiin a chiah ât hnu, mihring pangai an nih
phak tawh loh hnuah an rilrua an vei te chu an han chhakchhuak ve ta ṭhin a, mi
khawngaihthlak tak an lo ni. Han khinglet dawn ila mi â khinglet kan ni dawn
bawk si. An harhfim hnuah han ti dawn ila, “ka ruih vang a ni” tiin zu kha thiam
loh an chantir daih ṭhin zui! Zu tan pawh hian an ngeiawm ṭhin ngawt ang. Chu
chu mi level hniamho, kohhran leh khawtlanga mi chuan-hnuaiho an ni tlangpui
a. An tih theih tawk chu mi chanchin sawi chu a ni. Sap thufing pakhatin, “Great
minds discuss Ideas; Average minds discuss Events; Small minds discuss Peo-
ple” (mi fing chuan ngaihdan an sawi a, mi vantlang chuan thilthleng chanchin
an sawi a, mi hnuaihnung chuan mi chanchin an sawi/mi an rel ṭhin) a lo tih ang
khan.
NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016 23
Lehlamah chumi ep chiah chuan, Kohhran leh khawtlang hruaitute zin-
gah ‘zu ruih’ hmang an lo awm ve thei tho bawk a, member satliahin a lang a
pauin an in a, mi vangtlang chunglam deuhin style deuhhlek leh a rukin an inho a
ni mai a. Member satliah zurui hovin kohhran/khawtlang hruaitute zahna chang
an hre lo leh, ualau taka rui chunga dengkhawng taka an ṭawngkhum ngam ṭhin
nachhan pawh hi han chhui chiang ila, hruaitute zingah rui (a ruka rui leh a ruk
lova rui te pawh) an hriat vang a lo ni ṭhin. Rui ṭhin ve ve chu an lo inhre ru ṭhȗm
si a, han inzah der vak bik tur chuang an awm miau si lo alawm.
“Kohhran, Department-a rawngbawltu ni si, zu in ching chu mi nalh
taka inchei, a hnunglam ena, ‘Eheu’ tih, a hmalama ‘A ha’ tih ang vel a ni.” tiin
fiamthu thawh nan te an lo hmang thin a. Kan Bible phei chuan fiamthu lovin ko-
hhran hruaitu leh roreltute tana zu in a duh lohzia chiang takin a ziak (Thufingte
31:4, I Tim. 3:8).
Kohhran hruaitu, Women Dept., Youth Dept. leh NSS hruaitu lawk leh
challang tak ni chunga ualau taka zu ruih ngam te, zu kam nam chunga Biak Ina
kal ngam te, zu in tur thu kohhran group-a uangthuang deuha post ang chite hi
sim nachang hriat a hun ta khawp mai. Mihring kan zah peih lo a nih pawhin
Pathian tal chu i zah hram ang u. Kan nghei theih loh leh rawngbawlna aṭangin
bang ngam ila, Bible-in zurui mite tawrh tur a sawi kan tawrh thleng rakin rui
chhap chhap zel ila a nimai alawm.
“Tute nge chungpik ṭhina, tute nge lungngai ṭhina, tute nge inhau ṭhin?
Tute nge thubuai nei ṭhina, tute nge a vang awm lova hliam tuar ṭhina, Tute nge
mit sen rem rum ṭhin le? Zu hmuna awm reng ṭhinte, Zu chawhpawlh in ṭhinte
an ni.” (Thufingte 23:29-30).

APRIL BIBLE QUIZ


LAWMMAN DAWNGTUTE

Pakhatna : Jenny Ramhlimawmi (22½)
Pahnihna : Lalremruati (22)
Pathumna: Ma Liani (21½)
(in lawmman te Editor te hnenah rawn lam ru le!!)
24 NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016

KHAWIAH NGE I AWM?


-Alex ZL. Hualngo

“Tin, LALPA Pathian chuan Adama chu a ko va, a hnenah,“Khawiah nge


i awm?” a ti a. Tin, ani chuan,“Huana i thawm ka hria a, saruaka
awm ka nih avangin ka hlau ta a; tichuan ka biru ta a ni,” a ti a.
(Gen. 3:9,10)

N azaret khua aṭangin Jerusalemah kalhlen kut hmang


turin Isua nu leh pate chu an kal a, kum 12 mi an
fapa Isua chu an hruai ve a. Dan pangngai angin kalhlen kut an hman chu a tawp
hnuah Isua nu leh pate chu an khawlam panin Jerusalem leh a chhehvel khuaa
unaute leh ṭhian ṭhate nen hlim takin an hawng a. Ni khat lai an kal hnuah an
zingah an fapa Isua a awm ve lo tih an hrechhuak ta a. Tichuan an fapa zawngin
an kir leh a. An unaute an zawt a, a hnuah Jerusalem Temple chhungah puithiam-
te thu lo zawta thuin an va hmu a. A nu chuan, “Ka fa, engati nge hetia min tih?
Ngai teh, i pa leh keiin thlaphang takin kan zawng che a ni,” a ti a. Isua chuan,
“Engah nge mi zawn ni? ka Pa ina ka awm tur in hre lo vem ni? tiin a lo chhanlet
avangin a nu leh pate chuan mak an ti hle!

Nu leh pa ṭhenkhatte chuan kan fate khawiah nge an awm a? Eng nge an
tih? tih pawh ngaihtuah ngai lem lova fate thlah zalen an awm nuk mai! A ṭantirh
aṭanga khuahkhirh ṭha si lo hian an sual hnuah/pawi an khawih hnuah kan khu-
ahkhirh leh chauh ṭhin a, ‘se bo hnu a se kawng khar’ ang maiin a tlai zo ta ṭhin
a ni. Tin, Isua nu leh paten an fapa an zingah a awm leh awm loh pawh hre lova
an ṭhian ṭha leh unaute nen hlim taka ti ti chunga khawlam an pan ang leh ni khat
hnuah chauh an fapa an zingah a tel ve lo tih an hriatchhuah chauh ang khan;
nang leh kei pawh hian kan hlim ni leh lawm niah chuan kan Lalpa Isua Krista
hi kan theihnghilh fo ṭhin a, a tel lovin thui tak kan kal hnuah harsat, manganna
leh buaina kan tawh hunah kan zawng buai leh chauh ṭhin. Mahse a hmangaih-
na leh khawngaihna chuan min um zui zel a, kan sualna ang leh kan tlin lohna
angin min thungrul lo hi Lalpa zahngaihna a ni. Mahse tlai luatin pawina a neih
hma leh ‘Ka khawngaihna i tan a tawk’ a tih hma hian Isua nu leh pa ang khan i
zawng let leh vat ang u.
Thlaphang taka a nu leh paten an zawn thu a hriat hnu khan Isua chuan,
NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016 25
“Ka Pa ina ka awm tur in hre lo vem ni?” tiin a lo chhang let a nih kha! Kum
12 rual lekin a nu leh pate a chhan dan chuan a nu leh pate mang a ti ang hle!
Naupangte hian inkhawm leh sande sikul kal hi nuam an ti thei hle a, mahse
nu leh paten kan inkhawm peih loh vang leh zing thawh hma peih loh vangin
kan ṭhulhtir fo. Inkhawm an châk ngawih ngawih pawhin kan inkhawm peih
loh vang zawkin ‘kan chhangchhe si emaw, ni a sa/ruah a sur/khua a lum/a
vawt si’ tiin kan ṭhulhpui mai ṭhin. Sande sikul pawh ni se, ‘a vawt si kal lo mai
rawh’ emaw ‘kalpui tur i nei si lo, thlahtu i nei si lo kal lo mai rawh’ tiin kan
ṭhulhtir fo bawk. An peih loh chang leh an damsam loh changin kal ṭang ṭang
rawh, keimahin ka hruai ang che tih a hnekin kal lo mai rawh kan ti awlsam mai
ṭhin. “Lehkha thiam thei leh zir sang pawh ka ni lo, pawl 6 thleng chauh ka zir.
Mahse ka tet laia sande sikul ka kal ṭhin kha Bible School kal angah ka inngai
a, tlem a ka lo puitlin hnuah ṭhian ka kawm tam lova, ka kawm ṭhin te chu: Ko-
hhran upate, pastor-te, missionary-te, evangelist-te, thlarau mite leh kohhrana
hruaitute ka kawm ṭhin. Chu chu ka Bible College kalna a ni mai” tiin Evan.
Hrangchhunga chuan a lo sawi hial a ni. “Naupang chu a kalna awm kawngah
chuan zirtir ula, a puitlin tleng pawhin a thlah lovang” tih ziak ang khan biak
inah kan tlangneltir a ngai a, an awmna tur dik tak pawh a ni bawk. Mahse an
awmna hmun an hriat chian a ngai ang bawkin, eng vanga awm nge? Eng ti tura
awm nge an nih tih kan hriat nawntir fo an ngai a, nungchang mawi leh awm
dan mawi taka awm turin kan hrilh nawn fo an ngai a ni. A chhan chu naupang
mai an la ni a, hrilh hrilh pawhin rei lote chhung chauh thuawih takin an awm
ṭhin a, a hnu lawkah an harh leh nghal mai ṭhin. Tuna i zilhhauna leh nungchang
mawi i zirtirna kha a rah seng nghal mai tum suh. A rah seng nghal i tum chuan
i beidawng ang a, kut i thlak duh nghal mai ang. Dimdawi takin zilhhau fo la,
nungchang mawi zirtir fan fan rawh. Tunah ni lovin a lo puitlin hunah a rah chu
i seng em em ang. Tin, puipun ni khuaah leh biak inchhunga kan fate awm dan
hian kan inchhung khawsak leh in relbawl dan an hailang tih hi kan hriat reng a
ṭha. Nu leh pate mizia hailanga timualphotu an nih theih rualin chawimawitu an
ni thei bawk.
Lalpa chuan Adama ang khan, “Kawiah nge i awm?” tiin nang leh kei hi
min zawt a, engtin nge kan chhan ve dawn le? Khawiah nge i awm? Eng hmun
nge i ngainat? Chu hmunah chuan engnge i tih ṭhin? tih zawhnate hi ṭhenkhat
chuan zam miah lovin mar zeta chhang mai thei an awm laiin, ṭhenkhat chuan
kan chhang ngam lo mai thei bawk. Khawi hmun nge kan ngainata, chu hmunah
chuan eng nge kan tih ṭhin? tiin han ngaihtuah kir leh i la, kan awmna hmun leh
kan tih ṭhin te chu chhuang taka kan sawi ngam ka ring meuh lo. “Zan khuain
hna kan thawk a, weekend-a ruih loh hi chu a uiawm e” ti a inthiam lohna pawh
26 NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016
nei miah lova sawi chhuak phawng phawng ṭhinte nun hi han chik chiang i la,
kohhrana inhmang tak an vang hle. Kohhranah inhmang ve tawh ṭhin mahse
mahni thu duh mi, kohhran tan leh Lalpa tana ṭhahnem ngai tak a thawk hram
hram duh mi an ni lo chawk. Thinlung leh ṭhahnem ngai taka kohhrana inhmang
ṭhin leh Lalpa rawngbawlnaa tih tak zeta bei ṭhintute hi tlu leh ṭhin mahse an thil
tihsualah an inthiam thei lova, inthlahrung takin an awm ṭhin a. Tisual nawn leh
ṭhin mahse an inthlahrung tawlh tawlh a, Pathian thu lamah an tuihal a, a tawpah
chuan Lalpa hnenah an kir leh thin.

Tum khat chu kan ṭhian zahovin Camp-ah kan lut a, counsellor pakhat
chuan kan ṭhian pakhat chu thu a zawt a. “Camp a i lo luh chhan hi i fel vang
nge, i sual vang?” tiin. Ani chuan, “Ka sual vangin” tiin a chhang let a. Coun-
sellor chuan, “Engvanga sual nge i nih? I nu leh pa vang em ni?” tiin a zawt leh
a. Ka thianpa chu a ngawi vung vunga, “Ka nu leh pa vang ka tih dawn chuan
ka pa hi Pastor a ni a, ka nu lah ṭawngṭai mi a ni bawk si a, ka nu leh pa vang
chu a ni lo phawt a. Ka awmna hmunin a zir loh vang a ni” tiin a chhang leh a.
Counsellor chuan, “Khawi hmunah nge i awm ṭhin?” tiin dilchhut takin a zawt
leh a. Ani chuan, “Zu zawrhnaah” tiin a chhang a. Counsellor chuan, “A hma
aṭang tawhin zu hi i duh ve hrim hrim em ni?” tiin a zawt zel a. Ani chuan, “A
hma chuan zu hi ka in ngai lo. Ka ṭhian kawm zir loh vang a ni. Ṭhian ngaina mi
ka ni a, ka zin te hian ka chhungte aiin ka ṭhiante ka ngaina zawk ṭhin. Ka ṭhian
kawmte hi zu in deuh vek an ni a, zu zawrhna hi an awm tamna ber ṭhin a nih
vangin ka zui ve zel si a; ‘In ve rawh’ min tiha ka duh loh hnuah ‘no khat chiah’
an ti leh a, ka la duh loh cheu hnuah pawh ‘lem khat chauh’ an la ti hram ṭhin a,
chuvang chuan ka in ve phah ta a ni.” tiin a chhang a.

Mi tam tak chuan kan thil tih sualah kan nu leh pate kan dem leh mai
ṭhin. Ni e, nu leh pa demawm tak tak an awm rualin, kan nu leh pate vang ni
lovin kan awmna hmun zir loh vang leh kan ṭhian kawm zir loh vang zawka
thil sual ti ta hi kan tam zawk ka ring. Kan awm duhna hmun/kan ngainatna
hmun leh kan ṭhian kawmin a zir loh chuan mifel sa pawh kan sual thei a, kan
awm duhna hmun/kan ngainatna hmun leh kan ṭhian kawmin a zir phawt chuan
misual sa pawh kan fel thei a ni tih hi kan hriat reng a ṭha. Chuvangin kan awm
duhna/kan ngainatna hmun leh kan ṭhian kawm duhzawngte chenin kan thliar
thiam a ngai a, kan duh tui ve deuh a ngai a ni. Kan Pathian khi ‘LALPA, LALPA’
tiin kan ko fo ṭhin a, mahse kan nunah thu a va nei leh si lo ve! Kan nunah kan va
laltir chuang si lo ve! A duhzawng ti lovin kan duhzawnga thil tih hi nuam kan ti
zawka, chuvangin ‘LAL LO PA’ ti ta zawk i la a dik zawk ka ring. LALPA kan ti
NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016 27
dawn a nih chuan kan nunah hian lalna leh thuneihna pumhlum i hlan ngam ang
u.
Pathianin a thil siam zinga ṭha a tih leh ama anpuia a siam mihring,
Adama leh Evi chu ei tur, thing tin reng rah awmna hmun Eden huanah amah
nena lengza turin a awmtir a. Mahse Pathianin Adama hnenah, “Khawiah nge i
awm?” a tih khan Adama chuan, “Huana i thawm ka hria a, saruaka awm ka nih
avangin ka hlau ta a; tichuan ka biru ta a ni,” tiin a lo chhang anih kha! An ei
tura thing tin reng rah awmna Eden huan kha an biruk nana siam a ni lo va, an-
mahni siamtu nena hlim taka lenna hmun atana buatsaih a ni zawk. Mahse biruk
nan an hmang ta a nih kha! A chhan chu, thing tin reng rah an ei tur a tana a dah
zingah pakhat an ei loh tur mai ni lovin an ei ni la la a an thihna tur thing rah a
dah tel thu a hrilh vek hnuah ei loh tura a tih thing rah chu an ei avangin an biru
ta ang khan; keini pawh ei tur leh in tur tam tak min pek zingah kan taksa tana
ṭha lo leh chatuan thihna min thlen theitu, ei loh tur leh in loh tur min hrilh chu
kan eiin, kan in tak avangin a hmaa kohhran leh khawtlanga inhman nuam ti em
em ṭhin kha tunah chuan inthlahrunnain hmun a khuar ngheta, kohhran hruaitute
leh khawtlang hruaitute hlauvin biruk a lo ngai ta. A hmaa min hmangaihtute
leh kan ṭhian ṭha ten hnutiang min chhawn a, hmangaihtu leh kawm tur ṭhian
ṭha kan vai zo ta. Mahni inchhung khurah pangchang tak leh ngampa takin kan
awm ngam loh phaha, inthlahrung reng rengin mahni inchhungah pawh awm a
lo ngai ta a. Ar-in a chuk tur buh pho ven a ngai ang maiin ven ngaiin kan awm
phah hial ta anih hi.

Tin, Adama leh Evi kha thing rah tin reng mai ei tur awmna hmun Eden
huanah an biru ang khan, nang leh kei pawh Lalpan thing tin reng rah; damna,
hriselna leh sum leh pai mai bakah malsawmna tin rengin min vur a. Mahse dam
lovin damna a chan avangin a rawngbawl nan a taksa chu hmang lovin damna
petu chu a hlat leh si a. Hrisel taka awm te pawhin hriselna petu tan a hun hmang
lovin ama hlawkna umin a tlan ta zawk a. Sum leh paia malsawmna dawng ten
a petu hnena pek let leh aiin khawvel hlimhlawpna leh nawmchennaahte leh
party-na hmunah an pheikhai then a zang zawk bawk a. Damna, hriselna leh
malsawmna petu aiin a thil pek kan buaipui zawk niin a lang. Chu a thil pek kan
dawnte chu amah hnaih nan ai mahin amah hlat nan leh biruksan nan kan hmang
zo ta. A hnuaia hla siamtuin a lo tih anga nun neitu hi Lalpan a zawng mek a ni:

Thil petu, i thil pek ni lovin,


Thil petu, nangmah zawk ka duh che;
I thil pek ka enin, nang ka theihnghilh ṭhin che,
28 NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016
Thil petu, nangmah zawk ka duh che.

“Thil ṭha ti atan Krista Isuaah chuan siama awmin ama kut chhuak kan
ni si a; chu thil ṭha tih chu kan awmna turin Pathianin a buatsaih lawk a ni”
(Eph. 2:10) tih ziak angin sual ti tura siam kan ni lova, thil ṭha ti tura siam kan ni
a, chu thil ṭha tih chu kan awmna tur chu a ni tih hi i hre reng ang u. Khawiah nge
i awm? ti a zawhna hi thil sual titu tan chuan hlauthawng tak leh inthlahrung ta-
kin chhuanlam siamin chhan a ngai ṭhin a, thil ṭha titu tan chuan chhan nuam tak
a ni thung. Ka inkhawm, bial fannaah ka kal, hla zirnaah ka awm, ṭawngṭainaah
ka kal, kohhran hnatlannaah ka kal etc.., tia huaisen taka kan chhan ṭheuh theih
nan kan awm duhna hmun duh tui deuh i la, chu hmunah chuan eng ti tura awm
nge ka nih tih hi hrechiangin kan ṭhian kawm duhzawng pawh duh tui ve tawh
i la. Kan awm duhna hmun leh chu hmuna kan thil tih chu Krista Chanchin Ṭha
nen lo in mawi zel rawh se.

Chhiartute Lalpan malsawm che u rawh se, Amen.

LALPA I FAK ANG U


- JL Liana He hla hi Tv. JL. Liana hian
ni 30/04/2016 tlai dar 5:50
1. Chun chawiloh hraileng an riang chuang e,
Fahrah khawngaihthlak nun an chan loh pawn, ah Pathian pawlna a dawn
Nuhrawn hrawnin thinlai phang reng rengin, aṭanga a phuah chhuah
Chhingmittui nen khuavel an hmachhawn ṭhin. niin, kum 1991 a lo boral
san tawhtu a Nu a ngaihna
Chunnu dampui enkawlte,
a enkawl dan te a ngaihtu-
Hmangaih duhsakna dawngtu zawng ten;
Malsawmna hlu vanneihna ropui, ah chhuah a, a damlaia alo
Kan chan hi hria in LALPA I FAK ANG U. hlut thiam loh zia leh inch-
hirna a neih hmang te a a
2. Harsatna leh chak zawng kan neihin, phuah chhuah a ni. Tv. JL.
Lam hmasak ber chu NU an ni ṭhin a;
Liana hi tunah hian MCF
Lawmna thlen hmasakna ber chu Nu te,
An hlutna erawh kan ngaih thah fo ṭhin. Ṭhalai Vice President leh
Zaipawl Conductor nihna
3. Ka nu ṭawngṭai, enkawlna zarah, chelh lai mek a ni a, a thi-
Kawngdik zawhin ṭhenrualte zingah pawh; amna te Lalpa’n malsawm
Lungphang lovin ka leng, ka hlim ve ṭhin,
zel rawh se.
‘Lalpa ka lawm e’ Nu tha min pek vangin.
NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016 29

MCF LIBRARY HMASA BER HAWN A NI TA


Ni 17/04/2016 inkhawm ban kham MCF Library hmasa ber chu official
takin Nunna Tuikhur Editor Tv. C. Lalchharliana’n a hawng ta! He library hi
Nunna Tuikhur Editorial Board te kutah dah niin, mipui ten ṭangkai taka kan
hman ngei kan beisei tlat a ni.

LIBRARY RULES AND REGULATION


Heng a hnuaia mi kan dan leh dunte hi khawngaiha min zawmsak hram
hram turin lehkhabu ngainatute kan in ngen e.

1. Lehkhabu hawh man Rs. 5/-


2. Lehkhabu hawh tur reng reng Nunna Tuikhur Editorial Board te hriatpuina
tello chuan hawh chhuah phal a ni lovang.
3. Lehkhabu hawh tih bo/tih chhiat awih loh.
4. Tibo palh emaw tichhe palh an awm chuan a thar man hu chawi tur a ni ang.
5. Lehkhabu hawh hi hawh chhuah a nih atanga karkhat (7days) chhungin kir leh
ngei ngei tur a ni ang.
6. Lehkhabu hawh hun chhunga kan pe lut hman lo a nih chuan late fees nikha-
tah Rs. 5 chawi zel tur a ni ang.
7. Lehkhabu panga (5) aia tam library tana donate-te tan lehkhabu pathum (3)
chin a thlawnin hawh chhuah phalsak an ni ang.
8. Kum khat chhunga lehkhabu hawh chhuak tam/hawh ngun ber hnenah lawm
man tha tawk tak pek a ni ang.
9. Lehkhabu hawh chhuah dawn leh dah luh dawn reng rengin hming sign. ngei
ngei tur a ni. A nih loh chuan a bo leh chhiat thuah mawh kan phurh a ngai ang.
10. Mizo Christian Fellowship members ni lo tan lehkhabu hawh man hi Rs.
10/- a ni ang.
11. Lehkhabu hawh man bat phal a ni lo.
12. Ṭum khatah mi pakhatin lehkhabu 3 aia tam hawh phal a ni lo.

Lehkhabu hi Mizo lehkhabu 55, hemi ah hian Kawl ṭawng, Falam leh
Hakha ziak te pawh a awm a,tin, English Lehkhabu 41 lai a awm bawk a ni.
MCF Facebook group leh WhatsApp group lamah leh Biak In Notice Board ah
te lehkhabu hawh tur list hi tarlan niin, a hawh duh kan awm chuan kan lo ngaih
ven dawn nia.
30 NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016

RAWNGBAWLTU NIH HREHAWMNATE -JL. Liana

Karl Marx-an, “sakhuana hi dawihzepna mai a ni” a tih hi a dik thei hle
mai. Rawngbawltuten a mimal tak leh nihna, dinhmun, neih sum pawha an ngam em
em mai, a rawng an bawl Isua vanga engtin mah an han tingam tlat lote hi a hrehawmin
ka ring ṭhin. An sawi duh ang leh tih duh ang pawh an ngawihpuiin an han tingam ta lo
ṭhin a nia! Hneh tur tih hriat reng ngam loh tlat hi a nuam hauh lovang. Kawng lehlamah
thung chuan; lei leh vana thuneihna zawng zawng neitu, “Khawvel tawp thleng pawhin
in hnenah ka awm zel ang” tia tiamtu rawng an bawl avang mi sawi leh tih ngam loh
huai taka sawi leh tih a hrehawm chang a tam hle bawkin ka ring.
Mi nawmchennaa nuam ve thei lo, mi hlimnaa hlim ve remchang lo tak chunga
hrehawm leh tlachhama awm hi thlan fo a har ka ring ṭhin. Mahni kal duhnaah pawh kal
thei lo, it zawng pawh lei ngam lo leh duhzawng pawh nei thei lo, chak zawng hnar tlat
a ṭul chang a tamin ka ring thin. Chutih rual chuan an duh loh zawng an tih leh sawi a
ṭul chang a awm a, an chak ngai loh ti tura a pantu nih a ngaih chang pawh a tam ang.
Nula tlangval pawh ni lo, mi nu mi pa pawh lan zak thei khawpa duhtu hmuten
an rawngbawlna daltu ni thei dawna an hriat avanga an duh leh hmangaih ber an kalsan
a, hnar harsa tih chang an nei ve ṭhin ngei ang. Leng tura an duhzawng sawm a remchan
loh laia an kawm peih tak ni lem lo dawnsawn a ngaih chang a tam ang a, lenluh an duh-
naah an leng thei lova, an tlawh chak ngai lohte ina ṭawngṭaina hmang tur leh anmahni
hawtute hnena malsawmna pek hrehawm tih chang an nei ve ṭhinin ka ring.
In leh lo ṭha nei, nuam taka khawsa thei, a changkang ber ber hmang theituten
an neih rosum tirala emaw, an thlakhlelh em em kalsana midang tana inpek hi a nuam
ang nge hrehawm ang le? Thil pawi tham pawh ni lovah mi tih ang tiin mi sawi ang tho
sawi mah se, ‘Rawngbawltu si chuti khati..” tih an hlawh thuai avanga kawm tur leh
pawl tur an haihchham fote hi hrehawmna chi khat chu a ni ve ngei ang.
Zin leh tlawh an chak hmunte chu an tan tlawh a rem lo ṭhin a, an rawngbawlna
leh mawhphurhna kalsan ai chuan an châkna leh duhna chu hrehawm ti takin an beng
dai zawk ṭhin. An laichin ni ngai hauh lote leh mimal taka an hlawkpui hauh lohte an
tlawh a ṭul zawk ṭhin a, an zinpui a ngai ṭhin. Chungho vang chuan sum an seng a, an tha
leh zung an hmang ṭhin a, mut an hmu lova chawei mumal loh chang an nei fo thin. An
chhungtena ‘kan chhungkaw sakei’ an tih ngei tur, mi nawlpuiten an ṭih misual an thih
pawhin hremhmuna tirliam tur ang hrima thlah a, vuina hun hmansak chi a ni si lova,
ṭha taka chhuahte pawh hi a hrehawm ṭhinin ka ring.
Keini lah chuan kan nuna inrawlh fo atan kan duh lova, ‘It’s my life’, ‘It’s my
style’ kan tihkhum lo chauh zawk ṭhin. Chutianga nun tladah leh zilhhau duh lo ṭhinte
chuan, kan nunkhawloh vanga tuarna a lo thlen laia kan mi mamawh berte an ni tih kan
hriat meuh chuan thil danga an buaina kan hriatthiampui tawh lova, “Beramte hmanga-
ih lo leh ngaihsak lo” ah kan chhuah zui ṭhin. Nang leh kei min tlawha min buaipui nana
NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016 31
an Rickshaw fare belhkhawm hi rethei deuhte dinchuahpui tham hial a ni maithei a sin.
An chhungkua, nupui/pasal fanau uap luma, an thlakhlelhte bula awm chak mah se an
chhuahsan lawp lawp a, fate chanai mi fate an pe a, hmun khawharah an awm a, kawng
reh takah an kal phah fo. An duh ang hna an thawk thei lo va, an hlawkna tur ai chuan
midangte an ngai pawimawh tlat ṭhin. Chuti chung chuan sawisel bur an ni a, an tan
chhanlet a rem ve lo. Hruaitu thlan ṭuma vote khat mah hmu ve lo tih takah hruaitu leh
rawngbawltu nih hrehawmzia hi ka hrethiam pha ve lo a ni e.

MAY BIBLE QUIZ


Zawhnate hi Exodus bung 21-40 aṭanga lakchhuah a ni

1. Bezalela leh Oholiaba te khan an themthiamna bakah eng thildang


nge midangte tana ṭangkai deuh tur an thiam tel kha?
Ans.:…………………………………………………………………….
2. Sabbath Ni hi engvanga serh tur nge?
Ans.:…………………………………………………………………….
3. Thusawm pek ziahna lung hmasa leh hnuhnung kha engnge a dan-
glamna?
Ans.:…………………………………………………………………….
4. Tu pawh a nu emaw, a pa emaw anchhia lawh apiang chu engtia tih
tur nge?
Ans.:…………………………………………………………………….
5. Mizote ang bawka Israela thlahten kȗtpui pathum an neihte kha han
sawi teh?
Ans.:…………………………………………………………………….
6. Mosia leh hruaitu dang bakah Israel upaten Israela Pathian an han
hmuh khan a kephah hnuai chu engang nge a nih?
Ans.:…………………………………………………………………….
7. Thuthlung bawm kha eng thing aṭanga siam nge?
Ans.:…………………………………………………………………….
8. Khawnvar dahna ngulah khan no engzat nge awm tur?
Ans.:…………………………………………………………………….
9. Pathian chenna biakbuk puanzar sei lam kha tawng engzat tur nge?
Ans.:…………………………………………………………………….
10. Maicham zawnfung kha eng aṭanga siam tur nge?
Ans.:…………………………………………………………………….
32 NUNNA TUIKHUR : MAY: 2016
11. Mosian Lalpa hnenah a hmel hmuh a dila a phalsak loh chhan kha
engvang nge?
Ans.:…………………………………………………………………….
12. Mosia Sinai tlang aṭanga a lo chhuk khan Arona leh Israela thlahten
engvangin nge an hnaih ngam loh?
Ans.:…………………………………………………………………….
13. Lalpa chenna biakbuk atana hman tur thilpek rawn petute kha tute
nge?
Ans.:…………………………………………………………………….
14. Cherub lem ten eng ṭhutphah nge an thlaa an hliah?
Ans.:…………………………………………………………………….
15. Mosian LALPA chenna buk a siam zawh khan eng thil nge rawn
thleng?
Ans.:…………………………………………………………………….
16. Pathian chenna biakbuk chhunga engin nge hmun thianghlim leh
hmun thianghlim ber chu daidansak ang?
Ans.:…………………………………………………………………….
17. I hmelma sebawngpa emaw a sabengtung emaw bo i hmuh chuan
engtia tih tur nge?
Ans.:…………………………………………………………………….
18. Mosia kha tlangah engtia rei nge a han awm?
Ans.:…………………………………………………………………….
19. Rukru mi ina lut lo mana vawhlumtu chu a thisen chhuah ve tur a ni
em?
Ans.:…………………………………………………………………….
20. Bezalela leh Ahisamaka fapa Oholiaba kha eng hnama mi nge an
nih?
Ans.:…………………………………………………………………….
QUIZ LAWMMAN Bible Quiz Chhangtu Hming :
___________________________
1st Prize : Rs. 50/-
2nd Prize : Rs. 30/- ___________________________
3rd Prize : Rs. 20/- Contact No. :
Last Date of Submission :
___________________________
Dt. 22th May 2016
Bible Quiz chhang tur leh lawmman dawng tur hian
Mizo Christian Fellowship member nih kher a ngai lo.

Anda mungkin juga menyukai